STATEN ""'ZUID HOLLAND 2 8 AUG. 20U. Lid Gedeputeerde Staten. Aan de commissie Bestuur en Middelen

Transcriptie

1 Lid Gedeputeerde Staten ""'ZUID HOLLAND Aan de commissie Bestuur en Middelen STATEN R.A. Janssen Contact Postadres Provinciehuis Postbus LP D en Haag T Datum 2 8 AUG. 20U Ons kenmerk DOS l>w kenmerk Bijiagen 1 Onderwerp Verslag expertmeeting Voorkomen seksueel misbruik In de jeugdzorg op 16 juli 2014 Geachte leden van de statencommissie Bestuur en Middelen, Bijgaand ontvangt u ter kennisname het verslag van de expertmeeting Voorkomen seksueel misbruik in de jeugdzorg, die op 16 juli 2014 in het provinciehuis is gehouden. Deze bijeenkomst bood professionals uit de jeugdzorg alsmede gemeentebestuurders en ambtenaren inzicht In de implementatie van het landelijk kwaliteitskader Voorkomen seksueel misbruik en was een gelegenheid tot het uitwisselen van ervaringen met enkele experts. De heer André Rouvoet, voorzitter van de commissie die het kwaliteltskader in mei 2013 uitbracht, was één van de sprekers. Hoogachtend, Bezoekadres Zuld-^eHgngpleln ï" 2596 AW Den M aag* Tram 9 en bus 65 stoppen dlch(bij het provinciehuls. Vanaf station Den Haag CS is het tien minuten lopen. De parkeerruimte voor auto's Is beperkt. R.A. Janssen

2 Verslag expertmeeting Voorkomen seksueel misbruik in de jeugdzorg 16 juli 2014, provinciehuls Den Haag Ruim 60 professionals, waaronder wethouders, raadsleden, leden van provinciale statenfracties, bestuurders en medewerkers van jeugdzorginstellingen gingen in gesprek met elkaar om dilemma's en kennis over de Implementatie van het kwaliteltskader Voorkomen seksueel misbruik in de jeugdzorg met elkaar te delen. De expertmeeting Is mede tot stand gekomen op verzoek van de statencommissie Bestuur en Middelen van de provincie Zuid-Holland, Welkomstwoord Rik Janssen Rik Janssen, gedeputeerde jeugdzorg voor de provincie Zuid-Holland, heet alle aanwezigen en in het bijzonder André Rouvoet van harte welkom op deze tweede expertmeeting over dit thema. De eerste provinciale expertmeeting vond plaats op 19 december 2012, twee maanden na het verschijnen van het rapport van de commissie Samson "Omringd door zorg, toch niet veilig" over seksueel misbruik In de jeugdzorg. De doelstelling van het kwaliteltskader Voorkomen seksueel misbruik In de jeugdzorg vindt zijn oorsprong in de uitkomsten en aanbevelingen van de commissie Samson. Jeugdzorg Nederland (JZN) heeft kort daarna het kwaliteltskader Voorkomen seksueel misbruik in de jeugdzorg opgesteld en dit laten beoordelen en toetsen door een onafhankelijke commissie, de zogeheten commissie Rouvoet, die ook de implementatie van het kader monitoort. Sinds het verschijnen van het kwaliteltskader In mei 2013 zijn de jeugdzorginstellingen hard aan de slag gegaan met de implementatie. Het voorkomen van seksueel misbruik verdient aparte aandacht en de volle inzet van alle verantwoordelijken, zowel In de sector als bij het openbaar bestuur: nu nog is dat de provincie en na zijn dat de gemeenten. Kinderen moeten veilig zijn In de jeugdzorg. Protocollen en afspraken zijn daarbij van belang, maar nog meer van belang is een cultuurverandering en het doorbreken van handelingsverlegenheid. Elkaar durven aanspreken, het onderwerp durven benoemen moet onderdeel zijn van het kwaliteitssysteem en het brede veiligheidsbeleid van de jeugdzorginstellingen. De aandacht voor dit onderwerp moet blijven, zodat de borging van het kwaliteitskader de juiste impuls krijgt richting de transitie maar ook daarna. Inleiding André Rouvoet André Rouvoet was minister voor Jeugd en Gezin en vicepremler, nu is hij voorzitter van Zorgverzekeraars Nederland; op deze expertmeeting Is hij spreker in de hoedanigheid van voorzitter van de commissie Voorkomen seksueel misbruik In de jeugdzorg. Hij complimenteert de provincie voor het toch werk maken van dit inhoudelijke onderwerp, dat over een halfjaar niet meer onder de provinciale verantwoordelijkheid valt. Ook prijst hij Jeugdzorg Nederland (JZN), die al voor verschijning van het rapport Samson is gestart met het kwaliteitskader, dat bij verschijnen twee kernboodschappen had: doorbreek het taboe om over zowel gezonde als grensoverschrijdende seksualiteit te praten en doorbreek de handelingsverlegenheid van de professionals. Nu Is het aan 'zijn' kritische en onafhankelijke commissie om te monitoren hoe de Implementatie van alle concrete maatregelen uit het kader door de sector zelf (ongeacht de verantwoordelijkheid van provincie of gemeente) verloopt. Alle jeugdzorgorganisaties hebben sindsdien drie keer gerapporteerd over de voortgang en de commissie heeft daarnaast meer dan twintig verdiepingsbezoeken afgelegd bij jeugdzorgorganisalies. Tijdens die bezoeken is gesproken met cliënten, medewerkers, pleegouders en bestuurders en geconstateerd kan worden dat er meer

3 openheid en professionaliteit is ontstaan en dat men méér is gaan zien dan slechts 2% van de incidenten, zoals destijds was geconstateerd in het rapport Samson. Programm* oponing EHe» de Bruin wolhom - Rlh Janeeon inleiding door Andre Rouvoel inleiding door Jeannetle Anker inleiding door Michiel v.d. Vliee zeer korte pauze diacueeie mol eaperte en de zaal conclueioe sluiting Maar de sector heeft een ambitieus tijdpad neergezet om alle acties te impiementeren en te borgen. Bij de realisatie van een aantal acties is vertraging opgelopen. De commissie heeft het bestuur van JZN gevraagd actie te ondernemen richting de organisaties waar de vertragingen toenemen. JZN gaat In de komende periode 'koplopers' en 'achterblijvers' aan elkaar koppelen om beschikbare kennis te delen en de organisaties van elkaar te laten leren. Een belangrijke actie die vertraging oploopt, is het opnemen van een themacompetentie omgaan met seksualiteit in de opleiding van werkers in de jeugdzorg. Met die themacompetentie wordt de kennis over dit thema onder jeugdhulp professionals geborgd. De commissie roept de branche en de hogescholen op gezamenlijk de schouders te zetten onder deze actie. Ook blijven de MBO-stages achter ten opzichte van de gestelde doelen. De commissie Rouvoet realiseert zich dat de branche het kwaliteitskader implementeert in een periode van transitie en bezuiniging. Dit proces leidt tot onrust bij medewerkers. De commissie ziet dat een deel van de vertraging - in het bijzonder bij de bureaus jeugdzorg samenhangt met reorganisaties als gevolg van de transitie. Het draagvlak voor de Implementatie van het kwaliteitskader blijft hoog. Belangrijk is om de acties te borgen bij de uitvoering van jeugdhulp na Rouvoet roept gemeenten op het thema seksuele ontwikkeling en voorkomen seksueel misbruik een nadrukkelijke plek te geven in hun jeugdbeleid. Kennis over de seksuele ontwikkeling van jongeren en het kunnen signaleren van seksueel misbruik zijn bijvoorbeeld ook belangrijk in de wijkteams die de gemeenten aan het inrichten zijn. De investeringen die nu door jeugdzorgorganisaties zijn gedaan in dit kwaliteitskader, mogen niet verloren gaan. Als laatste aandachtspunt noemt hij de sociale wijkteams: het verschil in opdracht tussen de professionals met WMO-taken (eigen kracht mobiliseren) en de jeugdzorgprofessionals (hulp

4 verlenen), dit kan juist een toegevoegde waarde hebben, als men erin slaagt deze verschillen onderling te accepteren. Inleiding Jeannette Anker Jeannette Anker is gedragswetenschapper bij Cardea, jeugd- en opvoedhulporganisatie in de regio Zuid-Holland Noord. Zij is werkzaam als coach van drie 'jeugd- & gezinsteams', die sinds proeftuinen zijn, vooruitlopend op de transitie jeugdzorg per Deskundigheidsbevordering van de medewerkers staat centraal in het doorbreken van de handelingsverlegenheid, door met openheid ailes wat moeilijk is toch bespreekbaar te maken en ruimte te bieden om grenzen aan te geven. Bijvoorbeeld door trainingen, werkbegeleiding en intervisie, maar ook door aantrekkelijke materialen om makkelijker in gesprek te gaan. De methodiek signs of safety is nuttig om op basis van concrete signalen de onveiligheid zichtbaar te maken. Aandacht voor gezonde seksuele ontwikkeling is ook nodig om de gewone van de grijze gebieden te onderscheiden. Zij benadrukt openheid door de professionals onderling om juist op seksueel grensoverschrijdend gedrag alert te zijn. Dit gebeurt in werkoverieggen, trainingen, jaargesprekken, werkbegeleiding en sollicitatiegesprekken. Uiteraard wordt een Verklaring omtrent het gedrag (VOG) geëist en worden incidentrapportages bijgehouden. In gesprek met cliënten (jongeren en ouders) is seksualiteit inmiddels ook een vast thema ge\a/orden, bijv. in de kennismakings- en mentorgesprekken, waarbij regelmatig afspraken over omgangsvormen en seksualiteit worden doorgenomen. Weerbaarheidstrainingen en vaste gespreksmomenten voor meiden en jongemannen apart dragen daaraan bij. De transitie vereist samenwerking van professionals uit verschillende disciplines en organisatieculturen, hetgeen ontwikkeltijd vraagt. Het brengt ook veel werk met zich mee, bijv. het komen tot een eenduidig rapportagesysteem. Professionele openheid over seksualiteit behoeft een veilig werkklimaat en ook dat kost tijd In de nieuwe zelfsturende teams. De voordelen zijn er ook; meer kennis en professionele verbreding. Inleiding MIchlel van der Vlies Michiel van der Vlies is wethouder te Hendrik-ldo Ambacht en coördinerend portefeuillehouder jeugd van de transitieregio Zuid-Hoiland Zuid. Gemeenten zijn per verantwoordelijk voor de jeugdzorg en bereiden zich nu voor, met name door de inkoop van een kwalitatief goed zorgaanbod. Daarbij Is tot nu toe het kwaliteitskader niet aan de orde geweest, hetgeen naar zijn mening wel zou moeten in de contractering van alle zorgaanbieders voor jeugdigen. Gemeenten leggen de afspraken vast, monitoren de uitvoering gaandeweg het proces en toetsen de geleverde prestaties. Hij benadrukt het beiang van training van de professionals die ruimte moeten krijgen om hun vak uit te oefenen. Daarnaast blijft goede monitoring en verantwoording van die zorgverlening een aandachtspunt en de gemeente moet In een faciliterende roi samen met de professionals tot een goed systeem komen. Vroegsignalering van grensoverschrijdend seksueel gedrag is belangrijk voor de veiligheid van kinderen. Daarin zou het onderwijs ook een rol kunnen vervuilen, dus is het nodig om ook daar de handelingsverlegenheid aan te pakken. Ook verdere professionalisering door training is nodig om het risico van stigmatisering te voorkomen, Hiervoor zou een expertisecentrum moeten zijn, waarmee hulpverleners nauw kunnen samenwerken. De netwerkpleegzorg is in opkomst en het verdient derhalve de aandacht om ook daar de maatregelen van het kwaliteitskader toe te passen.

5 Discussie met de aanwezigen en de volgende experts: Leonieke Boendermaker Lector Kwaliteit en effectiviteit in de Jeugdzorg, Hogeschool van Amsterdam en ild van de commissie Rouvoet. Janet van Bavel Manager jeugd-riagg bij het Kinder- en Jeugdtraumacentrum te Haarlem, tevens projectleider van de academische werkplaats aanpak kindermishandeling. Marlies Michels Sectormanager bij Horizon, organisatie voor ambulante jeugdzorg, open en gesloten residentiële jeugdzorg, speciaal onderwijs & pieegzorg in Zuid-Holland, te Rotterdam. Jan Verbruooen Senior inspecteur van de inspectie Jeugdzorg te Utrecht, contactpersoon voor Zuid-Hoiland. Grensoverschriidend aedrao in instellinoen Ineke Harms (YOUZ, expertise- en behandelcentrum voor verslavingszorg) noemt het probleem van seksueel grensoverschrijdend gedrag tussen jonge meisjes en oudere jongemannen binnen één leefgroep in instellingen. Het kwaliteitskader wordt hier overigens wel toegepast, maar de jongelui gaan toch hun eigen gang. Jan Verbruggen herkent dit probleem: hij heeft bij een dertigtal instellingen weinig incidenten op dat gebied geconstateerd en vermoedt dat niet alles wordt gezien. Hij meldt dat JZN in september a.s. een risicoscreeningsinstrument uitbrengt, dat hierin kan voorzien. Vanuit het kwaliteitskader zijn maatregelen van belang die zich m.n. richten op aandacht voor gezonde seksuele ontwikkeling, eigen grenzen stellen en gevoel voor eigenwaarde. Janet van Bavel voegt hieraan toe dat buitenlands onderzoek heeft uitgewezen dat 50% van de jongeren in de jeugdzorg ervaring met misbruik en geweld heeft en derhalve het meest kwetsbaar is voor herhaling hiervan. Juist de tijdige inzet van specialistische behandeling hierop kan erger voorkomen. Een goed gepositioneerd Advies- en meldpunt huiselijk geweld (AMHK) en een multidisciplinair centrum blijven nodig naast de aandacht hiervoor in de 'keukentafelgesprekken' door de wijkteams, om te voorkomen dat seksueel misbruik onder die keukentafel verdwijnt. Zij merkt in de samenwerking met jeugdzorgpartnersdat het kwallteitskader zichtbaar wordt toegepast.

6 Pleeozoro Marlies Michels noemt het dilemma van het toepassen van het kwallteitskader In de informele pieegzorg (netwerkpleegzorg), waarvoor het kwaliteitskader niet geldt, nu steeds meer wordt opgeroepen tot inzet van eigen kracht in eigen netwerken. In de professionele pieegzorg is het kwaliteitskader goed ingebed. Ondanks dit kader en de andere criteria voor toetsing van aspirantpleegouders (o.a. opleiding en training, verklaring omtrent gedrag, referenties, huisbezoeken) blijkt na toetsing, dat 20% van de kinderen toch naar een andere vorm van jeugdzorg moet, Arno Lelieveld (Bestuurder Trivium Lindenhof) signaleert een taboe en roept op om vertrouwen te stellen in de professionals, die datgene aanvoelen wat onzichtbaar is en dit zichtbaar kunnen maken door het te benoemen en bespreken. Leonieke Boendermaker signaleert de waarde van het kwallteitskader juist voor professionals: door te praten worden de maatregelen geïmplementeerd. Waarop Jeannette Anker benadrukt dat ook professionals hun eigen grenzen hierin moeten kennen en kunnen aangeven: in een team met vertrouwen in collega's. Jan Verbruggen signaleert dat de inspectie in de pleegzorgmonitoring wel contacten met ouders en pleegzorgprofessionals heeft, maar nauwelijks één op één-contacten met de kinderen, hetgeen hun kwetsbaarheid voor seksueel misbruik vergroot. Gemeenten kunnen dit als opletpunt beschouwen m.n. bij de netwerkpleeggezinnen, Ontwikkeling van de professionals Janet van Bavel stelt dat een veilige cultuur in de instellingen heel belangrijk is, zowel voor professionals onderling als voor de jeugd; dit behelst ook de ruimte voor een gezonde seksuele ontwikkeling. Met intervisie en supervisie en cursussen voor sfeer- en cultuurontwikkeling kan het instellingskiimaat worden bevorderd. Leonieke Boendermaker voegt toe dat zowel bij haar hogeschool als aan de Hogeschool Rotterdam gerichte competentieontwikkeling plaats vindt in de tweede helft van de opleiding. Om de handelingsverlegenheid te doorbreken zou ook in het eerste deel van de opleiding hiervoor aandacht moeten zijn.

7 Marion Goedhart (transitiemanager jeugdzorg Holland Rijnland) noemt het dilemma dat veel jeugdzorgjongeren onvoldoende ruimte ervaren om te experimenteren met seksueel gedrag en pielt voor aandacht voor gezond seksueel gedrag. Marlies MIchels voegt toe dat in de pleegzorg hiervoor al veel aandacht is, het betreft doorgaans immers 'gewone' kinderen. Jan Verbruggen beaamt dit op grond van zijn ervaringen ook bij de instellingen, waar het toegestaan is om een vriendje/vriendinnetje te hebben en waar gesprekken over normale seksuele ontwikkeling plaatsvinden. Maar hij benadrukt ook dat dit kwetsbare jongeren met een verleden betreft, voor wie ook een normale ontwikkeling veel bijzondere aandacht vergt, André Rouvoet stelt tot slot dat de aandacht voor seksueel misbruik moet blijven en de aandacht voor de mens als seksueel wezen daar ook bij hoort. Boroino van het kwaliteitskader Steven Tjalsma (Nationaal Rapporteur Mensenhandel) constateert dat het kwaliteitskader niet letterlijk is geregeld in de Jeugdwet, nu geen prioriteit krijgt in de inkoop en aanbesteding van zorg door de gemeenten en dat derhalve de borging van het kader onder druk staat. André Rouvoet beaamt dit en acht de verantwoordelijkheid voor de borging een taak voor de sector en roept de gemeenten op om op de kwaliteit te blijven letten. Jan Verbruggen stelt dat de verantwoordelijkheden en de eisen van de Inspectie Jeugdzorg niet wijzigen a.g.v. de transitie. Na de zomer verschijnt de rapportage inzake een uitgebreid onderzoek van de Inspectie Jeugdzorg in 30 instellingen waar dit kwallteitskader is getoetst bij alle betrokken partijen, alsmede de Staat van de Jeugdzorg per regio. Van de kant van de gemeenten bestaat zorg over de kwaliteitshandhaving en een adequaat verantwoordingsmodel, terwijl tegelijkertijd de roep om minder regeldruk spanning oplevert. Leonieke Boendermaker adviseert om te sturen op de afgesproken prestatieindicatoren uit dit kwaliteitskader en daarnaast onderzoek naar kwaliteitsbeleving te doen onder cliënten (ouders en jeugd) om daarmee verbeteringen door de voeren en een lerend systeem op gang te brengen. Michiel v.d. Vlies roept op tot goede maar beperkte prestatieindicatoren in gemeenten en hoopt dat dit overeind kan blijven, ook zodra een evt. incident zich voordoet: de overheid moet dan niet in de risicoregelreflex gaan.

8 Slotwoord door gedeputeerde Rik Janssen Rik Janssen dankt de aanwezigen voor hun Inzet en betrokkenheid bij dit moeilijke onderwerp. Hij constateert dat het urgentiegevoel inzake het voorkomen van seksueel misbruik in de jeugdzorg duidelijk aanwezig is. Het is de taak van alle aanwezigen om dit op de agenda te houden. Dat kan met name door dit kwaliteitskader wel te betrekken bij de inkoop van zorg door de gemeenten. Het blijven deien van de ervaring en het bespreekbaar maken van dilemma's is in dit proces bijzonder waardevol. Ook tijdens de budgetdiscussies. Het geconstateerde urgentiegevoel moet worden vastgehouden zodat dit kwaliteitskader de plek krijgt die het verdient.