Werken met Acadin. Opmerkingen en tips bij het implementeren van Acadin in de praktijk. (v. W )

Transcriptie

1 Werken met Acadin Opmerkingen en tips bij het implementeren van Acadin in de praktijk (v. W ) 1

2 Vooraf Aan de slag met Acadin U hebt met uw school gekozen voor Acadin, de digitale leeromgeving voor talentvolle kinderen in het basisonderwijs. Via de website en in de handleidingen voor de leerling en de begeleider kunt u al veel informatie vinden over het gebruik van Acadin. Om de implementatie van Acadin in de school te bevorderen en ook tegemoet te komen aan de vraag van gebruikers, is dit document met aandachtspunten en tips ontwikkeld. De basis hiervoor vormen de tot nu toe opgedane ervaringen, onze opmerkingen en de antwoorden op uw vragen. 'Werken met Acadin' is een document in ontwikkeling, dat wil zeggen dat het met regelmaat aangevuld en waar nodig aangepast zal worden. Op de website is steeds de meest actuele versie beschikbaar. 'Werken met Acadin' is als pdf-bestand beschikbaar. Dat maakt het eenvoudig het desgewenst af te drukken of online te bekijken. Er is voldoende ruimte om eigen aantekeningen toe te voegen. Graag vernemen we op- en aanmerkingen, gewenste toevoegingen, etc. die tot verdere verbetering kunnen leiden op acadin@slo.nl. 2

3 Inhoud Inleiding... 5 Aanleiding voor Acadin... 5 Individueel maatwerk en talentontwikkeling... 5 Leren met Acadin... 6 Fasen in het werken met Acadin... 7 In schema... 7 Fase 0: Voorbereiden en invoeren gebruikers... 9 Starten met Acadin en beleid voor talenten... 9 Invoeren van begeleiders... 9 Invoeren van leerlingen... 9 Leerlingen aan begeleiders koppelen Inloggegevens van leerlingen verzenden naar begeleiders Fase 1: Selecteren van leeractiviteiten Leeractiviteiten zoeken Zoekcriteria voor leeractiviteiten Het profiel van de leerling Leeractiviteiten bekijken Leeractiviteit toekennen Fase 2: Organiseren en plannen Tijd beschikbaar voor Acadin Zelfstandig werken en samenwerken Praktische afspraken voor het werken Technische organisatie Fase 3: Werken aan leeractiviteiten Leerlingen aan het werk Begeleiding (op afstand) Fase 4: Beoordelen en evalueren Bekijken en bespreken van opdrachtresultaten Opname in portfolio

4 Bijlage 1: Invoerhulp voor moderator Begeleiders Leerlingen Bijlage 2: Toelichting op de zoekcriteria Zoeken op vakgebied Zoeken op groep Zoeken op trefwoord Zoeken op moeilijkheidsgraad Zoeken op (denk)vaardigheid Zoeken op intelligentiegebied Zoeken op benodigde tijd Zoeken op type materiaal: digitaal of niet digitaal Kosten Bijlage 3: Compacten en verrijken De individuele leerling Compacten Verrijken Kenmerken van (ver)rijk(end) leermateriaal Verrijking: actief en doelgericht Bijlage 4: Typen van leeractiviteiten Proefjes Interactieve leeractiviteiten Webpaden Mini-websites met vrije opdrachten Mini-websites met gestructureerde opdrachten Verwijzingen naar fysiek materiaal Bijlage 5: Momentoverzicht Acadin (feb. '12) Totaal aantal leeractiviteiten per doelgroep Aantal leeractiviteiten per moeilijkheidsgraad Geschatte tijdsduur van de leeractiviteiten Aantal leeractiviteiten per denkvaardigheid Aantal leeractiviteiten per intelligentiegebied Aantal leeractiviteiten per vakgebied en doelgroep Meer informatie Websites Direct contact

5 Inleiding Deze inleiding geeft een korte toelichting op de achtergrond van waaruit Acadin is ontstaan. Aanleiding voor Acadin Bijzonder talentvolle en (hoog)begaafde leerlingen hebben behoefte aan uitdaging, aan leermaterialen die een beroep doen op verschillende (denk)vaardigheden. Een lesaanbod met ruimte voor eigen inbreng, aansluitend bij eigen interesses. Activiteiten waarbij de nadruk niet zozeer ligt op het onthouden en begrijpen van vaststaande leerinhouden, maar waarbij de leerling wordt uitgedaagd zelf op zoek te gaan naar relevante informatie om tot een oplossing voor een probleem of een antwoord op een vraag te komen. Het aanbieden van leeractiviteiten die hier een beroep op doen, heeft een positieve invloed op de leermotivatie en competentiebeleving van leerlingen. Het huidige onderwijs komt hier veelal niet voldoende aan tegemoet. Leerkrachten worstelen met de vraag hoe ze dit soort kinderen wèl genoeg kunnen prikkelen en zoeken opdrachten waar slimme leerlingen echt hun tanden in kunnen zetten. Her en der is verspreid in boeken, werkbladen en websites wel veel materiaal voorhanden, maar het is ongestructureerd en niet steeds gecontroleerd op educatieve waarde. Met de ontwikkeling van Acadin willen SLO en Kennisnet tegemoetkomen aan deze onderwijsvraag. Individueel maatwerk en talentontwikkeling Uitgaan van verschillen is belangrijk om recht te kunnen doen aan alle talenten van kinderen. Dit heeft consequenties voor zowel de organisatie als de inhoud van verrijkingsonderwijs. Voor sommige leerlingen is een basisaanbod aan verrijking naast gecompacte, reguliere lesstof op één vakgebied voldoende. Andere leerlingen hebben dit bij alle vakgebieden en vakoverstijgend nodig. Zij hebben behoefte aan veel verbreding en/of verdieping, waarvoor het nodig is om aan te sluiten bij hun brede en/of specifieke, diepgaande interesses. Daarnaast is het voor (hoog)begaafde leerlingen ook belangrijk dat er voldoende ruimte is voor projectmatig werk en veel eigen inbreng. Bij het vormgeven van (ver)rijk(t) onderwijs is het in alle gevallen belangrijk om zoveel mogelijk uit te gaan van onderwijsbehoeften van leerlingen. Op basis van gedeelde onderwijsbehoeften kunnen leerlingen ook geclusterd worden (eventueel groepsdoorbrekend of schooloverstijgend). Voor het samenstellen van een verrijkend aanbod kunnen individuele doelen en (denk)vaardigheden als uitgangspunt dienen, waaraan - in overleg met de betreffende leerling - gewerkt wordt. Hierbij is het goed om zowel aandacht te besteden aan het stimuleren en benutten van de sterke kanten van een leerling als aan de ontwikkeling van de minder sterke kanten. 5

6 Leren met Acadin Acadin biedt mogelijkheden om aan te sluiten bij de behoeften van leerlingen, zowel op cognitief, sociaal als emotioneel gebied. Naast andere belangrijke mogelijkheden die al beschikbaar zijn of gecreëerd kunnen worden, levert Acadin een aanvullende bijdrage om talentvolle kinderen zo goed mogelijk tot hun recht te laten komen. Werken met Acadin heeft een aantal voordelen. Zo hebben kinderen zelf invloed op hun eigen leerproces door zelf opdrachten uit te zoeken en voor te dragen bij hun leerkracht. De kinderen werken zelfstandig, in hun eigen tempo, maar de leerkrachten houden een vinger aan de pols: zij plannen de uiterste inleverdatum van de opdrachten, coachen en beoordelen het werk van de leerlingen en houden goed overzicht over voortgang en kwaliteit. Werken met Acadin bevordert zelfsturing, zelfinzicht en zelfreflectie door middel van stimulerende leeractiviteiten met een signaleringsfunctie: Autonomie van leerlingen als uitgangspunt Differentiatie in niveaus van complexiteit per (cluster) leerling(en) Keuzevrijheid voor leerlingen Leerdoelen zijn vooraf geformuleerd voor/met de leerling Activiteiten zijn zo zelfstandig mogelijk en/of coöperatief uit te voeren door de leerling(en), met (externe) hulpbronnen waar nodig (tools, tips, informatie, medeleerlingen, coaches, mentoren, experts) Zichtbare opbrengsten voor en over de leerling (Zelf)reflectie / Evaluatie door en met de leerling 6

7 Fasen in het werken met Acadin Het werken met de digitale leeromgeving Acadin kan als proces in een cyclus worden weergegeven waarin vier fasen zijn te onderscheiden. Daarnaast is er een aanloopfase die aan de cyclus voorafgaat. In schema Fase 0 Voorbereiden en invoeren gebruikers Fase 1 Selecteren van leeractiviteiten Fase 4 Beoordelen en evalueren Fase 2 Organiseren en plannen Fase 3 Werken aan leeractiviteiten Fase 0 Voorbereiden en invoeren gebruikers Nadat een topdomein beschikbaar is, start het gebruik van Acadin met de administratieve invoer van begeleiders en leerlingen. Deze taak is voor de moderator van Acadin. Fase 1 Selecteren van leeractiviteiten Begeleider en leerling verzamelen in nauw overleg geschikte leeractiviteiten waarna de begeleider deze klaarzet voor de leerling. Fase 2 Organiseren en plannen Begeleider en leerling maken samen praktische afspraken over de werkwijze bij de leeractiviteiten. Fase 3 Werken aan leeractiviteiten De leerling werkt aan de aangeboden leeractiviteiten in Acadin. De begeleider volgt het werk op afstand en biedt hulp waar nodig. De leerling stuurt afgeronde leeractiviteiten in. Fase 4 Beoordelen en evalueren Begeleider en leerling evalueren de resultaten van de opdrachten uit de leeractiviteiten en er volgt een beoordeling. 7

8 8

9 Fase 0: Voorbereiden en invoeren gebruikers Nadat een topdomein beschikbaar is, start het gebruik van Acadin met de administratieve invoer van begeleiders en leerlingen. Deze taak is voor de moderator van Acadin. Starten met Acadin en beleid voor talenten Acadin is een webbased programma. Er hoeft niets voor geïnstalleerd te worden. Nadat Kennisnet een Topdomein heeft aangemaakt en de inloggegevens heeft toegestuurd, kan de moderator beginnen met het aanmaken van de gebruikersaccounts. Vervolgens kan Acadin in gebruik worden genomen door de ingevoerde begeleiders en leerlingen. Voor een succesvolle implementatie van Acadin is het wel noodzakelijk dat u als school of schoolteam doordenkt hoe u Acadin wilt gaan gebruiken, met welk doel en op welke wijze. Het gebruik van Acadin moet ingebed zijn in een breder beleid rond talentvolle en (hoog)begaafde leerlingen. Op de website vindt u hierover meer informatie. TIPS Zorg dat u de hoofdinloggegevens voor de moderator goed bewaard. Alleen via deze inlog kunnen nieuwe begeleiders en leerlingen worden toegevoegd. Breng de ouders op de hoogte dat uw leerlingen met Acadin aan de slag gaan. Invoeren van begeleiders De moderator heeft een beperkte administratieve taak. Hij voert de namen van de begeleiders in en maakt voor elk van hen een account in Acadin aan met een inlognaam en wachtwoord. TIPS Zorg dat u de juiste begeleidersgegevens krijgt. U kunt hierbij gebruikmaken van het formulier in Bijlage 1: Invoerhulp voor moderator. Als u het adres invult bij de begeleider, dan krijgt deze automatisch een met zijn eigen inloggegevens. Invoeren van leerlingen Als moderator voert u de namen van de leerlingen in en maakt u voor elke leerling een account in Acadin aan met een inlognaam en wachtwoord. TIPS Zorg dat u van de begeleider(s) de juiste leerlinggegevens krijgt. U kunt hierbij gebruikmaken van het formulier in Bijlage 1: Invoerhulp voor moderator. U kunt als moderator ook profielgegevens invoeren. De begeleider kan dit echter ook invullen en aanpassen. 9

10 Leerlingen aan begeleiders koppelen U kunt op de invoerpagina van een begeleider de gewenste leerlingen aan hem koppelen. U kunt ook op de invoerpagina van een leerling deze aan de gewenste begeleider(s) koppelen. Aan een leerling kunnen meerdere begeleiders worden gekoppeld, bijvoorbeeld zowel de eigen groepsleerkracht als de leerkracht van de plusklas. De samenwerking met alle betrokkenen (collega-leerkrachten en andere begeleiders) wordt hiermee gefaciliteerd. Op deze manier is ook (betere) afstemming mogelijk met betrekking tot het aanbod in de eigen klas en eventueel daarbuiten, in bijvoorbeeld een verrijkingsklas. TIPS Zorg dat u de juiste gegevens heeft welke leerlingen aan welke begeleider(s) moeten worden gekoppeld. Laat de leerkrachten van de eigen groep en bijvoorbeeld die van de plusklas samen overleggen over de begeleidersrol als zij beiden begeleider zijn van dezelfde leerling(en). Inloggegevens van leerlingen verzenden naar begeleiders Nadat u de accounts hebt aangemaakt, meldt u dit aan de begeleiders. TIPS Maak per begeleider een lijst van de toegewezen leerlingen met daarbij de inlognamen en wachtwoorden en stuur deze naar de betreffende begeleider. Via de optie > Print de wachtwoorden van alle leerlingen krijgt u een actueel overzicht van alle gebruikers met hun wachtwoord. Voorkom regelmatig navragen van vergeten wachtwoorden of inlognamen. Stuur de begeleiders een overzichtslijst, bijvoorbeeld per . Aantekeningen 10

11 Fase 1: Selecteren van leeractiviteiten Begeleider en leerling verzamelen in nauw overleg geschikte leeractiviteiten waarna de begeleider deze klaarzet voor de leerling. Leeractiviteiten zoeken Het uitgangspunt van Acadin is dat de individuele leerling centraal staat en dat iedere leerling uniek is. Dit impliceert dat voor de betreffende leerling gekeken wordt wat deze nodig heeft om aan te kunnen sluiten bij zijn specifieke behoeften, mogelijkheden en interesses. Voor iedere leerling geldt dat er sprake is van 'passend onderwijs' als het aanbod hierop afgestemd is, maar het is in de praktijk zeker niet eenvoudig om hieraan tegemoet te komen. Dit geldt in het bijzonder voor (zeer) intelligente en (hoog)begaafde leerlingen. Aangezien het niet vanzelfsprekend is dat het reguliere aanbod hen voldoende uitdaagt, is de noodzaak voor individueel maatwerk voor hen extra groot. Acadin bevat een breed en gevarieerd aanbod aan rijke leeractiviteiten, afkomstig van onderwijsinstellingen, samenwerkingsverbanden, ontwikkelpartijen en andere partijen die zich richten op het ontwikkelen van verrijkingsmateriaal en/of specifiek lesmateriaal voor (hoog)begaafde leerlingen. TIPS Elke leerling kan zelf in de gehele database met leeractiviteiten van Acadin zoeken en ook alle leeractiviteiten volledig bekijken. Geef de leerling de tijd om zelf leeractiviteiten te zoeken en te bekijken. Laat een leerling zelf gevonden leeractiviteiten in Acadin als favoriet markeren. De titel wordt dan opgenomen in zijn eigen favorietenlijstje. Als begeleider kunt u het lijstje van de leerling ook zien en eventueel direct de leeractiviteit toekennen. Bekijk tenminste één keer samen met de leerling de zoekfunctie in Acadin. Voer samen enkele zoekopdrachten uit, bekijk de gevonden resultaten en beoordeel deze op de bruikbaarheid/ geschiktheid voor de leerling. Bijlage 5 geeft een overzicht van de activiteiten die op dit moment in de database van Acadin beschikbaar zijn. Let op: het is een momentopname, er komen regelmatig nieuwe leeractiviteiten bij. Soms kunt u van verschillende leeractiviteiten die op een of andere manier met elkaar te maken hebben een serie maken. Zo creëert u een inhoudelijke leerlijn rond een onderwerp of thema. Sommige leeractiviteiten bevatten zelf al aanwijzingen naar andere aansluitende leeractiviteiten. Zoekcriteria voor leeractiviteiten Het is nodig goed zicht te krijgen op wat de leerling kan, wil en nodig heeft, hoe hier het beste op ingespeeld kan worden en welke leeractiviteiten vervolgens aangeboden kunnen worden om hieraan een bijdrage te leveren. Vragen die hierbij gesteld kunnen worden zijn bijvoorbeeld: Binnen welke vakgebieden liggen zijn interesses? 11

12 Welk leerniveau (in leerjaren) kan de betreffende leerling aan (per vakgebied)? Welke moeilijkheidsgraad kan deze leerling aan? Welke leervoorkeur(en) heeft deze leerling? Wat zijn de sterke en minder sterke kanten van de leerling, bijvoorbeeld m.b.t. specifieke (denk)vaardigheden? Wanneer een steeds beter beeld van de leerling ontstaat, kan op basis hiervan de volgende vraag beantwoord worden: Welke leeractiviteit kan ik inzetten om de (denk)vaardigheden (verder) te ontwikkelen en om aan te sluiten bij zijn ontwikkelingsniveau, interesses en leervoorkeuren? De zoekcriteria van Acadin zijn hierop afgestemd. Voor een nadere toelichting zie Bijlage 2: Toelichting op de zoekcriteria. Het profiel van de leerling Naast de zoekcriteria kunt u bij de keuze van leeractiviteiten in Acadin gebruikmaken van een leerlingprofiel. De didactische informatie over de leerling hierin is nu nog beperkt. U kunt aangeven wat het leerniveau en de moeilijkheidsgraad is voor Taal, Rekenen-wiskunde en Wereldoriëntatie. In de toekomst zal deze informatie worden uitgebreid. Met behulp van deze informatie kan gerichter naar een passend aanbod voor de betreffende leerling worden gezocht. TIPS Stel niet teveel criteriafilters tegelijk in. Zo voorkomt u dat u '0 resultaten' krijgt. Gebruik bij de keuze de profielgegevens van de leerling die rechts in een blok worden getoond. Neem het favorietenlijstje van de leerling ook mee bij het kiezen van nieuwe leeractiviteiten. Sluit bij de keuze van leeractiviteiten aan bij een thema dat in de groep aan de orde is. Kies leeractiviteiten die aansluiten op de aangegeven interesses van de leerling. Als u een specifiek onderwerp voor ogen heeft, kunt u uw zoekopdracht direct verfijnen door een vakgebied toe te voegen. De zoekopdracht 'Grieken' in combinatie met het vakgebied 'Nederlands' geeft bijvoorbeeld een ander resultaat dan de combinatie met het vakgebied 'Geschiedenis'. Wilt u alle leeractiviteiten over een bepaald onderwerp, pas dan geen verfijning op vakgebied toe. Leeractiviteiten bekijken Het is van groot belang dat u de inhoud van een leeractiviteit altijd eerst zelf bekijkt voordat u deze toekent aan een leerling. Dit voorkomt zo mogelijk onverwachte problemen bij het werken aan de leeractiviteit. Acadin biedt verschillende typen van leeractiviteiten. Er zijn opdrachten die volledig digitaal zijn en op de computer uitgevoerd moeten worden. Andere leeractiviteiten omvatten een webquest, webpad of Wikiwijsarrangement. 12

13 Hierbij moet de leerling een werkblad of werkdocument downloaden en invullen. Dit kan een pdf-bestand zijn of een Worddocument. Er zijn ook leeractiviteiten die los van de computer moeten worden uitgevoerd, zoals verschillende techniekproefjes. Alleen de verslaglegging kan dan weer op de computer plaatsvinden. Zie voor een toelichting op de typen leeractiviteiten Bijlage 4: Typen van leeractiviteiten. TIPS Open het te downloaden bestand bij een leeractiviteit en bekijk op welke wijze de leerling de antwoorden kan invullen. Bepaal of de opdracht praktisch uitvoerbaar is. Bij sommige leeractiviteiten kunt u ook de leerling slechts een deel van de opdrachten laten maken. Vermeld dit duidelijk voor de leerling. Bijvoorbeeld in de notitievak bij de leeractiviteit in Acadin. Leeractiviteit toekennen Als een leerling een leeractiviteit wil maken, moet deze zijn toegekend aan de leerling. De leeractiviteit verschijnt dan in de overzichtslijst van de leerling en er kan een werkbestand worden geüpload, beoordeeld en van feedback worden voorzien. U kunt een leeractiviteit individueel aan een leerling toekennen, maar u kunt ook een leeractiviteit aan een van tevoren gedefinieerde groep leerlingen ineens toekennen. Dit is vooral praktisch bij leeractiviteiten die bedoeld zijn om samen aan te werken. TIPS Zet op enig moment een groter aantal leeractiviteiten klaar en verberg deze tijdelijk voor de leerling. Zo hoeft u voor nieuw aanbod op een later moment alleen de betreffende leeractiviteiten op tonen te zetten. Voeg een notitie toe bij de leeractiviteit als u een opmerking heeft voor de leerling bij deze leeractiviteit. Voeg geen begindatum aan een leeractiviteit toe en de leerling kan direct met de leeractiviteit aan de slag. Plaats een notitie in het notitievak bij de leeractiviteit als u wilt dat de leerling gebruikmaakt van het door u al geüploade werkdocument. Controleer van tevoren of de leeractiviteit individueel of in een groepje moet worden uitgevoerd. Ken de leeractiviteit vervolgens toe aan een of meerdere leerlingen. Ken geen leeractiviteiten toe waarvoor het noodzakelijke leermateriaal niet beschikbaar is. Controleer dit eventueel van tevoren. 13

14 Aantekeningen 14

15 Fase 2: Organiseren en plannen Begeleider en leerling maken samen praktische afspraken over de werkwijze bij de leeractiviteiten. Tijd beschikbaar voor Acadin Het is van belang tijd in te plannen voor het werken aan de opdrachten uit Acadin. De omvang van het gebruik is een beleidsvraag (zie Fase 0), maar de praktische werktijd moet in de groep bepaald worden. Tijd kan op verschillende manieren beschikbaar komen/zijn, bijvoorbeeld door compacten. Intelligente en (hoog)begaafde leerlingen beschikken over een sneller leervermogen. Hierdoor zijn zij in staat om in minder tijd de reguliere lesstof te doorlopen, waardoor zij tijd over (kunnen) houden voor extra werk. Echter, zij hebben om dezelfde reden ook minder behoefte aan oefening en herhaling, waardoor het nóg beter is om de reguliere lesstof in te dikken (compacten). Op deze manier komt de verrijkingsstof dus in plaats van een deel van de reguliere stof en wordt het niet als extra werk, maar als ander werk aangeboden. Door het compacten van de reguliere lesstof wordt tijd gecreëerd voor het werken aan verrijkingsmateriaal. Compacten en verrijken zijn dan ook onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het is van belang om hier op een zinvolle wijze invulling aan te geven, zodat er écht sprake is van een verrijkende leeractiviteit. Dit kan onder andere door gebruik te maken van geschikt verrijkingsmateriaal en specifiek lesmateriaal voor (hoog)begaafde leerlingen, waarin een beroep wordt gedaan op hun kenmerkende leereigenschappen en onderwijsbehoeften. Bij reguliere methodes is dit vaak niet het geval. Ook het aanbieden van reguliere lesstof dat 'slechts' afkomstig is van een hoger leerjaar is geen vorm van verrijking, maar een vorm van versnelling. TIPS Bepaal in het rooster op welke momenten in de week de leerling aan Acadinopdrachten kan werken. Spreek dit met de leerling af. Het aanbod van leeractiviteiten in Acadin kan als verrijkend aanbod worden gebruikt, maar kan ook als een vervangend aanbod dienen. Dit moet u afhankelijk van de leerling, het vakgebied en het onderwerp individueel bepalen. Laat de leerling de kalender in Acadin en de aangegeven inlevertermijn bij elke leeractiviteit gebruiken als hulp bij het plannen van de te maken opdrachten. Zelfstandig werken en samenwerken Met de opdrachten in de meeste leeractiviteiten kunnen de leerlingen zelfstandig aan de slag. Als er maar goede en duidelijke afspraken zijn gemaakt over de werkwijze bij het werken aan leeractiviteiten. Naast zelfstandig te maken opdrachten bevatten veel van de leeractiviteiten opdrachten die leerlingen samen kunnen of moeten uitvoeren. 15

16 TIPS Wijs de leeractiviteit aan elke leerling apart toe bij leerlingen die samenwerken aan een leeractiviteit. Zo kunnen ze samenwerken, maar hun resultaat apart uploaden. Zorg dat zelfstandig uit te voeren leeractiviteiten wel goed voorbereid worden. Bespreek samen mogelijke knelpunten waar de leerling tijdens het werken tegenaan kan lopen. Laat de leerlingen afhankelijk van de uit te voeren leeractiviteit in de klas aan de computer of juist in een aparte ruimte. Dit is ook afhankelijk van de normale gebruikswijze van de computers in de school. Leerlingen kunnen leeractiviteiten samendoen met klasgenoten, maar juist ook met leerlingen uit andere groepen. Samenwerking met leerlingen van andere scholen kan in principe ook, maar vraagt om goede afspraken. Via de forumfunctie kan de leerling informatie uitwisselen met andere leerlingen die aan dezelfde leeractiviteit werken. Praktische afspraken voor het werken Als begeleider is het van belang om goede afspraken te maken met de leerlingen over de te volgen werkwijze voor wat betreft documentopslag. Dit kan zowel lokaal als online gebeuren. Het inleveren van het resultaat op een afgeronde leeractiviteit moet in ieder geval digitaal gebeuren. Werken aan leeractiviteiten is zowel voor de leerling als de leerkracht niet vrijblijvend. Het dient dan ook structureel ingebed te zijn in het curriculumaanbod voor de leerling door het bijvoorbeeld een (vaste) plek te geven binnen de weektaak. Voor het lesmateriaal betekent dit dat praktische informatie voor de leerkracht (over bijvoorbeeld de benodigde tijd, voorbereiding en materialen) nodig is, zodat hij/zij kan faciliteren dat de leerling ook daadwerkelijk aan de slag kan. TIPS Ga de eerste keer samen met de leerling aan de computer en neem de gewenste werkwijze bij de leeractiviteiten samen door. Maak duidelijke afspraken over de begeleiding van een leerling als u deze taak met meerdere begeleiders doet. Bepaal afhankelijk van de leeractiviteit vooraf of de leerling opdrachten en werkbladen afdrukt of alleen online werkt. Zorg dat door de leerling aangemaakte en gebruikte documenten een goede naamgeving krijgen en op de juiste plek worden opgeslagen. Zo zijn documenten voor de leerling gemakkelijk terug te vinden bij offline werken. Maak afspraken met de leerling wanneer aan welk type opdracht gewerkt kan worden. Zorg ervoor dat er geschikte momenten zijn om onderzoekjes of proefjes te doen. Overleg zo nodig met de groepsleerkracht. Geef bij praktische opdrachten zoals de techniekproefjes duidelijk aan wanneer en waar de leerling deze kan uitvoeren en waar eventueel benodigde materialen liggen. Laat tekeningen en schetsen, ingevulde werkbladen, et cetera scannen of fotograferen. Zo kunnen ze toch digitaal ingeleverd worden. Bekijk altijd bij elke leeractiviteit de lijst van benodigdheden en zorg dat deze beschikbaar zijn voor de leerling. 16

17 Maak duidelijke afspraken op welke locatie de leerling zijn bestanden bewaart voordat deze worden geüpload. Download desgewenst de werkbestanden voor de leerling zelf alvast en upload deze voor de leerling bij de betreffende leeractiviteit. Maak voor de leerling een notitie in de notitieruimte bij de leeractiviteit waarin u aangeeft dat de leerling dit bestand moet gebruiken. Laat de leerling als de pdf-werkbladen hiervoor geschikt zijn de antwoorden digitaal in het pdf-bestand plaatsen. Zie de tip onder Technische organisatie. Technische organisatie Om leerlingen zonder problemen aan de slag te kunnen laten gaan met de leeractiviteiten in Acadin moet een aantal technische aspecten goed geregeld zijn. TIPS Controleer of in de te gebruiken Internetbrowser de noodzakelijke plug-ins zoals flash-player, pdf-reader en Java aanwezig zijn die voor de betreffende leeractiviteit benodigd zijn. Controleer of op de computer(s) waarop de leerling werkt de noodzakelijke programma's beschikbaar zijn zoals Word, PowerPoint en een pdf-reader. Zorg dat er voor de leerling een scanner of fotocamera beschikbaar is om tekeningen, etc. digitaal te maken. Zorg voor afdrukmogelijkheid als er voor wordt gekozen om bij bepaalde leeractiviteiten met gedrukte werkbladen, et cetera te werken. Het heeft om technische redenen nog de voorkeur om Acadin te openen in de webbrowser Firefox in plaats van Internet Explorer. Installeer of laat Firefox installeren op de te gebruiken computers. Installeer een pdf-reader die het digitaal invullen van werkbladen mogelijk maakt of laat deze installeren (bijvoorbeeld Zorg op de computer voor een snelkoppeling naar de inlogpagina van Acadin. Vooral als dit niet door de leerling zelf kan worden gedaan vanwege systeembeperkingen in de school. Aantekeningen 17

18 18

19 Fase 3: Werken aan leeractiviteiten De leerling werkt aan de aangeboden leeractiviteiten in Acadin. De begeleider volgt het werk op afstand en biedt hulp waar nodig. De leerling stuurt afgeronde leeractiviteiten in. Leerlingen aan het werk Afhankelijk van de leeractiviteit werken leerlingen alleen aan opdrachten of is het de bedoeling dat ze samenwerken. Juist deze samenwerking met gelijkgestemden aan een pittige opdracht op niveau stimuleert ook de coöperatieve vaardigheden van de leerlingen. TIPS Bekijk van te voren of leeractiviteiten individueel of samen moeten worden uitgevoerd. Maak hierover waar nodig afspraken met de leerlingen. Leerlingen die alleen werken kunnen communiceren over een leeractiviteit via het forum. Laat de leerling de mogelijkheden van het forum onderzoeken en desgewenst gebruiken. Laat de leerling waar nodig een bericht versturen naar u als begeleider. Bekijk met de leerling het leerlingdeel van het profiel en laat de leerling informatie zoals interesses en een foto toevoegen aan het leerlingprofiel. De informatie over interesses in de leerlingprofielen maakt het ook mogelijk om op basis van gedeelde interesses eenvoudig andere leerlingen te 'ontmoeten' en toe te voegen als nieuw contactpersoon. Begeleiding (op afstand) De verrijkingsopdrachten die Acadin in de leeractiviteiten biedt zijn bedoeld om de leerling uit te dagen zijn eigen grenzen te verleggen. In de praktijk wordt nog vaak verwacht dat leerlingen met cognitief talent volledig zelfstandig kunnen werken aan verrijkingsmateriaal. Echter, voor alle leerlingen die een leerproces doorlopen, dus ook voor leerlingen met cognitief talent, geldt dat zij hierbij recht hebben op begeleiding en feedback. Dit heeft betrekking op het geven van (aangepaste) instructie, begeleiding bij hulpvragen, ondersteuning bij het leerproces en beoordeling van het geleverde werk. Daarnaast moet de leerkracht bij een hulpvraag van een leerling ook in staat worden gesteld om ondersteuning en begeleiding te kunnen bieden, zelfs als het materiaal de kennis van de leerkracht over het betreffende onderwerp overstijgt. Bij de meeste leeractiviteiten in Acadin is daarom achtergrondinformatie aanwezig met betrekking tot beoogde leerdoelen, verwijzingen naar relevante bronnen, eventuele tips, antwoorden of beoordelingsrichtlijnen. Deze zijn door het open karakter van Acadin zowel voor de begeleider als ook de leerling te benaderen. 19

20 TIPS Overleg met medebegeleiders hoe de begeleiding naar de leerling praktisch verloopt, wie wat doet. Zorg dat in ieder geval bij de afronding van een leeractiviteit het resultaat, bijvoorbeeld het werkdocument, wordt geüpload in Acadin. Zorg naast het sturen en beantwoorden van berichten in Acadin ook voor direct face to face contact met de leerling om over zijn werkzaamheden en vorderingen te spreken. Bekijk ook tussentijds werkdocumenten, werkbladen. Als ze ook tussentijds worden geüpload door de leerling kan dit op afstand. Anders kan dit tijdens een voortgangsgesprek. Aantekeningen 20

21 Fase 4: Beoordelen en evalueren Begeleider en leerling evalueren de resultaten van de opdrachten uit de leeractiviteiten en er volgt een beoordeling. Bekijken en bespreken van opdrachtresultaten Als een leerling een leeractiviteit heeft afgerond, stuurt hij het resultaat van een leeractiviteit in door dit te uploaden naar Acadin. U krijgt dan de melding dat de leerling iets heeft ingeleverd. U kunt het document downloaden en bekijken. Bij de leeractiviteit in Acadin kunt u feedback geven en een beoordeling. U kunt ook een document met opmerkingen toevoegen. TIPS Bespreek met de leerling de leeractiviteit en evalueer deze. Bij verschillende leeractiviteiten is hiervoor ook een evaluatieformulier beschikbaar. Geef leerlingen ruimte voor een presentatie als dat bij de afronding van de leeractiviteit gewenst is. De leerling kan bijvoorbeeld het resultaat van zijn opdrachten in leeractiviteit naar de groep terugkoppelen door zijn bevindingen te presenteren. Dit is vooral interessant als het over een onderwerp gaat waar de rest van de groep ook mee bezig is geweest. Maak hierover indien nodig afspraken met de groepsleerkracht. Opname in portfolio In het Acadinportfolio van de leerling worden de afgeronde en beoordeelde leeractiviteiten bewaard. Zo hebben zowel de leerling als de begeleider een overzicht van de uitgevoerde werkzaamheden en de opbrengsten hiervan. TIPS Wijs de leerling erop dat hij ook thuis kan inloggen en ouders of anderen deelgenoot kan maken van zijn werkzaamheden in Acadin. Neem het Acadinportfolio mee in een bespreking met de ouders. Aantekeningen 21

22 22

23 Bijlage 1: Invoerhulp voor moderator Als moderator heeft u de administratieve taak om accounts aan te maken voor de leerlingen en begeleiders in Acadin. Daarnaast koppelt u leerlingen aan begeleiders. Onderstaand formulier helpt u de juiste informatie te verzamelen voor het aanmaken van accounts en het terug melden van inlognamen en wachtwoorden naar de begeleiders. Hoewel u als moderator ook profielgegevens van een leerling kunt invoeren, is het handiger om dit over te laten aan de begeleider. Begeleiders voornaam achternaam adres* inlognaam wachtwoord * optioneel 23

24 Leerlingen voornaam achternaam begeleider(s) inlognaam wachtwoord 24

25 Bijlage 2: Toelichting op de zoekcriteria In Acadin kunt u zoeken naar leeractiviteiten met behulp van verschillende zoekcriteria. Hieronder staat een korte toelichting op de aanwezige zoekcriteria. Zoeken op vakgebied U kunt op vakgebied naar leeractiviteiten zoeken. Een aantal leeractiviteiten zal bij één vakgebied aansluiten, terwijl de meeste andere leeractiviteiten meerdere vakken in zich verenigen. De leeractiviteiten in Acadin zijn ingedeeld in de volgende vakgebieden: Nederlands Vreemde talen Rekenen en wiskunde Wereldoriëntatie: aardrijkskunde geschiedenis natuur techniek milieu Levensbeschouwing Sociaal-emotionele ontwikkeling Kunstzinnige oriëntatie Computervaardigheid/ICT Vakoverstijgend Filosofie Overige disciplines NB. Met deze indeling sluit Acadin aan op de po-vakaanduidingen van Edu- Standaard. Deze lijst met vakaanduidingen is opgesteld om eenheid te creëren binnen diverse onderwijstoepassingen en maakt uitwisseling tussen deze toepassingen beter mogelijk ( Zoeken op groep De zoekfunctie van Acadin biedt de mogelijkheid te zoeken op vier categorieën van groepen: 'alle groepen', 'groep 3 en 4', 'groep 5 en 6' en 'groep 7 en 8'. De zoekresultaten zijn echter gedetailleerder dan dat. Als wordt gezocht op 'groep 5 en 6', worden namelijk ook leeractiviteiten getoond die geschikt zijn voor alleen de groep 5 of 6, of bijvoorbeeld voor groep 5 tot en met 8. TIPS De groepsaanduiding is indicatief en afhankelijk van de individuele leerling kunt u natuurlijk hiervan afwijken. Houd in gedachten dat bij de groepsaanduiding wordt uitgegaan van de talentvolle leerling. Leermaterialen die worden aangeduid als geschikt voor groep 5 en 6, zijn dus bedoeld voor talentvolle leerlingen in groep 5 en 6. Zoeken op trefwoord Elk willekeurig trefwoord of combinatie van trefwoorden kan worden ingevoerd om leeractiviteiten met een bepaald thema te vinden. In Acadin wordt gezocht naar deze woorden binnen titels, beschrijvingen en speciaal toegevoegde trefwoorden van alle leeractiviteiten. 25

26 TIPS Zoek ook met varianten van een trefwoord zoals de enkel- of meervoudsvorm, synoniemen of andere gerelateerde onderwerpen als u niet vindt wat u zoekt. Zoeken op moeilijkheidsgraad De leeractiviteiten worden binnen Acadin ingedeeld volgens drie moeilijkheidsgraden: 'bovengemiddeld', 'moeilijk' en 'erg moeilijk' (aangegeven met één, twee of drie rode handjes). Deze verdeling gaat uit van de talentvolle leerling. 'Moeilijk' betekent bijvoorbeeld dat de leeractiviteit moeilijk is voor de talentvolle leerling, en heel erg moeilijk voor de gemiddelde leerling. Alle drie de categorieën zijn dus al van een hogere moeilijkheidsgraad dan het reguliere onderwijsmateriaal. Meer specifiek is de volgende beschrijving van de moeilijkheidsgraden: 'Bovengemiddeld' (= één handje): De leeractiviteit is geschikt voor de betere leerling. Uit onderzoek blijkt dat per vakgebied gemiddeld 20 tot 30 % van de leerlingen tot de betere leerling behoort en dit type opdrachten aan kan. De opdrachten in deze categorie zijn met name gericht op verbreding. 'Moeilijk' (= twee handjes): De leeractiviteit is geschikt voor de best presterende leerling. Per vakgebied gaat het dan om ongeveer 10% van de leerlingen. De opdrachten in deze categorie zijn met name gericht op verdieping van onderwerpen. 'Erg moeilijk' (drie handjes): De leeractiviteit is specifiek geschikt voor (hoog)begaafde leerlingen, ca. 5-10% van de leerlingen. De opdrachten zijn met name gericht op hogere orde denkvaardigheden. TIPS Maak zelf de afweging of u een opdracht voor een individuele leerling geschikt acht. Het aantal handjes bij een leeractiviteit is een inschatting. Laat een leerling als hij dat wenst ook gerust een moeilijkere opdracht oppakken. Zeker als deze door de leerling zelf in zijn favorieten is geplaatst. Zoeken op (denk)vaardigheid Voor het zoekcriterium '(denk)vaardigheden' worden zeven items onderscheiden, vijf echte denkvaardigheden en twee meer algemene vaardigheden. (Denk)vaardigheid Praktisch denken Passende trefwoorden doelgericht denken en werken overzien wat bijdraagt aan het doel en wat niet zelfkennis: eigen sterke en zwakke kanten kennen overtuigingskracht 26

27 teamwork plannen materiaalbegrip. Analytisch denken Kritisch denken Creatief denken Logisch denken Onderzoeksvaardigheden Studievaardigheden inzicht logisch redeneren informatie opnemen en weergeven hoofd- en bijzaken onderscheiden denkprocessen en oplossingsrichting(en) overzien objectiviteit onafhankelijk van andere informatie beoordelen tegenstellingen waarnemen vooroordelen en subjectiviteit herkennen onderscheid maken tussen relevante en irrelevante zaken onderscheid maken tussen hoofd- en bijzaken oordelen op basis van feiten flexibel denken inventiviteit; associëren en brainstormen complexe, meerduidige informatie tegelijkertijd overzien ongewone, originele vragen stellen problemen in een ander kader plaatsen (outof-the-box) inlevingsvermogen subjectiviteit (bijvoorbeeld esthetisch oordeel) structuur relaties tussen feiten consistente redeneringen die leiden tot conclusies hoofdvraag formuleren deelvragen formuleren informatie verzamelen informatie verwerken conclusies trekken resultaten presenteren onderzoek evalueren plannen agenda gebruiken leerkrachtonafhankelijk werken werkhouding Voor de categorie (denk)vaardigheden is de inhoud ontleed aan verschillende wetenschappelijke theorieën die inzicht geven in denkvaardigheden. De denkvaardigheden van Bloom en van Sternberg worden hierna kort toegelicht. 27

28 Lagere en hogere orde denkvaardigheden van Bloom Het hedendaagse onderwijs is vooral gericht op het onthouden, begrijpen en toepassen van lesstof. Alle leerlingen kunnen echter gebaat zijn bij opdrachten die een beroep doen op de vaardigheden analyseren, evalueren en creeren. Voor talentvolle leerlingen die de doelgroep van Acadin vormen, zijn opdrachten die een beroep doen op deze zogenaamde hogere orde denkvaardigheden (Bloom) gewenst. De onderlinge verhoudingen tussen de denkvaardigheden wordt hierna getoond. De basis denkvaardigheden van Sternberg "Intelligence is defined in terms of the ability to achieve success in life in terms of one s personal standards, within one s sociocultural context. One s ability to achieve success depends on capitalizing on one s strengths and correcting or compensating for one s weaknesses. One is successfully intelligent by virtue of how one adapts to, shapes, and selects environments. Success is attained through a balance of analytical, creative and practical abilities (Sternberg, 2003) Sternberg onderscheidt drie basis denkvaardigheden: analytische intelligentie, creatieve intelligentie en praktische intelligentie. 28

29 Iedereen heeft in meerdere of mindere mate elk van deze drie denkvaardigheden tot zijn beschikking, maar het is heel zeldzaam dat iemand ze alle drie even goed beheerst. De meeste mensen hebben een duidelijke voorkeur voor een, of soms twee van deze manieren van denken. Als je dus hetzelfde probleem voorlegt aan drie mensen, van wie de ene vooral tot analytisch denken neigt, de tweede tot creatief en de derde tot praktisch denken, dan zie je hoe ze tot heel verschillende oplossingen komen voor hetzelfde probleem. Sternberg stelt dat er sprake is van succesvolle intelligentie wanneer iemand in staat is om zijn vaardigheden op zowel analytisch, creatief als praktisch gebied succesvol te managen. TIPS Selecteer een leeractiviteit waarbij de leerling een (denk)vaardigheid die hij al goed beheerst verder kan verbeteren. Selecteer in dit geval een leeractiviteit 29

30 waarin deze (denk)vaardigheid op een hogere moeilijkheidsgraad wordt aangeboden. Selecteer een leeractiviteit waarbij de leerling kan oefenen met een (denk)vaardigheid die hij nog niet zo goed beheerst. Selecteer in dit geval een leeractiviteit waarin deze (denk)vaardigheid op een minder hoge moeilijkheidsgraad wordt aangeboden. Zoeken op intelligentiegebied Volgens de theorie van Meervoudige Intelligentie MI (Howard Gardner, 1983) kan een mens intelligent zijn op acht verschillende gebieden. Elke intelligentie vervolgt zijn eigen ontwikkelingstraject. Intellectuele asynchronie, een asynchrone ontwikkeling tussen de intelligentiegebieden, is vanuit een MI perspectief een te verwachten kenmerk van begaafdheid. Dit betekent in de praktijk dat (hoog)begaafdheid domeinspecifiek is, het kan zich op één of meerdere begaafdheidsgebieden uiten, maar is zelden op alle gebieden in één persoon in uitzonderlijke mate aanwezig. Binnen één individu kunnen er ook grote verschillen in aanleg zijn tussen verschillende begaafdheidsgebieden. TIPS De aanduidingen van de MI in Acadin kunnen op verschillende manieren worden ingezet: 1. selecteer een leeractiviteit die past bij de intelligentie(s) die het meest ontwikkeld is/zijn in de leerling, waardoor de leerling deze in- 30

31 telligentie(s) verder kan verdiepen. Selecteer in dit geval een leeractiviteit waarin deze intelligentie(s) op een hogere moeilijkheidsgraad wordt aangeboden; 2. selecteer een leeractiviteit die past bij de intelligentie(s) die het minst ontwikkeld is/zijn in de leerling, waardoor de leerling ook deze intelligentie(s) kan oefenen. Selecteer in dit geval een leeractiviteit waarin deze intelligentie(s) op een minder hoge moeilijkheidsgraad wordt aangeboden. Zoeken op benodigde tijd In de zoekfunctie van Acadin kan met betrekking tot tijdsduur worden gezocht op vier categorieën: 'minder dan 2 uur', '2 tot 4 uur', '4 tot 10 uur' of '10 uur of meer'. In de lijst met zoekresultaten echter wordt per leeractiviteit een meer specifieke benadering van de tijdsduur gegeven, bijvoorbeeld 0:30 uur, 3 uur of 15 uur. Deze tijdsaanduiding geeft globale inschatting hoe lang een leerling over de leeractiviteit zal doen. Deze aangegeven tijdsduur kan echter op verschillende manieren worden aangepast. Bekijk vóór het toekennen zelf de leeractiviteit inhoudelijk om een inschatting te kunnen maken van de verwachte tijdsbesteding voor de betreffende leerling (deze zal tussen leerlingen onderling verschillen). Tevens is het bij veel leeractiviteiten mogelijk de opdrachten over meerdere momenten te verspreiden, zodat de activiteit niet in één keer hoeft te worden afgerond. Bij sommige leeractiviteiten is het ook mogelijk bepaalde optionele onderdelen over te slaan, waardoor te tijdsduur verkort kan worden. Zoeken op type materiaal: digitaal of niet digitaal In Acadin is het mogelijk te zoeken op type materiaal, waarmee wordt verwezen naar het al dan niet digitaal zijn van het materiaal. Gezien de aard van Acadin als online leeromgeving, is het niet verrassend dat alle leeractiviteiten worden aangemerkt als digitaal. De mate waarin de leeractiviteiten ook digitaal moeten worden verwerkt, varieert echter. Sommige leeractiviteiten moeten geheel op de computer en/of internet worden gemaakt, terwijl andere leeractiviteiten juist een verwerking buiten de computer om vereisen. Voorbeelden hiervan zijn het afdrukken en invullen van een werkdocument, het maken van een tastbaar werkstuk zoals een tekening of beeldend werkstuk, of het uitvoeren van een praktische opdracht zoals het houden van een interview of het uitvoeren van een natuurkundig onderzoekje (proefje). TIPS Inleveren van de resultaten van de leeractiviteit gebeurt altijd digitaal via Acadin. Heeft de leerling een werkstuk gemaakt dat niet direct digitaal in te leveren is? Bedenk dan een manier om de resultaten toch digitaal beschikbaar te maken. Laat de leerling bijvoorbeeld foto's van zijn werkstuk maken en deze uploaden in Acadin. Dit kan natuurlijk worden aangevuld met een schriftelijke en/of mondelinge toelichting door de leerling. 31

32 Kosten Hoewel veel materialen in Acadin gratis verkrijgbaar zijn, zijn er ook verwijzingen opgenomen naar extern betaald leermateriaal. Voor het toe kunnen wijzen van zo'n leeractiviteit, moet het materiaal op school aanwezig zijn of eventueel eerst aangeschaft worden. Omdat op verschillende scholen bepaalde materialen wel aanwezig zijn, en deze ook goed bruikbaar zijn voor de doelgroep, zijn deze ook opgenomen in Acadin. In het zoekresultaat staat dit bij deze leeractiviteiten aangegeven met een euroteken. TIPS Bij betaald leermateriaal is ook de link opgenomen naar de website waar het materiaal kan worden aangeschaft. Aantekeningen 32

33 Bijlage 3: Compacten en verrijken Deze bijlage geeft een beknopte toelichting op 'compacten' en 'verrijken' als mogelijkheid om tegemoet te komen aan de onderwijsbehoeften van (hoog)begaafde leerlingen. De individuele leerling Om tegemoet te kunnen komen aan onderwijsbehoeften van (hoog)begaafde leerlingen (op cognitief, sociaal én emotioneel gebied) zijn vaak meerdere onderwijsaanpassingen nodig. Het verschilt per individuele leerling hoe het sterke ontwikkelingspotentieel van deze leerlingen tot recht kan komen. Dit geldt ook voor de manier waarop verrijkingsonderwijs vormgegeven dient te worden. Het percentage leerlingen dat in aanmerking komt voor compacten en verrijken binnen een bepaald vakgebied, is gemiddeld ongeveer 20-30% van alle leerlingen. Sommige leerlingen blinken uit op één gebied, andere leerlingen op meerdere gebieden. Uitgaand van het reguliere aanbod geldt dat de totale groep leerlingen, waarvoor structureel verrijking nodig is op één of meerdere vakgebieden, gemiddeld ongeveer 30-40% van alle leerlingen betreft. Afhankelijk van de schoolpopulatie of groepssamenstelling kan dit variëren van 10% tot 100% van de leerlingen binnen een school / groep. De samenstelling van deze groep, die structureel verrijkingsonderwijs nodig heeft, is divers. Dit varieert van de goed presterende (bovengemiddelde) leerlingen, de slimme (intelligente) leerlingen, zeer intelligente leerlingen tot en met de (hoog)begaafde leerlingen. Omdat de diversiteit binnen deze groep zeer groot is, is het niet mogelijk is om één vooraf bepaald aanbod ter "verrijking" te bieden dat voor alle leerlingen binnen deze groep uitdagend en betekenisvol is. Ook binnen de kleinere groep van (hoog)begaafde leerlingen zijn de onderlinge verschillen groot! Er kan dan ook pas daadwerkelijk sprake van een doorgaande leerlijn, wanneer bij het vormgeven van verrijkingsonderwijs wordt uitgegaan van onderwijsbehoeften van leerlingen. Om te kunnen spreken van een leerlijn dient er sprake te zijn van een beredeneerde opbouw in inhoud, doelen en leeractiviteiten, die recht doet aan individuele verschillen. Dit betekent dus dat het niet mogelijk is om vooraf gestructureerde doorgaande leerlijnen voor dé (hoog)begaafde leerlingen samen te stellen. Wél is het mogelijk om in gesprek met de leerling en door het opdoen van ervaring met een rijk, gevarieerd en uitdagend aanbod steeds beter zicht te krijgen op wat leerlingen nodig hebben, waardoor hier steeds bewuster en doelgerichter invulling aan gegeven kan worden. Het gaat dus om het loslaten van een voorgestructureerd aanbod en in interactie met de leerling op zoek blijven naar een écht passend aanbod. 33

34 Compacten Reguliere lesmethodes en lesmaterialen zijn met name ontwikkeld voor de gemiddelde leerling en bieden hierdoor onvoldoende uitdaging voor (zeer) intelligente en (hoog)begaafde leerlingen. Om tegemoet te komen aan de behoefte aan minder herhaling en aan te sluiten bij hun snellere leervermogen, kan onder andere gebruik gemaakt worden van richtlijnen voor het compacten van deze methodes. Dit creëert ruimte voor het bieden van uitdagend verrijkingsonderwijs. De (hoog)begaafde leerling is uit zichzelf vaak al (veel) eerder klaar met de reguliere lesstof dan de gemiddelde leerling. Het bewust inzetten van compacting heeft echter de voorkeur boven de (hoog)begaafde leerling alle lesstof te laten doorlopen. Door compacting wordt namelijk beter aangesloten bij het snellere leervermogen van (hoog)begaafde leerlingen en kan de extra tijd die vrijkomt zinvol gevuld worden met verrijking. Verrijken Wanneer compacten wordt toegepast, is het van belang dat de overige beschikbare leertijd zinvol benut wordt met verrijkende leeractiviteiten. De leerling krijgt dan dus niet 'meer van hetzelfde' (naast het reguliere aanbod), maar ándere leerstof (in plaats van een deel van het reguliere aanbod). Verrijkingsstof is leerstof die een beroep doet op de specifieke leerkenmerken en tegemoet komt aan de specifieke behoeften van (hoog)begaafde leerlingen. In veel methoden is extra lesstof opgenomen die verrijkingsstof genoemd wordt. Deze stof is vaak wel wat moeilijker, maar biedt niet de werkelijke uitdaging voor (hoog)begaafde leerlingen. Extra werk in de vorm van 'meer van het zelfde of hooguit iets moeilijker' voegt voor hen dan ook niets toe. Wanneer het onderwijsaanbod wordt gecompact, wordt aangeraden in eerste instantie te kiezen voor verrijkingsstof die aansluit bij het gecompacte vak- of vormingsgebied. Ook los van een vak- of vormingsgebied kan op zoek gegaan worden naar verrijkingsstof. Er zijn speciale methoden en materialen ontwikkeld voor (hoog)begaafde leerlingen, maar u kunt natuurlijk ook de reguliere lesstof zo aanpassen dat deze tegemoet komt aan de specifieke behoeften van (hoog)begaafde leerlingen. Kenmerken van (ver)rijk(end) leermateriaal Het aanbieden van aanvullende leerstof is alleen zinvol wanneer deze leerstof aan bepaalde criteria voldoet. De projectgroep 'Omgaan met verschillen' van SLO heeft in 2001 een onderzoek uitgevoerd naar de criteria waaraan uitdagend lesmateriaal voor (hoog)begaafde leerling moet voldoen. Uit dit onderzoek (Bronkhorst e.a., 2001) blijkt dat verrijkingsstof: een beroep doet op creativiteit open opdrachten bevat een hoog abstractieniveau bevat een hoge mate van complexiteit bevat meerwaarde biedt ten opzichte van reguliere leerstof een onderzoekende houding stimuleert 34

35 een beroep doet op de zelfstandigheid van de leerling een reflectieve houding uitlokt een beroep doet op metacognitieve vaardigheden interactie uitlokt De hierboven genoemde kenmerken zijn medebepalend bij de keuze voor opname van opdrachten als leeractiviteit in Acadin. Verrijking: actief en doelgericht Wees ervan bewust dat verrijkingsmethoden- en materialen geen rijk onderwijsaanbod garanderen. Belangrijk is dat de verrijkingsstof actief wordt aangeboden. Het initiatief daarvoor ligt bij de leerkracht. Er zullen aanvullende doelen geformuleerd moeten worden voor het aanvullende leerstofaanbod en er zullen eisen gesteld moeten worden aan het werken met de verrijkingsstof. De (hoog)begaafde leerling moet niet het idee krijgen dat het vrijblijvend of minder belangrijk is wat hij/zij aan het doen is. Zorg er daarom voor dat u uitleg, begeleiding en feedback geeft, zowel het product als het proces beoordeelt en deze beoordeling ook rapporteert. Om leerkrachten een handreiking te bieden bij het doelgericht vormgeven van het onderwijs aan individuele en groepen (hoog)begaafde leerlingen heeft SLO de DVL: Doelen en Vaardigheden Lijst ontwikkeld. ( TIPS Leren is grenzen verleggen: Verrijking is niet vrijblijvend; niet voor de leerkracht en niet voor de leerling. De beschikbare leertijd dient op een zinvolle wijze gevuld te worden met leeractiviteiten, waarbij de leerling wordt uitgedaagd zijn eigen grenzen te verleggen. Breed aanbod van rijke leeractiviteiten: Vaak is het lastig om als leerkracht het overzicht te krijgen van beschikbare materialen én in hoeverre deze aansluiten bij wat de leerling nodig heeft. De digitale leeromgeving Acadin is specifiek ontwikkeld voor talentvolle leerlingen en biedt ondersteuning bij het vinden van geschikte leeractiviteiten die zijn afgestemd op de mogelijkheden en behoeften van individuele leerlingen én bij de organisatie van het leren. Acadin biedt ruime mogelijkheden om tegemoet te komen aan de persoonlijke interesses, behoeften en vaardigheden van de (hoog)begaafde leerling. Zelfstandigheid stimuleren, mét begeleiding en feedback: In de praktijk wordt nog vaak verwacht dat (hoog)begaafde leerlingen volledig zelfstandig kunnen werken aan verrijkingsmateriaal. Echter, voor alle leerlingen die een leerproces doorlopen, geldt dat zij hierbij recht hebben op begeleiding en feedback. Dit heeft betrekking op het geven van (aangepaste) instructie, begeleiding bij hulpvragen, ondersteuning bij het leerproces en beoordeling van het geleverde werk. Acadin biedt op verschillende manieren ondersteuning aan begeleiders bij het invullen van deze taken. 35

36 Aantekeningen 36

37 Bijlage 4: Typen van leeractiviteiten Acadin is gevuld met verschillende typen leeractiviteiten. Veel leeractiviteiten bevatten open opdrachten die tegemoetkomen aan de ontwikkeling van hogere orde denkvaardigheden. Andere zijn wat meer gesloten van vorm. Hier vindt u een korte typering van de leeractiviteiten. Proefjes Acadin bevat een ruim aantal leeractiviteiten waarin het uitvoeren van een proefje centraal staat. Kenmerkend voor deze opdrachten is de praktische inslag. De leerling verzamelt het benodigde materiaal en volgt de stappen die aangegeven worden in de leeractiviteit om het proefje juist uit te voeren. De leeractiviteit wordt in de meeste gevallen afgesloten met een aantal vragen, waarin de leerling moet laten zien dat hij het idee achter het proefje heeft begrepen. De afbeeldingen hieronder tonen twee voorbeelden van proefjes die in Acadin te vinden zijn. 37

38 Interactieve leeractiviteiten In Acadin is ook een aantal interactieve leeractiviteiten opgenomen. Bij deze leeractiviteiten wordt de leerling doorgelinkt naar een website waar de opdrachten worden uitgevoerd. De invulling van deze opdrachten loopt uiteen. Hieronder worden twee voorbeelden gegeven. 'Houd de dief!' is een leeractiviteit waarbij de leerling een aantal filmfragmenten bekijkt over een gebeurtenis die op een school heeft plaatsgevonden: een leerling is haar telefoon kwijt. Door de fragmenten te bekijken en tussentijds vragen te beantwoorden, moet de leerling erachter komen wie de telefoon heeft gestolen. In een tweede voorbeeld van een interactieve opdracht krijgt de leerling te zien wat er komt kijken bij het bouwen van een huis. Tussen de fragmenten uitleg door krijgt de leerling rekenvragen voorgelegd, die direct online beantwoord moeten worden. De leerling ontvangt hierna feedback op het gegeven antwoord. 38

39 Webpaden In Acadin is een aantal leeractiviteiten te vinden in de vorm van een webpad. Kenmerkend voor het webpad is dat de leerling een aantal vragen of opdrachten krijgt voorgelegd en een aantal verwijzingen naar internetbronnen. De leerling moet zelf de juiste bronnen selecteren om de vragen te kunnen beantwoorden of de opdrachten de kunnen maken. Op deze manier leert de leerling gericht te zoeken naar bruikbare informatie en informatie van verschillende bronnen met elkaar te combineren. De afbeelding hieronder toont een webpad over 'Pasen' (bron: Yurls.net). 39

40 Mini-websites met vrije opdrachten Een groot aantal leeractiviteiten in Acadin bestaat uit een speciale miniwebsite, waarin theorie, bronnen en opdrachten over een onderwerp als een geheel zijn opgenomen. Met deze opdrachten worden veelal zeer diverse praktische vaardigheden geoefend, zoals het schrijven van een brief, het maken van grafieken of het bouwen van een maquette. Hieronder worden twee voorbeelden van dergelijke leeractiviteiten toegelicht. De afbeeldingen hiernaast tonen pagina 's uit de leeractiviteit 'Zomer'. Dit is één van de serie leeractiviteiten die nieuw is ontwikkeld op basis van lesbrieven uit de serie 'Per Dag Wijzer'. Kenmerkend aan deze leeractiviteiten is dat de leerling vrij veel theorie en extra informatiebronnen krijgt aangeboden, maar wel zelf bepaalt in hoeverre deze bronnen worden gebruikt bij het beantwoorden van de vragen en uitvoeren van de opdrachten. De menu-items met de opdrachten hebben dan ook niet dezelfde hoofdstukindeling als de menu-items met de theorie, zodat de leerling zelf de juiste informatie bij de juiste vraag moet zoeken. Ook in de keuze van de opdrachten is de leerling vrij: de meeste opdrachten zijn los van elkaar te maken. Deze leeractiviteiten zijn zo opgezet dat de leerling direct bij de vragen en opdrachten begint, en niet eerst hele stukken tekst hoeft te lezen. Op deze manier kunnen leerlingen direct aan de slag. 40 Op de afbeelding hiernaast wordt het bijbehorende werkblad weergegeven. Dit werkblad is zo ingericht dat antwoorden op vragen en resultaten van opdrachten hier allen in kunnen worden opgenomen. Op deze manier worden de resultaten als een overzichtelijk geheel ingeleverd.

41 Een tweede voorbeeld van een verzameling van theorie, bronnen en opdrachten in een mini-website is de serie leeractiviteiten van Digitop. Leeractiviteiten in deze serie staan in het teken van een praktische opdracht, waaromheen vaak eerst door de leerling zelf informatie moet worden gezocht. Deze leeractiviteiten geven wel een aantal bruikbare internetbronnen, maar laten de leerling verder vrij in het zoeken naar informatie. De afbeelding hiernaast toont een voorbeeld van de mini-website bij een leeractiviteit in deze serie, 'Ben jij een goede Vikinghoofdman?'. Hieronder worden de bijbehorende werkbladen getoond. 41

42 Mini-websites met gestructureerde opdrachten Naast de mini-websites die de leerling redelijke vrijheid geven in het uitvoeren van opdrachten en gebruik van informatie, zijn er ook mini-websites met leeractiviteiten die een meer gestructureerde opdracht bevatten. Bij deze leeractiviteiten worden de bruikbare bronnen gegeven en moet de leerling de opdrachten in een vooraf opgestelde volgorde uitvoeren. De serie Slimme Taal (onderverdeeld in 'Kranten en tijdschriften' en 'Kinderliteratuur') is een voorbeeld hiervan. De afbeelding hieronder toont een mini-website van de series van Slimme Taal 'Kinderliteratuur'. Op de volgende pagina wordt een voorbeeld gegeven van het bijbehorende werkblad. Verwijzingen naar fysiek materiaal Acadin bevat tot slot ook verwijzingen naar leermaterialen voor de doelgroep die u mogelijk in de klas of op school heeft of dat eventueel eerst aangeschaft moet worden. Veel scholen hebben een aantal van deze materialen beschikbaar. Doordat deze materialen ook zijn opgenomen, kunt u deze ook via Acadin toewijzen. 42