Invulling van het mentoruur in 4 vwo

Transcriptie

1 Invulling van het mentoruur in 4 vwo Inventarisatie, evalutie en aanbevelingen Thea de Vries Interfacultaire lerarenopleiding UvA 2015

2 Opdracht Voor mijn profielproduct voor het profiel Begeleider heb ik van het Alberdingk Thijm College het verzoek ontvangen onderzoek te doen naar de invulling van de mentorles in vwo 4. Voor deze klas is er namelijk nog geen compleet overzicht van alle activiteiten die in de mentorles aan de orde komen. Met name voor nieuwe mentoren is het nuttig om inzicht te hebben in welke activiteiten in een vwo 4-klas aan de orde komen, maar ook voor bestaande mentoren is een overzicht van de activiteiten voor het komende jaar een belangrijke leidraad voor hun mentorlessen. Besloten is daarom dat voor het begin van het jaar door de afdelingsleider een draaiboek wordt opgesteld waarin voor het hele jaar de activiteiten zullen zijn vastgelegd. Om een verantwoorde keuze uit de bestaande activiteiten voor opname in dit draaiboek te maken, wil de school ook weten of de activiteiten en onderwerpen zoals deze nu aan bod komen, wel voldoen aan de behoeften van de mentoren en leerlingen. Mijn onderzoek is daarom gericht op de centrale vraag: Voldoen de activiteiten zoals deze momenteel aan de orde komen in de mentorlessen van de vwo4-klassen op het Alberdingk Thijm College aan de behoeften van de mentoren en leerlingen? Inventarisatie Op basis van de bestaande functieomschrijving voor het mentoraat voor de bovenbouw, aangevuld met gesprekken met de afdelingsleider en mentoren, ben ik gekomen tot een inventarisatie van activiteiten voor de mentorlessen in de 4 vwo-klassen. De activiteiten zijn uitgesplitst naar algemene taken en taken, gerangschikt naar de drie terreinen van leerlingbegeleiding die in de literatuur worden onderscheiden: - het leerproces: met aandacht voor studievaardigheden, studieresultaten, planning en het succesvol voorbereiden, uitvoeren en nabeschouwen van opdrachten en toetsen; - het keuzeproces: met aandacht voor de profiel- en studiekeuze en vragen als wie ben ik? wat kan ik? en wat wil ik? - de sociaal-emotionele begeleiding: met aandacht voor respect en zelfvertrouwen en het omgaan met ieders belangen, ook die van jezelf, en persoonlijke ontwikkeling van de leerlingen.

3 Overzicht van activiteiten Algemene taken - checklist praktische zaken (lectio brevis) - Voeren van kennismakingsgesprekken met leerlingen -Contact met ouders over functioneren van leerling op school - Informatievoorziening naar alle betrokkenen (wanneer nodig) over leerlingen - informeren van vakdocenten - informeren afdelingsleider - informeren eventuele andere partijen - Gesprekken voeren op ouderavonden - Bijwonen informatieavonden - Verslaglegging/dossieropbouw - Signaleren absenties/te laat + evt. doorsturen naar absentiecoordinator/ concierge - Mededelingen omtrent belangrijke data + activiteiten - Eventuele naschoolse activiteiten met de leerlingen (rond kerstviering, rapportuitreiking) - Eventueel begeleiden van excursies van de mentorklas Taken mbt het leerproces Taken mbt studieresultaten - tussentijdse voortgangsgesprekken op individuele basis - studieresultaten monitoren - zonodig afwijkende studieresultaten bespreken met vakdocent/afdelingsleider - op verzoek van vakdocent/afdelingsleider afwijkende studieresultaten bespreken met de leerling - leerling feedback geven op studieresultaten - Overgangsnormen bespreken adhv opdrachten PTA - Lijst opstellen van bespreekgevallen voor rapportvergadering (in overleg met afdelingsleider) - rapporten van kort commentaar voorzien - verslaglegging van alle ter zake doende besprekingen mbt studieresultaten Taken mbt studievaardigheden - begeleiden bij plannen en organiseren schooltaken - begeleiden bij aanpak toetsvoorbereiding / Tips voor toetsweek uitwisselen - begeleiden bij reflecteren op toetsweek - begeleiden bij oefenen voor rekentoets

4 Taken mbt profiel-/studiekeuzebegeleiding - begeleiden van de opdrachten mbt profielkeuze - opdracht overgangsnormen - opdracht kieswijzer - opdracht persoonlijke kwaliteiten - profielkeuzetest - indien nodig doorverwijzen naar decaan -informatie verstrekken over nieuwe vakken in het volgend schooljaar - informatie over toelatingseisen vervolgstudie - informatie over open dagen vervolgstudies laten opzoeken - Bezoeken open dagen bespreken en planning maken voor presentaties nav open dag - presentaties bezoek open dagen begeleiden Taken mbt sociaal-emotionele ontwikkeling - welbevinden leerling bewaken - bij signalering problemen gesprek aan gaan met leerling - zonodig bespreken met ouders - zonodig bespreken met afdelingsleider - zonodig doorverwijzen naar specialist (in overleg met afdelingsleider) - feedback nav gedrag in de klas - individueel - groepen - hele klas - Bespreken eventuele problemen mbt docenten/lessen - Afspraken maken voor verbetering - Afspraken opvolgen - Bemiddelen tussen docent/leerlingen

5 Evaluatie Aan de hand van het overzicht van taken heb ik de mentoren geïnterviewd en heb ik een vragenlijst opgesteld voor de leerlingen van 4 vwo om na te gaan of deze activiteiten voldoen aan de behoeften van de mentoren en leerlingen en om te inventariseren of er nog aanvullende activiteiten gewenst zijn. Daarna heb ik gekeken of de aangeboden activiteiten ook voldoen aan wat in de literatuur voor de begeleiding van de leerlingen in 4 vwo wordt aanbevolen. Mentoreninterviews Uit de interviews aan de hand van de inventarisatie van activiteiten bleek dat de mentoren doorgaans tevreden zijn over hun taken als mentor. De taken voor het begeleiden van het leerproces, de studiekeuze en de sociaal emotionele begeleiding worden alledrie als belangrijk gezien en de tijd daarvoor is grotendeels gelijkelijk verdeeld, hoewel de focus het meest lijkt te zijn gericht op het leerproces en de studiekeuze. De belangrijkste wens die uit het onderzoek naar voren komt is dat meer tijd vrijgemaakt zou moeten worden voor individuele begeleiding. Vier van de vijf mentoren geven aan meer aandacht aan te willen besteden aan individuele gesprekken, waarbij ook aandacht gewenst is voor gesprekken zonder directe aanleiding. Daarom is het belangrijk, aldus enkele mentoren, dat de mentor ook reguliere lessen geeft aan haar mentorleerlingen, zodat de mentor de leerlingen vaker ziet en ook tijdens reguliere lessen even contact kan leggen. Enkele mentoren geven tevens aan meer aandacht te wensen voor het groepsproces als geheel. Daarvoor zou mogelijk wel meer materiaal beschikbaar moeten komen. Een andere breed gedragen wens is meer van praktische aard, zoals duidelijkere planning en structuur van enkele activiteiten en het afstoten van taken die niet tot de kern van de leerlingbegeleiding horen. Leerlingenvragenlijsten Uit de beantwoording van de leerlingenvragenlijsten blijkt dat ook de leerlingen over het algemeen neutraal tot voorzichtig positief zijn over de activiteiten in de mentorlessen. Uit de statistische analyse komt naar voren dat activiteiten met betrekking tot de sociaal-emotionele begeleiding het nuttigst worden gevonden bij een score van 3,26 op een schaal van 1 tot 5. Bij de open vraag geeft bovendien 15% van alle leerlingen aan meer aandacht te willen voor het groepsproces en individuele belegeleiding. Van het aantal leerlingen dat de open vraag heeft beantwoord is dit zelfs 37%. Ook het bespreken van de studieresultaten en het reflecteren op de toetsweek wordt hooggewaardeerd. Belangrijk hierbij is dat de resultaten ook worden gekoppeld aan de profiel- en studiekeuze, zodat wordt voorkomen dat een leerling een profiel kiest wat op basis van de resultaten niet reëel is. De opdrachten voor de profiel- en studiekeuze vinden de leerlingen ook heel belangrijk voor hun verdere (school)loopbaan.

6 Op meer praktisch gebied geeft meer dan de helft (55%) van de leerlingen aan het oefenen voor de rekentoets het minst nuttig te vinden. Ook het geven van presentaties over de open dagen ervaart 67% van de leerlingen als weinig nuttig. Literatuuronderzoek Bij toetsing van de bevindingen aan wat in de literatuur over leerlingbegeleiding wordt geschreven, blijkt dat de activiteiten in de mentorlessen in grote lijnen voldoen aan de eisen die in de literatuur worden gesteld. Alle terreinen van leerlingbegeleiding zoals in de literatuur omschreven (Fiddelaers-Jaspers & Verheul, 1996; van der Wal, de Wilde & de Mooij, 2009) komen aan bod. Zoals hierboven aangegeven, lijkt de focus in de mentorles het meest te liggen op het leer- en keuzeproces. Het belang hiervan staat buiten kijf. De keuze voor een verdere studie wordt door de leerlingen zeer belangrijk gevonden. Zoals Kohnstamm (2009) stelt, heeft het willen weten wat een adolescent wil worden namelijk een gunstige invloed op zijn zelfbeeld. Maar, zoals Kohnstamm (2009) ook schrijft, hechten leerlingen in deze leeftijd ook steeds meer waarde aan de sociaal-emotionele aspecten. Ook Fiddelaers (1999) stelt dat leerlingen genieten van de contacten met leeftijdgenoten op school en ook individuele ontmoetingen met leerkrachten hoog waarderen en zich er prettig bij voelen. Dit komt ook de psychosociale ontwikkeling ten goede komt, aldus Kohnstamm (2009). Dit sluit aan bij de wens van de mentoren tot meer individuele begeleiding en meer aandacht aan het contact en de interactie met de leerlingen. De leerlingen op hun beurt geven ook aan de activiteiten op sociaal-emotionele begeleiding het meest te waarderen. Hierbij moet wel aangemerkt worden, zoals Fiddelaers (1999) aangeeft, dat leerlingen absoluut geen behoefte hebben aan betutteling. De begeleiding in de bovenbouw kenmerkt zich dus vooral door nabijheid op afstand. Ook Groothuis & Verkuyl (2008) stellen dat in de bovenbouw de begeleiding steeds meer in de vorm van coaching plaatsvindt. Belangrijk is daarbij dat de mentor regelmatig contact heeft met de leerling. Nog altijd zal misschien niet elke leerling even veel aandacht krijgen, maar zoals Groothuis & Verkuyl (2008) stellen, kan één minuut aandacht al genoeg zijn voor een bemoedigend woord om een leerling weer op weg te helpen. Conclusies De mentoren zijn doorgaans tevreden over hun taken als mentor, maar zouden graag meer tijd hebben voor individuele begeleiding en het groepsproces en minder tijd besteden aan taken die niet tot de kern van de leerlingbegeleiding horen. Daarnaast vinden de mentoren het belangrijk de leerlingen ook in andere lessen dan de mentorlessen te zien. De leerlingen zijn over het algemeen ook neutraal tot voorzichtig positief over de mentorlessen. De activiteiten op het gebied de sociaal-emotionele begeleiding worden het nuttigst gevonden. Ook de leerlingen geven aan meer tijd te willen voor individuele begeleiding en het groepsproces. Uit het literatuuronderzoek komt eveneens naar voren dat leerlingen in deze leeftijd, naast aandacht voor het leer- en keuzeproces, ook het contact met medeleerlingen en docenten als zeer belangrijk ervaren voor hun welbevinden.

7 Aanbevelingen Op basis van de resultaten van de mentor-interviews, de leerlingenvragenlijst en dit literatuuronderzoek ben ik gekomen tot de volgende aanbevelingen voor aanvulling en aanpassing van de huidige activiteiten in de mentorlessen in 4 vwo. Aanpassing in toewijzing van mentoren De verdeling van de mentoren over de klassen is idealiter zodanig dat een mentor van een klas zo veel mogelijk leerlingen in die klas ook daadwerkelijk les geeft. Nu komt het voor dat een mentor leerlingen begeleid die zij alleen maar in de mentorlessen treft. Afstoten/herschikken van taken - De administratie rond absenties zou kunnen worden uitgevoerd door de absentiecoördinator, zodat de mentor meer tijd over heeft voor de leerlingbegeleiding. - Het oefenen voor de rekentoets hoort eigenlijk niet in de mentorles thuis. Bovendien wordt het oefenen in de mentorles ook als weinig nuttig ervaren door de leerlingen. Het afstoten van deze taak zou eveneens tijdwinst opleveren. Planning van activiteiten De komst van een draaiboek voorziet idealiter in een betere invulling van de tijd in de mentorles. Nu geven enkele mentoren aan dat de tijd niet altijd effectief wordt besteed. Het draaiboek zou ook moeten voorzien in een duidelijke structuur op de volgende punten: - In het derde leerjaar wordt een programma gevolgd voor profielkeuze, maar in de vierde gebeurt dit aan de hand van afzonderlijke activiteiten. Een duidelijk doorlopende lijn in deze afzonderlijke activiteiten is wenselijk. - Planning van de bezoeken aan de open dagen op vervolgopleidingen, zodat geen open dagen gemist worden. Ook is een andere, concretere invulling van activiteiten rond de open dagen gewenst. De presentaties zoals deze nu plaatsvinden voldoen niet aan de behoeften van de leerlingen. - Voorafgaand aan een toetsweek zou standaard opnieuw aandacht geschonken moeten worden aan de evaluatie van de voorgaande toetsweek om optimaal te profiteren van de reflecties op het leren voor de toetsweek.

8 Meer aandacht voor sociaal-emotionele begeleiding - Zowel de mentoren als leerlingen geven aan meer aandacht te willen besteden aan individuele gesprekken en het groepsproces. Het opnemen van opvolggesprekken op vaste momenten in het jaar, kan een optie zijn voor het intensiveren van de individuele begeleiding. Ook de eerder genoemde aanpassing in de toewijzing van mentoren kan een positief effect hebben. - Ten behoeve van de groepsbegeleiding zou meer materiaal/activiteiten ter beschikking moeten komen. Informatie nieuwe mentoren Hoewel de begeleiding voor nieuwe mentoren goed is, doordat een nieuwe mentor gekoppeld wordt aan een meer ervaren mentor, kan de informatievoorziening verbeterd worden. Standaard zou aan nieuwe mentoren informatie over het profiel van de mentor, de vereiste taken en competenties, en een overzicht en planning van de activiteiten moeten worden verstrekt. Vervolgactie Ten slotte wordt aanbevolen de wenselijkheid van de activiteiten in het mentoruur en de effectiviteit van het draaiboek blijvend te evalueren.