Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 in Bellingwedde

Transcriptie

1 Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 in Bellingwedde Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 22 december 2016 Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 1 van 36

2 0. Samenvatting en inhoudsopgave van dit onderzoeksrapport 0.1 Samenvatting Inleiding De gezamenlijke Rekenkamercommissie (RKC) van de gemeenten Vlagtwedde en Bellingwedde is de organisatie die ten doel heeft om door middel van beleidsevaluaties en doelmatigheidsonderzoeken een bijdrage te leveren aan de rechtmatigheid en doeltreffendheid van het beoogde beleid, evenals de doelmatige voorbereiding en uitvoering ervan in beide gemeenten. Voorliggende rapport richt zich op het onderwerp Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 in de gemeente Bellingwedde. Hierbij wordt gekeken naar in hoeverre alle beleidsvoornemens, plannen en besluiten rond de implementatie van de WMO ook daadwerkelijk gestalte hebben gekregen (procesevaluatie). Voor de gemeente Vlagtwedde is een apart rapport hierover opgesteld. Aanleiding Met de invoering van de nieuwe WMO per 2015 werden ook de uitvoering van de Jeugdwet, de Participatiewet en enkele taken uit deze nieuwe WMO overgeheveld van de rijksoverheid en de provincies naar de gemeenten. De RKC heeft om meerdere redenen er voor gekozen om alleen de invoering van de nieuwe WMO per 2015 te onderzoeken. Opzet van het onderzoek en onderzoeksvragen Het onderzoek is door de RKC zelf verricht. Daarvoor heeft men deskresearch verricht door de wet WMO, rijks circulaires, beleidsnota s, uitvoeringsnota s en college- en raadsbesluiten te bestuderen. Daarnaast zijn interviews afgenomen bij WMO bestuurders, raadsleden, ambtenaren en direct betrokkenen van maatschappelijke organisaties, zorgaanbieders en bewoners/ cliëntengroepen. Deze informatiebronnen leverden de basis om de volgende vragen te kunnen beantwoorden. Centrale onderzoeksvragen 1. Welke doelstellingen zijn door de Colleges geformuleerd en door de gemeenteraden besloten voor de invoering per 1/1/2015 van de nieuwe WMO en is daarbij SMART uitgewerkt hoe deze gerealiseerd gaan worden? 2. Hoe is aan de betrokkenheid van de gemeenteraden en inwoners/cliënten van beide gemeenten bij de formulering van deze WMO doelstellingen, bij de besluitvorming, bij de monitoring en bij de controle op de gewenste resultaten, vorm en inhoud gegeven? 3. Hoe SMART sturen de gemeenteraden zelf vanuit hun kader stellende en controlerende rol op het gemeentelijk WMO beleid, en gedurende de uitvoering van dit beleid, en op de financiering van de uitvoering van dit beleid? Bij deze centrale onderzoeksvragen zijn een aantal specifieke sub vragen geformuleerd om hiermee een scherper beeld te krijgen en van het proces rond de implementatie van de WMO. In de hoofdtekst staan deze centrale vragen en sub vragen nader uitgewerkt en worden deze beantwoord. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 2 van 36

3 Conclusies en aanbevelingen In het algemeen concludeert de RKC dat de transitie van de nieuwe WMO taken van het Rijk naar de gemeente in Bellingwedde goed is verlopen, ondanks het pas na de zomer van 2015 beschikbaar komen van de definitieve wetteksten en budgetten. Risicovol was daarbij dat de gemeente als enige gemeente in de provincie direct de cliënten met een thuiszorg- of AWBZ ondersteuningsindicatie opnieuw heeft geïndiceerd. Maar er werden door de RKC ook enkele verschillen geconstateerd tussen het voorgenomen beleid en de realisatie. De RKC geeft de belangrijkste conclusies uit dit onderzoek hier weer met aanbevelingen. De volgorde is op basis van de onderzoeksvragen en geeft dus geen volgorde in prioriteit aan. Voor een nadere toelichting op de adviezen wordt verwezen naar hoofdstuk 4 van dit rapport. A. De WMO transitie moet nog een transformatie in het Sociaal Domein worden Het advies is om alsnog het WMO meerjarenplan met SMART geformuleerde plannen, resultaten en een investeringsbegroting aan te vullen en uit te voeren. B. De WMO transitie moet nog opgenomen worden in het totaal aan WMO werkzaamheden Het advies is om nu een meerjaren WMO investeringsplan voor een gekanteld generalistisch werkend WMO domein op te stellen en uit te voeren. C. De gemeentelijke verplichtingen uit de wettekst WMO moeten nog verder geïmplementeerd Het advies is om nader te onderzoeken welke wettelijk verplichte WMO taken in het huidige beleid missen, om dit alsnog in het nieuwe WMO beleid mee te nemen en uit te voeren. D. De directe invloed op het WMO beleid door inwoners en cliënten kan beter en democratischer Er is door de RKC nog geen directe invloed van inwoners en cliënten op het WMO beleid geconstateerd. Het advies is om ook dit mee te nemen in het WMO beleid. E. De gemeenteraad kan haar momenten van structurele invloed sterker benutten Het advies aan de gemeenteraad is om een meerjarige besluitvormingskalender op te stellen voor het Sociale domein, met daarin de diverse momenten van bijsturing als gemeenteraad. F. De gemeenteraad kan over meer inhoudelijke bijsturing van het WMO beleid beslissen Het advies is om de WMO kwartaal- en jaarinformatie aan te vullen met meer actuele inhoudelijke WMO informatie, die is te benutten bij de gemeentelijke begrotings- en rekeningbespreking. G. De voorgenomen WMO transformatie moet ook de gecontracteerde professionals meenemen Omdat de gemeente de komende jaren minder Wmo budget krijgt van het Rijk moet de inrichting van de Wmo ondersteuning zich vooral richten op die momenten waarop zorgvraag en kosten kunnen worden teruggedrongen. Het advies van de RKC is om vooral alle uitvoerende professionals uit de sector welzijn en zorg veel meer te betrekken bij de transformatie van het Wmo (en jeugd)beleid en de werkwijze die daar bij hoort. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 3 van 36

4 H. De controle op de WMO uitvoering moet ook gerapporteerd worden aan de gemeenteraad De RKC zag tijdens het schrijven van dit rapport dat de gemeente begonnen is met het organiseren van de controle op de uitvoering van de dagbesteding en begeleiding in de gemeente. De RKC adviseert om de gemeenteraad periodiek over deze kwaliteitscontroles te informeren in de reguliere WMO kwartaal- en jaarrapportages. I. De uitkomsten van het klanttevredenheidsonderzoek meenemen in de WMO beleidscyclus De RKC adviseert dat deze uitkomsten het beste kunnen worden afgezet tegen een landelijke benchmark en tegen een eigen gemeentelijke normen set voor minimale tevredenheid. En dan zijn er nog wel kwaliteitsresultaten op het gebied van eenzaamheid, keukentafelgesprek, gratis ondersteuning, mantelzorgbelasting, kwaliteit van dienstverlening en effecten op de kwaliteit van leven die verbeterd kunnen worden. Daarnaast adviseert de RKC om de gemeenteraad periodiek over de verbeteringen op deze inhoudelijke normen en resultaten te informeren in de reguliere WMO kwartaal- en jaarrapportages. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 4 van 36

5 0.2 Inhoudsopgave 0. Samenvatting en inhoudsopgave van dit onderzoeksrapport Samenvatting Inhoudsopgave 5 1. Inleiding Inleiding en Leeswijzer Aanleiding voor het onderzoek 7 2. Vraagstelling en opzet van het onderzoek Onderzoeksvraagstelling Opzet van het onderzoek Normenkader bij dit onderzoek Bevindingen en analyse Doelstellingen en realisatie van de gedecentraliseerde WMO Betrokkenheid van de gemeenteraad en inwoners/cliënten bij de WMO doelstellingen Sturing van de gemeenteraad op de inhoudelijke en financiële resultaten en risico s Conclusies en Aanbevelingen 27 Bijlage A Overzicht van geraadpleegde literatuur, documenten en verslagen 29 Bijlage B Lijst van gesproken raadsleden en geïnterviewde personen, groepen, organisaties 30 Bijlage C Overzicht van de doelstellingen van de nieuwe WMO 2015 die de RKC hanteert 31 Bijlage D Overzicht gebruikte afkortingen en begrippen 33 Bijlage E Bestuurlijke reactie college van B&W met nawoord van de Rekenkamer 35 Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 5 van 36

6 1. Inleiding 1.1 Inleiding en Leeswijzer De gezamenlijke Rekenkamercommissie (RKC) van de gemeenten Bellingwedde en Vlagtwedde is de organisatie die ten doel heeft om door middel van beleidsevaluaties en doelmatigheidsonderzoeken een bijdrage te leveren aan de rechtmatigheid en doeltreffendheid van het beoogde beleid, evenals de doelmatige voorbereiding en uitvoering ervan in de gemeenten Bellingwedde en Vlagtwedde. Zij is in 2005 met een verordening ingesteld bij besluit van de gemeenteraden van Bellingwedde en Vlagtwedde. De RKC heeft geen gemeenteraadsleden in haar commissie en voert haar onderzoeken zelf uit. Sinds 2014 heeft de gezamenlijke Rekenkamercommissie (RKC) van de gemeenten Vlagtwedde en Bellingwedde geen uitvoerig rekenkameronderzoek meer uitgevoerd. Het RKC onderzoek Van Beleid naar Uitvoering uit 2013 was het laatste uitgevoerde onderzoek. De belangrijkste reden hiervoor is een aantal personele wisselingen die binnen de RKC hebben plaatsgevonden. Na uitvoerige sollicitatieprocedures zijn uiteindelijk in de loop van 2015 en begin 2016 alle drie de leden van de RKC vervangen door nieuwe leden. De huidige RKC telt tijdens dit onderzoek 3 leden: Herman de Jong, Emmen, zelfstandig project- en onderzoeksleider ruimtelijke ordening Alle Alserda, Stadskanaal, zelfstandig accountant, toezichthouder en financieel adviseur Peter Broer, Groningen, manager bedrijfsvoering, maatschappelijke organisatie zorg en welzijn In 2015 hebben de beide gemeenteraden wel aan de RKC aangegeven welke onderwerpen zij nuttig zouden vinden om onderzocht te worden door de gezamenlijke RKC. In dit onderzoeksrapport vergelijkt de RKC niet de effectiviteit van de gevolgde beleidsmatige- en organisatorische aanpak tussen de beide gemeenten Bellingwedde en Vlagtwedde. Bovendien zijn de beide gemeenten bezig een fusietraject uit te voeren waarin gestreefd wordt om op harmonieuze wijze het beleid en de uitvoering van de gemeentelijke taken in beide gemeenten samen te voegen. Een vergelijking tussen beide gemeenten zal ongewild altijd leiden tot een kwalitatieve beoordeling. Is het niet door de RKC dan is het wel door de lezers van het RKC onderzoek. Dit kan het fusieproces ongewild beïnvloeden en vertragen. De RKC brengt dus per gemeente een onderzoeksrapport uit waarin uitsluitend de eigen uitvoeringspraktijk van de betreffende gemeente wordt vergeleken met de eigen voornemens en beleidsuitgangspunten die vooraf door die gemeente zijn beschreven. In dit hoofdstuk 1 wordt ook nog de aanleiding beschreven om als RKC in 2016 uiteindelijk te kiezen voor het onderwerp Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO In hoofdstuk 2 worden de hoofdonderzoeksvragen, de onderzoeksopzet, de onderzoeksfasering en het normenkader, de referentienorm voor het onderzoek, beschreven, zoals deze ook zijn gemeld bij de aankondiging van dit onderzoek aan de beide gemeenteraden. De RKC geeft in hoofdstuk 3 de belangrijkste bevindingen uit dit onderzoek weer met haar analyse van de geconstateerde situatie. De onderzoeksvragen worden beantwoord per deelvraag om vervolgens in Hoofdstuk 4 te komen tot de belangrijkste conclusies en aanbevelingen op de 3 hoofdonderzoeksvragen. In de bijlagen daarna worden de gegevens van het onderzoek vermeld. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 6 van 36

7 1.2Aanleiding voor het onderzoek Zoals hierboven gemeld hebben de beide gemeenteraden in 2015 op verzoek van de Rekenkamer aangegeven welke onderwerpen zij onderzocht zouden willen hebben door de gezamenlijke RKC. Hoewel de RKC zonder last en ruggenspraak van gemeenteraden of colleges van burgemeester en wethouders geheel zelfstandig haar onderzoeksonderwerpen kan vaststellen leek het de RKC ook nuttig om relevant onderzoek te doen dat de gemeenteraden kan ondersteunen in hun werk. Deze vraag naar onderzoeksonderwerpen leverde een breed scala aan onderwerpen op vanuit diverse politieke partijen, soms onderbouwd, maar meestal slechts het onderwerp. Vanuit deze wensenlijsten heeft de RKC in eerste instantie gekozen voor een onderwerp in het sociale domein van de beide gemeenten. Aanleiding hiervoor was de transitie per 2015 van de (gedeeltelijke) uitvoering van drie omvangrijke overheidstaken van het Rijk naar de gemeenten. Hiermee heeft het sociale domein in gemeentelijk beleid en jaarrekening een prominente plaats gekregen, naast het in het verleden traditioneel veel grotere domein voor ruimtelijke ordening en fysiek onderhoud. Met de invoering van de nieuwe WMO per 2015 werden ook de uitvoering van de Jeugdwet, de Participatiewet en enkele taken uit de Awbz overgeheveld van de rijksoverheid en de provincies naar de gemeenten. Sinds deze invoering per 2015 van de nieuwe WMO, Jeugdwet en Participatiewet zijn de gemeenten zelf verantwoordelijk geworden voor een groot deel van de uitvoering van deze wettelijke taken binnen het sociaal domein. Deze extra taken vragen van de gemeentelijke organisatie en ook van de gemeenteraad om extra inzet en grip op zowel het gemeentelijk beleid als de uitvoering als de financiering van het sociaal domein binnen de gemeente. Uiteindelijk heeft de RKC er voor gekozen om alleen de invoering van de nieuwe WMO per 2015 te onderzoeken. De reden hiervoor is in de eerste plaats het hanteerbaar houden van de omvang van het onderzoek. Daarnaast bleek uit het vooronderzoek van de RKC om tot een onderzoekskeuze te komen, dat de nieuwe Jeugdwet in 2015 grotendeels provinciaal onder de regie van het RIGG wordt uitgevoerd, en dat de uitvoering van de Participatiewet grotendeels, op de sociale werkvoorziening na, pas in 2016 echt met gemeentelijk beleid wordt uitgevoerd. De RKC heeft daarom vanaf mei 2016 tot september 2016 onderzoek gedaan naar de invoering en uitvoering van de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) per 2015 in de beide gemeenten. De RKC wil in dit onderzoek helder krijgen welke ambities en doelen de beide gemeenten hebben geformuleerd en bijgesteld om tot uitvoering van deze nieuwe gemeentelijke WMO taken per 2015 te komen. Er zal worden onderzocht hoe deze doelen beleidsmatig en organisatorisch zijn ingevuld en bijgesteld. En er zal worden onderzocht hoe tevreden de gemeenten, de betrokkenen en de inwoners/cliënten per zomer 2016 zijn met de resultaten van de invoering van de nieuwe WMO in de beide gemeenten. Ook wil de RKC inzicht krijgen in de effectiviteit van de gevolgde beleidsmatige- en organisatorische aanpak in beide gemeenten. De RKC voert hiervoor een verkennend kwalitatief onderzoek uit dat volgens de planning eind september 2016 is afgerond. Bij dit onderzoek in 2016 zullen de conclusies en aanbevelingen uit het WMO deel van het RKC onderzoek Van Beleid naar Uitvoering uit 2013 worden meegenomen en getoetst op toepassing van de aanbevelingen. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 7 van 36

8 2. Vraagstelling en opzet van het onderzoek 2.1 Onderzoeksvraagstelling Doel van het onderzoek Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 is een bijdrage te leveren aan vaststelling van de rechtmatigheid en doeltreffendheid van het beoogde WMO beleid in 2015, evenals de doelmatige voorbereiding en uitvoering ervan. Dit heeft geleid tot de volgende drie onderzoeksvragen die beantwoord moeten worden. Hoofdvraag 1 Welke doelstellingen zijn door de Colleges geformuleerd en door de gemeenteraden besloten voor de invoering per 1/1/2015 van de nieuwe WMO en is daarbij SMART uitgewerkt hoe deze gerealiseerd gaan worden? - Welke doelstellingen zijn er geformuleerd voor de realisatie van de nieuwe WMO? - Is concreet en SMART uitgewerkt hoe deze doelstellingen van de WMO gerealiseerd worden? - Komen deze doelstellingen volledig overeen met de eisen en intenties vanuit de WMO van 2005 en de nieuwe WMO van 2015 Hoofdvraag 2 Hoe is aan de betrokkenheid van de gemeenteraden en inwoners/cliënten van beide gemeenten bij de formulering van deze WMO doelstellingen, bij de besluitvorming, bij de monitoring en bij de controle op de gewenste resultaten, vorm en inhoud gegeven? - Op welke wijze zijn de gemeenteraden en inwoners/cliënten in positie geweest bij het formuleren van doelstellingen voor de nieuwe WMO? - Op welke wijze en met welke indicatoren wordt de realisatie van de gestelde WMO doelstellingen geëvalueerd? - Hoe wordt de tevredenheid van de bestuurders, zorgaanbieders, hulpverleners en cliënten gemeten? - Is voor de gemeenteraden en inwoners/cliënten duidelijk vastgelegd op welke momenten en in welke vorm de gemeenteraden en inwoners/cliënten worden geïnformeerd over de resultaten en effecten van de uitvoering van de nieuwe WMO? Hoofdvraag 3 Hoe SMART sturen de gemeenteraden zelf vanuit hun kader stellende en controlerende rol op het gemeentelijk WMO beleid, en gedurende de uitvoering van dit beleid, en op de financiering van de uitvoering van dit beleid? - Is geformuleerd en geëvalueerd wat voor beide gemeenten de inhoudelijke en financiële gewenste effecten en vermijdbare risico s zijn bij het realiseren van de WMO doelstellingen? - Zijn de resultaten in effecten en de reductie van risico s gedurende de uitvoering voldoende in beeld bij de beide gemeenteraden? - Kunnen de gemeenteraden gedurende de uitvoering sturen op het verhogen van de effectiviteit en het reduceren van de inhoudelijke en financiële risico s? Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 8 van 36

9 2.2Opzet van het onderzoek Voor het onderzoek bestudeerde de RKC van beide gemeenten de WMO beleidsdocumenten en hun College- en Gemeenteraadsbesluiten, zoals de visie op de invoering van de vernieuwing in het sociale domein (specifiek de WMO), de (provinciale) bestuursakkoorden voor de invoering van de WMO, de WMO uitvoeringsnota s en het WMO deel van de gemeentelijke begrotingen en rekeningen Daarnaast vonden er interviews plaats met onder meer de sleutelfiguren buiten en binnen de gemeentelijke organisatie zoals de direct betrokken gemeentelijke bestuurders en ambtenaren, en de leiding en de uitvoerders van gesubsidieerde maatschappelijke organisaties en enkele gecontracteerde zorgaanbieders uit de gemeente. Een overzicht van de geïnterviewden is vermeld in de bijlagen. Het onderzoek kende onderstaande fases die niet altijd chronologisch hebben plaatsgevonden. Er was soms sprake van overlap tussen de afronding van de voorliggende fase en de start van de volgende fase. Fase 1 De besluitvorming rond de onderzoeksvraagstelling, -opzet en tijdsplanning De RKC heeft de concept onderzoeksvraagstelling, -opzet en tijdsplanning bekend gemaakt aan de gemeenteraad en de betreffende gemeentelijke afdelingen door deze ter inzage te leggen en aan te bieden deze toe te lichten aan de betreffende gemeentelijke afdelingen en gemeenteraadsfracties. Hierna is de RKC gekomen tot een definitieve onderzoeksvraagstelling, - opzet en tijdsplanning, rekening houdende met de reacties op het voorgelegde concept. Fase 2 De voorbereiding op het starten van het onderzoek Voor het onderzoek zijn alle voor het onderzoek relevante documenten opgevraagd bij de secretaris van de RKC. Het ging hierbij om WMO wetteksten, ministeriele en gemeentelijke verordeningen, -circulaires en brieven, en om de gemeentelijke verslagen van handelingen in het beleidsproces, -contractering, -publiciteit, -uitvoering en evaluatie. En het ging om de (jaar)verslagen van de betreffende WMO inspraakorganen. Tegelijk zijn er afspraken gemaakt voor interviews met ambtenaren, managers, wethouders, zorgaanbieders en hulpverleners. Fase 3 De start van het onderzoek met bestudering van de aangeleverde documentatie De aangeleverde WMO wetteksten, ministeriele en gemeentelijke verordeningen, -aanwijzingen en brieven, en gemeentelijke verslagen van handelingen in WMO beleidsproces, -contractering, - publiciteit, -uitvoering en evaluatie zijn doorgenomen. Dit leidt tot een inhoudelijke invulling van het normenkader voor het onderzoek. En op basis van de bevindingen uit de bestudeerde documentatie is verdere invulling gegeven aan de vragen in de interviews. Fase 4 Het vervolg van het onderzoek met het interviewen van de betrokkenen In de interviews is, naast het vragen om een weergave van de werkzaamheden voor de uitvoering van de WMO hulp en zorg, een toelichting gevraagd op de resultaten van de vergelijking tussen de aangeleverde WMO documentatie en het normenkader van het onderzoek. Ook is gevraagd naar de relevante WMO resultaten en ervaringen uit de praktijk om deze te kunnen toetsen aan de WMO documentatie en aan het normenkader. Alle gebruikte interviewverslagen zijn door de geïnterviewden geaccordeerd. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 9 van 36

10 Fase 5 Het analyseren van de resultaten uit de vergelijking tussen documentatie en praktijk Met behulp van de analyse van de documenten en de interviewverslagen worden deze gegevens door de RKC verwerkt tot conclusies. Tijdens deze analyse door de RKC zijn nog enkele documenten opgevraagd en enkele vragen gesteld aan eerder geïnterviewden voor nadere informatie. Fase 6 Het opstellen van de onderzoeksbevindingen De RKC stelde met ambtelijke ondersteuning zelf het onderzoeksrapport op. Op basis hiervan doen wij aanbevelingen voor de toekomst van de uitvoering van de wettelijke taken uit de WMO met een doorkijk naar de toekomstige uitvoering van de wettelijke taken uit de Jeugdwet en Participatiewet. De RKC legde vooraf aan de rapportage de onderzoeksbevindingen voor een technische toetsing voor aan de betrokkenen binnen de gemeente. Fase 7 Het uitbrengen van het definitieve onderzoeksrapport aan de beide gemeenteraden Voordat het definitieve onderzoeksrapport werd uitgebracht werd het concept rapport inclusief oordelen en aanbevelingen onder embargo toegezonden aan de gemeenteraad met een afschrift aan de het College van B&W voor een reactie. Tevens werd hieraan een concept persbericht toegevoegd. Het college werd in de gelegenheid gesteld op de conceptrapportage te reageren. Daarna werd het rapport definitief, inclusief indien van toepassing de reactie van het college van B&W, uitgebracht, aangeboden en toegelicht aan de gemeenteraad. En werd een persbericht uitgebracht. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 10 van 36

11 2.3 Normenkader bij dit onderzoek Om een bijdrage te leveren aan de vaststelling van de rechtmatigheid en doeltreffendheid van het beoogde WMO beleid in 2015, evenals aan de beoordeling van de doelmatige voorbereiding en uitvoering ervan, zijn de volgende drie normen gehanteerd bij het onderzoek. Procesnorm In dit onderzoek werd de beleidscyclus uit het RKC onderzoek Van Beleid naar Uitvoering uit 2013 (De Deming circle : er wordt gewerkt met een Voorbereidings-, Plan-, Uitwerkings-, Uitvoerings- en Evaluatiefase) als procesnorm genomen. Dit is daarmee de meetlat waaraan de bevindingen uit dit onderzoek procesmatig getoetst werden. Besluitvormingsnorm In dit onderzoek werd als kwaliteitsnorm voor de beleidsbesluitvorming het SMART model (De besluiten zijn Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden) genomen. Dit is daarmee de meetlat waaraan de bevindingen uit dit onderzoek kwalitatief getoetst werden. Wettelijke inhoudelijke en financiële norm oude en nieuwe WMO Bij de invoering van de WMO in 2007 zijn door de regering en de 2 e kamer een aantal doelen gesteld die zijn verwerkt in de wettekst (meer aandacht en inzet op preventie, van rechtmatige zorgconsumptie naar vrijwillige zorgparticipatie, bij 1 gezin hoort 1 plan van 1 regisseur, de beslissingsbevoegdheid meer bij de professional, minder bureaucratie, meer invloed van inwoners/cliënten op de uitvoering van zorg en welzijn, etc.). In de nieuwe WMO wettekst en de daarop volgende ministeriële besluiten krijgen gemeenten bij de inrichting van de uitvoering van de WMO meer beleidsvrijheid. Maar daarnaast is duidelijker omschreven waaraan een gemeente zich per 2015 minimaal dient te houden gedurende de uitvoering van de WMO met de taken en budgetten die daaruit zijn gedelegeerd naar een gemeente. De wettekst WMO 2015 is de inhoudelijke meetlat waaraan de bevindingen uit dit onderzoek kwalitatief getoetst werden. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 11 van 36

12 3. Bevindingen en analyse In het algemeen concludeert de RKC dat de transitie van de van het Rijk naar de gemeente gedecentraliseerde WMO taken in Bellingwedde goed is verlopen, ondanks dat de gemeente als enige in de provincie besloot gelijk te her indiceren, en ondanks het pas na de zomer van 2015 beschikbaar komen van de definitieve wetteksten en budgetten. Er zijn weinig knelpunten geweest en de cliënten met een thuiszorg- of AWBZ ondersteuningsindicatie hebben continuïteit van zorg gekregen. Maar er werden door de RKC ook enkele verschillen geconstateerd tussen het voorgenomen beleid en de realisatie. De RKC geeft in dit hoofdstuk de belangrijkste bevindingen uit dit onderzoek met haar analyse weer. 3.1Doelstellingen en realisatie van de gedecentraliseerde WMO Hoofdonderzoeksvraag 1: Welke doelstellingen zijn door het College geformuleerd en door de gemeenteraad besloten voor de invoering per 1/1/2015 van de nieuwe WMO, en is daarbij SMART uitgewerkt hoe deze gerealiseerd worden? De beantwoording vindt plaats bij de onderstaande deelvragen. - Welke doelstellingen zijn er geformuleerd voor de realisatie van de nieuwe gedecentraliseerde WMO? Er worden in de gemeentelijke nota Decentralisaties in Bellingwedde: Verkenning, Verdieping, Verandering, december 2013, de visienota Zo kin t ook visie op de decentralisaties in het Sociaal Domein, mei 2014 en in het Beleidsplan WMO , augustus 2014 enkele leidende principes voor het gemeentelijk beleid in het Sociale Domein en de WMO genoemd. Samengevat is het WMO beleid in de gemeente voor de periode 2015 tot en met 2018 als volgt: De centrale visie is: De gemeente streeft naar betere en efficiëntere ondersteuning voor inwoners die dat nodig hebben. Zij wil iedereen, ook inwoners met een beperking, optimaal mee laten doen in de samenleving en de mogelijkheid bieden zichzelf te ontwikkelen. Zoveel mogelijk op eigen kracht, waar nodig met ondersteuning van het sociaal netwerk. Inwoners die het niet op eigen kracht redden, kunnen blijven rekenen op ondersteuning van de gemeente. De vastgestelde doelstellingen zijn: 1. Vroegtijdig signaleren van behoefte aan zorg en ondersteuning Door het ondersteunen en faciliteren van zelfredzaamheid en het optimaliseren van preventieve, laagdrempelige vormen van advies, hulp en ondersteuning, thuis en in het dorp, zal een deel van de formele zorg en hulp kunnen worden voorkomen of worden uitgesteld. De gemeente vertrouwt op de eigen kracht van de inwoner, diens sociale netwerken en de wijk/buurt. Lukt het niet op eigen kracht, of met behulp van de omgeving, dan kan een beroep worden gedaan op preventieve zorg en ondersteuning. Deze hulp is niet gericht op het overnemen van de verantwoordelijkheid voor het welbevinden, maar op het versterken van de eigen kracht en talentontwikkeling. Wanneer Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 12 van 36

13 signalen goed en vroegtijdig in beeld zijn, kan eerder worden ingegrepen en erger worden voorkomen. 2. Goede toegang tot het krijgen van ondersteuning De gemeente werkt aan een samenleving waar inwoners kunnen en willen bijdragen aan het welbevinden van iedereen. In de gemeente zal ondersteuning aan de inwoners worden verleend vanuit drie clusters: Blijham, Bellingwolde en Wedde. De toegang tot de ondersteuning zal worden gevormd door de cliëntadviseurs van de gemeente. Elke cliëntadviseur is integraal verantwoordelijk voor alle inwoners (leefeenheden) van een cluster. Per cliënt wordt onder de regie van de cliëntadviseur, op basis van een persoonlijk gesprek (onderzoek), één integraal ondersteuningsplan Zo kin t ook opgesteld. Als blijkt dat ondersteuning nodig is, wordt eerst onderzocht of deze ondersteuning door middel van informele (buren)hulp, vrijwilligers of door inzet van algemene voorzieningen geboden kan worden. Als deze ondersteuning onvoldoende of ontoereikend is kent de gemeentelijke cliëntadviseur een maatwerkvoorziening toe. Bij een doorverwijzing naar de maatwerkvoorziening blijft de cliëntadviseur de regisseur, bij voorkeur samen met cliënt. Het plan van aanpak wordt beschreven in het ondersteuningsplan. Dit plan wordt in principe beheerd door de inwoner zelf. Het ondersteuningsplan beschrijft tot welk resultaat de ondersteuning op welke termijn moet leiden. Als een maatwerkvoorziening nodig is, wordt het plan omgezet in een beschikking. 3. De flexibele schil van beroepskrachten Snelle, passende hulp moet voorkomen dat problemen uit de hand lopen. Per huishouden moet er zoveel mogelijk één plan van aanpak zijn. De gemeente voert de regie, de aanbieders van ondersteuning zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de resultaten. De cliëntadviseurs werken nauw samen met de flexibele schil van beroepskrachten. Deze flexibele schil bestaat uit experts voor het beantwoorden van complexe vragen en het oplossen van complexe problemen. Dit zijn ook ervaringsdeskundigen en experts op het gebied van specifieke samenlevingsvraagstukken, vrijwilligerswerk en mantelzorgondersteuning. Zij dragen ook zorg voor deskundigheidsbevordering van de cliëntadviseurs en bieden ondersteuning bij complexe problematiek. 4. Cliëntondersteuning Tijdens het gesprek met de cliëntadviseur kan de cliënt zich laten bijstaan door iemand uit de eigen omgeving. Wanneer dit niet mogelijk is, zorg de gemeente voor een onafhankelijke cliëntondersteuner. De onafhankelijke cliëntondersteuning is gratis beschikbaar voor alle inwoners met een ondersteuningsvraag en is levens breed. 5. Dichtbij wat kan, regionaal wat moet Voor kwetsbare inwoners wil de gemeente de hulp beter organiseren door snel en dichtbij hulp te bieden. Daarom wil de gemeente de ondersteuning aan de inwoners zoveel mogelijk lokaal organiseren. De behoefte van de inwoners komt daarbij centraal te staan. inwoners krijgen zo veel mogelijk met één contactpersoon, de cliëntadviseur, te maken. Bij het uitvoeren van deze gedecentraliseerde taken staan de inwoners centraal. 6. Meer integrale hulpverlening De gemeente streeft naar een integrale toegang voor hulp en ondersteuning. Maatschappelijke problemen staan vaak niet op zichzelf. Het is van belang dat problemen in samenhang met elkaar worden bekeken. De decentralisaties maken dat mogelijk doordat schotten tussen doelgroepen en Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 13 van 36

14 regelingen binnen de gemeente kunnen verdwijnen. Een integrale aanpak kan worden gerealiseerd door betere afstemming en samenwerking tussen professionals uit verschillende disciplines. Binnen de verschillende disciplines in het Sociale domein wordt de cliëntadviseur de spil. De cliëntadviseurs stimuleren ook het gebruik van het instrument 1 gezin, 1 plan en 1 regisseur, waarbij de burger zelf de regie houdt op afspraken uit het ondersteuningsplan. Ook wordt met de organisaties voor zorg en welzijn getracht nieuw aanbod dichtbij in de dorpen te ontwikkelen. Afstemming en samenwerking tussen professionals vanuit diverse disciplines is essentieel. Overlap in de verschillende overleggen van deze professionals en experts moet echter worden beperkt. Hierover worden nog nadere afspraken gemaakt. De kaders die gehanteerd worden zijn: Voor de verdere uitwerking van het sociaal beleid gebruikt de gemeente de volgende kaders: Algemeen - Participatie staat voorop; meedoen, werk en scholing. Talenten worden benut. - De vraag van de inwoner staat daarbij centraal, in denken en handelen. - Er wordt ingezet op preventie. - Signalering in de clusters; bij signalering er op af, en niet afwachten. - Eenvoudig doen wat eenvoudig kan. Eigen kracht - Eerst inzet van eigen kracht en nemen van eigen verantwoordelijkheid: zelfredzaamheid. - Wanneer nodig en mogelijk een beroep doen op mantelzorg, informele (buren)hulp en vrijwilligers. - Draagkracht is een leidend principe. - Gespecialiseerde hulp blijft nodig en moet toegankelijk zijn voor iedereen die dit nodig heeft. - Gebruik maken van de kracht van het cluster en zorg dragen voor cohesie. - Maximaal benutten van de kwaliteiten van onze inwoners. - Ondersteunen van burgerinitiatieven. Tot zover de samenvatting van de voorgenomen, soms meerjarige, WMO doelen van de gemeente Bellingwedde bij de start van de transitie van WMO taken, budgetten en bevoegdheden naar de gemeente per Bevindingen RKC: Het blijkt dat de voorgenomen WMO doelen voor 2015 niet alleen een transitie van WMO taken, budgetten en bevoegdheden van het Rijk naar de gemeente veronderstellen, maar dat het voornemen van de gemeente ook is om tegelijk een gehele transformatie van werkwijzen in het WMO domein te realiseren. In de periode van de voorbereiding van de transformatie WMO vanaf eind 2013 werd deze gelijktijdige transformatie van het Sociale domein via informatiesites en conferenties ook sterk gepropageerd door het Ministerie van VWS, door welzijn- & zorggoeroes zoals Jos van der Lans, Pieter Hilhorst en Hans van Ewijk, en door landelijke ondersteuningsorganisaties zoals VNG, Movisie en Mezzo. Dit gemeentelijke voornemen voor een getransformeerde organisatie en werkwijze blijkt vooral uit het voornemen om gekanteld en integraal te gaan werken met één integraal ondersteuningsplan per huishouden dat hulp vraagt. En door te gaan werken met een gemeentelijk WMO team dat later een sociaal domein team moet worden, en met 3 generalistisch werkende gebiedsteams bij Het Oude Ambt voor leefbaarheid, preventie en vroeg signalering. Bovendien wil de gemeente investeren in preventie en algemene collectieve voorzieningen, om zo te investeren in de Eigen kracht van de inwoners. Ook wil zij met de uitvoerende organisaties voor zorg & welzijn bij meervoudige problematiek gaan werken volgens het principe van 1 gezin, 1 plan, 1 regisseur. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 14 van 36

15 Dit voornemen, of handelen, van de gemeente hoort de RKC wel terug in de interviews met het management en de uitvoerende medewerkers van de gemeente en van welzijnsorganisatie Het Oude Ambt. Maar dit hoort zij niet terug in de interviews met in de gemeente werkzame organisaties voor de zorg. Zij werken zomer 2016 nog vrijwel hetzelfde als in Het beleidsplan WMO 2015 Zo kin t ook en het meer jaren WMO beleidsplan gaan dan ook, inhoudelijk uitgewerkt, verder vrijwel geheel over de nieuwe inrichting van de toegang tot de WMO voorzieningen van de gemeente. We begrijpen dat deze enorme gemeentelijke opdracht, waarvan de definitieve besluitvorming, regels, budgetten en kaders pas na de zomer 2014 door het Rijk definitief zijn vastgesteld, alle aandacht vergt en uitwerking nodig heeft. Het is ten slotte de grootste transformatie van Rijks- en Provinciale taken naar de gemeenten sinds de overgang in 1996 van de uitvoering van de Bijstandswet naar de gemeenten. Er wordt bijna een geheel zelfstandige organisatie c.q. team van Cliëntadviseurs, Maatwerkadviseurs en Maatwerkspecialisten opgericht, wel door het samenwerken met gebiedsteams geïntegreerd met de uitvoerende medewerkers van de welzijnsorganisaties, maar niet met de organisaties voor de zorg in de gemeente. Uit de interviews blijkt dat ook de organisaties voor extramurale zorg, verenigd in het OGGZ overleg, zoals de wijkverpleging, de GGZ, de GGD, de gehandicaptenzorg en de huisartsen, weinig betrokken zijn bij de uitvoering van het voorgenomen WMO beleid. Het beleidsplan WMO 2015 Zo kin t ook gaat in hoofdzaak over de doelen en de inrichting van de uitvoering van de nieuwe WMO taken, en de herindicatie op basis van de bezuinigingen. De RKC constateert dat er wel een verband is gemaakt met de inrichting van de uitvoering van de huidige WMO taken door bijvoorbeeld welzijnsorganisatie Het Oude Ambt in het maatschappelijk werk, ouderenwerk, dorps- en buurthuiswerk en in de vrijwilligers- en mantelzorgondersteuning. Maar het gezamenlijk integraal en generalistisch werken bijv. door de cliëntadviseurs, de maatschappelijk werkers en de dorpswerker, is verder niet uitgewerkt. Over het werken volgens het principe van 1 gezin, 1 plan, 1 regisseur is alleen vastgesteld dat de gemeentelijke cliëntadviseur altijd de regiehouder blijft indien er sprake is van een gedeelte gemeentelijke WMO ondersteuning. Een passende werkwijze wordt niet uitgewerkt. Kortom, in het beleidsplan Sociaal domein 2015 Zo kin t ook en ook in het WMO meerjarenbeleid staat niet het gehele gemeentelijke WMO beleid dat wordt uitgevoerd vanuit het gemeentelijke WMO begrotingsbudget. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 15 van 36

16 - Is concreet en SMART uitgewerkt hoe deze doelstellingen van de nieuwe WMO gerealiseerd gaan worden? (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden) Er worden in het gemeentelijke beleidsplan WMO 2015 Zo kin t ook, in de gemeentelijke beleidsregels WMO 2015 en in het gemeentelijke beleidsplan WMO enkele doelstellingen van het nieuwe gemeentelijk WMO beleid in het Sociale Domein concreter uitgewerkt: Het overgangsrecht voor huidige AWBZ cliënten is dat personen die op 1 januari 2015 AWBZ zorg ontvangen, gedurende de looptijd van hun indicatiebesluit recht houden op die zorg die aan het betreffende indicatiebesluit verbonden is, tot uiterlijk 31 december De gemeente heeft echter ook de bevoegdheid om gedurende deze periode een nieuw indicatiebesluit te nemen over de te verlenen ondersteuning, onder de voorwaarde dat een dergelijk besluit op zorgvuldige wijze tot stand komt. De gemeente Bellingwedde heeft als enige gemeente in de provincie Groningen besloten om reeds in 2014 met alle ex-awbz cliënten afzonderlijk te kijken en te besluiten wat de cliënt nodig heeft als WMO maatwerkvoorziening. Omdat het Rijks WMO budget aan de gemeente voor Huishoudelijke hulp HH1 en HH2 fors gekort werd per 2015 hebben de cliëntadviseurs reeds in 2014 met iedere cliënt HH1 en HH2 een keukentafelgesprek voor een ondersteuningsplan gevoerd. Daarin werden deze cliënten in principe naar de algemene voorzieningen voor HH1 en HH2 verwezen, tenzij er meer of andere ondersteuning noodzakelijk was. De procedure met termijnen voor per begin 2015 bestaande en in 2015 nieuwe inwoners met een hulpvraag is helder en praktisch beschreven. Iedere inwoner met een hulpvraag krijgt een verslag van het opgestelde ondersteuningsplan, ook al wordt er in dat plan alleen maar verwezen naar algemene voorzieningen waarvoor geen indicatie vereist is. Over de inzet van MEE Groningen en Het Oude Ambt voor onafhankelijke cliëntondersteuning door het bieden van informatie, advies en algemene ondersteuning die bijdraagt aan het versterken van de zelfredzaamheid, participatie en het verkrijgen van integrale dienstverlening op het gebied van wonen, welzijn, zorg, werk en inkomen zijn najaar 2014 afspraken gemaakt. Daarnaast worden veel voornemens voor gemeentelijke investeringen genoemd, naast de besteding van de door het Rijk fors gekorte budgetten voor de huidige en nieuwe WMO taken. Dit gaat om investeringen zoals: investeren in het probleemoplossend vermogen van de samenleving, in preventie en in laagdrempelige algemene WMO voorzieningen, in de ontwikkeling van een integraal ouderenbeleid, in een mantelzorgakkoord, en in de uitbouw van het project Wedde dat t kan. Maar deze investeringsvoornemens vind de RKC niet terug in de gemeentelijke begroting De RKC heeft geen concrete uitwerking voor de realisatie en de investeringen in de vele op een transformatie gerichte WMO beleidsvoornemens gevonden. Op basis van de WMO verordening voor de WMO transitie per 2015 van taken naar de gemeente zijn wel concrete, behoorlijk SMART geformuleerde uitvoeringsplannen en investeringen afgesproken. De voorbereiding van de Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 16 van 36

17 uitvoering van deze verordening heeft geleid tot het aantrekken en benoemen van cliëntadviseurs en een WMO coördinator en tot concrete inkoopcontracten voor HH1, HH2 en WMO begeleiding en ondersteuning. Vooral het voornemen om gedurende 2014 iedere inwoner van de gemeente met een WMO hulpvraag te bezoeken en een zorgvuldig op basis van de nieuwe gemeentelijke WMO verordening een nieuw WMO indicatiebesluit te geven voor de te verlenen ondersteuning, is een behoorlijk SMART geformuleerd doel. Kortom, voor de WMO transitie zijn behoorlijk SMART doelen geformuleerd, maar voor de voorgenomen doelen en investeringen in een WMO transformatie van organisatie en werkwijzen niet. - Komen deze doelstellingen volledig overeen met de eisen en intenties vanuit de WMO van 2007 en de nieuwe WMO van 2015 Gemeenten moeten al sinds de start van de WMO in 2007 vanuit de visie van deze wet, van zorg consumerende burgers naar in de zorg participerende burgers, beleid maken op negen beleidsterreinen van maatschappelijke ondersteuning, de zogenoemde prestatievelden. De aanleiding van de WMO 2007 was niet alleen dat de kosten van de zorgconsumptie te veel stegen, maar ook dat de effectiviteit van het werk in preventie & welzijn te laag was, en dat het werk in de zorgsector te gespecialiseerd was waardoor de gespecialiseerde zorg te vaak langs elkaar heen werkte binnen een huishouden. Ook verwees de zorgsector te snel en te vaak naar dure behandelingstrajecten. Een voorbeeld hiervan is de verwijzing naar kinderpsychiatrie die vervijfvoudigde sinds 1980, zonder dat er aanwijsbare redenen zijn dat de kinderen van nu meer psychiatrische ziektebeelden hebben dan in Een aantal organisaties zoals de VNG, MO groep, Movisie en Mezzo hebben dit als de Kanteling van het werken in het Sociaal Domein benoemd. De doelen van deze Kanteling, zoals generalistisch samenwerken, van curatief naar preventief en ruimte voor de professional, staan ook breed toegelicht in de WMO beleidsnota s van de gemeente. Hoe het WMO beleid in de gemeente er uitziet en hoe hulpbehoevende burgers precies worden ondersteund, mag de gemeente in principe vanaf 2015 zelf bepalen, mits binnen de visie van de WMO. In de nieuwe WMO van 2015 wordt het dwingend beleid maken voor deze 9 prestatievelden min of meer door het Rijk losgelaten, hoewel ze nog wel te herkennen zijn in de nieuwe WMO wetgeving. De gemeente heeft in haar gemeentelijke beleidsplan WMO 2015 Zo kin t ook, in de gemeentelijke beleidsregels WMO 2015 en in het gemeentelijke beleidsplan WMO vele uitgangspunten en doelstellingen geformuleerd, die we hebben vergeleken met de belangrijkste verplichtingen en intenties voor de gemeente vanuit de WMO 2015 (zie de bijlage) waaraan de gemeente per 1 januari 2015 moet voldoen. Deze vergelijking levert een aantal aandachtspunten op. De WMO wettekst heeft het over een meldingsprocedure en een aanvraagprocedure. In de meldprocedure, bij voorkeur een keukentafelgesprek bij de cliënt thuis, kan de cliënt vrijwillig besluiten dat de aangeboden algemene voorzieningen, samen met de realiseerbare mantelzorg en vrijwillige hulp, voldoende zijn om de hulpvraag adequaat in te vullen. De aangeboden algemene voorzieningen kunnen bestaan uit een maaltijdvoorziening, boodschappendienst, wasvoorziening, 2 ½ uur per week huishoudelijke hulp, buurthuisactiviteit, etc. Voor een algemene voorziening is geen toelating of beschikking vereist, iedere inwoner kan er dus gebruik van maken en reële kosten kunnen in rekening worden Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 17 van 36

18 gebracht. De gemeente kan voor die kosten een toelage geven indien een cliënt deze kosten niet (geheel) kan voldoen. Een maatwerkvoorziening kenmerkt zich door een op maat van de persoon gesneden en afgestemd geheel van maatregelen, die (deels) collectief (bijv. dagbesteding voor parkinson patiënten) of (deels) individueel kunnen worden uitgevoerd. De gemeente kan aan de cliënt een eigen bijdrage vragen voor een maatwerkvoorziening. En voor de toestemming of weigering van het gebruik van een maatwerkvoorziening wordt altijd een voor beroep en bezwaar vatbare beschikking afgegeven. De RKC leest in deze gemeentelijke WMO beleidsplannen en hoort in haar interviews een andere uitvoeringsregeling dan de WMO wettekst bedoeld heeft. Het verschil is dat een ex- AWBZ- of WMO cliënt altijd een beëindigingbeschikking moet ontvangen wanneer deze naar alleen maar algemene voorzieningen wordt verwezen, omdat de geïndiceerde WMO hulp daarmee stopt en bezwaar mogelijk moet zijn. En een (nieuwe) WMO cliënt die door de cliëntadviseur naar alleen maar algemene voorzieningen wordt verwezen zonder dat dit in volledige vrijwilligheid van de cliënt gebeurd, dient nadrukkelijk gewezen te worden, ook door de gratis cliëntondersteuner, op de mogelijkheid om een maatwerkvoorziening aan te vragen, zodat bezwaar kan worden gemaakt tegen de afwijzende beschikking voor deze maatwerkvoorziening. Het gemeentelijk WMO beleidsplan benoemd wel de al plaatsvindende WMO werkzaamheden van bijv. Het Oude Ambt en MEE, maar dit is wel erg summier en nog niet geheel in relatie met de nieuwe WMO taken, zodat een totaal beeld van het volledige WMO beleid ontstaat. De ontbrekende WMO werkzaamheden zijn vooral die gaan over beschermd wonen en WMO vervoer. Het meerjaren WMO beleidsplan van de gemeente dient dus volgens de RKC over alle vanuit de WMO gefinancierde handelingen en activiteiten te gaan, ook die al plaatsvinden en ook die via een samenwerkingsverband of een Gemeenschappelijke regeling worden uitgevoerd. De gemeente dient een privacyreglement op te stellen voor de persoonlijke- en medische gegevens van de cliënten die op basis van een gemeentelijke beschikking individuele of groepsmatige ondersteuning ontvangen. Het alleen eisen dat de gecontracteerde uitvoerende organisaties een privacyreglement moeten hanteren is daarbij onvoldoende omdat het gemeentelijk team van Cliëntadviseurs, Maatwerkadviseurs en Maatwerkspecialisten ook met privacy gevoelige informatie omgaan. De RKC heeft deze niet kunnen vinden. De gemeente heeft in 2015 de plicht om aan de (potentiële) cliënt gratis cliëntondersteuning, gecontracteerd via MEE Groningen, ter beschikking te stellen. In de gesprekken die de RKC voerde wordt getwijfeld of iedere (potentiële) cliënt deze gratis cliëntondersteuning bij het begin van een contact met een cliëntadviseur, gelijk wordt aangeboden. Het cliënt ervaringsonderzoek 2015 bevestigt eigenlijk dit beeld, slechts1 op de 10 (potentiële) cliënten kent de mogelijkheid voor gratis cliëntondersteuning vanaf cliënt haar eerste gesprek met de gemeente. Op het laatste moment is er bij de behandeling van de wettekst van de WMO 2015 nog een wijziging aangenomen in de 2 e kamer: het Right to Challenge dat uit Engeland afkomstig is. Dit betekent dat een burgerinitiatief of groep (van bijvoorbeeld cliënten in een dorp of patiënten met dezelfde diagnose) bij de gemeente uitdaging neer kan leggen dat zij de indicaties cq Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 18 van 36

19 beschikkingen binnen hun groep zelf willen en kunnen uitvoeren onder dezelfde voorwaarden en voor hetzelfde budget dat de huidige uitvoerders voor deze beschikkingen ontvangen. Dit gaat dus nog weer een stap verder dan de gemeentelijke plicht om burgerinitiatieven te ondersteunen. De RKC kwam een project tegen als Wedde dat t werkt, een door de gebiedsondersteuner ondersteunt burgerinitiatief om meer informele hulp en ondersteuning te organiseren om vooral ouderen en chronisch zieken langer zelfstandig te laten wonen. Maar bij het Right to Challenge worden dus hele cliëntenbudgetten onder bepaalde voorwaarden overgeheveld naar een nieuwe organisatie van bewoners of cliënten. De RKC zag over dit recht niets in de beleidsnota s, de verordening of de inkoopcontracten. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 19 van 36

20 3.2 Betrokkenheid van de gemeenteraad en inwoners/cliënten bij de WMO doelstellingen Hoofdonderzoeksvraag 2: Hoe is aan de betrokkenheid van de gemeenteraad en inwoners/cliënten van de gemeente bij de formulering van deze WMO doelstellingen, bij de besluitvorming, bij de monitoring en bij de controle op de gewenste resultaten, vorm en inhoud gegeven? De beantwoording vindt plaats bij de onderstaande deelvragen. - Op welke wijze zijn de gemeenteraad en de inwoners/cliënten in positie geweest bij het formuleren van doelstellingen voor de nieuwe WMO? De gemeente moet op basis van de nieuwe WMO haar inwoners, cliënten en betrokken organisaties rechtstreeks inspraak geven bij de totstandkoming van het meer jaren WMO beleid. Ook moet de gemeente de resultaten ervan verantwoorden aan de lokale samenleving. Deze horizontale verantwoording komt in de plaats van de verticale verantwoording aan het Rijk. En deze wijze van verantwoording blijft ook in de nieuwe WMO van 2015 van kracht. Er worden in het Communicatieplan decentralisaties Sociaal Domein, juni 2014 en in de WMO verordening 2015 enkele communicatiemomenten in de voorbereiding van de invoering van de nieuwe WMO en tijdens de uitvoering van de nieuwe WMO benoemd: Inwoners Vanaf oktober 2014 heeft een eerste informatieronde Decentralisatietheater voor de inwoners in de 3 steunstee s plaatsgevonden. Vanwege de grote belangstelling zijn er meerdere bijeenkomsten nodig. Eind van het jaar zijn de inwoners ook nog geïnformeerd via folders en huiskranten. Cliënten Vanaf augustus 2014 zijn de gesprekken met de ex-awbz cliënten en de HH1- en HH2 cliënten gestart om te komen tot een ondersteuningsplan Zij zijn vooraf voorzien van de voor deelname aan het gesprek benodigde informatie en ondersteuning. Professionele medewerkers van de huidige organisaties voor zorg en welzijn Voor deze medewerkers van bijvoorbeeld Het Oude Ambt en van het OGGZ overleg is geen aparte plaats ingevuld in het communicatieplan en zijn geen aparte voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd. Wel voor de potentiële aanbieders van geïndiceerde WMO ondersteuning. De RKC heeft uit haar gesprekken met betrokkenen de indruk gekregen dat de informatievoorziening aan deze groepen van betrokkenen en belanghebbenden in 2014 over de wijzigingen die plaatsvinden per 2015 goed op orde was, maar dat er weinig ruimte voor beleidsbeïnvloeding was, zeker voor de beroepskrachten van de organisaties voor zorg & welzijn. Tijdens de uitvoering van de WMO in 2015 vind het vanuit de WMO verplichtte periodiek overleg over bijstelling van het WMO beleid en de uitvoering uitsluitend plaats met de WMO-raad. Het democratisch gehalte van deze raad als directe vertegenwoordiger van inwoners, cliënten en betrokken organisaties is voor de RKC onduidelijk. WMO raad De leden van de WMO-raad kennen de visie van de gemeente Bellingwedde op de uitvoering van de decentralisaties en zijn zodanig op de hoogte dat zij hun adviserende rol adequaat kunnen Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 20 van 36

21 uitvoeren. Kennis en informatie over het voorgenomen gemeentelijke WMO beleid is tijdig gedeeld en besproken met de WMO-raad. Het laatste wat de RKC in haar onderzoek opviel was dat er wel een verordening is voor het handelen van de WMO-raad, zoals het gevraagd en ongevraagd advies kunnen uitbrengen, maar dat niet precies is vastgelegd hoe het verdere verloop is van deze adviezen, en hoe daar door Gemeenteraad, College van B&W, betrokken ambtenaren met de WMO-raad over wordt gecommuniceerd. Het wel of niet of deels overnemen van de adviezen wordt niet altijd gemotiveerd gecommuniceerd naar de WMO-raad toe. Gemeenteraad Ten aanzien van de wijze waarop de gemeenteraad in positie is geweest bij het formuleren van de gemeentelijke doelstellingen voor de nieuwe WMO is de RKC een aantal handelingen van de gemeenteraad en het College van B&W opgevallen. Vanaf eind 2013 is de gemeenteraad, net zoals de WMO-raad regelmatig door het college van B&W geïnformeerd over de voorbereidingen rondom het uitvoeren van de 3 transities in het Sociale domein van de gemeente. Het valt de RKC hierbij wel op, gestaafd door de gehouden interviews met de betrokkenen, dat de gemeenteraad en de WMO-raad vooral worden geïnformeerd op basis van kant en klare documenten. Zij worden slechts zelden gevraagd om kaderstellende uitspraken voordat de betreffende beleidsnota s aan hen worden voorgelegd. De gemeenteraad stelt op 1 juli 2014 het visiedocument Zo kin t ook voor de 3 transities in het Sociale domein vast, inclusief het voornemen om wegens budgettaire redenen als enige gemeente in de provincie gelijk per begin 2015 de WMO volledig, met behulp van bestuurlijk aanbesteden, in te voeren zonder gebruik te maken van het overgangsrecht. In het najaar van 2014 stelt de gemeenteraad ook de nieuwe en gewijzigde WMO beleid 2015, de WMO verordeningen en de verschillende aanbestedingsdocumenten vast. Het valt de RKC hierbij wel op, gestaafd door de gehouden interviews met de betrokkenen, dat de gemeenteraad en de WMO-raad slechts een korte periode krijgen voor het vragen naar meer informatie, het geven van advies en het nemen van een besluit. Terwijl de 3 transities in het Sociale domein, zeker bij het als gemeente zo min mogelijk gebruik maken van het overgangsrecht, een enorme impact hebben op de inwoners met een WMO hulpvraag. In de Beleidsnota WMO 2015 en de Verordening WMO 2015 wordt een aantal keren gesproken over nader beleid en nadere regels ten aanzien van onderdelen van de nieuwe WMO taken die de gemeente krijgt. Voorbeelden hiervan zijn Vrijwilligersbeleid, Mantelzorg/Respijtbeleid, PGB toekenning, kwaliteitseisen tarieven eigen bijdrage, preventie, etc. De RKC signaleert in de zomer van 2016 nog weinig vordering in het ontwikkelen van dit toegezegde beleid, op de beleidsnotitie Informele zorg in Westerwolde na. - Op welke wijze en met welke indicatoren wordt de realisatie van de gestelde WMO doelstellingen geëvalueerd? Het door de gemeenteraad vastgestelde WMO beleid moet jaarlijks geëvalueerd worden. Het college zendt hiertoe telkens aan de gemeenteraad een verslag over de doeltreffendheid en de effecten van het WMO beleid met beleidsregels en de WMO verordening in de praktijk. De RKC Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 21 van 36

22 ziet dat verder in de wet WMO, het gemeentelijk WMO beleid met beleidsregels en in de WMO verordening 2015 verder niet wordt aangegeven met welke indicatoren en op welke SMART geformuleerde resultaten en effecten deze evaluatie moet gaan plaatsvinden. Het lijkt de RKC dat de gemeente nog voldoende tijd heeft tot eind 2016 om deze evaluatie op deze wijze nader in te vullen. Een ander moment in het gemeentelijke beleidsproces waarop de gestelde WMO doelstellingen geëvalueerd kunnen worden, worden genoemd in Advies 6 en 7 van het rapport van de RKC Van Beleid naar Uitvoering uit juli 2013: Maak als raadsleden gebruik van de formele momenten die er zijn om de uitvoering van beleid te toetsen, waaronder met name de bespreking van de programmabegroting en van de jaarrekening. Gebruik deze momenten om de uitvoering van het beleid te controleren en Zorg er voor dat bij de herijking van beleid eerst een evaluatie plaatsvindt van het reeds gevoerde beleid. Neem de resultaten daarvan mee bij de verdere besluitvorming ter zake van de herijking. Het viel de RKC in haar gesprekken voor het WMO onderzoek op dat dit volgens de geïnterviewden en volgens de raadsverslagen nauwelijks is gebeurd tijdens de behandeling van de evaluatie van de invoering van de WMO 2015, niet bij de behandeling van de gemeentelijke begroting, deel sociaal domein, 2016 en ook niet bij de behandeling van de Jaarrekening Wel is er gedebatteerd over de bestemming van het overschot op de WMO in deze jaarrekening, maar dat beoordeelt de RKC niet als gebruikmaken van een toets moment, maar als het herbestemmen van een gevolg van de uitvoering van het WMO beleid. Verder viel het de RKC op geen van de geïnterviewden zich de adviezen van de RKC uit het rapport Van Beleid naar Uitvoering nog kon herinneren. En vaak zelfs het gehele rapport niet. De invoering van de nieuwe WMO inclusief de transitie van taken naar de gemeente is in mei 2015 door de gemeente zelf geëvalueerd. De RKC ervaart een dergelijke evaluatie, recent na de vertraagde start van de invoering, als nuttig voor het volgen van de resultaten in de uitvoering van de WMO. Maar omdat de resultaten niet worden afgezet tegen een referentiegroep (benchmark), tegen een nulmeting, een vooraf vastgestelde norm of een historie (vorig jaar) zegt een rapportage over de aantallen, klachten en bezwaren niet echt veel over de realisatie van de besloten WMO doelstellingen. Daarnaast bleek uit de interviews dat er bij de uitvoerende organisaties en bij politieke partijen meer klachten binnenkomen. Zo blijft het voor de RKC op basis van deze cijfers en op basis van de interviews onduidelijk of een erg laag aantal klachten nu een teken is van angst om uitgesloten te worden van zorg of een teken is van zeer hoge kwaliteit? De RKC hoopt dat het gemeentelijk WMO evaluatieonderzoek naar de doeltreffendheid en de effecten van de WMO (-verordening) in de praktijk hier wel antwoord op gaat geven door de liefst SMART geformuleerde besluiten over de doelen en te verwachten resultaten van het te voeren WMO beleid in de gemeente Bellingwedde, meetbaar te vergelijken met de geconstateerde resultaten van de uitvoering. De RKC vraagt zich ook af wat is er nu in 2015 bijvoorbeeld terecht is gekomen van de WMO doelstellingen 2015 ten aanzien van het versterken van de preventie en van het realiseren van een werkwijze op basis van 1 gezin 1 plan 1 regisseur. In de interviews geven vooral de managers en professionals van de organisaties voor zorg en welzijn aan dat er nog nauwelijks systematisch en structureel wordt gewerkt aan preventie of vroeg signalering van hulpvragen. Ook geven deze professionals aan dat de huishoudens met meervoudige problematiek ongeveer op de vingers van 1 hand te tellen zijn. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 22 van 36

23 Dat lijkt de RKC erg weinig. Landelijk wordt hiervoor een eenvoudige aanname aangehouden en dat is de 80/20/20 verhouding: Van de inwoners van Bellingwedde heeft 20%, dus 1.800, enige vorm van hulp en ondersteuning nodig, tijdelijk of langdurig. Van deze inwoners hebben weer 360 inwoners (ongeveer 150 huishoudens) hulp bij meervoudige problematiek in verschillende leefgebieden nodig (Jeugdzorg en WMO samen). En de verwachting is daarbij dat dit voor een gebied als Bellingwedde een lage theoretische norm is. De term multi-problem gezin is daarbij een verwarrende term, omdat dit een familie Flodder beeld oproept, terwijl hiermee een huishouden met meervoudige problematiek in verschillende leefgebieden wordt bedoeld, en daarmee geschikt voor 1 regisseur met doorzettingsmacht naar de uitvoerende gesubsidieerde en gecontracteerde zorg- en welzijnsorganisaties toe. Uit het gemeentelijk WMO beleid met beleidsregels blijkt dat het de bedoeling is dat de cliëntadviseurs voor het gehele Sociale domein in de toekomst deze rol van cliëntregisseur op zich gaan nemen. In de gemeenten waar al op deze wijze wordt gewerkt is het meestal de uitvoerende zorgverlener met de meeste kennis (Wlz, Wia, Wwb, AWBZ) en het meeste overzicht over de hulpbehoefte van het hulp vragende huishouden. In de WMO verordening 2015 zijn wel goed de kwaliteitseisen voor de uitvoerende zorg- en welzijnsorganisaties en een klachten- en incidentenregeling vastgelegd met een verplichte rapportage aan de gemeente. Het kan voor de gemeenteraad interessant zijn, denkt de RKC, om de optelsom van al deze rapportages van de hoofd- en onderaannemers in WMO zorg- en welzijn begeleiding, samen met de resultaten van het reeds bestaande WMO beleid, zoals maatschappelijk werk, vrijwilligers- en mantelzorgondersteuning, ouderenadvies, steunstee- en buurthuiswerk, ook periodiek aan de gemeenteraad beschikbaar te stellen. Daarnaast heeft de gemeente haar eigen plicht tot controle op de kwantiteit en kwaliteit van de uitvoering van de afgesloten subsidies en contracten met gesubsidieerde en gecontracteerde zorg- en welzijnsorganisaties. De RKC ziet dat in 2016 daar vanuit de gemeente, veelal gezamenlijk met andere gemeenten, initiatieven toe genomen worden op het terrein van huishoudelijke hulp, begeleiding en dagbesteding. - Hoe wordt de tevredenheid van de bestuurders, zorgaanbieders, hulpverleners en cliënten gemeten? De RKC vond in de verordening WMO 2015 de eisen die aan de gecontracteerde zorg- en welzijnsorganisaties worden gesteld op het gebied van cliënt tevredenheid en medezeggenschap. Hierin wordt gesteld aan deze WMO contractpartners dat zij een regeling voor medezeggenschap van cliënten over besluiten ten aanzien van al hun voorzieningen moeten hebben, en een jaarlijks cliënt ervaringsonderzoek moeten uitvoeren. Er wordt niet beschreven hoe de gemeente deze eisen gaat controleren bij deze gecontracteerde zorg- en welzijnsorganisaties en haar onderaannemers. Sommige geïnterviewden vroegen zich ook af of de gemeente nog wel genoeg zicht had op het geheel aan gecontracteerde zorg- en welzijnsorganisaties en haar onderaannemers die de beschikkingen voor ZiN en PGB uitvoeren. In de onderzoeksperiode van dit onderzoek zijn ook de resultaten van het voortaan jaarlijkse WMO cliënttevredenheidsonderzoek in de gemeente Bellingwedde beschikbaar gekomen. Uit dit onderzoek komen, bij een zeer goede respons voor dit type onderzoek van ruim 60%, een aantal resultaatgegevens die van belang zijn voor dit RKC onderzoek. Slechts 4 op de 10 Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 23 van 36

24 geënquêteerden geeft aan een keukentafelgesprek gehad te hebben, en slechts 1 op de 10 geeft aan bekend te zijn met het recht op gratis professionele ondersteuning bij dat gesprek en bij de afhandeling van de melding. Het blijkt verder dat ongeveer 1 op de 12 geënquêteerden niet tevreden is over de kwaliteit en passendheid van de ondersteuning en over de kwaliteit van leven die daarmee ontstaan is. De RKC weet niet welke norm de gemeente met de uitvoering van de WMO wilde halen, maar een resultaat van 1 op de 10 lijkt de RKC al een mooi streven uit de kwaliteitscertificering. Meer dan de helft van de cliënten geeft aan geen beschikking te hebben ontvangen en slechts 1 op de 10 zegt een behandelplan te hebben. Dit lijkt het gevolg van het gevoerde beleid om alleen bij een maatwerkvoorziening een beschikking af te geven. En meer dan de helft van de cliënten blijkt ook de dorpsondersteuners niet te kennen. Het Oude Ambt geeft aan dat zij halfjaarlijkse huisbezoeken aan inwoners van 75 jaar of ouder proberen te organiseren met vrijwilligers, maar dat dit niet helemaal lukt. Wat betreft de draagkracht van mantelzorgers blijkt dat slechts 10% van de cliënten regelmatige vrijwillige inzet van anderen dan de familie (mantelzorg) ontvangt. Daar lijkt het de RKC dat er nog een wereld te winnen valt. De RKC heeft geen structurele meting van de tevredenheid met het gemeentelijk uitgevoerde WMO beleid bij de huidige en de nieuwe bestuurders, managers en professionele hulpverleners van de gesubsidieerde en gecontracteerde zorg- en welzijnsorganisaties kunnen vinden. Ook heeft geen van de geïnterviewden aangegeven dat dit plaatsvindt. In het kader van een professioneel uitgevoerde beleidscyclus en in het kader van de controle op de afgesloten WMO subsidies en -contracten had de RKC dit wel als onderdeel daarvan verwacht. - Is voor de gemeenteraad en inwoners/cliënten duidelijk vastgelegd op welke momenten en in welke vorm de gemeenteraad en de inwoners/cliënten worden geïnformeerd over de resultaten en effecten van de uitvoering van de nieuwe WMO? De RKC realiseert zich dat voor wat betreft de gemeenteraad deze deelvraag reeds bij de beantwoording van deelvraag is beantwoord. Samengevat zijn er de raadsbrieven, is er de WMO evaluatie, de jaarlijkse bespreking van het WMO deel in de programmabegroting en van het WMO deel in de jaarrekening, en de jaarlijkse evaluatie van het door de gemeenteraad vastgestelde WMO beleid. Maar de RKC geeft bij alle vier de instrumenten aan dat de rapportage over de inhoudelijke kwantitatieve en kwalitatieve resultaten en effecten van de uitvoering van het vastgestelde WMO beleid nog aanzienlijk beter en uitvoeriger kan, vooral door het toevoegen van inhoudelijke resultaatmetingen op de gestelde doelen. Voor alle inwoners en voor de huidige WMO cliënten is na de invoering in 2015 nog geen duidelijk communicatiebeleid over de inhoudelijke kwantitatieve en kwalitatieve resultaten en effecten van de uitvoering van het vastgestelde WMO beleid vastgelegd. De inwoners van de gemeente Bellingwedde, inclusief de huidige WMO cliënten, zijn op dit moment nog afhankelijk van de publicaties en persberichten van de gemeente en de WMO-raad. De bedoeling van de WMO is dat inwoners en cliënten meer actief betrokken worden, inspraak hebben, bij de ontwikkeling en het beleid van de WMO. Meer informatie, maar ook meer zeggenschap kunnen ze denkt de RKC bijvoorbeeld krijgen op het moment dat ze geënquêteerd worden voor het jaarlijkse WMO klanttevredenheidsonderzoek. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 24 van 36

25 3.3 Sturing van de gemeenteraad op de inhoudelijke en financiële resultaten en risico s Hoofdonderzoeksvraag 3: Hoe SMART stuurt de gemeenteraad zelf vanuit haar kader stellende en controlerende rol op het gemeentelijk WMO beleid, en gedurende de uitvoering van dit beleid, en op de financiering van de uitvoering van dit beleid? De beantwoording vindt plaats bij de onderstaande deelvragen. - Is geformuleerd en geëvalueerd wat voor de gemeente de inhoudelijke en financiële gewenste effecten en vermijdbare risico s zijn bij het realiseren van de WMO doelstellingen? De RKC heeft in de antwoorden op de voorgaande deelvragen al geconstateerd dat de gemeente, en daarmee de gemeenteraad, de inhoudelijke en financiële gewenste effecten en vermijdbare risico s niet vooraf bij de besluitvorming over de WMO beleidsnota 2015 heeft vastgesteld. Wel zijn er enkele losse effecten en risico s benoemd, maar dan zeker niet volledig SMART geformuleerd, die vooral gerelateerd waren aan de transitie van WMO taken van Het Rijk naar de gemeente. Voorbeelden hiervan zijn het besluit in 2014 om de overeenkomsten voor de AWBZ en de HH1 en HH2 niet te verlengen met een overgangsregeling maar alle cliënten vóór 2015 te her indiceren, het besluit om in principe alleen op maatwerkvoorzieningen en niet op algemene voorzieningen een eigen bijdrage te gaan innen en het voornemen om de vanuit het Rijk overgekomen Cer- en Wtcg middelen aan degenen die dit het meest nodig hebben te besteden. Het gewenste effect is hierbij dat de zorgkosten voor de gemeente lager uitvallen dan wanneer zij mee had gedaan aan de provinciale overgangsregelingen door contractverlenging en centrale inkoop, terwijl continuïteit in het leveren van de noodzakelijke hulp en begeleiding gewaarborgd blijft. Het valt de RKC vooral op dat er bij de in de WMO beleidsnota geformuleerde transformatiedoelen zoals Eigen regie stimuleren, Integrale benadering als werkwijze toepassen, en werken op basis van Lokaal wat kan, regionaal wat moet, geen SMART geformuleerd uitvoeringsplan met een realistisch tijdspad, een gewenst resultaat, een aantrekkelijke implementatie en een aparte haalbare investeringsbegroting is vastgesteld. En zoals al eerder benoemd bij de beantwoording van deelvraag heeft de gemeenteraad een mandaat aan het College van B&W gegeven om nader beleid en regels op te stellen, zonder dat hierover een besluit van de gemeenteraad noodzakelijk is, door in te stemmen met een beleidsnota WMO waarin het college deze nadere regels voor de gemeentelijke uitvoering van de WMO 2015 aankondigt. En daarmee is volgens de RKC de kans om als gemeenteraad vooraf gewenste effecten en weg te nemen risico s SMART te laten formuleren, grotendeels verdwenen. - Zijn de resultaten in effecten en de reductie van risico s gedurende de uitvoering voldoende in beeld bij de gemeenteraad? De RKC constateerde in dit onderzoek bij de beantwoording van eerdere deelvragen al dat de rapportage over de inhoudelijke kwantitatieve en kwalitatieve resultaten en effecten van de uitvoering van het vastgestelde WMO beleid nog aanzienlijk beter en uitvoeriger kan. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 25 van 36

26 Door de resultaten in effecten en de reductie van risico s gedurende de uitvoering alleen door het college en de betrokken ambtenaren in beeld te laten brengen met kwantitatieve kwartaalrapportages en met informatieverstrekking in de raadswerkgroep Sociaal Domein zijn vooral de inhoudelijke kwalitatieve resultaten onvoldoende in beeld. Een voorbeeld hiervan is de uitkomst uit het cliënttevredenheidsonderzoek dat 1 op de 5 mantelzorgers aangeeft deze vrijwillige zorg niet tot nauwelijks meer te kunnen volhouden. Het is hoogst aannemelijk dat dit zorgwekkende resultaat uit de uitvoering in 2016 ook al in 2015 te constateren was geweest. Het aangekondigde nadere WMO beleid voor vrijwilligers- en mantelzorgondersteuning, respijtzorg, begeleiding en preventie is dus eigenlijk al weer door de werkelijkheid ingehaald. In de interviews met vooral de uitvoerende medewerkers van de gemeente en de instellingen voor zorg- en welzijn geven zij aan dat de WMO opdracht-, organisatie- en uitvoeringsstructuur voor het uitvoeren van WMO geïndiceerd werk, ingewikkelder is geworden door de komst van de gemeentelijke Clientadviseurs, Maatwerkadviseurs, Clientondersteuners naast de bestaande ouderenadviseurs, maatschappelijk werkers, Steunstee s, sociaal werkers, zorgverleners en anderen. De aantallen overlegstructuren zoals OGGZ-, Dorpsteam- of Gebiedsteam-,Buurtnetwerk-, 1 e lijns en Steunstee overleg zijn daarnaast uitgebreid omdat er nieuwe overlegvergaderingen bij zijn gekomen zonder dat er oude overlegvergaderingen zijn komen te vervallen. De actuele effecten en risico s van het gevoerde beleid die in de uitvoeringspraktijk zijn geconstateerd komen onvoldoende en te langzaam naar de ambtelijke top en de gemeenteraad. - Kan de gemeenteraad gedurende de uitvoering sturen op het verhogen van de effectiviteit en het reduceren van de inhoudelijke en financiële risico s? De RKC heeft geconstateerd dat in 2015 de gemeente een aantal sturingsinstrumenten gelijk in handen heeft genomen. Naast de21 andere Groninger gemeenten (inclusief Vlagtwedde), hebben zij gekozen om het continuïteitsarrangement WMO-AWBZ voor het overgangsjaar 2015 niet af te sluiten. Alleen de aanvragen en de uitvoering van zorg in de vorm van beschermd wonen liepen in 2015 tot aan het gunnen van een aanbesteding via de centrumgemeente Groningen. De RKC constateert dat dit maakt dat de gemeente Bellingwedde in principe al kan sturen op effectiviteit en risico, mits de doelen meer SMART omschreven zijn en de nulmeting (het vorig jaar) is gehouden. Eerder constateerde de RKC al het uit handen geven aan het college door de gemeenteraad van de sturingsmogelijkheden voor de onderdelen van de nieuwe WMO taken die de gemeente krijgt. Voorbeelden hiervan zijn het nog te maken WMO beleid voor vrijwilligers- en mantelzorgondersteuning, respijtzorg, begeleiding, preventie, de PGB inkomenstoets en het beleid voor de dienstensoorten en tarieven waar een eigen bijdrage voor wordt gevraagd. En de RKC constateerde dat er bij het begin van de invoering van de nieuwe WMO te weinig SMART geformuleerde WMO doelen zijn geformuleerd en dat de actuele effecten en risico s van het gevoerde WMO beleid die in de uitvoeringspraktijk zijn geconstateerd onvoldoende en te langzaam naar de ambtelijke top en de gemeenteraad komen. Samengevat constateert de RKC dat de sturing door de gemeenteraad op de uitvoering al sinds 2015 mogelijk is. Maar de mate waarin daarvan gebruik wordt gemaakt bepaalt gemeenteraad zelf. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 26 van 36

27 4. Conclusies en Aanbevelingen In het algemeen concludeert de RKC dat de transitie van de nieuwe WMO taken van het Rijk naar de gemeente in Bellingwedde goed is verlopen, ondanks het pas na de zomer van 2015 beschikbaar komen van de definitieve wetteksten en budgetten. Risicovol was daarbij dat de gemeente als enige gemeente in de provincie direct de cliënten met een thuiszorg- of AWBZ ondersteuningsindicatie heeft geherindiceerd. Maar er werden door de RKC ook enkele verschillen geconstateerd tussen het voorgenomen beleid en de realisatie. De RKC geeft de belangrijkste conclusies uit dit onderzoek hier weer met aanbevelingen in willekeurige volgorde. A. De WMO transitie moet nog een transformatie in het Sociaal Domein worden De WMO transitie van de nieuwe gemeentelijke taken is met een uitbreiding van de organisatie zonder grote problemen vrij succesvol verlopen. In het WMO beleidsplan staan ook transformatie doelen voor de werkwijze benoemd. Hiervan is in de uitvoering weinig realisatie waar te nemen. Het advies is om alsnog het WMO meerjarenplan met SMART geformuleerde plannen, resultaten en een investeringsbegroting aan te vullen en uit te voeren. B. De WMO transitie moet nog opgenomen worden in het totaal aan WMO werkzaamheden Het nieuwe WMO beleid met WMO taken is met een uitbreiding van de organisatie bijna als een apart team opgezet, vrijwel los van de bestaande WMO werkzaamheden en - overlegstructuur. Dit geeft een gebrek aan verband binnen de 3 eilandjes van WMO werkzaamheden: indicatie, preventie en (niet-) geïndiceerde zorg. Het advies is om nu een meer jaren WMO investeringsplan voor een gekanteld generalistisch werkend WMO domein op te stellen en uit te voeren. C. De gemeentelijke verplichtingen uit de wettekst WMO moeten verder geïmplementeerd In het WMO beleidsplan 2015 zijn een aantal verplichte gemeentelijke taken en instrumenten nog niet in gemeentelijk beleid omgezet. Voorbeelden hiervan zijn een gemeentelijk WMO privacyreglement en gemeentelijk beleid voor het Right to Challenge voor burgerinitiatieven. Het advies is om nader te onderzoeken welke wettelijk verplichte WMO taken in het huidige beleid missen, om dit alsnog in het nieuwe WMO beleid mee te nemen en uit te voeren. D. De directe invloed op het WMO beleid door inwoners en cliënten kan beter en democratischer Sinds de invoering van de WMO in 2007 is het de bedoeling dat inwoners en cliënten meer directe invloed krijgen op het WMO beleid dat de overheid voor hen of voor hun buurt voert. Bij de transitie van de WMO heeft de gemeente wel overleg gevoerd met de WMO-raad en er is voorlichting gegeven. Maar er is nog geen directe invloed van inwoners en cliënten op het WMO beleid geconstateerd. Het advies is om ook dit mee te nemen in het WMO beleid. E. De gemeenteraad kan haar momenten van structurele invloed sterker benutten Tot nu toe heeft het college er voor gekozen om de ontwikkeling van het WMO-beleid ambtelijk te laten plaatsvinden. De gemeenteraad is bij de kader stellende besluitvorming hierover niet altijd vroegtijdig en ruimhartig betrokken geweest, en ook nog niet bij de controlerende functie. Het advies aan de gemeenteraad is om een meerjarige besluitvormingskalender op te stellen voor het Sociale domein, met daarin de diverse momenten van bijsturing als gemeenteraad. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 27 van 36

28 F. De gemeenteraad kan over meer inhoudelijke bijsturing van het WMO beleid beslissen De informatie die sinds 2015 over de uitvoering van de WMO naar de gemeenteraad gaat, is vooral beknopt, procedureel en kwantitatief van aard, met aantallen cliënten en financiën. Om ook meer inhoudelijk kader stellend en controlerend te kunnen besluiten ontbreekt nu informatie over effecten van preventie, soorten indicaties, totaal van eigen bijdrages, etc. Het advies is om de WMO kwartaal- en jaarinformatie aan te vullen met meer actuele inhoudelijke WMO informatie, die is te benutten bij de gemeentelijke begrotings- en rekeningbespreking. G. De voorgenomen WMO transformatie moet ook de gecontracteerde professionals meenemen Bij het opstellen van de eerste WMO in 2007 is de overheid er op basis van onderzoek en experimenten vanuit gegaan dat er 3 belangrijke momenten zijn waarop zorgvraag en kosten kunnen worden teruggedrongen in WMO- en Jeugdzorg. Dat zijn: a. het moment voordat een inwoner met een hulp- of zorgvraag bij de gemeente komt b. het moment van verwijzing door de huisarts naar de specialist of naar de gemeente c. het moment van verwijzing door de gemeente naar de 2 e lijns specialistische zorg. Omdat de gemeente de komende jaren minder WMO budget krijgt van het Rijk moet de inrichting van de WMO ondersteuning zich vooral op deze 3 momenten richten. Het advies van de RKC is om alle uitvoerende professionals uit de sector welzijn en zorg veel meer te betrekken bij de transformatie van het WMO (en jeugd)beleid en de werkwijze die daarbij hoort. H. De controle op de WMO uitvoering moet ook gerapporteerd worden aan de gemeenteraad De WMO verordening en de daaraan gerelateerde inkoopcontracten en subsidieovereenkomsten zijn allemaal helder en compleet over de verplichtingen waaraan de uitvoerende partijen moeten voldoen in kwaliteitscontrole, medezeggenschap en bij klachten. Er wordt niet contractueel omschreven hoe deze partijen en de gemeente gaan meewerken aan de WMO transformatie. En de uitvoering van de contracten moet natuurlijk door de gemeente als opdrachtgever gecontroleerd worden. Gelukkig zag de RKC tijdens het schrijven van dit rapport dat de gemeente begonnen is met het organiseren van de controle op de uitvoering van de dagbesteding en begeleiding in de gemeente. De RKC adviseert om de gemeenteraad periodiek over deze kwaliteitscontroles te informeren in de reguliere WMO kwartaal- en jaarrapportages. I. De uitkomsten van het klanttevredenheidsonderzoek meenemen in de WMO beleidscyclus Ook zag de RKC tijdens het schrijven van dit rapport dat de resultaten van het uitgebreide klanttevredenheidsonderzoek bekend zijn geworden. Helaas worden deze resultaten niet afgezet tegen een referentiegroep. De RKC adviseert dat deze resultaten het beste kunnen worden afgezet tegen een landelijke benchmark en tegen een eigen gemeentelijke normen set voor minimale tevredenheid. En dan zijn er nog wel kwaliteitsresultaten op het gebied van eenzaamheid, keukentafelgesprek, gratis ondersteuning, mantelzorgbelasting, kwaliteit van dienstverlening en effecten op de kwaliteit van leven die verbeterd kunnen worden. Daarnaast adviseert de RKC om de gemeenteraad periodiek over de verbeteringen op deze inhoudelijke normen en resultaten te informeren in de reguliere WMO kwartaal- en jaarrapportages. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 28 van 36

29 Bijlage A Overzicht van geraadpleegde literatuur, documenten en verslagen (deze documenten zijn terug te vinden op de gemeentesite onder rekenkameronderzoek Wmo 2015) Landelijk: - WMO samenvatting en modelverordening VNG WMO 2015 samenvatting Diverse landelijke belangenorganisaties WMO Factsheet Mezzo WMO samenvatting Kwaliteit voor klant Movisie "Nabij is beter" Pieter Hilhorst en Jos van der Lans Terugtreden is vooruitzien Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling Welzijn Nieuwe Stijl Movisie WMO in beweging onderzoek Sociaal Cultureel Planbureau Overall rapportage sociaal domein 2015 Sociaal Cultureel Planbureau 2016 Bellingwedde: - Decentralisaties, verkenning, verdieping, verandering, met toelichting Sociaal Domein Beleidsvisiedocument Zo kin t ook Sociaal Domein Communicatieplan decentralisaties Sociaal Domein gemeentelijke begroting WMO Beleidsplan , WMO Beleidsplan , doelstellingen stabilisering en groei cliënten WMO Beleidsplan , cliëntondersteuner stroomschema WMO Beleidsregels 2015, WMO Verordening 2015 met toelichting, WMO/AWBZ Bestuurlijke aanbestedingsdocumenten en overeenkomsten, WMO/AWBZ Beschrijving resultaten stabilisering en groei cliënten, WMO/AWBZ Uitvoeringsprotocol eigen bijdrages WMO 2015 evaluatie invoering, WMO raad, verordening, notulen en jaarverslagen van 2014, 2015 en Project Wedde dat t lukt evaluatie en nieuwsbrief Rapport van Beleid naar Uitvoering gemeente Bellingwedde, RKC, Clientervaringsonderzoek WMO 2015, Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 29 van 36

30 Bijlage B Lijst van gesproken raadsleden en geïnterviewde personen, groepen, organisaties (deze interviewverslagen zijn terug te vinden op de gemeentesite onder rekenkameronderzoek Wmo 2015) - Mevr. Neef, Dhr. Meendering en Dhr. Westerbeek, gemeenteraadsleden - Mevr. Van der Tuin, wethouder - Dhr. Doornbos, gemeentesecretaris - Dhr. Bogaerts, manager Publiekszaken en Sociaal Domein - Mevr. Besling, beleidsmedewerker Sociaal Domein - Mevr. Boltendal, coördinator WMO - Mevr. Lamers en Mevr. Strootman, WMO consulenten - Mevr. Sanders, directeur/bestuurder Oosterlengte zorg - Mevr. Hoek, manager Stichting Het Oude Ambt - Mevr. de Roo (HOA), Dhr. Schrik (Novo), Mevr. de Vries (GGD), Mevr. Bronzewijker (MEE), Mevr. Flart (HOA), leden OGGZ overleg - Dhr. Falke, Dhr. Verstok, Dhr. Nijkamp en Mevr. Lüürssen, leden WMO-raad Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 30 van 36

31 Bijlage C Overzicht van de doelstellingen van de nieuwe WMO 2015 die de RKC hanteert (gebaseerd op de gepubliceerde samenvattingen en interpretaties van de landelijke brancheorganisaties VNG en MO groep (nu: Sociaal Werk Nederland) en hun kennisinstituten) In de WMO 2015 omvat de maatschappelijke ondersteuning vanuit de overheid drie hoofddoelen: - Het door de overheid (laten) bevorderen van de sociale samenhang, mantelzorg en vrijwilligerswerk, van de toegankelijkheid van voorzieningen, diensten en ruimten voor mensen met een beperking, van de veiligheid en leefbaarheid in de gemeente, alsmede door het voorkomen en bestrijden van huiselijk geweld; - Het door de overheid zoveel mogelijk in de eigen leefomgeving (laten) ondersteunen van de zelfredzaamheid en de participatie van personen met een beperking of met chronische psychische of psychosociale problemen; - Het door de overheid (laten) bieden van beschermd wonen en opvang. Het adagium voor de per 2015 gewijzigde Wet Maatschappelijke ondersteuning (WMO) is in zijn kern: De WMO voorzieningen en werkzaamheden worden gerealiseerd als toevoeging aan de eigen inzet van de burger en zijn sociaal netwerk, voor die burgers die dat deel echt niet zelf kunnen uitvoeren, regelen en betalen. Hierdoor kan de burger per 2015 (en deels al per 2007) geen aanspraak meer maken op de compensatieplicht van de overheid (de plicht om alle fysieke, geestelijke en sociale tekorten te compenseren tot een minimaal normaal niveau). In plaats van de compensatieplicht wordt de maatwerkvoorziening geïntroduceerd, een overheidsbijdrage aan de zelfredzaamheid, participatie, beschermd wonen en opvang van de burger op basis van dit adagium met een zorgvuldige procedure. De belangrijkste verplichtingen voor een gemeente vanuit de WMO zijn: - Regelmatig maken en uitvoeren van een in de wet omschreven meerjaren WMO beleidsplan die gerelateerd is aan de gemeentelijke WMO verordening en aan de WMO uitvoeringspraktijk met daarin beschreven: o de inspanningen voor het (laten) bevorderen van de sociale samenhang in de gemeente, minimaal de inspanningen voor het (laten) uitvoeren van beleid voor burger- en maatschappelijke initiatieven rond WMO taken o de inspanningen voor het (laten) ondersteunen en faciliteren van mantelzorg en van vrijwilligerswerk, minimaal door het contracteren van respijtzorg o de inspanningen voor het (laten) verbeteren van de toegankelijkheid van voorzieningen, diensten en ruimten voor mensen met een beperking, minimaal door het organiseren van vervoer naar dagbesteding o de inspanningen voor het (laten) verhogen van de veiligheid en leefbaarheid in de gemeente, minimaal door het organiseren van een 24 uurs luisterend oor cq hulpdienst en van een Advies- en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling (AMHK) Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 31 van 36

32 - Opstellen en uitvoeren van een gemeentelijke WMO verordening met daarin geregeld o de 6 weeks meldings- en aanvraagprocedure met verslag, o de gratis cliëntondersteuning bij aanvraag voor alle inwoners, o het aanvragen van deskundigenadvies door gemeente, o de regeling voor een eigen bijdrage van de gebruiker van een maatwerkvoorziening, o de regeling voor beschermd mogen wonen, o de regeling voor het toekennen, beheren (SVB) en controleren van een WMO Persoonsgebonden budget (PGB), o de beoordeling van de kwaliteit van de WMO voorzieningen en werkzaamheden o de regeling bij calamiteiten en terugvordering o de jaarlijkse waardering van mantelzorgers o de inspraak, de medezeggenschap en de klachtenregeling voor inwoners - Opstellen en uitvoeren van een privacyreglement voor het met toestemming van de burger uitwisselen van haar gegevens tussen gemeente en de bij de burger betrokken WMO uitvoerders, en tussen deze WMO uitvoerders onderling. - Opstellen en afsluiten van samenwerkingsovereenkomsten met zorgverzekeraars (zorgverzekeringswet en wet langdurige zorg) Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 32 van 36

33 Bijlage D Overzicht gebruikte afkortingen en begrippen Afkortingen (inclusief afkortingen gebruikt in geraadpleegde literatuur en documenten) - ADL Algemene dagelijkse levensverrichtingen - AMK(H) Algemeen Meldpunt Kindermishandeling (en Huiselijk geweld) - Awb Algemene wet bestuursrecht - Awbz Algemene wet bijzondere ziektekosten - BJZ Bureau Jeugd Zorg - BZK Ministerie Binnenlandse Zaken en Koninkrijk relaties - BRP Basisregistratie personen - CAK Centraal Administratie Kantoor - Cer Compensatie eigen risico regeling - CIZ Centrum Indicatiestelling Zorg - CJG(V) Centrum voor Jeugd en Gezin (en Veiligheid) - CRvB Centrale Raad van Beroep - CTO Cliënt Tevredenheidsonderzoek - CWI Centrum voor Werk en Inkomen - GBA Gemeentelijke basis administratie - GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst - GGz Geestelijke Gezondheidszorg - GKB Gemeentelijke Kredietbank - HH(1,2) Huishoudelijke hulp (1= huishouden 2=verzorgend) - HHT Huishoudelijke Hulp Toelage - HOA Het Oude Ambt welzijnsorganisatie - IOAW Inkomensondersteuning Oudere Arbeidsongeschikte Werknemers - KCC Klant Contact Centrum - MEE Ondersteunende organisatie voor iedereen met een beperking - MFA Multifunctionele accommodatie - OGGz Openbare Geestelijke Gezondheidszorg - Pgb Persoonsgebonden budget - RIGG Regionale Inkoop Groninger Gemeenten - RKC Rekenkamer Commissie - SHV Schuld Hulpverlening - SVB Sociale Verzekeringsbank - TDC Training & Diagnosticerings Centrum - UWV Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen - VNG Vereniging Nederlandse Gemeenten - VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport - Wajong Wet werk en arbeidsondersteuning jong gehandicapten - WAO Wet Arbeidsongeschiktheid - WAZ Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekering Zelfstandigen - WIA Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen - Wlz Wet langdurige zorg - WMO Wet maatschappelijke ondersteuning - Wpg Wet publieke gezondheid - WSW Wet Sociale Werkvoorziening - Wtcg Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten - Wvg Wet voorziening gehandicapten - Wwb Wet werk en bijstand - Zvw Zorgverzekeringswet - Zin Zorg in natura Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 33 van 36

34 Begrippen - Decentralisatie: Overdracht in het Sociale domein van taken van het Rijk en/of provincies naar gemeenten - Transitie: De wijze waarop een gemeente aan de uitvoering van de gedecentraliseerde nieuwe Wmo 2015 invulling geeft - Transformatie: Andere inrichting en uitvoering van de gemeentelijke Wmo taken conform de Wmo 2015 en de Kanteling - Kanteling: De uitgewerkte uitgangspunten, gebaseerd op de participatiemaatschappij, voor 9 beleidsterreinen van de WMO 2007 waarvoor gemeenten tot 2015 verplicht beleid moesten maken - Compensatieplicht van de overheid: de plicht van de overheid om alle fysieke, geestelijke en sociale tekorten te compenseren tot een minimaal normaal niveau - Mantelzorg: hulp ten behoeve van zelfredzaamheid, participatie, beschermd wonen en opvang, jeugdhulp, het opvoeden en opgroeien van jeugdigen, zorg en maatschappelijke diensten die rechtstreeks voortvloeien uit een tussen personen bestaande sociale relatie en niet wordt verleend in het kader van hulpverlenend beroep - Extramurale zorg: Zorg die buiten de muren van een instelling wordt geleverd - Ambulante zorg: Zorgverstrekker verplaatst zich naar zorg ontvanger - Intramurale zorg: Zorg die binnen de muren van een instelling wordt geleverd - Klinische zorg: Intramurale zorg die op een bed van een instelling wordt geleverd - Zelfredzaamheid: mate van in staat zijn tot het uitvoeren van de noodzakelijke algemene dagelijkse levensverrichtingen en het voeren van een gestructureerd huishouden - Financiële zelfredzaamheid: mate van financieel, geestelijk en lichamelijk in staat zijn tot het uitvoeren van de noodzakelijke algemene administratieve en financiële handelingen voor het voeren van een gestructureerd huishouden - Huisgenoot: een persoon die, ofwel op basis van een familieband, ofwel op basis van een bewuste keuze, één huishouden vormt met een ander persoon - Sociaal netwerk: personen uit de huiselijke kring of andere personen met wie de inwoner een sociale relatie onderhoudt - Participatie: de mate van deelnemen aan het maatschappelijke verkeer - Begeleiding: activiteiten gericht op het bevorderen van zelfredzaamheid en participatie van de cliënt opdat hij zo lang mogelijk in zijn eigen leefomgeving kan blijven; - Keukentafelgesprek : het gesprek om de ondersteuningsvraag van een inwoner helder te krijgen en vast te stellen, en om oplossingen, inclusief de eigen mogelijkheden van de inwoner, en te bereiken resultaten bij de ondersteuningsvraag af te spreken. - Algemeen gebruikelijke voorziening: een aanbod van diensten en activiteiten die voor iedereen beschikbaar is, ongeacht hun beperking - Algemene WMO voorziening: een aanbod van diensten en activiteiten dat zonder onderzoek naar de behoeften en persoonskenmerken en mogelijkheden van de gebruikers toegankelijk is en dat is gericht op het versterken van de zelfredzaamheid en participatie of op opvang. - WMO Individuele Maatwerkvoorziening: een op de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van een persoon afgestemd geheel van diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen, ten behoeve van zelfredzaamheid, participatie, beschermd wonen en opvang. - WMO Collectieve maatwerkvoorziening: WMO voorziening waar iedere burger met een aanwijzing of indicatie van de eigen gemeente voor deze voorziening gebruik van kan maken. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 34 van 36

35 Bijlage E Bestuurlijke reactie college van B&W d.d Geachte leden van de rekenkamercommissie, Dank voor het onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering WMO 2015 in Bellingwedde. Hierbij ontvangt u de bestuurlijke reactie. Met belangstelling hebben we kennis genomen van de inhoud van het rapport. Allereerst valt ons op dat conclusies en aanbevelingen van het onderzoek van Bellingwedde en Vlagtwedde identiek zijn. Dit terwijl we weten dat er, ondanks de intensieve samenwerking in de jaren 2014, 2015 en 2016, de gekozen uitvoeringsprincipes in de WMO van beide gemeenten verschillend zijn geweest. We zijn benieuwd naar de verklaring hiervan. Het tweede opvallende punt is dat de uitkomsten van het gesprek dat wij met u gevoerd hebben niet duidelijk terug te vinden zijn in het rapport. Er is uitleg gegeven over de uitgangspunten en vastgesteld beleid op basis waarvan het uitvoeringsproces is vormgegeven. Tevens is aangegeven hoe de gemeente te maken heeft gehad met het onduidelijke rijksbeleid aangaande de decentralisatie van de WMO. Tijdens dit gesprek hebben we verder uitgelegd hoe door het college en het ambtelijke apparaat de focus is gelegd op het optimaliseren van het uitvoeringsproces van de WMO. Deze noodzakelijke exercitie heeft veel tijd en inzet gevraagd, maar hierdoor kunnen we nu wel het proces van het aanvragen tot en met het verstrekken van de zorg goed volgen en bewaken. Hierbij waren we tevens afhankelijk van de zorgaanbieders die ook hun administratie moesten aanpassen aan de nieuwe realiteit. Dit was een proces wat tijd heeft gevraagd. Met de overgang IWmo 1.0 op 1 april 2017 naar IWmo 2.1 is dit proces gestroomlijnd. Op basis hiervan beschikken we over betere data, waardoor we meer greep krijgen op de uitvoering. De kwartaalrapportages Sociaal Domein die de gemeenteraad ontvangt zijn hiermee het instrument op basis waarvan we beter kunnen sturen. Er wordt samen met gemeente Vlagtwedde een nota in 2017 geformuleerd voor Westerwolde waarin het versterken van de informele zorg en de aansluiting op de formele zorg wordt beschreven. Hiervoor gaan we de resultaten van de experimenten, wat betreft het inzetten van de dorpsondersteuners vanuit Wedde dat t lukt en Het Oude Ambt, benutten en uitwerken tot geformaliseerd beleid. De dorpsondersteuners hebben een belangrijke taak in de afstemming tussen de informele zorg en de formele zorg (medische en sociale domein). Hierbij maken we gebruik van de kwartaalrapportages van St. Wedde dat t lukt en Het Oude Ambt. Deze nota komt tot stand in samenwerking met professionals en inwoners. Op deze wijze wordt een uitwerking gegeven aan de conclusies en aanbevelingen die in uw onderzoek worden genoemd. Wij bedanken u voor het rapport en de inzet waarmee u het onderzoek heeft uitgevoerd. Met vriendelijke groet, het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Bellingwedde, De heer A. Doornbos Secretaris Mevrouw J.F. Snijder-Hazelhoff Burgemeester Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe WMO 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 35 van 36