Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 in Vlagtwedde

Transcriptie

1 Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 in Vlagtwedde Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 22 december 2016 Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 1 van 35

2 0. Samenvatting en inhoudsopgave van dit onderzoeksrapport 0.1 Samenvatting Inleiding De gezamenlijke Rekenkamercommissie (RKC) van de gemeenten Vlagtwedde en Bellingwedde is de organisatie die ten doel heeft om door middel van beleidsevaluaties en doelmatigheidsonderzoeken een bijdrage te leveren aan de rechtmatigheid en doeltreffendheid van het beoogde beleid, evenals de doelmatige voorbereiding en uitvoering ervan in beide gemeenten. Voorliggend rapport richt zich op het onderwerp Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 in de gemeente Vlagtwedde. Hierbij wordt gekeken naar in hoeverre alle beleidsvoornemens, plannen en besluiten rond de implementatie van de Wmo ook daadwerkelijk gestalte hebben gekregen (procesevaluatie). Voor de gemeente Bellingwedde is een apart rapport hierover opgesteld. Aanleiding Met de invoering van de nieuwe Wmo per 2015 werden ook de uitvoering van de Jeugdwet, de Participatiewet en enkele taken uit deze nieuwe Wmo overgeheveld van de rijksoverheid en de provincies naar de gemeenten. De RKC heeft er om meerdere redenen voor gekozen om alleen de invoering van de nieuwe Wmo per 2015 te onderzoeken. Opzet van het onderzoek en onderzoeksvragen Het onderzoek is door de RKC zelf verricht. Er is deskresearch verricht door de wet Wmo, Rijks circulaires, beleidsnota s, uitvoeringsnota s en college- en raadsbesluiten te bestuderen. Daarnaast zijn interviews afgenomen bij Wmo bestuurders, raadsleden, ambtenaren en direct betrokkenen van maatschappelijke organisaties, zorgaanbieders en bewoners/ cliëntengroepen. Deze informatiebronnen leverden de basis om de volgende vragen te kunnen beantwoorden. Centrale onderzoeksvragen 1. Welke doelstellingen zijn door de colleges geformuleerd en door de gemeenteraden besloten voor de invoering per 1/1/2015 van de nieuwe Wmo en is daarbij SMART uitgewerkt hoe deze gerealiseerd gaan worden? 2. Hoe is aan de betrokkenheid van de gemeenteraden en inwoners/cliënten van beide gemeenten bij de formulering van deze Wmo doelstellingen, bij de besluitvorming, bij de monitoring en bij de controle op de gewenste resultaten, vorm en inhoud gegeven? 3. Hoe SMART sturen de gemeenteraden zelf vanuit hun kaderstellende en controlerende rol op het gemeentelijk Wmo beleid, en gedurende de uitvoering van dit beleid, en op de financiering van de uitvoering van dit beleid? Bij deze centrale onderzoeksvragen is een aantal specifieke subvragen geformuleerd om hiermee een scherper beeld te krijgen van het proces rond de implementatie van de Wmo. In de hoofdtekst staan deze centrale vragen en sub vragen nader uitgewerkt en worden deze beantwoord. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 2 van 35

3 Conclusies en aanbevelingen In het algemeen concludeert de RKC dat de transitie van de nieuwe Wmo taken van het Rijk naar de gemeente in Vlagtwedde goed is verlopen, ondanks het pas na de zomer van 2015 beschikbaar komen van de definitieve wetteksten en budgetten. Er zijn weinig knelpunten geweest en de cliënten met een thuiszorg- of Awbz ondersteuningsindicatie hebben continuïteit van zorg gekregen. Maar er werden door de RKC ook enkele verschillen geconstateerd tussen het voorgenomen beleid en de realisatie. De RKC geeft de belangrijkste conclusies uit dit onderzoek hier weer met aanbevelingen. De volgorde is op basis van de onderzoeksvragen en geeft dus geen volgorde in prioriteit aan. Voor een nadere toelichting op de adviezen wordt verwezen naar hoofdstuk 4 van dit rapport. A. De Wmo transitie moet nog een transformatie in het Sociaal Domein worden Het advies is om alsnog een Wmo meerjarenplan met SMART geformuleerde plannen, resultaten en een investeringsbegroting op te stellen en uit te voeren. B. De Wmo transitie moet nog opgenomen worden in het totaal aan Wmo werkzaamheden Het advies is om nu een meerjaren Wmo investeringsplan voor een gekanteld generalistisch werkend Wmo domein op te stellen en uit te voeren. C. De gemeentelijke verplichtingen uit de wettekst Wmo moeten nog verder geïmplementeerd Het advies is om nader te onderzoeken welke wettelijk verplichte Wmo taken in het huidige beleid missen, om dit alsnog in het nieuwe Wmo beleid mee te nemen en uit te voeren. D. De directe invloed op het Wmo beleid door inwoners en cliënten kan beter en democratischer Er is door de RKC nog geen directe invloed van inwoners en cliënten op het Wmo beleid geconstateerd. Het advies is om ook dit mee te nemen in het Wmo beleid. E. De gemeenteraad kan haar momenten van structurele invloed sterker benutten Het advies aan de gemeenteraad is om een meerjarige besluitvormingskalender op te stellen voor het Sociaal Domein, met daarin de diverse momenten van bijsturing als gemeenteraad. F. De gemeenteraad kan over meer inhoudelijke bijsturing van het Wmo beleid beslissen Het advies is om de Wmo kwartaal- en jaarinformatie aan te vullen met meer actuele inhoudelijke Wmo informatie, die is te benutten bij de gemeentelijke begrotings- en rekeningbespreking. G. De voorgenomen Wmo transformatie moet ook de gecontracteerde professionals meenemen Omdat de gemeente de komende jaren minder Wmo budget krijgt van het Rijk, moet de inrichting van de Wmo-ondersteuning zich vooral richten op die momenten waarop zorgvraag en kosten kunnen worden teruggedrongen. Het advies van de RKC is om vooral alle uitvoerende professionals uit de sector welzijn en zorg veel meer te betrekken bij de transformatie van het Wmo (en jeugd)beleid en de werkwijze die daar bij hoort. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 3 van 35

4 H. De controle op de Wmo uitvoering moet ook gerapporteerd worden aan de gemeenteraad De RKC zag tijdens het schrijven van dit rapport dat de gemeente begonnen is met het organiseren van de controle op de uitvoering van de dagbesteding en begeleiding in de gemeente. De RKC adviseert om de gemeenteraad periodiek over deze kwaliteitscontroles te informeren in de reguliere kwartaal- en jaarrapportages. I. De uitkomsten van het cliënttevredenheidsonderzoek meenemen in de Wmo beleidscyclus Ondanks dat deze uitkomsten worden afgezet tegen een referentiegroep vindt de RKC dat deze resultaten het beste kunnen worden afgezet tegen een eigen gemeentelijke normenset voor minimale tevredenheid. En dan zijn er nog wel kwaliteitsresultaten op het gebied van eenzaamheid, keukentafelgesprek, gratis ondersteuning, mantelzorgbelasting, kwaliteit van dienstverlening en effecten op de kwaliteit van leven die verbeterd kunnen worden. Daarnaast adviseert de RKC om de gemeenteraad periodiek over de verbeteringen op deze inhoudelijke normen en resultaten te informeren in de reguliere kwartaal- en jaarrapportages. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 4 van 35

5 0.2 Inhoudsopgave 0. Samenvatting en inhoudsopgave van dit onderzoeksrapport Samenvatting Inhoudsopgave 5 1. Inleiding Inleiding en Leeswijzer Aanleiding voor het onderzoek 7 2. Vraagstelling en opzet van het onderzoek Onderzoeksvraagstelling Opzet van het onderzoek Normenkader bij dit onderzoek Bevindingen en analyse Doelstellingen en realisatie van de gedecentraliseerde WMO Betrokkenheid van de gemeenteraad en inwoners/cliënten bij de WMO doelstellingen Sturing van de gemeenteraad op de inhoudelijke en financiële resultaten en risico s Conclusies en Aanbevelingen 25 Bijlage A Overzicht van geraadpleegde literatuur, documenten en verslagen 27 Bijlage B Lijst van gesproken raadsleden en geïnterviewde personen, groepen, organisaties 28 Bijlage C Overzicht van de doelstellingen van de nieuwe WMO 2015 die de RKC hanteert 29 Bijlage D Overzicht gebruikte afkortingen en begrippen 31 Bijlage E Bestuurlijke reactie college van B&W met nawoord Rekenkamercommissie 34 Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 5 van 35

6 1. Inleiding 1.1 Inleiding en Leeswijzer De gezamenlijke Rekenkamercommissie (RKC) van de gemeenten Vlagtwedde en Bellingwedde is de organisatie die ten doel heeft om door middel van beleidsevaluaties en doelmatigheidsonderzoeken een bijdrage te leveren aan de rechtmatigheid en doeltreffendheid van het beoogde beleid, evenals de doelmatige voorbereiding en uitvoering ervan in de gemeenten Bellingwedde en Vlagtwedde. Zij is in 2005 met een verordening ingesteld bij besluit van de gemeenteraden van Vlagtwedde en Bellingwedde. De ingestelde RKC heeft geen gemeenteraadsleden in haar commissie en voert haar onderzoeken zelf uit. Sinds 2014 heeft de gezamenlijke Rekenkamercommissie (RKC) van de gemeenten Vlagtwedde en Bellingwedde geen uitvoerig rekenkameronderzoek meer uitgevoerd. Het RKC onderzoek Van Beleid naar Uitvoering uit 2013 was het laatste uitgevoerde onderzoek. De belangrijkste reden hiervoor is een aantal personele wisselingen die binnen de RKC hebben plaatsgevonden. Na uitvoerige sollicitatieprocedures zijn uiteindelijk in de loop van 2015 en begin 2016 alle drie de leden van de RKC vervangen door nieuwe leden. De huidige RKC telt tijdens dit onderzoek drie leden: Herman de Jong, Emmen, zelfstandig project- en onderzoeksleider ruimtelijke ordening Alle Alserda, Stadskanaal, zelfstandig accountant, toezichthouder en financieel adviseur Peter Broer, Groningen, manager bedrijfsvoering, maatschappelijke organisatie zorg en welzijn In 2015 hebben de beide gemeenteraden wel aan de RKC aangegeven welke onderwerpen zij nuttig zouden vinden om onderzocht te worden door de gezamenlijke RKC. In dit onderzoeksrapport vergelijkt de RKC niet de effectiviteit van de gevolgde beleidsmatige en organisatorische aanpak tussen de beide gemeenten Vlagtwedde en Bellingwedde. Bovendien zijn de beide gemeenten bezig een fusietraject uit te voeren waarin gestreefd wordt om op harmonieuze wijze het beleid en de uitvoering van de gemeentelijke taken in beide gemeenten samen te voegen. Een vergelijking tussen beide gemeenten zal ongewild altijd leiden tot een kwalitatieve beoordeling. Is het niet door de RKC dan is het wel door de lezers van het RKC onderzoek. Dit kan het fusieproces ongewild beïnvloeden en vertragen. De RKC brengt dus per gemeente een onderzoeksrapport uit waarin uitsluitend de eigen uitvoeringspraktijk van de betreffende gemeente wordt vergeleken met de eigen voornemens en beleidsuitgangspunten die vooraf door die gemeente zijn beschreven. In dit hoofdstuk 1 wordt ook nog de aanleiding beschreven om als RKC in 2016 uiteindelijk te kiezen voor het onderwerp Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo In hoofdstuk 2 worden de hoofdonderzoeksvragen, de onderzoeksopzet, de onderzoeksfasering en het normenkader, de referentienorm voor het onderzoek, beschreven, zoals deze ook zijn gemeld bij de aankondiging van dit onderzoek aan de beide gemeenteraden. De RKC geeft in hoofdstuk 3 de belangrijkste bevindingen uit dit onderzoek weer met haar analyse van de geconstateerde situatie. De onderzoeksvragen worden beantwoord per deelvraag om vervolgens in hoofdstuk 4 te komen tot de belangrijkste conclusies en aanbevelingen op de drie hoofdonderzoeksvragen. In de bijlagen daarna worden de gegevens van het onderzoek vermeld. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 6 van 35

7 1.2 Aanleiding voor het onderzoek Zoals hierboven gemeld hebben de beide gemeenteraden in 2015 op verzoek van de Rekenkamer aangegeven welke onderwerpen zij onderzocht zouden willen hebben door de gezamenlijke RKC. Hoewel de RKC zonder last en ruggenspraak van gemeenteraden of colleges van burgemeester en wethouders geheel zelfstandig haar onderzoeksonderwerpen kan vaststellen, leek het de RKC ook nuttig om relevant onderzoek te doen dat de gemeenteraden kan ondersteunen in hun werk. Deze vraag naar onderzoeksonderwerpen leverde een breed scala aan onderwerpen op vanuit diverse politieke partijen, soms onderbouwd, maar meestal slechts het onderwerp. Vanuit deze wensenlijsten heeft de RKC in eerste instantie gekozen voor een onderwerp in het sociale domein van de beide gemeenten. Aanleiding hiervoor was de decentralisatie per 2015 van de (gedeeltelijke) uitvoering van drie omvangrijke overheidstaken van het Rijk naar de gemeenten. Hiermee heeft het sociale domein in gemeentelijk beleid en jaarrekening een prominente plaats gekregen, naast het in het verleden traditioneel veel grotere domein voor ruimtelijke ordening en fysiek onderhoud. Met de invoering van de nieuwe Wmo per 2015 werden ook de uitvoering van de Jeugdwet, de Participatiewet en enkele taken uit de Awbz overgeheveld van de rijksoverheid en de provincies naar de gemeenten. Sinds deze invoering per 2015 van de nieuwe Wmo, Jeugdwet en Participatiewet zijn de gemeenten zelf verantwoordelijk geworden voor een groot deel van de uitvoering van deze wettelijke taken binnen het sociaal domein. Deze extra taken vragen van de gemeentelijke organisatie en ook van de gemeenteraad om extra inzet en grip op zowel het gemeentelijk beleid als de uitvoering en de financiering van het sociaal domein binnen de gemeente. Uiteindelijk heeft de RKC er voor gekozen om alleen de invoering van de nieuwe Wmo per 2015 te onderzoeken. De reden hiervoor is in de eerste plaats het hanteerbaar houden van de omvang van het onderzoek. Daarnaast bleek uit het vooronderzoek van de RKC om tot een onderzoekskeuze te komen, dat de nieuwe Jeugdwet in 2015 grotendeels provinciaal onder de regie van het RIGG wordt uitgevoerd, en dat de uitvoering van de Participatiewet grotendeels, op de sociale werkvoorziening na, pas in 2016 echt met gemeentelijk beleid wordt uitgevoerd. De RKC heeft daarom vanaf mei 2016 tot september 2016 onderzoek gedaan naar de invoering en uitvoering van de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) per 2015 in de beide gemeenten. De RKC wil in dit onderzoek helder krijgen welke ambities en doelen de beide gemeenten hebben geformuleerd en bijgesteld om tot uitvoering van deze nieuwe gemeentelijke Wmo taken per 2015 te komen. Er zal worden onderzocht hoe deze doelen beleidsmatig en organisatorisch zijn ingevuld en bijgesteld. Eveneens zal worden onderzocht hoe tevreden de gemeenten, de betrokkenen en de inwoners/cliënten per zomer 2016 zijn met de resultaten van de invoering van de nieuwe Wmo in de beide gemeenten. Ook wil de RKC inzicht krijgen in de effectiviteit van de gevolgde beleidsmatige en organisatorische aanpak in beide gemeenten. De RKC voert hiervoor een verkennend kwalitatief onderzoek uit dat volgens de planning eind september 2016 is afgerond. Bij dit onderzoek in 2016 zullen de conclusies en aanbevelingen uit het Wmo deel van het RKC onderzoek Van Beleid naar Uitvoering uit 2013 worden meegenomen en getoetst op toepassing van de aanbevelingen. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 7 van 35

8 2. Vraagstelling en opzet van het onderzoek 2.1 Onderzoeksvraagstelling Doel van het onderzoek Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 is een bijdrage te leveren aan vaststelling van de rechtmatigheid en doeltreffendheid van het beoogde Wmo beleid in 2015, evenals de doelmatige voorbereiding en uitvoering ervan. Dit heeft geleid tot de volgende drie onderzoeksvragen die beantwoord moeten worden. Hoofdvraag 1 Welke doelstellingen zijn door de colleges geformuleerd en door de gemeenteraden besloten voor de invoering per 1/1/2015 van de nieuwe Wmo en is daarbij SMART uitgewerkt hoe deze gerealiseerd gaan worden? - Welke doelstellingen zijn er geformuleerd voor de realisatie van de nieuwe Wmo? - Is concreet en SMART uitgewerkt hoe deze doelstellingen van de Wmo gerealiseerd worden? - Komen deze doelstellingen volledig overeen met de eisen en intenties vanuit de Wmo van 2005 en de nieuwe Wmo van 2015? Hoofdvraag 2 Hoe is aan de betrokkenheid van de gemeenteraden en inwoners/cliënten van beide gemeenten bij de formulering van deze Wmo doelstellingen, bij de besluitvorming, bij de monitoring en bij de controle op de gewenste resultaten, vorm en inhoud gegeven? - Op welke wijze zijn de gemeenteraden en inwoners/cliënten in positie geweest bij het formuleren van doelstellingen voor de nieuwe Wmo? - Op welke wijze en met welke indicatoren wordt de realisatie van de gestelde Wmo doelstellingen geëvalueerd? - Hoe wordt de tevredenheid van de bestuurders, zorgaanbieders, hulpverleners en cliënten gemeten? - Is voor de gemeenteraden en inwoners/cliënten duidelijk vastgelegd op welke momenten en in welke vorm de gemeenteraden en inwoners/cliënten worden geïnformeerd over de resultaten en effecten van de uitvoering van de nieuwe Wmo? Hoofdvraag 3 Hoe SMART sturen de gemeenteraden zelf vanuit hun kaderstellende en controlerende rol op het gemeentelijk Wmo beleid, en gedurende de uitvoering van dit beleid, en op de financiering van de uitvoering van dit beleid? - Is geformuleerd en geëvalueerd wat voor beide gemeenten de inhoudelijke en financiële gewenste effecten en vermijdbare risico s zijn bij het realiseren van de Wmo doelstellingen? - Zijn de resultaten in effecten en de reductie van risico s gedurende de uitvoering voldoende in beeld bij de beide gemeenteraden? - Kunnen de gemeenteraden gedurende de uitvoering sturen op het verhogen van de effectiviteit en het reduceren van de inhoudelijke en financiële risico s? Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 8 van 35

9 2.2 Opzet van het onderzoek Voor het onderzoek bestudeerde de RKC van beide gemeenten de Wmo beleidsdocumenten en de college- en gemeenteraadsbesluiten, zoals de visie op de invoering van de vernieuwing in het sociale domein (specifiek de Wmo), de (provinciale) bestuursakkoorden voor de invoering van de Wmo, de Wmo uitvoeringsnota s en het Wmo deel van de gemeentelijke begrotingen en rekeningen Daarnaast vonden er interviews plaats met onder meer de sleutelfiguren binnen en buiten de gemeentelijke organisatie zoals de direct betrokken gemeentelijke bestuurders en ambtenaren en de leiding en de uitvoerders van gesubsidieerde maatschappelijke organisaties en enkele gecontracteerde zorgaanbieders uit de gemeente. Een overzicht van de geïnterviewden is vermeld in de bijlagen. Het onderzoek kende onderstaande fases die niet altijd chronologisch hebben plaatsgevonden. Er was soms sprake van overlap tussen de afronding van de voorliggende fase en de start van de volgende fase. Fase 1 De besluitvorming rond de onderzoeksvraagstelling, -opzet en tijdsplanning De RKC heeft de concept onderzoeksvraagstelling, -opzet en tijdsplanning bekend gemaakt aan de gemeenteraad en de betreffende gemeentelijke afdelingen door deze ter inzage te leggen en aan te bieden en deze toe te lichten aan de betreffende gemeentelijke afdelingen en gemeenteraadsfracties. Hierna is de RKC gekomen tot een definitieve onderzoeksvraagstelling, -opzet en tijdsplanning, rekening houdende met de reacties op het voorgelegde concept. Fase 2 De voorbereiding op het starten van het onderzoek Voor het onderzoek zijn alle voor het onderzoek relevante documenten opgevraagd bij de secretaris van de RKC. Het ging hierbij om Wmo wetteksten, ministeriële en gemeentelijke verordeningen, - circulaires en brieven, en om de gemeentelijke verslagen van handelingen in het beleidsproces, - contractering, -publiciteit, -uitvoering en evaluatie. Ook ging het om de (jaar)verslagen van de betreffende Wmo inspraakorganen. Tegelijk zijn er afspraken gemaakt voor interviews met ambtenaren, managers, wethouders, zorgaanbieders en hulpverleners. Fase 3 De start van het onderzoek met bestudering van de aangeleverde documentatie De aangeleverde Wmo wetteksten, ministeriële en gemeentelijke verordeningen, -aanwijzingen en brieven, en gemeentelijke verslagen van handelingen in Wmo beleidsproces, -contractering, -publiciteit, -uitvoering en evaluatie zijn doorgenomen. Dit leidt tot een inhoudelijke invulling van het normenkader voor het onderzoek. En op basis van de bevindingen uit de bestudeerde documentatie is verdere invulling gegeven aan de vragen in de interviews. Fase 4 Het vervolg van het onderzoek met het interviewen van de betrokkenen In de interviews is, naast het vragen om een weergave van de werkzaamheden voor de uitvoering van de Wmo hulp en zorg, een toelichting gevraagd op de resultaten van de vergelijking tussen de aangeleverde Wmo documentatie en het normenkader van het onderzoek. Ook is gevraagd naar de relevante Wmo resultaten en ervaringen uit de praktijk om deze te kunnen toetsen aan de Wmo documentatie en aan het normenkader. Alle gebruikte interviewverslagen zijn door de geïnterviewden geaccordeerd. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 9 van 35

10 Fase 5 Het analyseren van de resultaten uit de vergelijking tussen documentatie en praktijk Met behulp van de analyse van de documenten en de interviewverslagen worden deze gegevens door de RKC verwerkt tot conclusies. Tijdens deze analyse door de RKC zijn nog enkele documenten opgevraagd en enkele vragen gesteld aan eerder geïnterviewden voor nadere informatie. Fase 6 Het opstellen van de onderzoeksbevindingen De RKC stelde met ambtelijke ondersteuning zelf het onderzoeksrapport op. Op basis hiervan doet de RKC aanbevelingen voor de toekomst van de uitvoering van de wettelijke taken uit de Wmo met een doorkijk naar de toekomstige uitvoering van de wettelijke taken uit de Jeugdwet en Participatiewet. De RKC legde vooraf aan de rapportage de onderzoeksbevindingen voor een technische toetsing voor aan de betrokkenen binnen de gemeente. Fase 7 Het uitbrengen van het definitieve onderzoeksrapport aan de beide gemeenteraden Voordat het definitieve onderzoeksrapport werd uitgebracht, werd het conceptrapport inclusief oordelen en aanbevelingen onder embargo toegezonden aan de gemeenteraad met een afschrift aan het college van B&W voor een reactie. Tevens werd hieraan een concept persbericht toegevoegd. Het college werd in de gelegenheid gesteld op de conceptrapportage te reageren. Vervolgens werd het rapport definitief, inclusief indien van toepassing de reactie van het college van B&W, uitgebracht, aangeboden en toegelicht aan de gemeenteraad en werd een persbericht uitgebracht. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 10 van 35

11 2.3 Normenkader bij dit onderzoek Om een bijdrage te leveren aan de vaststelling van de rechtmatigheid en doeltreffendheid van het beoogde Wmo beleid in 2015, evenals aan de beoordeling van de doelmatige voorbereiding en uitvoering ervan, zijn de volgende drie normen gehanteerd bij het onderzoek. Procesnorm In dit onderzoek werd de beleidscyclus uit het RKC onderzoek Van Beleid naar Uitvoering uit 2013 (De Deming circle : er wordt gewerkt met een Voorbereidings-, Plan-, Uitwerkings-, Uitvoerings- en Evaluatiefase) als procesnorm genomen. Dit is daarmee de meetlat waaraan de bevindingen uit dit onderzoek procesmatig getoetst werden. Besluitvormingsnorm In dit onderzoek werd als kwaliteitsnorm voor de beleidsbesluitvorming het SMART model (De besluiten zijn Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden) genomen. Dit is daarmee de meetlat waaraan de bevindingen uit dit onderzoek kwalitatief getoetst werden. Wettelijke inhoudelijke en financiële norm oude en nieuwe Wmo Bij de invoering van de Wmo in 2007 is door de regering en de Tweede Kamer een aantal doelen gesteld die zijn verwerkt in de wettekst (meer aandacht en inzet op preventie, van rechtmatige zorgconsumptie naar vrijwillige zorgparticipatie, bij 1 gezin hoort 1 plan van 1 regisseur, de beslissingsbevoegdheid meer bij de professional, minder bureaucratie, meer invloed van inwoners/cliënten op de uitvoering van zorg en welzijn, etc.). In de nieuwe Wmo wettekst en de daarop volgende ministeriële besluiten krijgen gemeenten bij de inrichting van de uitvoering van de Wmo meer beleidsvrijheid. Maar daarnaast is duidelijker omschreven waaraan een gemeente zich per 2015 minimaal dient te houden gedurende de uitvoering van de Wmo met de taken en budgetten die daaruit zijn gedelegeerd naar een gemeente. De wettekst Wmo 2015 is de inhoudelijke meetlat waaraan de bevindingen uit dit onderzoek kwalitatief getoetst werden. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 11 van 35

12 3. Bevindingen en analyse In het algemeen concludeert de RKC dat de transitie van de van het Rijk naar de gemeente gedecentraliseerde Wmo taken in Vlagtwedde goed is verlopen, ondanks het pas na de zomer van 2015 beschikbaar komen van de definitieve wetteksten en budgetten. Er zijn weinig knelpunten geweest en de cliënten met een thuiszorg- of Awbz-ondersteuningsindicatie hebben continuïteit van zorg gekregen. Er werden door de RKC echter ook enkele verschillen geconstateerd tussen het voorgenomen beleid en de realisatie. De RKC geeft in dit hoofdstuk de belangrijkste bevindingen uit dit onderzoek met haar analyse weer. 3.1 Doelstellingen en realisatie van de gedecentraliseerde Wmo Hoofdonderzoeksvraag 1: Welke doelstellingen zijn door het college geformuleerd en door de gemeenteraad besloten voor de invoering per 1/1/2015 van de nieuwe Wmo, en is daarbij SMART uitgewerkt hoe deze gerealiseerd worden? De beantwoording vindt plaats bij de onderstaande deelvragen. - Welke doelstellingen zijn geformuleerd voor de realisatie van de nieuwe gedecentraliseerde Wmo? Er worden in de gemeentelijke visienota en in de (meerjaren) beleidsplannen voor 2015 enkele leidende principes voor het gemeentelijk beleid in het Sociale Domein en de Wmo genoemd: Wmo beleidsplan Vlagtwedde ( ) Centraal staat hier: Alle inwoners, met of zonder beperking, moeten kunnen meedoen aan de samenleving en de gemeente ontwikkelt en actualiseert sociaal beleid en geeft ondersteuning waardoor alle inwoners mee kunnen doen en de gemeente daadwerkelijk van iedereen wordt. Visienota Sociaal Domein Participeren, menselijke maat en nieuw elan Vlagtwedde ( ) Er worden drie doelstellingen verwoord: 1. Maatschappelijke participatie; De intensiteit en volgorde van de gemeentelijke ondersteuning zal volgens dit model plaatsvinden: Eerst 1. Eigen kracht; dan 2. Sociaal netwerk; 3. Vrijwilligers; 4. Algemene voorzieningen; 5. Collectieve voorzieningen; 6. Individuele voorzieningen. 2. Integrale benadering; Het invoeren van de nieuwe Wmo taken vraagt echter meer dan een bundeling van het geheel aan gemeentelijke Wmo taken. Het vraagt een aanpak met een visie op een ontschot budget voor het Sociaal Domein. Dit is een andere manier van werken, in lijn met de ingezette kanteling van de werkwijze bij de huidige Wmo taken en de acht bakens van Welzijn Nieuwe Stijl: 1: Gericht op de vraag achter de vraag 2: Gebaseerd op de eigen kracht van de burger 3: Direct er op af 4: Formeel en informeel in optimale verhouding 5: Doordachte balans van collectief en individueel 6: Integraal werken 7: Niet vrijblijvend, maar resultaatgericht 8: Gebaseerd op ruimte voor de professional Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 12 van 35

13 3. Vlagtwedder menselijke maat; De gemeente wil werken met een zogenaamd multidisciplinair samengesteld team, met de directe sociale omgeving van de burger zoveel mogelijk als vindplaats van probleem én oplossing. Het streven is een ondersteuningsaanbod op het gebied van welzijn, zorg, werk, inkomen en wonen dat dichtbij de inwoners is. De gemeente wil investeren in het probleemoplossend vermogen van de samenleving, in preventie en in laagdrempelige basisvoorzieningen. Gespecialiseerde voorzieningen zijn aanvullend daarop. De organisatie van de uitvoering wordt daarop aangepast door medewerkers en vrijwilligers informatie, voorlichting, vraagverheldering en intakes te laten doen dicht bij de inwoners vanuit het gemeentelijk Klant Contact Centrum (KCC), het centrum voor Jeugd, Gezin en Veiligheid (CJGV) en vanuit de Steunstees. Ook de uitvoering van de ondersteuning zal zoveel mogelijk lokaal worden belegd op basis van Lokaal wat kan, bovenlokaal wat moet. Maar de gemeente constateert ook dat de nieuwe Wmo taken die overkomen uit de Awbz waarschijnlijk weinig ruimte laten voor lokale invloed. En er komt later een virtuele netwerkorganisatie. Verder zijn er vier uitgangspunten geformuleerd: 1. Meer eigen verantwoordelijkheid, minder verzorgingsstaat; De gemeente is alleen verantwoordelijk voor de toegang tot voorzieningen en voor een integrale en sluitende aanpak van de geboden ondersteuning. 2. Meer collectief, minder individueel; Eerst eigen inzet en kracht van de inwoner(s) en het eigen sociale netwerk, vervolgens gaat de gemeentelijke inzet van algemene en collectieve voorzieningen boven individuele voorzieningen. 3. Meer preventief, minder curatief; Voorkomen is beter dan genezen, omdat genezen altijd meer tijd, energie en kosten vergt. En voorkomen geeft vaak meer positieve energie dan genezen. 4. Meer verbinding, minder ieder-voor-zich; Verbinding is het gemeentelijk antwoord op het nog vaak ieder-voor-zich opereren van zorgverleners en ketenpartners. Zij moeten nauw samenwerken en zich meer verbonden voelen met het gebied en haar inwoners op basis van één gezin, één plan, één regisseur. Beleidsplan Wmo 2015 Eigen kracht verzilveren Hierin staan de volgende eigen beleidsvoornemens: De transformatie naar een nieuw stelsel van zorgen voor, naar zorgen dat, en waarin ook wat inwoners zelf kunnen en willen centraal staat, wordt de komende jaren doorgezet. Algemene voorzieningen zijn goedkoper dan maatwerkvoorzieningen en daarom zullen de komende jaren meer algemene voorzieningen (verder) worden ontwikkeld. De uitvoerende organisaties zullen gestimuleerd worden algemene voorzieningen (door) te ontwikkelen. Eigen kracht, het sociaal netwerk van inwoners en de collectieve voorzieningen worden, in samenwerking met de uitvoerende organisaties, verder ontwikkeld en beter benut. Het invoeren van nieuwe taken vraagt meer dan een bundeling van het geheel. Het vraagt een manier van werken in lijn met de kanteling van de Wmo en de acht bakens van welzijn nieuwe stijl. Vrijwilliger- en mantelzorgondersteuning en het vroeg signaleren van overbelaste mantelzorgers hebben prioriteit. Samen met mantelzorgers, belangenorganisaties en de zorgen welzijnsaanbieders komt de gemeente tot een mantelzorgakkoord waarin respijtzorg, bijvoorbeeld door tijdelijk verblijf in een Westerwolds Zorghuis, en waardering voor mantelzorgers, wordt geregeld. De ervaringen met het project zichtbare schakel worden verder uitgebouwd door verdere afstemming en samenwerkingsafspraken tussen huisartsen en wijkverpleegkundigen over signalering, indicatie en ondersteuning. De samenwerking tussen de gemeente en het zorgkantoor (Menzis) wordt geïntensiveerd door Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 13 van 35

14 het delen van informatie over de zorg- en ondersteuningsvraag van inwoners en over de functie thuisverpleging met daarin persoonlijke verzorging. Communicatie met burgers en ketenpartners is er met in voor- en najaar 2014 informatierondes voor inwoners in de Steunstees, en in december is er informatie in de Ter Apeler Courant en op de gemeentelijke website. Met de Participatieraad is regelmatig overleg over de ontwikkelingen in het Sociaal Domein en de uitvoerende organisaties voor zorg en welzijn worden geïnformeerd tijdens bijeenkomsten Sociaal Domein breed. Tot zover de samenvatting van de voorgenomen Wmo doelen van de gemeente Vlagtwedde bij de start van de transitie van Wmo taken, budgetten en bevoegdheden naar de gemeente per Bevindingen RKC: Het valt de RKC op dat de voorgenomen Wmo doelen voor 2015 niet alleen een transitie van Wmo taken, budgetten en bevoegdheden van het Rijk naar de gemeente veronderstellen, maar dat het voornemen van de gemeente ook is om tegelijk een gehele transformatie van werkwijzen in het Wmo domein te realiseren. In de periode van de voorbereiding van de transformatie Wmo in 2014 werd deze gelijktijdige transformatie van het Sociaal Domein via informatiesites en conferenties ook sterk gepropageerd door het Ministerie van VWS, door welzijn- & zorggoeroes zoals Jos van der Lans, Pieter Hilhorst en Hans van Ewijk, en door landelijke ondersteuningsorganisaties zoals VNG, Movisie en Mezzo. Dit gemeentelijke voornemen voor een getransformeerde organisatie en werkwijze blijkt vooral uit het voornemen om op basis van de acht bakens van Welzijn Nieuwe Stijl gekanteld te gaan werken met een multidisciplinair samengesteld team, om te investeren in preventie en algemene collectieve voorzieningen, om te investeren in de Eigen kracht van de inwoners en om bij meervoudige problematiek in één huishouden met de uitvoerende organisaties voor zorg & welzijn te gaan werken volgens het principe van 1 gezin, 1 plan, 1 regisseur. Maar dit voornemen, of handelen, van de gemeente hoort de RKC niet terug in de interviews met het management en de uitvoerende medewerkers van de in de gemeente werkzame organisaties voor zorg & welzijn. Zij werken zomer 2016 nog vrijwel hetzelfde als in Het beleidsplan Wmo 2015 Eigen kracht verzilveren gaat, in tegenstelling tot de visienota Sociaal Domein Participeren, menselijke maat en nieuw elan, in hoofdzaak over de doelen en de inrichting van de uitvoering van de nieuwe Wmo taken, en de herindicatie op basis van de bezuinigingen in de huishoudelijke hulp. We begrijpen dat deze enorme gemeentelijke opdracht, waarvan de definitieve besluitvorming, regels, budgetten en kaders pas na de zomer 2014 door het Rijk definitief zijn vastgesteld, alle aandacht vergt en uitwerking nodig heeft. Het is ten slotte de grootste transformatie van Rijks- en provinciale taken naar de gemeenten sinds de overgang in 1996 van de uitvoering van de Bijstandswet naar de gemeenten. Er wordt bijna een geheel zelfstandige organisatie c.q. team van Wmo adviseurs, Wmo beslissers en Wmo experts opgericht, naast de bestaande gemeentelijke medewerkers in het Sociaal Domein en naast de uitvoerende medewerkers van de organisatie voor welzijn en maatschappelijk werk, Rzijn. Uit de interviews blijkt dat ook de organisaties voor extramurale zorg, verenigd in het OGGZ overleg, zoals de wijkverpleging, de GGZ, de GGD, de gehandicaptenzorg en de huisartsen, weinig betrokken zijn bij de uitvoering van het voorgenomen Wmo beleid. De RKC constateert weinig verband tussen de inrichting van de nieuwe gemeentelijke Wmo taken, de inrichting en uitvoering van de huidige Wmo taken door bijv. welzijnsorganisatie Rzijn in het maatschappelijk werk, ouderenwerk, dorps- en buurthuiswerk, vrijwilligers- en mantelzorgondersteuning en de inrichting van de uitvoering van de huidige extramurale zorg. Kortom, in het beleidsplan Wmo 2015 staat niet het gehele gemeentelijke Wmo beleid en wordt geen koppeling gelegd met de huidige Wmo taken en met de extramurale zorg in de gemeente. Ook uit de interviews blijkt dat er nog teveel sprake is van drie eilandjes binnen zorg & welzijn. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 14 van 35

15 - Is concreet en SMART uitgewerkt hoe deze doelstellingen van de nieuwe Wmo gerealiseerd gaan worden? (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden) Er worden in het gemeentelijke beleidsplan Wmo 2015 Eigen kracht verzilveren enkele doelstellingen van het nieuwe gemeentelijk Wmo beleid in het Sociaal Domein concreter uitgewerkt: Stappen in het onderkennen van kwetsbaarheid worden bij ouderen 75+, gezet door middel van seniorenvoorlichters: mantelzorgvoorlichters en ouderenadviseurs. Inmiddels is uit onderzoek gebleken (Landelijk onderzoek op basis van de Groningen Frailty Indicator) dat twee maal per jaar een gesprek voeren met een oudere, de zorgkosten met 20% laat verminderen. Het overgangsrecht voor huidige Awbz cliënten is dat personen die op 1 januari 2015 Awbz zorg ontvangen, gedurende de looptijd van hun indicatiebesluit recht houden op die zorg die aan het betreffende indicatiebesluit verbonden is, tot uiterlijk 31 december De gemeente heeft de bevoegdheid om gedurende deze periode een nieuw indicatiebesluit te nemen over de te verlenen ondersteuning, onder de voorwaarde dat een dergelijk besluit op zorgvuldige wijze tot stand komt. In 2015 zal met deze cliënten afzonderlijk gekeken worden wat iemand nodig heeft als Wmo maatwerkvoorziening. Over de inzet van MEE Groningen voor onafhankelijke cliëntondersteuning door het bieden van informatie, advies en algemene ondersteuning die bijdraagt aan het versterken van de zelfredzaamheid, participatie en het verkrijgen van integrale dienstverlening op het gebied van wonen, welzijn zorg, werk en inkomen worden najaar 2014 afspraken gemaakt voor Daarnaast worden veel voornemens voor gemeentelijke investeringen genoemd, naast de besteding van de door het Rijk fors gekorte budgetten voor de huidige en nieuwe Wmo taken. Dit gaat om investeringen zoals: investeren in het probleemoplossend vermogen van de samenleving, in preventie en in laagdrempelige basisvoorzieningen, in de ontwikkeling algemene Wmo voorzieningen, in de kanteling van de Wmo en de acht bakens van welzijn nieuwe stijl, in een mantelzorgakkoord, en in de uitbouw van het project zichtbare schakel. Maar de RKC vindt deze investeringsvoornemens niet terug in de gemeentelijke begroting De RKC heeft geen concrete uitwerking voor de realisatie en de investeringsvoornemens van de vele op een transformatie gerichte Wmo beleidsvoornemens gevonden. Op basis van de Wmo verordening voor de Wmo transitie per 2015 van taken naar de gemeente zijn wel concrete, behoorlijk SMART geformuleerde uitvoeringsplannen en investeringen afgesproken. De voorbereiding van de uitvoering van deze verordening heeft geleid tot het aantrekken en benoemen van Wmo consulenten en een Wmo coördinator en tot concrete inkoopcontracten voor HH1, HH2 en Wmo begeleiding en ondersteuning. Vooral het voornemen om gedurende 2015 iedere inwoner van de gemeente met een Wmo indicatiebeschikking te bezoeken en een zorgvuldig op basis van de nieuwe gemeentelijke Wmo verordening een nieuw Wmo indicatiebesluit te geven voor de te verlenen ondersteuning, is een behoorlijk SMART geformuleerd doel. Kortom, voor de Wmo transitie zijn behoorlijk SMART doelen geformuleerd, maar voor de voorgenomen doelen en investeringen in een Wmo transformatie van organisatie en werkwijzen niet. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 15 van 35

16 - Komen deze doelstellingen volledig overeen met de eisen en intenties vanuit de Wmo van 2007 en de nieuwe Wmo van 2015 Gemeenten moeten al sinds de start van de Wmo in 2007 vanuit de visie van deze wet, van zorg consumerende burgers naar in de zorg participerende burgers, beleid maken op negen beleidsterreinen van maatschappelijke ondersteuning, de zogenoemde prestatievelden. De aanleiding van de Wmo 2007 was niet alleen dat de kosten van de zorgconsumptie te veel stegen, maar ook dat de effectiviteit van het werk in preventie & welzijn te laag was, en dat het werk in de zorgsector te gespecialiseerd was waardoor de gespecialiseerde zorg te vaak langs elkaar heen werkte binnen een huishouden. Ook verwees de zorgsector te snel en te vaak naar dure behandelingstrajecten. Een voorbeeld hiervan is de verwijzing naar kinderpsychiatrie die vervijfvoudigde sinds 1980, zonder dat er aanwijsbare redenen zijn dat de kinderen van nu meer psychiatrische ziektebeelden hebben dan in Een aantal organisaties zoals de VNG, MO groep, Movisie en Mezzo heeft dit als de Kanteling van het werken in het Sociaal Domein benoemd. De doelen van deze Kanteling, zoals generalistisch samenwerken, van curatief naar preventief en ruimte voor de professional, staan ook breed toegelicht in de Wmo beleidsnota s van de gemeente. Hoe het Wmo beleid in de gemeente er uitziet en hoe hulpbehoevende burgers precies worden ondersteund, mag de gemeente in principe vanaf 2015 zelf bepalen, mits binnen de visie van de Wmo. In de nieuwe Wmo van 2015 wordt het dwingend beleid maken voor deze negen prestatievelden min of meer door het Rijk losgelaten, hoewel ze nog wel te herkennen zijn in de nieuwe Wmo wetgeving. De gemeente heeft in haar visienota Sociaal Domein Participeren, menselijke maat en nieuw elan en in haar beleidsplan Wmo 2015 Eigen kracht verzilveren vele uitgangspunten en doelstellingen geformuleerd, die we hebben vergeleken met de belangrijkste verplichtingen en intenties voor de gemeente vanuit de Wmo 2015 (zie de bijlage) waaraan de gemeente per 1 januari 2015 moet voldoen. Deze vergelijking levert een aantal aandachtspunten op. Vooraf dient gesteld dat de Wmo wet van 2015 een meerjaren Wmo beleidsplan verplicht stelt voor gemeenten. Het beleidsplan Wmo 2015 Eigen kracht verzilveren heeft wel de potentie in haar uitgangspunten en doelstellingen om een meerjaren Wmo beleidsplan te zijn, mits de doelen meer SMART worden geformuleerd, maar heeft niet die titel. Het meerjaren Wmo beleidsplan van de gemeente dient dus volgens de RKC over alle vanuit de Wmo gefinancierde handelingen en activiteiten te gaan, ook die al plaatsvinden en ook die via een samenwerkingsverband of een Gemeenschappelijke regeling worden uitgevoerd. De gemeente dient een privacyreglement op te stellen voor de persoonlijke en medische gegevens van de cliënten die op basis van een gemeentelijke beschikking individuele of groepsmatige ondersteuning ontvangen. Het alleen eisen dat de gecontracteerde uitvoerende organisaties een privacyreglement moeten hanteren is daarbij onvoldoende omdat de gemeentelijke Wmo consulenten ook met privacy gevoelige informatie omgaan. De RKC heeft deze niet kunnen vinden. De gemeente heeft in 2015 de plicht om aan de (potentiële) cliënt gratis cliëntondersteuning, nog ingehuurd via MEE Groningen, ter beschikking te stellen. In de gesprekken die de RKC voerde wordt getwijfeld of iedere (potentiële) cliënt deze gratis cliëntondersteuning bij het begin van een contact met een Steunstee, het KCC of met een Wmo consulent, gelijk wordt aangeboden. Het cliënttevredenheidsonderzoek 2015 bevestigt eigenlijk dit beeld, slechts één op de drie (potentiële) cliënten kent de mogelijkheid voor gratis cliëntondersteuning vanaf cliënt haar eerste gesprek met de gemeente. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 16 van 35

17 Op het laatste moment is er bij de behandeling van de wettekst van de Wmo 2015 nog een wijziging aangenomen in de Tweede Kamer: het Right to Challenge dat uit Engeland afkomstig is. Dit betekent dat een burgerinitiatief of groep (van bijvoorbeeld cliënten in een dorp of patiënten met dezelfde diagnose) bij de gemeente uitdaging neer kan leggen dat zij de indicaties cq beschikkingen binnen hun groep zelf willen en kunnen uitvoeren onder dezelfde voorwaarden en voor hetzelfde budget als de huidige uitvoerders voor deze beschikkingen ontvangen. Dit gaat dus nog weer een stap verder dan de gemeentelijke plicht om burgerinitiatieven te ondersteunen. De RKC zag wel het fonds Wonen en Leven dat is ingericht voor het ondersteunen van burgerinitiatieven tot een bedrag van maximaal 5000,-. Ook kwam de RKC een project tegen als Even Buurten, een door de welzijnsorganisatie Rzijn ondersteund burgerinitiatief om met een Spil medewerker ouderen langer zelfstandig te laten wonen. Een project dat geheel buiten de gemeente om gefinancierd wordt. Maar bij het Right to Challenge worden dus hele cliëntenbudgetten onder bepaalde voorwaarden overgeheveld naar een nieuwe organisatie van bewoners of cliënten. De RKC zag over dit recht niets in de beleidsnota s, de verordening of de inkoopcontracten. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 17 van 35

18 3.2 Betrokkenheid van de gemeenteraad en inwoners/cliënten bij de Wmo doelstellingen Hoofdonderzoeksvraag 2: Hoe is aan de betrokkenheid van de gemeenteraad en inwoners/cliënten van de gemeente bij de formulering van deze Wmo doelstellingen, bij de besluitvorming, bij de monitoring en bij de controle op de gewenste resultaten, vorm en inhoud gegeven? De beantwoording vindt plaats bij de onderstaande deelvragen. - Op welke wijze zijn de gemeenteraad en de inwoners/cliënten in positie geweest bij het formuleren van doelstellingen voor de nieuwe Wmo? Er worden in het beleidsplan Wmo 2015 Eigen kracht verzilveren en in de Wmo verordening 2015 enkele communicatiemomenten in de voorbereiding van de invoering van de nieuwe Wmo en tijdens de uitvoering van de nieuwe Wmo benoemd: Inwoners: Voorjaar 2014 heeft een eerste informatieronde voor de inwoners in de Steunstees plaatsgevonden. In het laatste kwartaal van 2014 heeft een tweede ronde plaatsgevonden in de Steunstees. Tijdens deze bijeenkomsten heeft de gemeente de veranderingen voor haar inwoners vanaf 2015 gepresenteerd. Eind van het jaar zijn de inwoners geïnformeerd via de krant en folders. Het college stelt ingezetenen, waaronder in ieder geval cliënten of hun vertegenwoordigers, in de gelegenheid voorstellen voor het beleid betreffende maatschappelijke ondersteuning te doen, vroegtijdig gevraagd en ongevraagd advies uit te brengen bij de besluitvorming over verordeningen en beleidsvoorstellen betreffende maatschappelijke ondersteuning, en voorziet hen van ondersteuning om hun rol effectief te kunnen vervullen. Het college zorgt ervoor dat ingezetenen, waaronder in ieder geval cliënten of hun vertegenwoordigers, kunnen deelnemen aan periodiek overleg, waarbij zij onderwerpen voor de agenda kunnen aanmelden, en dat zij worden voorzien van de voor een adequate deelname aan het overleg benodigde informatie en ondersteuning. Om burgerinitiatieven te stimuleren is het fonds Wonen en Leven ingericht. Tot maximaal 5000,- kan een initiatief van inwoners worden ondersteund. De gemeente moet op basis van de nieuwe Wmo haar inwoners, cliënten en betrokken organisaties rechtstreeks inspraak geven bij de totstandkoming van het meerjaren Wmo beleid. Ook moet de gemeente de resultaten ervan verantwoorden aan de lokale samenleving. Deze horizontale verantwoording komt in de plaats van de verticale verantwoording aan het Rijk. En deze wijze van verantwoording blijft ook in de nieuwe Wmo van 2015 van kracht. De RKC heeft uit haar gesprekken met betrokkenen de indruk gekregen dat de informatievoorziening aan deze groepen van betrokkenen en belanghebbenden in 2014 over de wijzigingen die plaatsvinden per 2015 goed op orde was, maar dat er weinig ruimte voor beleidsbeïnvloeding was, zeker voor de beroepskrachten van de organisaties voor zorg & welzijn. Tijdens de uitvoering van de Wmo in 2015 vind het aangekondigde periodiek overleg over bijstelling van het Wmo beleid en de uitvoering uitsluitend plaats met de Participatieraad. Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 18 van 35

19 Het democratisch gehalte van deze raad als directe vertegenwoordiger van inwoners, cliënten en betrokken organisaties is de RKC onduidelijk. En het laatste wat de RKC in haar onderzoek opviel was dat er wel een verordening is voor het handelen van de Participatieraad, zoals het gevraagd en ongevraagd advies kunnen uitbrengen, maar dat niet precies is vastgelegd hoe het verdere verloop is van deze adviezen, en hoe daarover tussen gemeenteraad, college van B&W, betrokken ambtenaren en Participatieraad over wordt gecommuniceerd. Het wel of niet of deels overnemen van de adviezen wordt volgens de RKC niet altijd gemotiveerd gecommuniceerd naar de Participatieraad toe. Gemeenteraad Ten aanzien van de wijze waarop de gemeenteraad in positie is geweest bij het formuleren van de gemeentelijke doelstellingen voor de nieuwe Wmo, is de RKC een aantal handelingen van de gemeenteraad en het college van B&W opgevallen. In de Beleidsnota Wmo 2015 en de daarbij horende Verordening Wmo 2015 wordt een aantal keren gesproken over nader beleid en nadere regels ten aanzien van onderdelen van de nieuwe Wmo taken die de gemeente krijgt. Voorbeelden hiervan zijn Vrijwilligersbeleid, Mantelzorg/Respijtbeleid, PGB inkomenstoets, tarieven eigen bijdrage, preventie, etc. De gemeenteraad heeft eind 2014 besloten, met één stem tegen, af te zien van de mogelijkheid om dit nadere beleid en deze nadere regels voor de gemeentelijke uitvoering van de Wmo 2015 de gemeenteraad te laten passeren voor besluitvorming. De gemeenteraad geeft daarmee dus volledig mandaat aan het college van B&W om dit nadere beleid en deze nadere regels voor de gemeentelijke uitvoering van de Wmo 2015 op te stellen, zonder dat hierover een besluit van de gemeenteraad noodzakelijk is. De noodzaak of het voordeel hiervan ontgaat de RKC. De andere handeling van de gemeenteraad uit 2014 die de RKC opviel in het kader van de positie van de gemeenteraad bij het formuleren van de gemeentelijke doelstellingen voor de nieuwe Wmo is het globale mandaat (letterlijke tekst van het gemeenteraadsbesluit is als raad kennis te nemen ) dat de gemeenteraad 1 juli 2014 aan het college van B&W heeft gegeven om via de centrale inkoop van 22 Groninger gemeenten door gemeente Groningen het continuïteitsarrangement voor het overgangsjaar 2015 in te kopen. Uit provinciaal Inkoopdocument continuïteit Awbz-Wmo 2015 van (zonder namen): In verband de voortgang was het noodzakelijk tijdens het zomerreces een besluit te nemen (zie bijgevoegde mail van 3 juli waarin verzocht wordt uiterlijk 15 juli te beslissen). Op 8 juli heeft het college ingestemd met dit inkoopdocument en de overige bovengenoemde beslispunten inzake het verdere traject van inkoop. Dit besluit ligt in het verlengde van het raadsbesluit van 1 juli 2014 Continuïteitsarrangement Awbz-Wmo. Waarbij in augustus 2014 de gemeenteraad daarover formeel pas besluit en in september 2014 de contracten door het college van B&W getekend worden. Naar de mening van de RKC wordt met dit globale mandaat van de gemeenteraad in juli 2014 aan het college van B&W de positie van de raad voor sturing op de uitwerking en uitvoering van de gemeentelijke Beleidsnota Wmo in 2015 verzwakt en vertraagd. - Op welke wijze en met welke indicatoren wordt de realisatie van de gestelde Wmo doelstellingen geëvalueerd? De RKC las in de verordening Wmo 2015 dat het door de gemeenteraad vastgestelde Wmo beleid eenmaal per twee jaar wordt geëvalueerd. Het college zendt hiertoe telkens twee jaar na de inwerkingtreding van de verordening Wmo, in deze fase van de uitvoering van de nieuwe Wmo dus rond januari 2017, aan de gemeenteraad een verslag over de doeltreffendheid en de effecten van de Onderzoeksrapport Ambities en resultaten invoering nieuwe Wmo 2015 Rekenkamercommissie Vlagtwedde-Bellingwedde 19 van 35