Cloud Computing De industrialisatie van ICT: computerkracht als utility

Transcriptie

1 Management White Paper Cloud Computing De industrialisatie van ICT: computerkracht als utility In samenwerking met: 2010 EMC Nederland, Nieuwegein Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande toestemming van de auteur en uitgever worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt worden. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed aanvaardt EMC geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch voor gevolgen hiervan.

2 Executive summary Cloud computing wordt vrijwel zeker de belangrijkste motor van de informatiesamenleving in de 21ste eeuw, die nieuwe manieren van leven, werken, zakendoen en besturen ontsluit. Infrastructuur, platformen en bedrijfssoftware veranderen in een dienst, zowel publiek (openbaar) als privaat (gesloten), waardoor uiteindelijk een network of clouds ontstaat. Kernvoordelen van cloud computing: ICT wordt als geheel van geautomatiseerde diensten, op afroep en schaalbaar, ter beschikking gesteld om de bedrijfsprocessen optimaal te ondersteunen. Zo ontstaat een wendbare organisatie, die snel op veranderingen in markten en samenleving kan inspelen. In het bijzonder faciliteert cloud computing nieuwe manieren van werken in de informatiemaatschappij, waarbij tijd- en plaatsonafhankelijkheid werk centraal staat. De verwerking en opslag van gegevens vindt gevirtualiseerd in externe datacenters plaats, onder verantwoordelijkheid van leveranciers. Daardoor stijgt de ICTkwaliteit en beschikt de gebruikersorganisatie voortdurend over de nieuwste versies van de bedrijfssoftware en andere technologie. De gebruikersorganisatie betaalt in beginsel op abonnementsbasis voor het gebruik van de ICT-bronnen, zoals rekenkracht, software, opslagen archiveringscapaciteit. Hierdoor verlagen de kosten. Door toepassing van virtualisatie en het delen van technologie ontstaan er efficiëntieen schaalvoordelen, zodat de kosten nog verder afnemen. Nieuw leveringsmodel Deze nieuwe manier van automatiseren betekent dat een bedrijf of overheidsorganisatie zelf geen ICT-infrastructuur en servers meer hoeft te hebben en zowel aanschaf als operationeel management hiervan uitbesteedt. De nu nog toegepaste client/server automatisering met eigen servers op de zaak, maakt plaats voor on-demand, web-based computing, waarbij de informatieverwerking en opslag van bedrijfsinformatie in beginsel off premises, in datacenters van derden plaatsvindt. Logische evolutie Cloud computing betreft een logische ontwikkeling, ontstaan dankzij virtualisatie technieken, een andere manier van softwareontwikkeling en de algemene en goedkope beschikbaarheid van breedband-internet, vast en draadloos. Waarom zou je nog een stuk land met koeien kopen en leiding geven aan een agrarisch bedrijf, als je alleen melk wilt drinken? Kwaliteit ICT neemt toe Gekoppelde, geografisch verspreide datacenters, soms zelfs in verschillende landen en op verschillende continenten, vormen in wisselende samenstelling één virtuele computerfabriek, die 24/7 en plaatsonafhankelijk draait. Met het op basis van cloud computing uitbesteden van techniek en het terug ontvangen als een managed service tegen een bepaald dienstenniveau kunnen organisaties aantrekkelijke voordelen behalen. Zo wordt de kwaliteit van ICT verhoogd en ontstaat er meer de ruimte voor de kerntaken. Bovendien zijn de ICT-diensten flexibel en zeer snel schaalbaar en dat maakt organisaties wendbaar. Ook worden er kosten bespaard, onder meer omdat gebruikers technologie delen. Het Nieuwe Werken Kiezen voor web-based toepassingssoftware en gehoste infrastructuren betekent niet alleen delen van digitale hulpmiddelen en voortdurend gebruik maken van de nieuwste informatietechniek, tegen lagere kosten. De voordelen reiken nadrukkelijk verder. Cloud computing faciliteert namelijk tijd- en plaatsonafhankelijk werken in optima forma. Wie slim is en doelmatig wil werken, zet het nieuwe werken in als een bewuste, horizontale bedrijfsstrategie, op grond waarvan de arbeidsproductiviteit stijgt, de bedrijfskosten dalen en de wendbaarheid van de organisatie toeneemt. Beheersing groei bedrijfsinformatie Daarnaast zorgt het nieuwe automatiseringsmodel voor de dringend gewenste beheersbaarheid van de explosieve groei van de bedrijfsinformatie, waar in beginsel iedere overheidsorganisatie en onderneming mee te maken heeft. Verder spelen de steeds zwaardere wegende milieuaspecten een rol bij de inzet van de informatietechniek. Cloud computing en nieuwe manieren van werken verlagen ieder voor zich de carbon footprint van een organisatie en passen dus uitstekend in het beleid van maatschappelijk verantwoord ondernemen EMC Nederland, Nieuwegein 1

3 Uitbesteding Hoewel cloud computing in beginsel ook intern, door de eigen organisatie kan worden uitgevoerd, zullen voor verreweg de meeste organisaties de voordelen pas ontstaan wanneer zij gebruik maken van de cloud computing-diensten van derden. Cloud computing wordt daardoor een outsourcingsrelatie bij uitstek. Maar ICT als product is iets anders dan ICT als dienst en de implementatie van Cloud computing als automatiseringsmodel kent uitdagingen en is niet zonder risico s. Die hebben onder meer betrekking op de managementaspecten en de beveiliging van de bedrijfsinformatie. Ook uitbestede gegevensverwerking vereist vanzelfsprekend authenticiteit, integriteit, onweerlegbaarheid en vertrouwelijkheid van de bedrijfsinformatie. En legal compliance blijft te allen tijde een must. Betrouwbare leveranciers Een en ander vraagt van leveranciers expliciete kennis en hoogwaardige competenties. Zij moeten immers in staat zijn op basis van betrouwbare techniek de ICT-diensten in datacenters flexibel en schaalbaar, naar wensen van de gebruikersorganisatie in te richten. Vervolgens moeten de cloud computing-leveranciers hun diensten, volgens een bepaald dienstenniveau en in overeenstemming met wet- en regelgeving, continu leveren. Unieke samenwerking en aanpak Om de markt vraaggestuurd te kunnen bedienen hebben majeure spelers in de wereldwijde ICT-sector de handen ineen geslagen. Onder de noemer van de Virtual Compting Environment coalition (VCE) werken netwerkproducent Cisco Systems en storageleverancier EMC nauwgezet samen. Ook maker van virtualisatiesoftware VMware is onderdeel van deze coalitie, die mede wordt ondersteund door chipbouwer Intel en een groot aantal partners in het domein systeemintegratie. Dankzij het unieke concept van Vblocs onderdelen, die als bouwstenen in het moderne datacenter fungeren kan Arcadia als dienstverlener met geconsolideerde kennis snel en op zekere wijze infrastructurele diensten voor private clouds ontwerpen, bouwen, managen en desgewenst turn-key overdragen aan de gebruikersorganisatie. Daarmee worden de transitierisico s van client/serving naar cloud computing voor de gebruikersorganisatie tot vrijwel nul gereduceerd EMC Nederland, Nieuwegein 2

4 Inhoud Executive summary... 1 Een nieuw leveringsmodel... 4 De noodzaak van verandering... 7 Ontsluiting van het nieuwe werken... 7 Beheersbaarheid van de explosieve datagroei... 8 Verlaging van de totale ICT-kosten... 9 Meer oog voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen 10 Cloud computing nader beschouwd Technologisch omslagpunt Interoperabiliteit Rechtskader & compliance VCE: de innovatieve aanpak Conclusies Bijlagen EMC Nederland, Nieuwegein 3

5 Een nieuw leveringsmodel De hoogdynamische ICT-sector kent inmiddels een omvangrijke verzameling trends. In deze unieke collectie neemt cloud computing in zoverre een bijzondere plaats in, omdat ze andere trends consolideert. Bij toepassing van dit op Internet gebaseerde systeemarchitectuurmodel komen namelijk in beginsel de meeste actuele technologische en bedrijfsmatige ontwikkelingen in de ICT-sector samen. Denk aan virtualisatie, softwareals-dienst, service-oriented architecture, multi-core processors, open source software, standaarden, interoperabiliteit, dynamic storage, archievering, informatiebeveiliging, privacy, vaste en draadloze breedbandinfrastructuur en niet te vergeten milieuaspecten van ICT. Infrastructuur, platformen en applicaties veranderen in een continu beschikbare dienst, zowel publiek (openbaar) als privaat (gesloten), waardoor uiteindelijk een network of clouds ontstaat. Gekoppelde, geografisch verspreide datacenters vormen in wisselende samenstelling één virtuele computerfabriek, die tijd- en plaatsonafhankelijk voor gebruikers toegankelijk is. Cloud computing, genoemd naar de getekende metafoor van Internet (bron: Wikipedia) Cloud computing wordt vrijwel zeker de belangrijkste motor van de informatiesamenleving in de 21ste eeuw, die nieuwe manieren van leven, werken, zakendoen en besturen ontsluit. Zij sluit naadloos aan bij het paradigma van de tijd- en plaatsonafhankelijke wereldwijde netwerkkenniseconomie. Anywhere, anyplace, anytime. Vergelijk het proces van elektrificatie dat in de 19de eeuw ontstond en in de volgende eeuw tot wasdom kwam. Industrialisatie Elektrificatie leverde de zo gewenste standaardenergiebron, waardoor de maatschappij zich tot het hoge welvaartsniveau van vandaag kon ontwikkelen. Als essentieel element fungeerde het gestandaardiseerde aanbod van stroom uit de muur. De ontwikkeling van een energienetwerk bood een veelheid van economische kansen en ontsloot geheel nieuwe manieren van werken EMC Nederland, Nieuwegein 4

6 De parallel tussen de elektrificatie en cloud computing en dringt zich nadrukkelijk op. Mede dankzij virtualisatietechnieken kan digitale verwerkingskracht op gestandaardiseerde wijze via netwerken worden aangeboden. Nader beschouwd blijkt dat de zogenoemde virtuele machine hetzelfde doet als de 220V/50Hz standaard. Beiden zorgen er namelijk voor een brede portfolio aan apparaten en toestellen op netwerken te kunnen aansluiten. Letterlijk plaats- en tijdonafhankelijk. De ontwikkeling van elektronische netwerken biedt opnieuw mogelijkheden voor allerlei nieuwe manieren van werken, zoals elektriciteitsnetwerken dat een eeuw geleden deden. Cloud computing is a model for enabling convenient, on-demand network access to a shared pool of configurable computing resources (e.g., networks, servers, storage, applications, and services) that can be rapidly provisioned and released with minimal management effort or service provider interaction. NIST Werkdefinitie, V15 (nader uitgewerkt in vijf karakteristieken, drie servicemodellen en vier toepassingsmodellen, zie bijlage 1) Hoe snel zich een en ander ontwikkelt, wordt op de eerste plaats bepaald door de adoptie van het wereldwijde standaardinformatienetwerk voor eenduidige, gevirtualiseerde verwerkingskracht. Praktische toepassingen bij overheidsorganisaties en het (grote) bedrijfsleven zijn er genoeg. Vooral het model van private cloud computing biedt dankzij hoge service-levels op het gebied van beschikbaarheid, informatiebeveiliging en governance uitstekende kansen, inclusief voldoende waarborgen en zekerheden. De naam cloud is in dit perspectief waarschijnlijk ergens eind vorige eeuw ontstaan en stamt letterlijk af van een visuele metafoor van Internet. Iemand tekent enkele PC s en servers, voegt daar applicaties aan toe die door verschillende leveranciers worden aangeboden, en verbindt deze vervolgens met Internet. Zo ontstond de wolk, waar we nu over praten. Omschrijving Er gaan stemmen op die zeggen dat cloud computing een moderne versie van timesharingmodel uit de jaren zestig is, die uiteindelijk in ongebruik raakte door de opkomst van de personal computer. Bij timesharing werden ICT-functionaliteiten als dienst geleverd, op afstand. Gebruikers met een werkstation logden via een telefoonlijn in. Sinds de introductie van het World Wide Web van Internet in het begin jaren negentig zijn full-text zoekmachines, zoals Lycos, Altavista en Yahoo, en later de webmail-dienst Hotmail (1996), de oudste voorbeelden cloud computing avant le lettre. In 1999 betrad SalesForce.com de markt met on-demand customer relation management software; bedrijfsapplicaties die via Internet worden ontsloten. Zoals wel vaker het geval is, komen we verschillende namen en begrippen tegen voor onderwerpen die tenminste een overlap hebben. Denk aan on-demand, Software-asa-Service (Saas), grid computing, hosted en managed services, utility computing en web services. Wie cloud computing en haar zakelijke voordelen en achterliggende technologische insteek goed wil begrijpen en vervolgens gedegen beleid wil ontwikkelen, kan niet om een meer gedetailleerde omschrijving heen. Om houvast te hebben, kiezen we voor de algemeen erkende werkdefinitie van het Amerikaanse National Institute for Standards and Technology, V Zie bijlage EMC Nederland, Nieuwegein 5

7 Cloud computing betekent dus de beschikbaarheid van snel schaalbare ICT, die in beginsel automatisch, via Internet toegankelijk, wordt gemaakt, met behulp van allerlei soorten apparatuur zoals servers, desktops, notebooks, netbooks, PDA s en smartphones. Om de technologische evolutie van dit nieuwe automatiseringsmodel duidelijk te maken is het zinvol om cloud computing af te zetten tegen het bestaande client/server-model en de oudere manier van gegevensverwerking uit het mainframe-tijdperk. Pas dan worden fundamentele verschillen goed zichtbaar. Time-sharing computing Tijd- en plaatsonafhankelijke toegang voor eindgebruikers (remote, via werkstation) Mainframe of server staat in het rekencentrum bij de service provider (off premises) Gebruikersorganisatie heeft controle over en kennis van exacte locatie van de computing bronnen (meestal in eigen regio of land) Service provider host en managed Technologiemanagement ligt bij service provider; informatiemanagement bij gebruikersorganisatie Client/server computing Plaatsgebonden toegang voor eindgebruikers (op de zaak), meestal tijdens kantooruren Server en netwerk staan op de locatie van de gebruikersorganisatie (on premises) Gebruikersorganisatie heeft controle over en kennis van exacte locatie van de computing bronnen Interne ICT-afdeling host en managed Technologie- en informatiemanagement liggen bij gebruikersorganisatie Cloud computing Tijd- en plaatsonafhankelijke toegang voor eindgebruikers (remote, wereldwijd) Datacenter staat off premises en verschillende datacenters van cloud service providers kunnen wereldwijd verspreid staan en onderling een wisselende virtuele computerfabriek vormen Gebruikersorganisatie heeft geen controle over en kennis van exacte locatie van de geleverde computing bronnen (globalization) Hosted and managed services door cloud service provider Technologiemanagement ligt bij de cloud server provider en informatiemanagement ligt bij gebruikersorganisatie Meestal geen virtualisatie Applicaties draaien op de mainfraime of server Hybride/mixed software-omgeving (open source software en niet-open source software) is een optie Schaalbaarheid van ICT-bronnen door tussenkomst mensen Communicatie via vaste telefoonlijnen (huur) Meestal geen virtualisatie Applicaties op de server en op Pc s Hybride/mixed software-omgeving (open source software en niet-open source software) is een optie Schaalbaarheid van ICT-bronnen door tussenkomst mensen Communicate via local area network en wide erea network Virtualisatie by default Web-based applicaties die ontsloten worden door allerlei webconnected devices Hybride/mixed software-omgeving (open source software en niet-open source software) by default: system software, tools en applicaties Vrijwel automatische schaalbaarheid van ICT-bronnen Communicatie via vast en draadloos breedband-internet The mainframe of server is the computer The server is the computer The network is the computer Onderscheid tussen verschillende modellen voor gegevensverwerking 2010 EMC Nederland, Nieuwegein 6

8 Door de inzet van cloud computing industrialiseert ICT. Computerkracht wordt een gestandaardiseerde nutsvoorziening te vergelijken met de levering van elektriciteit en gas. De industrialisatie heeft gevolgen voor het hele traject van opwekking (het geautomatiseerde datacenter), het transport (ICT uit de muur ) en het gebruik (elastische beschikbaarheid, altijd en overal). Echte standaardisatie van ICT is nu mogelijk geworden. De noodzaak van verandering Elektronische gegevensverwerking is inmiddels ongeveer vijftig jaar oud en behoort meer dan ooit in haar geschiedenis de doelstellingen van overheids-organisaties en bedrijven te faciliteren, zowel de integrale bedrijfsprocessen als het werk dat individuele werknemers uitvoeren. Daarbij vormt het adaptief vermogen van de organisatie een essentieel onderdeel. Iedere bestuurskamer wil graag de organisatie flexibeler en responsiever ten opzichte van snelle veranderingen in deels onvoorspelbare markten en dito samenleving maken. Smart organizations hebben de toekomst en die gebruiken van ICT als de as van innovatie, zoals ons publiek/private Innovatieplatform dat terecht onderstreept. Vorig jaar meldde het platform dat bij bedrijven die iets aan slimmer werken doen, de productiviteitsgroei 9 procentpunt hoger ligt dan bij bedrijven die dat niet doen. Dat volgt uit onderzoek onder 650 MKB bedrijven met 5 tot 250 medewerkers. Met slimmer werken doelt men op proces- en organisatorische innovaties waarbij werkgevers en werknemers gezamenlijk tot een betere aanpak van het werk of het productieproces komen. Verder komt naar voren dat technologische- en productinnovaties effectiever zijn als ze gecombineerd worden met slimmer werken. De productiviteitsgroei van deze bedrijven ligt ongeveer 12 procentpunt hoger dan bij bedrijven die enkel technologisch innoveren. Eens te meer blijkt dat de inzet van de informatietechniek geen doel, maar een middel is en dat uitgangspunt geldt onverkort voor cloud computing. Op algemeen organisatieniveau beschouwd zien we tenminste drie cruciale voordelen van deze nieuwe manier van de gegevensverwerking. Ontsluiting van Het Nieuwe Werken Ieder tijdperk kent andere, innovatieve manieren van werken, maar de afgelopen decennia hebben deze het licht gezien dankzij de beschikbaarheid van ICT. Computerreserveringssystemen voor de luchtvaart en administratieve automatisering in de financiële sector behoren na de tweede wereldoorlog tot de eerste commerciële toepassingen. In 1985 hebben we PC s en gesloten bedrijfsnetwerken waarop vanuit huis of hotelkamer ingebeld kan worden en informatie met collega s gedeeld. Tien jaar later komt het World Wide Web van Internet goed op stoom en krijgt de zakelijke markt een adres en mobiele telefoon. Tegenwoordig is de wereld always on en de wereldwijde 24-uurskennisnetwerkeconomie een feit met notebooks, geavanceerde software, smartphones en breedbandnetwerken. Vast en draadloos. Gesloten en openbaar EMC Nederland, Nieuwegein 7

9 Tegenwoordig is de wereld always on en de wereldwijde 24-uurskennisnetwerkeconomie een feit met notebooks, geavanceerde software, smartphones en breedbandnetwerken. Vast en draadloos. Gesloten en openbaar. De informatietechniek ontsluit tijdonafhankelijk werken op afstand en in Californië werden in 1973 de begrippen telecommuting en telework bedacht. De term teleforensen raakt bij ons nooit ingeburgerd, maar telewerk(en) wel. Telewerk mag doorgaans een synoniem zijn voor telethuiswerk, zij is er nadrukkelijk niet toe beperkt. Tijdonafhankelijk op afstand werken in bijvoorbeeld telecottages (platteland), satellietkantoren en telecenters (stedelijke omgeving) is al jaren mogelijk. Daarnaast werken mensen mobiel, zoals politieagenten, verzekeringsagenten, onderhoudsmonteurs en vele anderen. Flexibele (unasigned & activity-based) werkplekken en optimalisering van de personele bezettingsgraad op kantoor vormen inmiddels een essentieel onderdeel van Het Nieuwe Werken. De vaste, toegewezen werkplek is uitzondering, voorbehouden aan bijvoorbeeld front office medewerkers, zoals receptionisten. En natuurlijk ook in de zorg. De conceptuele benadering luidt dat smart working begint met smart building en onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Ondanks alle nieuwe organisatorische inzichten en de geavanceerde ontwikkeling van de informatietechniek, is de crux van nieuwe manieren van werken in de informatiemaatschappij ongewijzigd gebleven. Het gaat nog altijd om de coördinatie en management van tijd- en plaatsonafhankelijk werk, uit te voeren door kenniswerkers met inzet van ICT. Uitzoomend kan je zeggen dat Het Nieuwe Werken een zaak van nationaal belang is. Het past immers uitstekend in een beleid van economische groei, versterking van de concurrentiekracht, toename van de werkgelegenheid, flexibiliteit van de arbeidsmarkt, terugdringen van de verkeersmobiliteit en ontlasting van het milieu. Cloud computing vormt hiervoor de technologische motor, nu werknemers, waar ze zich ook bevinden, via toegang tot Internet, altijd over de bedrijfsinformatie kunnen beschikken en kunnen werken en samenwerken. Beheersbaarheid van de explosieve datagroei Nog een reden om naar cloud computing te kijken, ligt besloten in de enorme groei van de digitale bedrijfsinformatie en de noodzaak tot beheersbaarheid. Organisaties in de publieke en private sector verwerken al jaren grote hoeveelheden gegevens en de omvang zal in de nabije toekomst alleen maar toenemen. In veel gevallen zelfs explosief. Toch moet de informatie worden gemanaged en bij voorkeur tegen redelijke financiële condities. Een forse uitdaging; zeker gelet op de verwachting van marktonderzoeker IDC dat de omvang van de informatie bij gebruikersorganisaties de komende jaren met maar liefst meer dan 60% per jaar zal blijven stijgen. De enorme datagroei voltrekt zich nadrukkelijk niet alleen bij een bepaald type gebruikersorganisatie; in beginsel hebben alle ondernemingen en overheidsorganisaties er mee te maken. Wie echter bedrijfsinformatie correct en optimaal wil toepassen, moet de gegevens eerst gaan rubriceren. De karakteristieken van elektronische gegevens verschillen namelijk dusdanig, dat een afzonderlijke behandeling noodzakelijk is EMC Nederland, Nieuwegein 8

10 Enterprise content management (ECM) biedt innovatieve oplossingen en zorgt voor verkleining van het stuwmeer, bijvoorbeeld dankzij ontdubbeling van gegevens en archiveringsprojecten. Information Lifecycle Management Voorwaarde is wel dat we bedrijfsinformatie als iets waardevols te beschouwen; geen last maar een lust. Dat geldt dus ook voor het maken van informatieproducten, de levering en de opslag ervan. Zoals een fysiek product een levenscyclus heeft, kent ook een informatieproduct een levenscyclus. Hier spreken we van het management van de informatielevenscyclus. In de geconsolideerde visie vormt Information Lifecycle Management de basis om de explosieve datagroei de baas te blijven. Daar kan iedere gebruikersorganisatie aantrekkelijke voordelen mee behalen. De crux van de oplossingsgerichte aanpak bestaat uit het centraal stellen van geclassificeerde bedrijfsinformatie, als een van de belangrijkste, maar tegelijkertijd meest onderbelichte assets voor overheid en bedrijfsleven. Hierdoor ontstaat er op de eerste plaats minder elektronische informatie, worden gegevens vervolgens doelmatiger verwerkt en beheerd en krijgt de klant tevens een scherper oog voor legal compliancy. In toenemende mate brengt ook de opslagtechniek zelf oplossingen om slimmer met de opslag van gegevens om te gaan. Tiering van opslag is het op diverse opslagmogelijkheden plaatsen van de bedrijfsinformatie. Opslagmedium-gebonden geldt er een bepaalde responstijd om die informatie te ontsluiten. Daarnaast hebben we te maken met de prijs van de opslag per tijdseenheid. Vanwege de omstandigheid dat de hoogte van de prijsstelling is gekoppeld aan de snelheid van de beschikbaarstelling en de garanties, kiezen gebruikersorganisaties vaak voor tragere opslagmedia. Met Fully Automatic Storage Tiering kunnen we non-disruptive data snel van het ene naar het andere opslag medium brengen, afhankelijk van de vraag. Dit betekent dat gegevens, die voor een bepaalde toepassing worden opgevraagd, uit een archiefoplossing kan worden gehaald en geautomatiseerd op een zeer snel en betrouwbaar medium kan worden geplaatst. De data zal daar blijven staan totdat blijkt dat deze gegevens niet meer op dat hoge dienstenniveau nodig is en zal dan door het systeem weer naar een goedkopere opslagomgeving worden verplaatst. Verlaging van de totale ICT-kosten Vooral van de zijde van de industrie horen gebruikersorganisaties met regelmaat dat de geconsolideerde uitgaven voor het gebruik van digitale techniek, de total Cost of ownership (TCO), om laag kunnen. Ook nu klinken deze geluiden, maar wanneer ze uit de hoek van een grote gebruikersorganisatie komen, verdienen ze extra aandacht. Zo zette de centrale overheid van de Verenigde Staten vorig jaar een forse stap in de richting van het verplicht stellen van de toepassing van cloud computing als het preferente model voor de automatisering van de gegevensverwerking van de eigen diensten. Federale overheidsorganisaties moeten namelijk gaan uitleggen waarom ze niet overstappen op web-based applicaties en gehoste infrastructuren. Noem het een explain policy, die dit najaar ingaat. Wie hieraan geen gevolg geeft, wordt gekort op zijn budget voor ICT EMC Nederland, Nieuwegein 9

11 Besparingen Het Witte Huis ontwikkelde beleid voor de federale agentschappen die inmiddels zijn begonnen ICT als dienst van de General Service Administration afnemen. De GSA is het beste te omschrijven als een soort Rijksinkoopbureau. Volgens de eerste cijfers uit Washington, DC worden er aanzienlijke en aantrekkelijke voordelen bereikt, zowel voor wat betreft de snelheid van upgraden van software (letterlijk in een dag) als de omvang van besparingen (1,7 miljard dollar). Bedrijfseconomische aspecten van cloud computing Geen kapitaalintensieve investeringen vooraf voor eigen servers, infrastructuur en systeembeheerders, maar betalen voor het gebruik van ICT. CapEx wordt CopEx. ICT wordt bij cloud computing diensten doorgaans geleverd op basis van een abonnementsmodel, dat mede voor een betere budgettering zorgt. Het beheer van de ICT verschuift van de gebruikersorganisatie naar de cloud computing- leverancier, die de implementatie van patches, updates en nieuwe releases voor zijn rekening neemt. Virtualisatie van servers en gegevensopslag en het delen van ICTbronnen zorgen voor een efficiënter technologiegebruik, tegen lagere kosten. Het leg uit -beleid stamt uit de koker van het Office of Management and Budget Management. De Amerikaanse pendant van onze Rekenkamer beschouwt cloud computing als het voornaamste middel om de 60 miljard dollar, die de federale overheid jaarlijks besteed aan informatie- en telecommunicatie, terug te dringen. De nieuwe regeling van het OBM schrijft met ingang van het nieuwe fiscale jaar 2011 in oktober 2010 voor, dat federale instanties die geen gebruik maken van cloud computing of bij nieuwe ICTprojecten geen cloud computing meenemen, moeten uitleggen waarom dat het geval is. Algemeen bezien betalen gebruikersorganisaties die voor cloud computing kiezen, dankzij het on-demand (pay-per-use) aspect, geen grote hoeveelheden licentievergoedingen voor het gebruik van computerprogramma s vooraf en forse investeringen voor hardware en infrastructuur behoren eveneens tot het verleden. In financieel perspectief spreken we van de overgang van uitgaven voor kapitaalgoederen (CapEx) naar operationele kosten (CopEx). Bovendien worden cloud computing-diensten in de regel geleverd op abonnementsbasis en, tenminste van gelijk belang, worden ICT-bronnen (zoals rekenkracht, software, opslagen archiveringscapaciteit) gedeeld. Het nieuwe automatiseringsmodel reduceert het risico dat normaal gesproken aan de keuze voor bepaalde software is verbonden, niet alleen vanwege lagere investeringen, maar ook omdat de minimale looptijd van de overeenkomst doorgaans beperkt is tot een jaar. Wel moet er dan met gestandaardiseerde en bijvoorkeur open data formats gewerkt worden om de overstap naar andere software (en mogelijk een andere dienstverlener) gemakkelijk(er) te kunnen faciliteren. Bovendien zijn de diensten uitstekend schaalbaar en worden tegen lagere vergoeding aangeboden als TCO van interne automatisering. Vooral leveranciers gebruikers het economische aspect als een voornaam benefit. Meer oog voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen De keuze voor cloud computing betekent kiezen voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, bijvoorbeeld omdat de ICT-bronnen zoals hardware, software, opslag en zelfs de fysieke datacenters worden gedeeld. Ook Het Nieuwe Werken valt onder deze classificatie, nu het aantal zakelijk gereden kilometers fors daalt en het personeel in staat wordt gesteld zelf verantwoordelijkheid te nemen voor de organisatie van hun werk en vervolgens voor een afgewogen, gezonde balans tussen arbeid en zorgtaken, de work-life balance. Milieu Ook aan ICT kleven eveneens diverse milieuaspecten. Dat aandachtsgebied noemen we tegenwoordig Green IT en hieronder valt onder meer het energieverbruik van elektronische apparatuur EMC Nederland, Nieuwegein 10

12 In dit kader liep de Verenigde Staten vrijwel zeker wereldwijd voorop, nu de Environmental Protection Agency in 1993 energienormen voor groene personal computers formuleerde: het zogenoemde Energy Star Program. Centrale verwerkingseenheid en beeldscherm mochten destijds samen, in ruststand - externe stroomvoorzieningen in niet-belaste toestand - niet meer dan 60 watt/uur verbruiken. Ook in Nederland kregen PC s in de periode een groen predicaat wanneer ze onder meer energiezuinig waren door toepassing van power management; een technologie die van origine uit de notebook-industrie stamt. Beeldschermen waren groen wanneer ze weinig straling afgaven, terwijl (rand)apparatuur voor computersystemen, zoals laserprinters en losse apparaten als kopieermachines, een milieuvriendelijke stempel kregen wanneer zij minder schadelijk stoffen uitstootten. Bovendien richten fabrikanten van hardware zich al een tenminste 15 jaar op de recyclebaarheid van hun producten, terwijl softwareleveranciers in de vorige eeuw claimden het milieu te ontzien door programmatuur op CD-ROM te leveren. Geen 15 diskettes, maar zegge en schrijve één zilverkleurig schijfje met maximaal ruim 600 Megabyte aan software en handboeken. Dat bespaart tegelijkertijd papier en tijd, want de installatie van software gaat op deze wijze aanzienlijk sneller. Nu is elektronische softwaredistributie uitgangspunt geworden. Dwingend karakter De relatie ICT en milieu is in Nederland echter minder vrijblijvend geworden. Sinds 1994 kennen we het Besluit verwijdering wit- en bruingoed, waar behalve TV s en wasmachines ook onder meer geluidsapparatuur, beeldontvangstapparatuur (monitoren), computers, papierbedrukkende apparatuur (printers, copiers en faxen), telecommunicatieapparatuur (telefoontoestellen en -centrales) onder vallen. Op dit moment verbruikt elektronische technologie waarschijnlijk twee procent van alle energie, maar dat percentage stijgt in 2020 naar schatting tot 10,5. Een toename van 225%. Daarom spraken het ministerie van Economische Zaken en ICT-Office in 2008 af dat de sector probeert de energie-efficiency met 30% te verbeteren over de periode Dat heeft alles te maken met de omstandigheid dat vooral datacenters verantwoordelijk zijn voor de sterk groeiende elektriciteitsvraag, waardoor de er in 2020 mogelijk sprake is van een verdubbeling van het gebruik ten opzichte van Europa beoogt een snelgroeiende, maar CO2-arme economie te worden. De carbon footprint van ICT moet dus omlaag. Dat vraagt om een meersporenbeleid. Zo moet het energieverbruik omlaag voor de energieproductie en distributie zelf, voor verwarming en koeling van gebouwen, en voor verlichting. Zoals wel vaker het geval gebeurt, vormt de technologie die de oorzaak van problemen is, tegelijkertijd de oplossing. ICT kunnen we namelijk inzetten om het energiegebruik en milieubescherming (beter) in balans te brengen, bijvoorbeeld dankzij intelligente regel- en controlesystemen. Bij cloud computing maken gebruikersorganisaties, dankzij virtualisatietechnieken, ook nog eens efficiënter gebruik van bijvoorbeeld severs en delen allerlei ICT-bronnen, zodat milieubelasting en energieverbruik dalen. Verder werken leveranciers van datacenters op allerlei fronten aan de verdere verlaging van het energieverbruik van hun computerfabriek en zij maken in toenemende mate gebruik van omgevingsvriendelijke energie. Geen kolen, maar groene energie, bijvoorbeeld in de vorm van windenergie of van biologische energiebronnen zoals hout en vezels EMC Nederland, Nieuwegein 11

13 Cloud computing nader beschouwd Kernvoordelen van cloud computing ICT wordt als geheel van geautomatiseerde diensten, op afroep en schaalbaar, geleverd om de bedrijfsprocessen optimaal te ondersteunen. Daardoor ontstaat er een wendbare organisatie, die snel op veranderingen in markten en samenleving kan inspelen. In het bijzonder faciliteert cloud computing nieuwe manieren van werken in de informatiemaatschappij, waarbij tijd- en plaatsonafhankelijkheid werk, uit te voeren voor kenniswerkers, centraal staat. De verwerking en opslag van gegevens vindt gevirtualiseerd in externe datacenters plaats, onder verantwoordelijkheid van leveranciers. Daardoor stijgt in de regel de kwaliteit van de ICT en beschikt de gebruikersorganisatie voortdurend over de nieuwste versies van de bedrijfssoftware en andere technologie. De gebruikersorganisatie betaalt in beginsel op abonnementsbasis voor het gebruik van de ICT-bronnen, zoals rekenkracht, software, opslag- en archiveringscapaciteit. Hierdoor verlagen de kosten. Door toepassingen van virtualisatie en het delen van technologie ontstaan er bovendien efficiëntie- en schaalvoordelen, zodat de kosten nog verder afnemen. Bij nader inzien is cloud computing een logische stap in de evolutie van de elektronische technologie en de informatiemaatschappij. Het nieuwe automatiseringsmodel zag het licht dankzij de samenloop van een aantal technologische ontwikkelingen. Daardoor kunnen gekoppelde, geografisch verspreide datacenters, soms zelfs in verschillende landen en op verschillende continenten, in wisselende samenstelling één virtuele computerfabriek vormen, die 24/7 en plaatsonafhankelijk draait. Goed beschouwd betreft cloud computing bouwstenen automatisering, waardoor de gegevensverwerking uitstekend schaalbaar wordt. Vergelijk het met blokjes Lego, die door een robot razendsnel, naar wens en behoefte van de klant, kunnen ingezet om iets te creëren; in dit geval een geautomatiseerde informatiedienst. Om het model van cloud computing en haar voordelen goed te kunnen begrijpen, is het relevant om de karakteristieken (de elastische, geautomatiseerde en selfservice op afstand, gebaseerd op het delen van computerbronnen), servicemodellen (infrastructuur, platform en software) en toepassingen (privaat, publiek en mengvormen) te onderscheiden 2. 1 Misschien is de grootste kracht van cloud computing wel in de omstandigheid gelegen dat de private en de publieke variant naadloos in elkaar kunnen overgaan. ICT wordt door de optimale, onbeperkte schaalbaarheid elastisch, bijna letterlijk vloeibaar. Technologisch omslagpunt In het tot nu toe gangbare client/server automatiseringsmodel beschikt iedere onderneming of overheidsorganisatie over eigen computersystemen en is zij zelf verantwoordelijk voor de computerprogramma s die daarop draaien. Wie nieuwe bedrijfssoftware aanschaft, plaatst er bijvoorkeur een nieuwe server bij, vooral om de stabiliteit van de geconsolideerde informatieverwerking niet in gevaar te brengen. Die keuze brengt echter wel met zich mee dat slechts een bescheiden deel van de rekencapaciteit wordt gebruikt. Hoewel servers steeds goedkoper zijn geworden, kost het gebruik wel elektriciteit en vraagt de installatie om aanvullende koeling, terwijl de extra servers bovendien de toegewijde aandacht van gekwalificeerde systeembeheerders vereisen. Hierdoor stijgt de total cost of ownership van ICT verder. Dat moet en kan anders. We zien zes ontwikkelingen die samen voor de omslag naar het unieke model cloud computing vormen. Virtualisatietechnologie De oplossing vormt virtualisatie van de gegevensverwerking. Dat betreft algemeen gesproken een softwarematige techniek, waardoor pooling en delen van fysieke ICTbronnen, zoals servers, netwerken en opslag, mogelijk wordt gemaakt. Zo kunnen we door middel van de inzet van virtualisatiesoftware op één server verschillende zogenoemde virtuele machines kunnen draaien. Het gevolg is evident: gebruikersorganisaties gaan dus efficiënter met hun hardware en rekenkracht om. We zijn nu in staat informatiediensten los te koppelen van de computerapparatuur en fysieke infrastructuur en daarvan kan letterlijk iedere organisatie profiteren. 2 Zie voor de uitgebreide definitie bijlage EMC Nederland, Nieuwegein 12

14 Als daarbij de gebruikers ook nog eens de software op een virtuele werkplek aangeboden krijgen, is de driehoek van eindgebruiker, bedrijfsinformatie en (applicatie)automatisering compleet. Het netwerk wordt in dit model meer dan ooit te voren de computer. Unified computing Een andere ontwikkeling heeft betrekking op wat unified computing wordt genoemd. Hierbij gaat het om een nieuwe architectuur voor datacenters, dat netwerk-, opslagen virtualisatiecapaciteit in één energiezuinig systeem bundelt, waardoor zowel de operationele kosten als de complexiteit van de ICT-infrastructuur wordt verminderd. Zo kunnen tot 320 servers met duizenden virtuele machines als één enkel systeem worden beheerd. Daarnaast verbetert unified computing de technische productiviteit omdat toepassingssoftware snel, veelal binnen enkele minuten, wordt geleverd. Het concept is gebaseerd op de creatie van stateless servers. De technologie ontsluit voor gebruikersorganisaties de praktische mogelijkheid in real time van servers te kunnen wisselen, al naar gelang de behoefte aan bijvoorbeeld verwerkingscapaciteit, hersteldiensten of het plegen van onderhoud. Interrupties worden op deze manier beperkt en het gebruik verder geoptimaliseerd. Cloud storage Niet alleen de gegevensverwerking kan in the cloud plaatsvinden; ook bedrijfs- en andere informatie kunnen volgens deze schaalbare architectuur worden opgeslagen en teruggehaald. Cloud storage biedt vooral een goede keuze voor ongestructureerde bestandsdata of archiefgegevens, die een organisatie gedurende langere tijd moet bewaren. Denk aan legal compliance in relatie tot wettelijke bewaarverplichting van onder meer de belastingdienst of overheidsorganisaties, die aan de voorschriften van de Archiefwet moeten voldoen. Door bedrijfsinformatie virtueel op te slaan, waarbij de scheiding tussen fysieke en logische plaats van opslag door virtualisatie verder vergroot, kan ook data actief worden ingebed in het netwerk, net zoals de verwerkingskracht. Op deze wijze wordt het cloudnetwerk het huis, waar zowel de bedrijfsinformatie als de verwerkingskracht virtueel kunnen leven. vclient Nog een bijzondere innovatie die met virtualisatie te maken heeft en cloud computing mede ontsluit betreft de zogenoemde vclient. Softwareproducent VMware heeft namelijk een nieuwe stap gezet in de virtualisatietechniek van de desktop en notebook en op termijn tevens voor mobiele apparatuur zoals smartphones. De vclient-software draait rechtstreeks op de apparatuur zonder een extra besturingssysteem. Hierdoor worden ook kosten bespaard. Programmeertaal Java We mogen ook de bijzondere programmeertaal Java niet vergeten. Van oudsher kent de ICT-sector een omvangrijke verzameling van besturingssystemen en een producent die een toepassingssoftware, zoals een financieel pakket, had ontwikkelde, moest die programmatuur dus geschikt maken voor de verschillende hardware met ieder hun eigen operating system EMC Nederland, Nieuwegein 13

15 De keus wordt veelal bepaald door het marktaandeel dat een besturingssysteem platform heeft. Met de komst van de programmeertaal Java in 1994 (oorspronkelijk ontworpen door Sun Microsystems; nu eigendom van Oracle) veranderde deze inefficiënte modus operandi. Een in Java geschreven programma draait namelijk op ieder computersysteem, ongeacht welk besturingssysteem op de computer staat. Daarvoor maakt de taal het gebruik van een virtuele machine (VM). Bovendien wordt informatie in Java geprogrammeerde software veelal sneller verwerkt. Breedbandnetwerken Last but not least, zien we de trend van de algemene en goedkope beschikbaarheid van breedbandnetwerken, via de kabel, glasvezel, satelliet of draadloos, samen met de beschikbaarheid van zeer krachtige, eveneens goedkope processors (chips). Ook dat maakt een essentieel onderdeel uit van de digitale evolutie die tot cloud computing leidde. Hierdoor kunnen allerlei apparaten, waaronder notebooks, laptops en mobiele telefoons desgewenst continue en/of vanaf welke locatie dan ook verbonden worden met de grote informatiesystemen in nieuwe generatie datacenters. Cloud computing maakt direct tijden plaatsonafhankelijke informatieverwerking mogelijk. Interoperabiliteit ICT is meer dan ooit een multi-vendor en multi-product omgeving. Deze heterogeniteit blijft; ook bijvoorbeeld ten aanzien van gesloten en meer open source-softwareproducten. Op deze grond is de aansluitbaarheid van digitale techniek voor alle marktpartijen van groot belang, en zelfs voor de samenleving als geheel. Bezien door een economische bril creëert interoperabiliteit namelijk toegang tot markten, dankzij de beschikbaarheid van technische informatie. Op basis van de beschikbaarheid van deze gegevens komt interoperabiliteit dankzij onderlinge afspraken en (open) standaarden tot stand. Interoperabiliteit wordt door de Europese Commissie gezien als essentiële voorwaarde voor allerlei diensten in het domein elektronische overheid en tevens voor de informatiemaatschappij als geheel. Het gaat echter om een onderwerp dat in verschillende contexten wordt gebruikt en bovendien in dezelfde samenhang verschillende omschrijvingen en definities kent. In het perspectief van ICT heeft interoperabiliteit weliswaar betrekking op de situatie dat apparatuur, programmatuur en infrastructuur van verschillende producenten, dankzij de beschikbaarheid van informatie over technische interfaces, op elkaar zijn aan te sluiten en uitstekend samenwerken. Maar in het specifieke geval van telecommunicatie gaat interoperabiliteit (bedoeld als interconnectie) om de toegang tot communicatienetwerken van dominante marktpartijen, terwijl in geval van computerprogramma s interoperabiliteit (bedoeld als compatibiliteit) wordt gekaderd als het vermogen om informatie uit te wisselen en om deze uitgewisselde informatie onderling te gebruiken. Zo constateren we in het kader van telecommunicatie dat het opheffen van het monopolie op telecommunicatie door de communautaire wetgever werd afgedwongen met behulp van de zogenoemde Open Network Provisions. Deze regels zorgen ervoor dat netwerk- en dienstenaanbieders en hun klanten toegang krijgen tot het netwerk en de diensten van de oude staatsmonopolisten EMC Nederland, Nieuwegein 14

16 In relatie tot softwarecode heeft iedere licentienemer op een computerprogramma een wettelijk recht op aansluiten. Het betreft een gecodificeerd recht met betrekking tot technische voorwaarden om een onafhankelijk vervaardigd computerprogramma te verbinden met andere computerprogramma s; ook c.q. juist als de producent van die andere software dat niet wil en niet meewerkt. Iedere concurrent van welke marktpartij dan ook (dominant of niet), kan sinds 1993 van dit recht op interoperabiliteit gebruik maken. En dat geldt eveneens voor andere licentienemers op de software, zoals gebruikersorganisaties. Rechtskader & compliance ICT en recht zijn tegenwoordig op verschillende wijzen zeer nauw met elkaar verbonden. Onder de normstelling van een breed wetgevingspakket vallen zowel ontwikkeling als toepassing van digitale technologie en inhoud: chips, computerprogramma s, databanken, , websites en bijvoorbeeld elektronisch zakendoen. Een deel van de actuele wetgeving grijpt direct in op business processen en de inrichting van informatiesystemen, terwijl in toenemende mate geldt dat naleving van wettelijke voorschriften mede dankzij ICT gerealiseerd worden. Wie professioneel werkt, neemt kennis van actuele wet- en regelgeving, vergeet het contractuele kader niet, stelt vervolgens compliance-programma s, interne business rules en gedragscodes op en doet zaken op basis van gedegen juridische voorwaarden. Corporate governance duidt op een goede bestuurlijke inrichting van een onderneming en de uitvoering van goed ondernemerschap, waaronder begrepen integer en transparant handelen, als ook goed toezicht hierop en het afleggen van verantwoording over het uitgeoefende toezicht. Daarbij lijkt aandacht voor het rechtskader van ICT soms tegen wil plaats te vinden, maar wie hier wat anders tegen aan kijkt, ontdekt dat het recht aantrekkelijke voordelen biedt. Het recht creëert economische waarde, optimaliseert bedrijfsmiddelen en beheert risico s. Bij de toepassing van cloud computing komen niet alleen veel technologische en bedrijfsmatige trends samen, ook juridisch is er sprake van consolidatie. In beginsel gaat het om een outsourcingsrelatie tussen eindgebruikers en leveranciers, maar ook de intersectoraal wordt er veel samengewerkt. ICT is en blijft meer dan ooit een multi-vendor en multi-product omgeving, waarbij minimaal technische interoperabiliteit door onderlinge afspraken en (open) standaarden tot stand moet komen. Eindgebruikers blijven in beginsel voor het management van hun bedrijfsinformatie verantwoordelijk, terwijl leveranciers tekenen voor het technologiemanagement van de te leveren diensten. Toch komen cloud computing leveranciers eveneens in aanraking met wettelijke verplichtingen die betrekking hebben op de bedrijfsinformatie van hun klanten, bijvoorbeeld naar aanleiding van de pan-europese privacywetgeving. Cloud computing snijdt juridisch dwars door allerlei rechtsgebieden heen: intellectuele eigendom (zoals softwarelicenties), contractenrecht (waaronder service level agreements), privacyrecht (met betrekking tot het integrale verwerkingstraject van persoonsgegevens), beveiligingsrecht (in relatie tot persoonsgegevens en bedrijfsinformatie), fiscaal recht (voor onder meer de bewaarverplichtingen die voor bedrijfsinformatie gelden), mededingingsrecht (dat toe ziet op de rechtmatigheid van handelspraktijken) en meer EMC Nederland, Nieuwegein 15

17 Bovendien kan er tevens sprake zijn van grensoverschrijdende gegevensverwerking. Dan krijgen we ook nog met jurisdictievraagstukken te maken. Welk recht (Nederlands, Duits, Amerikaans, etc.) is in welke situaties van toepassing? Software als product, on premise bij de gebruikersorganisatie Licentieovereenkomst en meestal onderhoudsovereenkomst Gebruiker verantwoordelijk voor het beheer Gebruiker installeert zelf nieuwe versies, updates en patches Doorgaans eenmalige betaling van de licentie en jaarlijkse afspraken voor onderhoud Gebruiker regelt zelf de beveiliging bij de verwerking van persoonsgegevens Gebruiker regelt zelf de beveiliging bij financiële transacties, zoals betaling per creditkaart Gebruiker regelt zelf de overstap naar een andere leverancier Software-escrow voor toegang tot de broncode bij verzuim of faillissement leverancier Software als dienst, off premises bij de cloud computing leverancier Een allesomvattende service-level agreement (SLA), met inbegrip van de licentie voor de software Leverancier verantwoordelijk voor het beheer Leverancier zorgt voor installatie van nieuwe versies, updates en patches Op abonnementsbasis (bijvoorbeeld per maand) en betalen-per-gebruik Afspraken over de wettelijke verplichting tot beveiliging bij de verwerking van persoonsgegevens Afspraken over beveiliging bij financiële transacties, zoals betaling per creditkaart Afspraken over transitie naar andere leverancier (exit) kunnen contractueel worden vastgelegd Data escrow of een escrow-regeling voor het gehele bedrijfsproces, bij verzuim of faillissement leverancier of transitie naar andere leverancier Onderscheid tussen de levering van een softwareproduct en software als dienst VCE: de innovatieve aanpak Diensten onderscheiden zich van producten en dat betekent de rol van leveranciers ook wijzigt. Natuurlijk gaat het bij de ontwikkeling van nieuwe producten vaak om innovatieve hoogstandjes, maar wie alleen een server, router of opslagsysteem doorlevert aan een gebruikersorganisatie, is een andere ICT-leverancier dan een partij die continue diensten tegen een bepaalde service-level verzorgt, zoals bijvoorbeeld de operationele beschikbaarheid van een webapplicatie met creditkaartbetaalmogelijkheid. Anders gezegd, de succesvolle en duurzame migratie naar cloud computing-diensten vereist meer dan ooit een efficiënte en robuuste ICT-infrastructuur, goede hardware en software, specifieke deskundigheid in het voortraject en ervaren dienstverleners. Om deze reden hebben drie marktleiders de handen ineen geslagen om met hun business partners gebruikersorganisaties op hoogwaardige wijze te ondersteunen bij de invoering van cloud computing EMC Nederland, Nieuwegein 16

18 VMware (virtualisatie), Cisco (networking en stateless computing) EMC (opslag en virtualisatie van de opslag van gegevens) werken samen in de Virtual Computing Environment Coalition. Daarnaast sloot zich een grote groep partners bij de coalitie aan, die op basis van concepten, architectuur en fysieke bouwstenen van VCE de overgang naar cloud computing faciliteert. Speciaal voor gebruikersorganisaties die direct door de VCE-coalitie gefaciliteerd willen worden, is de joint-venture Acadia opgericht, die als entiteit namens de coalitie optreedt. Daarnaast ondersteunt Acadia de nieuwe partnerorganisatie bij het opbouwen, inwerking stellen en overdragen van de nieuwe technologie naar de gebruikersorganisatie. Centraal staat de snelle adoptie van private (dus de besloten) infrastructuur voor grote organisaties, zowel eindgebruikers als service providers. De samenwerkende partijen hebben hiervoor zogenoemde vblocks ontwikkeld; kant en klare bouwstenen voor het datacenter. Deze geintegreerde bouwstenen kunnen net als Lego eenvoudig aan elkaar worden gekoppeld. Van fysiek naar virtueel naar cloud Automatisering van de gegevensverwerking betekent het continu overwinnen van allerlei technische uitdagingen. Dat geldt ook voor VCE. Virtualisatie in het kader van elektronische gegevensverwerking is overigens geen nieuwe ontwikkeling, maar de wijze waarop deze techniek op basis van commercieel verkrijgbare gestandaardiseerde bouwstenen mogelijk is geworden, is wel recent. We zijn nu daadwerkelijk in staat informatiediensten los te koppelen van de computerapparatuur en digitale infrastructuur en daarvan kan iedere organisatie in de leveringsketen van ICT profiteren. De nieuwe virtuele wereld maakt het mogelijk, losgekoppeld van de fysieke componenten waarmee infrastructuren worden gebouwd, bedrijfsapplicaties en bedrijfsinformatie te bewerken en te presenteren aan eindgebruikers. Wanneer zij daarbij ook nog een virtuele werkplek aangeboden krijgen, is de driehoek van eindgebruiker, informatie en applicatiecomputing compleet. De visie van Sun Microsystem van meer dan twintig jaar geleden het netwerk is de computer wordt goed beschouwd nu met cloud computing waargemaakt. In het onderstaande schema is de deling van gebruikerswereld, de virtuele wereld en de fysieke wereld aangegeven. De gebruiker kan met access anywhere, waar hij zich ook bevindt, via het netwerk de virtuele wereld bereiken. Tevens is iedere fysieke component ergens met dat netwerk verbonden. Informatici staan voor de interessante uitdaging een virtuele wereld te bouwen, voorzien van alle noodzakelijke functionaliteiten, veiligheid, connectiviteit en betrouwbaarheid, zodat de eindgebruikers de informatiesystemen via de cloud kunnen gebruiken. Ondanks het feit dat in de jaren zestig op mainframes al virtuele mogelijkheden beschikbaar waren, zien we een nieuwe virtuele wereld ontstaan. Toen ging het om propretairy hardware en software (technologie in handen van één producent); nu wordt veelal een open software-omgeving op standaard processor bouwstenen opgebouwd. VMware is één van de grondleggers van de nieuwe virtualisatietechnologie. Het bedrijf ontworp en realiseerde een integrale virtuele besturingsomgeving. De functionaliteit voor zowel applicatiemanagement als infrastructuurmanagement is al zover beschikbaar, dat geïntegreerde componenten voor het cloud-besturingssysteem gemaakt kunnen worden. Dit vormt het unieke technologisch fundament van de alliantie EMC Nederland, Nieuwegein 17

19 VMware, Cisco en EMC werken nu samen aan de bouw van de architectuur en een referentiemodel voor de infrastructuur van een operationele cloud computing-omgeving. De focus van de alliantie, waarbij steeds meer technologie- en servicepartners zich aansluiten, richt zich enerzijds op de client-omgeving (op welke wijze functioneren virtuele clients goedkoop en betrouwbaar?) en anderzijds op de fysieke apparatuuromgeving (op welke wijze integreren we de componenten met software, zodat ze volledig bestuurbaar zijn?). Ook gaat het om de opbouw van de volledige virtuele applicatie- en gegevensinfrastructuur. Gebruikerswereld door een virtuele wereld losgekoppeld van de fysieke infrastructuur We staan aan het begin van de industrialisatie van ICT; een historisch moment. Na een vijftig jaar durende evolutie is het netwerk daadwerkelijk de computer geworden. Dankzij het Internet Protocol en standaard bouwstenen voor de gegevensverwerking zijn er geen technologische drempels meer die de bouw van cloud computing tegenhoudt. Ook bedrijfseconomische bezien wordt deze logische innovatie niet geremd. Integendeel. Naast de ontwikkeling van een gedistribueerde gebruikersomgeving, waar virtuele clients anywhere, anyplace, anytime in het netwerk kunnen aanloggen, zien we geïntegreerde bouwstenen voor het datacenter ontstaan, die aan de achterkant de virtuele infrastructuren vormen. De VCE-coalitie vult dit aan met de eerder genoemde vblocks; kleine, maar daarom niet minder complete bouwstenen voor het datacenter, waarin netwerk-, rekenkracht-, opslag-, virtualisatie-, beveiliging- en managementcomponenten naar wens van de klant worden geïntegreerd. De samenwerkende partijen leveren de optimaal geïntegreerde en uiterst efficiënte vblocks als eindproduct turn-key op en kunnen deze natuurlijk ook, op afstand, onderhouden. Hiermee verandert het paradigma met betrekking tot de bouw en operatie van datacenters in de 21ste eeuw. De automatisering van de moderne computerfabriek, waar nauwelijks nog mensen werken, wordt een feit. Net zo als de langverwachte industrialisatie van ICT, te vergelijken met de ontwikkeling van elektriciteit als nutsvoorziening via standaard distributienetwerken van honderd jaar geleden. En dat geldt eveneens de ontwikkeling van de handmatige productie consumentengoederen naar de gestroomlijnde, flexibele productieautomatisering EMC Nederland, Nieuwegein 18

20 Mede omdat de kosten voor de het uitvoerende werk verdwenen, werden er enorme kostenbesparingen gerealiseerd. Het vooruitzicht voor de ICT-fabriek is dus aantrekkelijk. Conclusies Goedfunctionerende, schaalbare, ononderbroken en telkens vernieuwende ICT vormt het geconsolideerde bedrijfsmiddel letterlijk de motor voor iedere moderne organisatie. Dit nieuwe leveringsmodel voor tijd- en plaatsonafhankelijke ICT ontsluit Het Nieuwe Werken in optima forma. Met het op basis van cloud computing uitbesteden van technologie en het terug ontvangen als een managed service tegen een bepaald dienstenniveau kunnen organisaties in de publieke en private sector aantrekkelijke voordelen behalen. Zo wordt de kwaliteit van ICT verhoogd en ontstaat er meer de ruimte voor de kerntaken. Bovendien de snelle schaalbaarheid van de ICT-diensten organisaties flexibel en wendbaar. Ook worden er aanzienlijke kosten bespaard, omdat grote investeringen vooraf tot het verleden behoren, leveranciers hun cloud computing diensten op basis van abonnementen leveren en de technologie wordt gedeeld. Capex wordt Opex. De keuze van cloud computing door een gebruikersorganisatie betekent kiezen voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, niet alleen omdat de ICT-bronnen zoals hardware, software, opslag en natuurlijk de fysieke datacenters als geheel worden gedeeld, maar ook omdat datacenters steeds efficiënter en milieuvriendelijker met hun energiegebruik omgaan. Eindgebruikers blijven verantwoordelijk voor het management van hun bedrijfsinformatie, terwijl leveranciers tekenen voor het technologiemanagement van de te leveren diensten. Toch komen ook cloud computing-leveranciers in aanraking met wettelijke verplichtingen die betrekking hebben op de bedrijfsinformatie van hun klanten, bijvoorbeeld naar aanleiding van de pan-europese privacywetgeving. Bedenk wel dat cloud computing een jong paradigma is, met diverse verschijningsvormen. We staan pas aan het begin van datgene wat vrijwel zeker het preferente model voor gegevensverwerking wordt. Organisaties raken afhankelijk van ICT. Overheid en bedrijfsleven zijn door digitale technologie kwetsbaarder geworden. Deze omstandigheid vraagt niet alleen om passende continuïteitsmaatregelen, maar ook om een flexibele en tevens robuuste infrastructuur, goede hardware en software en, last but not least, betrouwbare leveranciers met vakinhoudelijke competenties EMC Nederland, Nieuwegein 19