Gewoon, Gezond Gewicht! Voortgangsrapportage 4 (januari augustus 2017)

Transcriptie

1 Gewoon, Gezond Gewicht! Voortgangsrapportage 4 (januari augustus 2017) Opgesteld door: Christien Pieterse, regionaal coördinator Gewoon, Gezond Gewicht! GGD Noord- en Oost-Gelderland September

2 Inleiding Voor u ligt de vierde voortgangsrapportage van Gewoon, Gezond Gewicht (GGG). De gemeenten Apeldoorn, Brummen, Hattem, Lochem en Voorst hebben zich onder deze naam gezamenlijk aangesloten bij Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) voor de periode 2015 tot en met Subsidie vanuit de Provincie Gelderland heeft dit mede mogelijk gemaakt. In deze rapportage worden per JOGG-pijler beknopt de stappen beschreven die in de eerste helft van 2017 lokaal en regionaal zijn gezet. Pijler Politiek Bestuurlijk Draagvlak (PBD) Voortgang lokaal Voorbeelden van de wijze waarop in 2017 lokaal invulling is gegeven aan de pijler PBD zijn: Apeldoorn: Op de pijler PBD zijn in Apeldoorn flinke stappen voorwaarts gezet. Lag de focus in de eerste twee jaren vooral op het bouwen van een netwerk buiten het stadhuis, in het afgelopen jaar is juist veel aan het interne netwerk gebouwd. De sate-prikker aanpak die tijdens een lunchbijeenkomst is gelanceerd is nu goed merkbaar. Integrale samenwerking van en met de JOGG aanpak heeft zich het meest tastbaar gevormd rondom het programma De comfortabele gezinsstad. Ook het brede draagvlak in de Apeldoornse gemeenteraad voor het aangaan van een 2 e JOGG termijn tijdens de behandeling van de voorjaarsnota, is een bevestiging van succes op deze pijler. Nu besluitvorming over een 2 e fase JOGG is genomen, kan verder gewerkt worden aan een integrale aanpak in Apeldoorn. Brummen: In Brummen zijn er het afgelopen jaar gesprekken geweest met verschillende beleidsterreinen. Er is gesproken over duurzaamheid en verspilling van voedsel samen met de afdeling groen. Met landschapsbeheer zijn verschillende mogelijkheden besproken om samen te werken op het gebied van voorlichting bij kinderen. Daarnaast wordt er natuurlijk veel samengewerkt met de medewerkers gezondheidsbeleid. Dit mede omdat hier in de toekomst wellicht de functie van JOGG regisseur onder zal gaan vallen. Het afgelopen half jaar is ook de nieuwe gezondheidsnota geschreven waarover intensief is meegedacht. Tot slot is er veel samengewerkt met de afdeling beheer over het plaatsen van watertappunten bij de basisscholen. Hattem: In samenwerking met de buurtsportcoach zijn weer veel mooie activiteiten georganiseerd onder de vlag van JOGG. Het Nijntje beweegdiploma wordt uitgebreid van 4 naar alle 6 de basisscholen. Ook vanuit kinderdagverblijven is er interesse. De buurtsportcoach zorgt voor veel enthousiasme en betrokkenheid. De formatie wordt voor het komende schooljaar uitgebreid, waardoor er meer mogelijkheden ontstaan. Er wordt gewerkt aan een tussentijds evaluatiemoment voor de continuering van de JOGG-aanpak in fase 2. Zowel in het nieuwe sportbeleid als het nieuwe gezondheidsbeleid is het belang van een integrale en wijkgerichte aanpak voor de preventie van overgewicht opgenomen. Afgelopen jaar is intensief ingezet op De Gezonde School aanpak. Het thema bewegen is op alle scholen ingebed, maar voor voeding is het nog lastig om draagvlak te creëren. Hier blijven we inzet op plegen. Team:fit wordt na de zomervakantie concreet vervolgd met twee sportverenigingen. Lochem: In de aanloop naar het vaststellen van de Kadernota 2018 is het college en de gemeenteraad geïnformeerd over de voortgang van JOGG door middel van een memo met als bijlage het Jaarbeeld Draagvlak bij de gemeenteraad voor JOGG blijkt uit het vaststellen van de Kadernota 2018 met een hoge prioriteit voor het voortzetten van JOGG na JOGG heeft verder in het kader van de pijlers PBD en PPS in april een ondernemersontbijt georganiseerd om het thema De Gezonde Werkvloer op de kaart te zetten. Op het programma stond onder andere Slim & Snel naar het werk, waarbij fietsen naar het werk wordt gepromoot en 2

3 deelnemers kunnen sparen voor cadeautjes en kortingen. Ook was er een presentatie van een bedrijfsdietiste. Circa 35 bezoekers van 8 verschillende organisaties namen deel. De gemeente Lochem faciliteerde het ontbijt door het bedrijfsrestaurant als locatie beschikbaar te stellen. Voorst: De nota Vitaal Voorst is op 19 juni vastgesteld door de gemeenteraad. Hierin is JOGG expliciet opgenomen. Naast het regelmatig op de hoogte brengen van de wethouders is JOGG Voorst zeer actief op onze website Voorstactief.nl en de daarbij horende sociale media. Hierop worden alle JOGG gerelateerde zaken en activiteiten duidelijk onder de aandacht gebracht. Voortgang regionaal Het vormgeven van een regionale aanpak is in de praktijk lastig gebleken. De Waterhelden campagne is daarop een mooie uitzondering gebleken. Mede op aangeven van de Stuurgroep is in 2017 gezocht naar een nieuw succes. Dit is gevonden in het samen oppakken van de Week van de Opvoeding (begin oktober 2017). Een drietal activiteiten worden momenteel voorbereid, namelijk het uitbrengen van een opvoedkrant voor ouders, het organiseren van een kennissessie voor opvoedprofessionals bij Apenheul en het organiseren van een stoepkrijt-evenement op basisscholen. Vooruitblik regionaal Op dit moment bekijken de 5 gemeenten hoe zij na 2017 invulling willen geven aan het thema gezond gewicht. Het ziet er naar uit dat Apeldoorn, Hattem, Lochem en Voorst opnieuw kiezen voor de JOGG aanpak. De gemeente Brummen wil wel door met het thema gezond gewicht, maar heeft nog niet besloten of zij ook doorgaan met de JOGG aanpak. De meeste gemeenten geven aan dat ze zich vooral willen focussen op de lokale situatie. Van een intensieve regionale samenwerking (met inzet van een regionaal coördinator en regionaal regisseur) zoals in de afgelopen drie jaren zal in de tweede fase geen sprake zijn. Mogelijk kunnen de gemeenten elkaar wel enkele keren per jaar treffen om kennis en informatie uit te wisselen. Pijler Publiek Private Samenwerking (PPS) Voortgang lokaal Voorbeelden van PPS-acties die vanuit de gemeenten in 2017 lokaal zijn ondernomen zijn: Apeldoorn: De samenwerking met Bounz Apeldoorn is vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst. Ook de samenwerking met de Apenheul is verder opgepakt en uitgewerkt. Het mooiste resultaat hiervan is dat de komende jaren het Apentrots lesprogramma voor leerlingen van groep 6 kosteloos aangeboden wordt aan basisscholen in de gemeente Apeldoorn. Begin oktober wordt een convenant getekend met de partijen betrokken bij de succesvolle Cool2BFit aanpak (huisarts, fysiotherapeuten, diëtist, psycholoog, Accres en de gemeente Apeldoorn). Zij willen zich de komende 3 jaren inzetten voor de verdere uitrol van de aanpak. Brummen: In Brummen wordt nog niet veel met bedrijven samengewerkt op contractbasis; wel worden bedrijven ingezet voor sponsoring van activiteiten en acties. Ook is er veel contact met de basisscholen. Er zijn inmiddels drie scholen met een gezonde school vignet. Hattem: De eerste stappen op het gebied van PPS zijn gezet. De eerste concrete PPS samenwerking is gerealiseerd rondom de campagne Ik loop gezond in het kader van de avondvierdaagse. Samen met een communicatiebureau is een campagne uitgezet waarin Albert Heijn en Vadesto (outdooractiviteiten) hebben geparticipeerd. AH heeft zowel qua communicatie als in financiële middelen en materialen bijgedragen. Bovendien is de intentie uitgesproken om in de toekomst vaker samen te werken. 3

4 Lochem: Begin 2017 is de samenwerking tussen JOGG Lochem en Friesland Campina officieel gemaakt. Friesland Campina heeft een jaarlijkse financiële bijdrage toegezegd. Ook gaan zij voor de eigen medewerkers aan de slag met De Gezonde werkvloer, bijvoorbeeld door met een bedrijventeam mee te doen aan de obstacle run. Verder is de samenwerking tussen JOGG Lochem en Rosti Mepal gecontinueerd; zij geven voor JOGG-activiteiten fikse kortingen op hun producten. Tot slot is er vanuit JOGG Lochem incidentele samenwerking met de Albert Heijn in Lochem en de Jumbo in Lochem en Gorssel; zij leveren producten voor drinkwater en fruit activiteiten. Voorst. In het schooljaar 2017/2018 nemen de scholen in de gemeente Voorst deel aan schooljudo. Dit is mede mogelijk gemaakt door de bijdrage van bouwbedrijf Aan de Stegge. Met Horesca Lieferink gaat de gemeente Voorst een samenwerkingsovereenkomst tekenen om samen de Team:Fit (gezonde kantine) aanpak uit te rollen. Alle overige lokale partners waaronder AH, Big Blow en Jumbo ondersteunen de JOGG gerelateerde activiteiten. Voortgang regionaal In het kader van de regionale DrinkWater campagne voor zwemlessende kinderen (zie ook de pijler Sociale Marketing hieronder) hebben 3 bedrijven een bijdrage geleverd. Vrijkaartjes zijn beschikbaar gesteld door Apenheul (30 vrijkaartjes a 19,50) en Bounce Apeldoorn (21 vrijkaartjes a 7,50) welke als prijsje konden worden uitgedeeld. Daarnaast heeft Aquarunner een korting van 20% gegeven op de kostprijs van de zwemlesmaterialen. Het eerste jaar Apentrots in Apeldoorn was succesvol. Ruim 40 groepen met meer dan 1000 leerlingen en ruim 200 begeleiders (leerkrachten en ouders) werkten afgelopen schooljaar met de lessen. Een korte evaluatieronde met ca. 10 scholen uit Apeldoorn bevestigde het succes van de gekozen aanpak. De koppeling van lessen en een bezoek aan Apenheul in combinatie met het spiegelen van mensgedrag aan aapgedrag spreekt de kinderen aan. Apenheul heeft aangegeven de lessen daarom ook graag buiten Apeldoorn tegen kostprijs te willen aanbieden, waarbij een eerste uitrol in de Gewoon Gezond Gezond! regio voor de hand ligt. Horeca groothandel en leverancier Horesca is mede ondertekenaar van het convenant Voeding van JOGG NL. Een van de zeven vestiging van Horesca is gevestigd in Twello (Voorst) en met hen is gesproken over het aangaan van lokale en/of regionale samenwerking. Lokale samenwerking met de gemeente Voorst resulteert in het ondertekenen van een samenwerkingsovereenkomst medio september. Het aangaan van regionale samenwerking onder voorwaarden die voor de andere GGG gemeenten interessant is, bleek niet haalbaar. Vooruitblik regionaal Het contact met de Provincie Gelderland is in 2017 aangehaald. In de Provincie zijn op dit moment 19 gemeenten actief met de JOGG aanpak en de Provincie zou deze 19 gemeenten graag als ambassadeurs van de gezonde leefstijl willen inzetten. Een vervolg overleg met de Provincie wordt momenteel voorbereid. Daarnaast heeft Topsport Gelderland contact gezocht met onze regio. Zij zoeken naar manieren waarop zij hun kennis, expertise en netwerk kunnen inzetten om bij te dragen aan de JOGG beweging. Het programma toppers in de klas waarbij een topsporter komt vertellen over zijn leven als topsporter, wordt uitgebreid met aandacht voor voeding en leefstijl. Zodoende kan de topsporter een ambassadeur, rolmodel en boegbeeld vormen voor de kinderen. 4

5 Pijler Sociale Marketing (SMK) Voortgang lokaal Voorbeelden van de wijze waarop in 2017 lokaal invulling is gegeven aan de pijler SMK zijn: Apeldoorn: Elementen van de SMK-methodiek zijn toegepast in verschillende initiatieven op verschillende doelgroepen. Bijvoorbeeld in het kader van de pilot Okidoki dans waarbij peuterspeelzalen aandacht besteden aan de motorische ontwikkeling van kinderen d.m.v. dans en expressie in combinatie met voorlichting over voeding. Ook bij de verdere uitrol van het Beweegdiploma op basisscholen in Apeldoorn is dat het geval. Een laatste voorbeeld is de les over gewoon gezond eten en drinken die samen met de Gezonde School Adviseur van de GGD is uitgewerkt. Deze les kan ingezet worden ter ondersteuning van de ambitie van de school om een certificaat Gezonde School te behalen. Brummen: Bij berichtgevingen wordt het taalgebruik en de vormgeving continu aangepast aan de doelgroep. Er wordt gebruik gemaakt van de lokale krant, facebook en twitter. Daarbij bleek dat nieuwsberichten over gezonde school en een nieuw watertappunt veel gedeeld werden op twitter en facebook. Bij kinderen sloegen gadgets en foto`s meer aan. Hattem: Het thema drinkwater wordt op basis van het plan van aanpak bij de meeste activiteiten uitgedragen. De Campagne Ik loop gezond rondom de avondvierdaagse is deels volgens het principe van SMK ontwikkeld. De campagne is enthousiast ontvangen door kinderen en ouders. Er is massaal meegedaan aan de winactie waarbij klassen een gezonde vierdaagse foto konden insturen. Er is een begin gemaakt met een groente en fruit campagne. Het aantal volgers van de facebook pagina is het afgelopen half jaar meer dan verdubbeld, naar 368 volgers. Dit zijn voor een groot deel ouders van de kinderen uit onze doelgroep, wat veel potentieel biedt. Lochem: In Lochem heeft het thema DrinkWater het afgelopen schooljaar veel aandacht gekregen. Zo is op 5 scholen met 11 klassen een succesvolle Drinkwaterles gegeven en blijkt uit de praktijk dat de scholen dit thema steeds meer zelf oppakken. Verder werd vanuit JOGG Lochem deelname aan de 7 dagen Water Challenge via Facebook gepromoot en werden er gedurende de Buitenspeelcampagne dagelijks berichtjes via Facebook verspreid. Na toekenning van een subsidieaanvraag kan JOGG Lochem de komende maanden op 5 kinderopvanglocaties aan de slag met het B-Fit project. Daarnaast wordt de komende maanden vervolg gegeven aan een onderzoek onder alle sportverenigingen met een accommodatie naar hun motivatie om wel/niet aan de slag te gaan met De Gezonde Sportkantine. Voorst: Een stagiaire heeft onderzoek gedaan onder de leden van hockeyvereniging VHC naar de willingness to pay voor gezonde producten in de kantine. Door zoveel mogelijk gebruik te maken van voorstactief.nl en de bijbehorende sociale media, probeert JOGG Voorst aan te sluiten bij de doelgroep; zowel jong als oud(ers). Voortgang regionaal In 2016 is hard gewerkt aan de opzet en uitwerking van een regionale drinkwater-campagne gericht op zwemlessende kinderen en hun ouders, waarbij de principes van Sociale Marketing zijn toegepast. In de campagne staan 3 Waterhelden centraal; Spetter de octopus, Spatter de dolfijn en Spater de krab. Deze Waterhelden beleven allemaal avonturen in en rond het water. Van deze avonturen krijgen zij dorst. En die dorst lessen zij door water te drinken. We hopten dat de kinderen de waterhelden en hun wateravonturen leuk vinden. Zo leuk, dat ze ook een waterdrinkende Waterheld willen 5

6 worden. De campagne is in 2017 uitgevoerd in 9 zwembaden. Het gaat om 5 binnenbaden: Malkander in Apeldoorn (ca. 450 kinderen), Rhienderoord in Brummen (ca. 500 kinderen), De Marke in Hattem (ca. 225 kinderen), De Beemd in Lochem (ca. 500 kinderen) en De Schaeck in Twello (ca. 900 kinderen). En om 4 buitenbaden: De Berkel, De Boskoele en Leusinkbad in de gemeente Lochem en Coldenhove in de gemeente Brummen (samen ca. 150 kinderen). In totaal deden dus meer dan 2700 zwemlessende kinderen en hun ouders mee. De campagne is eind januari van start gegaan in de 5 binnenbaden en liep daar door tot de zomervakantie. In de 4 buitenbaden loopt de campagne gedurende de periode dat er buitenzwemlessen gegeven worden. Vooruitblik regionaal Om het verloop en de effecten van de drinkwater-campagne te meten, zijn 2 studenten van Universiteit Wageningen achtereenvolgens ingezet. De eerste student heeft in de periode oktober 2016 tot en met april 2017 een voormeting onder de ouders van de deelnemende kinderen uitgevoerd en de resultaten daarvan geanalyseerd. In juni is de tweede student gestart. Deze student neemt in de periode juni tot en met oktober 2017 de nameting onder ouders voor rekening en analyseert de resultaten daarvan om de effecten van de campagne op het gedrag te meten. Daarnaast interviewt deze student een vertegenwoordiger van elk betrokken zwembad en de 5 JOGG-regisseurs om te achterhalen hoe de campagne is verlopen en welke zaken goed en minder goed zijn gegaan. Als de resultaten van de evaluatie positief zijn, is het een optie om de drinkwatercampagne te herhalen en eventueel uit te breiden. Pijler Verbinding Preventie en Zorg (VPZ) Voortgang lokaal Voorbeelden van de wijze waarop in 2017 lokaal invulling is gegeven aan de pijler VPZ zijn: Apeldoorn: De pijler VPZ is complex en veelomvattend. Het afgelopen jaar is hier in Apeldoorn stevig aan getrokken. De pijler wordt de komende periode verder ingevuld. De eerste stap is het in beeld brengen van wat er eigenlijk allemaal al is in Apeldoorn. Welke professionals zijn er, wie doet wat en waar zitten nog witte vlekken? Vervolgens wordt vanuit deze inventarisatie de focus gelegd op wat Apeldoorn in dat kader preventief inzetten. Op dit moment probeert men vanuit de eerste stap te komen tot het verbinden van mensen en initiatieven met elkaar (stap 2). Het beoogd einddoel is om te komen tot optimalisatie in preventieve sfeer om de belasting op de zorgkant zo minimaal mogelijk te houden. Met het aangaan van het convenant Cool2BFit is een passend aanbod beschikbaar voor kinderen met geconstateerd overgewicht. Brummen: In Brummen is veel samengewerkt aan de gezondheidsnota en heeft men elkaars netwerk gebruikt voor het verzamelen van informatie. De werkgroep VPZ heeft een mooi werkdocument afgerond en aangeboden aan de wethouder. Tevens zijn er stuurkaarten ontwikkeld voor professionals als handleiding voor doorverwijzing. Verschillende partijen worden enthousiast voor het opzetten van programma`s of activiteiten op het gebied van een gezonde leefstijl. In september zal binnen de Turkse gemeenschap in Eerbeek de cursus Simpel Fit! starten. Hattem: Er is een werkgroep VPZ. Deze heeft in februari een brede netwerkbijeenkomst georganiseerd. Hierbij was vertegenwoordiging vanuit alle belangrijke zorg en welzijnspartners aanwezig. Met de uitkomsten en praktijkvoorbeelden uit het land is een werkplan VPZ ontwikkeld. Dit plan wordt momenteel definitief gemaakt en vervolgens geïmplementeerd. We hebben 6

7 de intentie om te starten met de interventie Cool2Bfit, de werving hiervoor verloopt echter moeizaam. De voorbereidingen voor de week van de opvoeding zijn gestart. Dit wordt in samenwerking met het CJG georganiseerd. Lochem: In 2017 is een vervolg gegeven aan het VPZ-plan dat eind 2016 gereed kwam; het plan is gefinetuned en de taken zijn verdeeld. In het najaar worden twee trainingen over het thema Handelingsverlegenheid georganiseerd; een training voor huisartsen door ZorgSaam en een training voor IB-ers en aanverwante professionals door de JOGG-regisseur in samenwerking met ProScoop. In het najaar zal ook nog een minisymposium worden georganiseerd om Lochemse (zorg) professionals te informeren over de Lochemse VPZ-aanpak en het ontwikkelde Zorgpad. Voorst: Samen met het CJG is gestart met het vormen van een groep mensen die Cool2BeFit in gemeente Voorst gaat aanbieden. In samenwerking met het CJG zullen gesprekken met sleutelfiguren uit de ketenaanpak gevoerd worden om opvolging te geven aan de onderzoeksresultaten van stagiaire Tessa ten Bokkel. Voortgang regionaal In 2016 is via een regionale subsidieaanvraag bij Go4Kids geld verkregen voor de uitvoering van 4 cursussen Simpel Fit! in Simpel Fit! is een cursus voor moeders van Turkse afkomst met kinderen met overgewicht. Deze cursus wordt gegeven door een medewerker gezondheidsbevordering van GGD NOG. Zij is zelf van Turkse afkomst en kan daardoor bij de cursus rekening houden met de Turkse taal en cultuur. Voor deze doelgroep en deze interventie is gekozen omdat overgewicht bij kinderen van Turkse afkomst voor vaker voorkomt dan bij kinderen van Nederlandse afkomst. In de eerste helft van 2017 zijn 2 cursussen afgerond. Deze vonden plaats in de gemeenten Lochem (15 deelnemers) en Apeldoorn (6 deelnemers). De evaluatierapporten van deze 2 cursussen zijn onlangs door het Evaluatiebureau Publieke Gezondheid opgeleverd en naar beide gemeenten gestuurd. Uit de resultaten bleek dat de cursus kleine positieve effecten lijkt te hebben op de cursisten. Zo waren kennis en houding over gezonde voeding en bewegen toegenomen en was er een positief effect op de sociale invloed, eigen effectiviteit en intentie. De cursisten waardeerden de cursus met een 8. Vooruitblik regionaal In de tweede helft van 2017 zullen de derde en de vierde cursus Simpel Fit! worden uitgevoerd. De derde cursus wordt in de gemeente Brummen uitgevoerd. Voor de vierde cursus wordt allereerst geprobeerd om een groep cursisten in de gemeente Voorst bij elkaar te krijgen. Als dat niet lukt, is het een optie om de cursus nogmaals in Apeldoorn uit te voeren. Onderzocht is of er een cursus in Hattem uitgevoerd zou kunnen worden, maar de allochtone doelgroep lijkt daar te klein om een groep gemotiveerde moeders bij elkaar te krijgen. Pijler Monitoring & Evaluatie (M&E) Voortgang lokaal De 5 gemeenten hebben de evaluatie van Gewoon, Gezond Gewicht! gezamenlijk uitbesteed aan het Evaluatiebureau Publieke Gezondheid (GGD NOG / WUR). Het Evaluatiebureau heeft in 2015 een evaluatieplan opgesteld om de proces- en effectresultaten te meten. De 5 gemeenten zijn verantwoordelijk voor de input voor de procesevaluatie; zij registreren alle activiteiten doorlopend in de Activiteitenmonitor en vullen twee keer per jaar samen met de JOGG- 7

8 adviseur de Voortgangstool in. De Voortgangstool is begin 2017 voor de vierde keer ingevuld; de volgende Voortgangstool wordt in dit najaar ingevuld. In de tabel hieronder staan de gemiddelde scores per pijler per gemeente. Uit de tabel blijkt dat de meeste gemeenten op meerdere JOGG-pijlers vooruitgang hebben geboekt. Alle gemeenten zijn begin 2017 behoorlijk op weg wat betreft de pijler Monitoring & Evaluatie. Ook met betrekking tot de pijler Politiek Bestuurlijk Draagvlak zijn de meeste gemeenten behoorlijk op weg. Wat betreft de pijlers Publiek Private Samenwerking, Sociale Marketing en Verbinding Preventie en Zorg liggen begin 2017 de meeste scores rond de 2, wat betekent dat de eerste stappen gezet zijn. Op deze 3 pijlers is nog de nodige winst te behalen. Gemiddelde scores per gemeente per JOGG-pijler per afnamemoment PBD PPS SMK VPZ M&E medio ,2 1,2 1,6 1,6 2,2 Apeldoorn begin ,4 1,8 1,6 1,8 3,2 medio ,4 1,8 2,0 1,8 3,2 begin ,3 2,0 2,1 2,2 3,0 medio ,8 1,0 1,2 2,0 3,2 Brummen begin ,4 1,2 1,8 2,0 3,2 medio ,4 1,4 2,0 2,2 3,0 begin ,4 1,4 1,8 2,2 3,0 medio ,8 1,0 1,4 1,2 2,8 Hattem begin ,0 1,4 2,0 1,6 2,8 medio ,2 1,4 2,0 1,4 3,2 begin ,2 1,4 2,2 2,0 3,4 medio ,4 1,4 1,0 2,2 2,8 Lochem begin ,4 1,6 1,8 2,2 3,0 medio ,6 1,8 1,8 2,2 3,2 begin ,6 2,4 2,4 2,4 3,4 medio ,6 1,4 1,2 1,2 2,8 Voorst begin ,0 1,2 2,0 1,2 3,2 medio ,2 1,8 2,0 2,4 3,2 begin ,4 2,0 2,0 2,0 3,2 medio ,4 1,2 1,3 1,6 2,8 5 gemeenten begin ,6 1,4 1,8 1,8 3,1 medio ,8 1,6 2,0 2,0 3,2 begin ,8 1,8 2,1 2,2 3,2 1=nog geen actie; 2=de eerste stappen gezet 3=behoorlijk op weg; 4=resultaat behaald. In Lochem heeft Fitklasse in 2017 een vervolg gekregen; 16 van 17 Lochemse scholen namen hieraan deel. In april zijn twee onderzoeken afgerond die op basis van de Fitklasse-data zijn uitgevoerd. Een onderzoek betrof de relatie tussen overgewicht en het zelfvertrouwen van de kinderen. Het andere onderzoek onderzocht de relatie tussen overgewicht en de sportdeelname van de kinderen (hoe vaak sporten en welke sporten). Brummen deed in 2017 mee aan een pilot van de GGD. Hierbij werd het wegen en meten van 213 kinderen uit groep 6 (en enkele uit groep 5) door de assistente Jeugdgezondheidszorg, gecombineerd is met de afname van 2 testjes (hinkelen en balstuiten) om de motorische fitheid te meten door de combinatiefunctionaris. Beiden metingen vonden plaats tijdens gymlessen die op alle school volgens dezelfde opzet werden gegeven. De leerlingen van 3 scholen scoorden onder de maat op de hinkeltest. Op deze 3 scholen en nog 3 andere scholen was sprake van een hoog 8

9 overgewichtpercentage. De leerlingen van 1 school scoorden onder de maat op de hinkeltest èn de balstuittest; op deze school was echter geen sprake van een hoog overgewichtpercentage. Het niet goed kunnen stuiteren met een bal bleek minder samen te hangen met overgewicht dan het niet goed kunnen hinkelen. De resultaten van deze pilot waren voor de schooldirecteuren aanleiding om het onderwerp bewegen op te nemen in een aparte vergadering. Voortgang regionaal Voor 2017 staat de effectevaluatie van de leefstijl van jongeren van 12 jaar en ouder door het Evaluatiebureau op de planning. Het meten hiervan is echter een uitdaging, omdat de eerstvolgende E-MOVO pas eind 2019 wordt afgenomen en de resultaten daarvan voorjaar 2020 beschikbaar komen. Dit valt buiten het tijdsbestek van Gewoon, Gezond Gewicht en de huidige samenwerkingsovereenkomsten tussen de gemeenten en de GGD. Om dit te ondervangen zijn diverse alternatieven onderzocht en besproken. Het alternatief dat in 2016 het meest kansrijk leek, was het gebruiken van data uit het Extra Contactmoment Adolescenten (ECA). Helaas is deze optie komen te vervallen omdat het ECA niet in dezelfde vorm blijft bestaan en Hattem en Apeldoorn niet deelnemen aan het ECA. Een ander alternatief was de uitvoering van een E-MOVO light. Inmiddels is duidelijk geworden dat deze optie ook niet wenselijk is. In het kader van JOGG Noord-Veluwe is namelijk in het najaar van 2016 ervaring opgedaan met het uitzetten van een vergelijkbaar light onderzoek onder ouders van 0-12-jarigen. De respons viel erg tegen en kwam uit op 21%. De verwachting is dat de respons bij een light onderzoek onder 12+ jongeren in de 5 GGG-gemeenten nog lager zal uitvallen waardoor er geen betrouwbaar beeld van de effecten onder jongeren gegeven kan worden. Bovendien is het uitvoeren van een light-versie van een reguliere monitor een kostbare klus. De ervaring in de Noord-Veluwe is dat de opbrengsten niet in verhouding zijn tot de kosten. Op advies van het Evaluatiebureau en in overleg met de beleidsmedewerkers en JOGG-regisseurs van de 5 GGG-gemeenten, is daarom in februari 2017 besloten geen effectevaluatie gericht op leefstijl onder de jongeren van 12 jaar en ouder uit te voeren. Besloten is om de capaciteit die door het Evaluatiebureau Publieke Gezondheid voor de effectevaluatie onder jongeren was gereserveerd, in te zetten ten behoeve van een uitgebreide procesevaluatie (zie het kopje Vooruitblik regionaal hieronder). Vooruitblik regionaal Voor de procesevaluatie van GGG heeft het Evaluatiebureau Publieke Gezondheid eind 2015 en eind 2016 voor elke gemeente een tussenrapportage opgesteld. Hiervoor is informatie uit de door de gemeenten ingevulde Voortgangstool en de Activiteitenmonitor geanalyseerd en gerelateerd aan de voornemens van de gemeente in hun lokale plan van aanpak. Eind 2017 zal het Evaluatiebureau opnieuw voor elke gemeente een rapportage maken. Ten behoeve van deze laatste rapportage worden naast de input uit de Activiteitenmonitor en de Voortgangsrapportage ook in elke gemeente interviews afgenomen. In elke gemeente worden de JOGG-regisseur, de betrokken beleidsmedewerker, de JOGG adviseur en 2 sleutelfiguren die nauw betrokken zijn geweest bij de lokale JOGG-aanpak geïnterviewd. Deze interviews zijn bedoeld om meer verdieping aan te brengen in de procesevaluatie door het verhaal achter de cijfers en de ingevulde documenten te horen. 9

10 Algemene zaken De komende periode zal de eindverantwoording richting de Provincie Gelderland de nodige aandacht behoeven. Naar verwachting kan eind 2017 de financiële balans (grotendeels) opgemaakt worden. Het eindrapport van het Evaluatiebureau Publieke Gezondheid over de proces- en effectresultaten zal pas medio 2018 beschikbaar zijn, omdat hiervoor de resultaten van E-MOVO 2017 afgewacht moeten worden. Samenvatting In 2017 zijn in alle gemeenten weer vele JOGG-activiteiten voorbereid en uitgevoerd. Daarbij hebben vooral de pijlers Politiek Bestuurlijk Draagvlak, Publiek Private Samenwerking en Verbinding Preventie en Zorg in de meeste gemeenten een impuls gekregen. De regionale samenwerking heeft in 2016 bij de voorbereiding en in 2017 bij de uitvoering van de DrinkWater campagne via de zwembaden een stevigere basis gekregen. Deze regionale samenwerking wordt momenteel verder uitgebouwd via gezamenlijke activiteiten rondom de Week van de Opvoeding. De komende periode zal gewerkt worden aan de financiële en inhoudelijke eindverantwoording richting de Provincie Gelderland. Verder zal de komende maanden duidelijk worden op welke wijze de 5 gemeenten in 2018 lokaal verder willen met het thema gezond gewicht en welke behoefte men heeft aan regionale samenwerking op uitvoerend, ambtelijk en bestuurlijk niveau. De rol van de GGD wat betreft de inzet van een functionaris Gezondheidsbevordering voor de regionale coördinatie, de inzet van onderzoekers van het Evaluatie Bureau Publieke Gezondheid voor de regionale evaluatie en de lokale inzet van de Gezonde School Adviseurs en de medewerkers Jeugdgezondheidszorg kan dan ook opnieuw bezien worden. 10