I N D U S T R I E M A G A Z I N E

Transcriptie

1 4 de jaargang / nummer 1 / maart 2008 I N D U S T R I E M A G A Z I N E Interview: Waterkringloop sluit zich uiteindelijk Industrie en waterschappen Zuiveringskosten vergeleken Focus op: Aqua Nederland Vakbeurs 2008

2 Waterfocus ganzeSeite:Layout :24 Seite 1 Armaturen Meet- en regeltechniek Het drukhoudventiel zonder bouten Bouten die er niet zijn kunnen niet corroderen! Het nieuwe kunststof drukhoudventiel DHV 715-SL en DHV 716-SL: Zonder bouten Extreem lage hysterese In de maten DN10 t/m DN25 PVC-U, PP en PVDF Vraag de Prijscatalogus 2008 aan (hard-copy en op CD-ROM met zoekmachine)! +31 (0) of benelux@asv-stuebbe.de Pompen Kogelkraan W 1 Partner for Solutions Alle technische gegevens en meer vindt u op: ASV Stübbe Nederland B.V. Kronenburgsingel NL-6831 GX Arnhem, Nederland +31 (0) tel +31 (0) fax benelux@asv-stuebbe.de

3 I N D U S T R I E M A G A Z I N E 3 Van WaterFocus naar WaterForum Magazine U heeft het waarschijnlijk al gezien op de omslag: WaterFocus heet voortaan WaterForum Magazine. Al verder lezend, zult u zien dat er niet veel is veranderd. De inhoud blijft dezelfde. Wij willen ons met het magazine blijven richten op een hoge redactionele kwaliteit voor lezersdoelgroepen binnen de industrie en watersector. Verandert dan alleen de naam, zult u zich misschien afvragen? Neen, onze opzet is dat er een sterke band gaat ontstaan met de website WaterForum Online ( en de wekelijkse nieuwsbrief. De nieuwe naam voor WaterFocus zoals u het kent, is een eerste stap in die richting. We willen het u makkelijker maken door de relatie te verbeteren tussen de 'online' actualiteit en de achtergrond en opinie in dit magazine. Inhoud 4 NieuwsDigest Het belangrijkste nieuws uit de watersector van de afgelopen weken. 7 Duurzaam ondernemen Technisch kan het, economisch nog niet altijd: het sluiten van de waterkringloop. Weliswaar loopt de industrie in Nederland, gezien de flinke waterhoeveelheid, niet voorop. Maar desondanks gaat die sluiting er komen. Dat stellen Bert Welkers van de brancheorganisaties Aqua Nederland en Bart-Jan Brandt van de VLM. Beiden koesteren ze veel verwachtingen over duurzaam ondernemen. 11 Zuiveringskosten vergeleken Wie is met de afvalwaterzuivering nu eigenlijk duurder uit? De waterschappen of de industrie? Om een einde aan de discussie te maken, initieerden beide een onderzoek. Wat blijkt: de kosten lopen behoorlijk uiteen. We lichten de achtergronden toe. 16 DBFO praktijk Er was al een dbfo-contract voor de levering van demiwater aan het Veendamse Kisuma Chemicals. Het aantal kubieke meter blijkt echter niet genoeg, want de chemische onderneming groeit flink. Vandaar dat leverancier North Water en Kisuma Chemicals opnieuw om de tafel gingen zitten met een hernieuwde leveringsafspraak als gevolg. 19 Beurskatern Aqua Nederland Op 18, 19 en 20 maart vindt in Gorinchem de Aqua Nederland Vakbeurs plaats. Wederom vormt dit evenement hét trefpunt van de Nederlandse watersector. Al 150 exposanten hebben zich al aanmeld en dat is beduidend meer dan bij de eerste editie vorig jaar. Succes is gegarandeerd. 27 Podium: Geen ongebreidelde verhoging zuiveringsheffing Constant van den Thillart, voorzitter Vereniging Industriewater (VIW) en milieumanager Heineken, vindt dat de invoering van de Kaderrichtlijn Water (KRW) geen vrijbrief voor de waterschappen mag zijn om nu al de ve-heffing onbeperkt te verhogen. Hij legt uit wat er aan de hand is. 29 Watertechnoloog of procestechnoloog? Is de oude vertrouwde watertechnoloog een uitstervend ras? Johan van Mourik, voorzitter SKIW en manager projecten EdeA, denkt van wel. Maar hij houdt een slag om de arm. Om eventuele grote tekorten aan vakmensen in de toekomst te voorkomen, pleit de voorzitter onder meer voor een gericht onderwijsaanbod. 31 Carrière Bij Douwe Stelpstra zijn idealen samen- en uitgekomen. Hij werkt in een ontwikkelingsland én in de watersector. In Kenia houdt hij zich bezig met de productie van schoon drinkwater voor de lokale bevolking. Van de onlusten in dat land merkt hij tot nu toe niet veel. Hij gaat er verder op in, en legt uitgebreid zijn enthousiasme voor water uit. Voor adverteerders is deze sterkere band interessant om zich via één merknaam aan de markt te presenteren. Daarbij komt dat WaterForum dit najaar ook evenementen gaat organiseren die u in de gelegenheid stellen uw collega lezers persoonlijk te ontmoeten. Kortom, als lezer kunt u de vakinformatie digitaal, op papier en via persoonlijk contact tot u nemen. Veel leesplezier! Rinus Onland Uitgever WaterForum Media rinus@waterforum.net Bronnen redactioneel Warme bronnen om in te zitten voor de ontspanning. Koude bronnen om te drinken voor de verfrissing. Bronnen, als zelfstandig naamwoord, zijn er om tot bezinning te komen. Voor de industrie zijn waterbronnen echter bittere noodzaak voor de productie. Toch dringt bij de industrie langzaam door dat water een natuurlijke grondstof is die even voor intern gebruik wordt geleend. Zo constateren voorzitters Bert Welkers en Bart-Jan Brandt van de brancheorganisaties Aqua Nederland en VLM in deze editie en aan de vooravond van de Aqua Nederland Vakbeurs. Consumenten vragen om producten die gemaakt worden met duurzaam gebruik van grondstoffen en dat gaat ook het industriële watermanagement domineren, zo verwachten zij. Wordt de watersector bovenal gedicteerd door de milieuwetgeving, langzaam gaat de consument ook een belangrijke rol spelen. Het wordt tijd voor bezinning en dat kan maar tot een ding leiden: hergebruik. De nieuwe bron wordt het eigen gezuiverde afvalwater. Regelmatige bezinning op de core business kan natuurlijk nooit kwaad en het eventuele uitbesteden van de waterbehandeling is een telkens terugkerende vraag. Bronnen, als werkwoord. In deze editie twee artikelen daarover met als belangrijkste conclusie: de Nederlandse industrie is nog niet echt overtuigd van het voordeel van het outsourcing van het volledige watermanagement. Jac van Tuijn Hoofdredacteur WaterForum Magazine redactie@waterforum.net

4 interview NieuwsDigest 4 I N D U S T R I E M A G A Z I N E Vergunning voor de onttrekking grondwater is terecht verleend De provincie Gelderland heeft zuivelproducent Coberco in Steenderen terecht een vergunning verleend voor een extra grondwaterwinning tot kubieke meter per jaar. De Raad van State verwierp bezwaren tegen de vergunning. De eventueel maximaal optredende grondwaterstanddaling van twaalf centimeter is slechts een fractie van de natuurlijke fluctuatie van 1,60 meter. Zowel de provincie als VEMW, de belangenvereniging van zakelijk watergebruikers, voelen zich gesterkt door de uitspraak. Volgens de provincie Gelderland bewijst de uitspraak de zorgvuldige aanpak bij de vergunningverlening. Beide partijen erkennen dat de uitspraak geen vrijbrief mag zijn voor ongebreidelde onttrekkingen. Het blijft altijd maatwerk, afhankelijk van de lokale situatie, reageert VEMW-directeur Henk Brons. Polymeer verbetert effluent Het polymeer Nalmet speelt een belangrijke rol bij de verbetering van de filtreerbaarheid van effluent voor dead-end filtratie. Dat concludeert Arthur Geilvoet, student aan de TU Delft. Uit zijn onderzoek blijkt dat vooral zeer kleine deeltjes van 0,1 tot 0,45 micrometer verantwoordelijk zijn voor de verstopping van membranen. Hij onderzocht zes technieken die hiervoor een mogelijke oplossing kunnen bieden. Dosering van Nalmet verbeterde de filtreerbaarheid met 40 tot 55 procent. Ook de toevoeging van gegranuleerd actiefkool biedt soelaas; de filtreerbaarheid nam toe met veertig procent. Hoe de fracties helemaal zijn te verwijderen, vergt nader onderzoek. Evides bouwt nieuwe waterfabriek voor Yara Evides Industriewater bouwt en beheert voor kunstmestfabrikant Yara in het Zeeuwse Sluiskil een nieuwe demiwaterinstallatie. De looptijd van het DBFO-contract (design, build, finance & operate) bedraagt twaalf jaar. De nieuwe fabriek krijgt een capaciteit van drie miljoen kubieke meter water en moet in juni 2009 operationeel zijn.. De CFD-simulatie levert een beeld op van kleuren en pijlen die de snelheidsverdeling weergeven in de buitenste ring van de actief-slibtank. Bij een lage snelheid (donker blauw) is er risico op bezinking, terwijl bij hoge snelheid (licht blauw naar geel) de voorstuwing veel energie verbruikt (grafiek: Tauw). Besparing op rwzi s dankzij 3D-modellen Adviesbureau Tauw stelt dat door in grote rioolwaterzuiveringen driedimensionale simulatiemodellen voor vloeistofstroming te gebruiken, al snel tien tot twintig procent aan energiekosten is te besparen. Bij toepassing van de simulatiemodellen bij Amsterdamse en Eindhovense zuiveringen maakte Tauw inzichtelijk dat niet alle mengers en voorstuwers Op rwzi Eindhoven worden de snelheden gemeten waarmee het afvalwater door het beluchtingsbassin stroomt (foto: Bosman Water). continu in gebruik hoeven te zijn. Het slib bezinkt niet en de zuiveringsprestaties leiden er niet onder. Tauw vond een eenvoudige manier om Computer Fluid Dynamics (CFD) toe te passen op zuiveringen. Het bureau ziet ook mogelijkheden voor onder meer de optimale plaatsing van sensoren, pompen en mengers. Meer nieuws online Het nieuws op deze nieuwspagina's is ook te vinden op de website WaterForum Online. Als u een abonnement neemt op de gratis nieuwsbrief, ontvangt u wekelijks het nieuws uit de watersector. Kijk op:

5 Goedkopere oplossing problematiek zout water Mechanische Damp Recompressie (MDR), de techniek die zout water indampt en omzet in zoet water, kan met steeds minder energie toe. Dat blijkt uit proeven die de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden en vier bedrijven sinds eind 2005 uitvoeren. Zout bedrijfsafvalwater wordt verdampt waarna de damp wordt gecomprimeerd. Een warmtewisselaar levert de hierbij vrijkomende warmte terug aan de zoute, te behandelen afvalstroom. Een buiten de verdamper geplaatste warmtewisselaar die zo langer schoon blijft, speelt een hoofdrol bij de energiewinst. Een proefinstallatie bij Hooidammer Kaas in Heerenveen zet pekelwater met succes om in gezuiverd, loosbaar water dat aan de KRW-normen voldoet I N D U S T R I E M A G A Z I N E Export Nederlandse watersector - WEX 100* * = WEX-indexcijfer (in startjaar 2000 goed voor 3,9 miljard euro) ** = voorlopige WEX-index op basis van eerste gegevens Bron: NWP december 2007 WaterForum Magazine ** 2006 NieuwsDigest interview Export watersector groeit stevig door De export van de Nederlandse watersector groeide in 2006 met twaalf procent tot een recordwaarde van 5,2 miljard euro. De toename volgt op een eveneens goed 2005, waarin de stijging ruim tien procent bedroeg. Dit blijkt uit een voorlopige prognose van de Watersector Exportindex van het Netherlands Water Partnership (NWP). Europa blijft de belangrijkste exportmarkt voor de Nederlandse watersector. Britse voedselproducenten willen dagelijks 140 miljoen liter besparen De grote voedselproducenten in Groot-Brittannië gaan gezamenlijk per dag 140 miljoen liter water besparen. Dat hebben de bedrijven, waaronder Coca-Cola, Unilever, Mars en Nestlé, althans afgesproken in de Federation House Commitment. Deze 21 en andere bedrijven die zich bij de intentieverklaring aansluiten, verplichten zich tot het nemen van besparingsmaatregelen op hun productielocaties. Uiteindelijk moeten de besparingen oplopen tot twintig procent in Aqua Nederland onderscheiding Directeur Guy Heijnen van Hatenboer Water kreeg eind januari een onderscheiding van de brancheorganisatie Aqua Nederland. Heijnen is voorzitter van de werkgroep Legionellapreventie van Aqua Nederland en hij is de laatste tijd zeer actief op het gebied van legionellatechnieken. Hij kreeg de prijs voor zijn aanwezigheid op de zeer vele overleggen met andere branches en overheden. De werkgroep Legionellapreventie is vertegenwoordigd in verschillende begeleidingsgroepen en colleges van deskundigen voor het opstellen van richtlijnen en gebruiksvoorschriften. Met name Legionella in koeltorens en alternatieve bestrijdingstechnieken kregen het afgelopen jaar binnen de werkgroep veel aandacht. Daarnaast heeft reiniging en desinfectie van leidingen hun aandacht. Ook in 2008 staan deze items hoog op de agenda van de werkgroep. Heijnen wil onverminderd doorgaan met het overleg. Zijn doel daarbij is om, samen met de verschillende branches, de kennis en expertise op het gebied van legionellabestrijding breed uit te dragen, tot aan de minster toe. Hoge verwachtingen nieuwe watertechnologie Van de industriële bedrijven die op korte termijn een waterprobleem verwachten, is 62 procent geïnteresseerd in nieuwe watertechnologie. De voorwaarde is wel dat de nieuwe technologie rendabel is. Dit blijkt uit een recent marktonderzoek dat het Netherlands Water Partnership (NWP) liet uitvoeren onder zo'n duizend industriële bedrijven. De marktgegevens zijn bedoeld voor de innovatiemakelaars die het NWP heeft aangesteld om aanbieders of vragers van nieuwe waterbehandelingstechnologie te assisteren bij de bouw van installaties waarvoor geen referenties voor handen zijn. Van de duizend ondervraagde industriële bedrijven hebben er negenhonderd met water van doen. Het overgrote deel (68 procent) verwacht in de watervoorziening geen investeringen. Dergelijke investeringen beperken zich tot 215 bedrijven die verwachten de komende jaren op zoek te zullen gaan naar een nieuwe waterinstallatie. Volgens NWP-medewerker Ivo Demmers, is het marktonderzoek belangrijk voor het versneld op de markt kunnen brengen van nieuwe watertechnologie. In de ogen van de leveranciers van waterbehandelingsapparatuur zijn de industrie, drinkwaterbedrijven en waterschappen, terughoudend met de invoering van nieuwe technologie waarvoor geen referenties bestaan. Het NWP wil daarom aanbieders en afnemers helpen bij de eerste toepassing van dergelijke technologie. "We hebben makelaars aangesteld die gratis kunnen assisteren bij de bouw van full scale installaties. Het gaat daarbij wel om nieuwe watertechnologie met een goede exportpotentie", zo laat Demmers weten. Aanval geopend op openstaande watervacatures Stichting Wateropleidingen en het Netherlands Water Partnership gaan samen optrekken om moeilijk vervulbare vacatures in de watermarkt aan te pakken. Hiervoor is een proef gestart gericht om kwaliteiten van zij-instromers beter te benutten. Voor degenen die net niet over de juiste kwalificaties beschikken, komt een speciaal opleidingsprogramma beschikbaar. Uit berekeningen blijkt dat er in 2011 een tekort van 8000 watertechnologen bestaat; vooral MBO ers.

6 2008 presenteert Innovatieve watertechnologieën in de industrie Vakbeurs en workshop op dinsdag 3 juni 2008 in de Brabanthal in Leuven (B) Italian Investment Desk Gratis en deskundig advies over Zakendoen in Italië Informatie over investeringsklimaat, algemene sectoriële informatie, praktische informatie over het oprichten van een bedrijf, informatie over soorten rechtspersonen, het belastingsysteem en subsidievoorzieningen Projectevaluatie, locatiescouting, locatiebezoeken, relatiemanagement met de locale overheid, financiële ondersteuning (ondersteuning en management op maat voor het verkrijgen van kapitaal, tegemoetkomingen en leningen) Doorlopende ondersteuning, follow-up diensten en begeleiding, uitbreiding van uw onderneming amsterdam@amsterdam.ice.it Info en registratie : (Advertorial) AQTNAV_WS_WATERFORUM.indd :19:56 Handelsmissie watersector naar Vietnam De economie van Vietnam, het kleine China groeit jaarlijks met 9%. Naast groeiende welvaart brengt dat ook een groeiende druk op het milieu met zich mee. Dumping van zware metalen en giftige chemicaliën heeft geleid tot vervuiling van oppervlakte- en bodemwater. Het Ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen heeft strengere wetgeving afgekondigd om vervuiling tegen te gaan in de toekomst. Momenteel wordt die wetgeving geïmplementeerd, en dat biedt kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven. MeetIn organiseert, in opdracht van de Economische Voorlichtingsdienst (EVD), een handelsmissie naar Vietnam, met het doel om Nederlandse bedrijven samen kansen te laten identificeren en benutten. De missie vindt plaats van 31 mei tot 6 juni In samenwerking met Hanh Do van Vietnam Consult & Trade wordt per deelnemer een individueel matchmakingtraject opgesteld, om ervoor te zorgen dat deelnemers met de juiste, bevoegde personen in contact komen. Omdat economische activiteit in Vietnam zich concentreert in industriële zones, zal een aantal van dergelijke zones bezocht worden. Tevens is aandacht voor waterzuivering ten behoeve van landbouw en irrigatie, en water voor huishoudelijk gebruik. Bij deze nodigt MeetIn u uit om op woensdag 26 maart 2008 in Utrecht aanwezig te zijn bij de informatiebijeenkomst. Op deze bijeenkomst zal worden ingegaan op de situatie in Vietnam, en wordt gezamenlijk de doelstelling, focus en invulling van de missie samengesteld. Voor meer informatie en aanmelding voor de informatiebijeenkomst kijkt u op of neem contact op met MeetIn, Peter-Jan van As, op telefoonnummer / of peterjan@meetin.eu

7 I N D U S T R I E M A G A Z I N E 7 interview Nederland mag geen gidsland meer zijn als het gaat om het milieu. Desondanks is de orderportefeuille van de Nederlandse watertechnologiebedrijven goed gevuld. Volgens Bert Welkers van Aqua Nederland en Bart-Jan Brandt van de VLM leidt de invoering van de Kaderrichtlijn Water tot nieuwe investeringen. Duurzaam ondernemen: krachtige mondiale trend "Ook Nederland sluit uiteindelijk de waterkringloop" Tekst: Jac van Tuijn Foto's: Michelle Muus De orderportefeuille van de Nederlandse watertechnologiebedrijven is behoorlijk gevuld en veel ondernemingen richten zich op innovatieve waterbehandelingstechnieken om goed voorbereid te zijn op nieuwe regelgeving. Daarbij draait het voornamelijk om de Europese Kaderrichtlijn Water. Ook de groeiende belangstelling voor duurzaam ondernemerschap houdt de watertechnologiebedrijven bezig. In het bijzonder de interesse voor het hergebruik van industriewater. Dat zijn de meest markante onderwerpen die naar voren komen uit het interview dat de redactie van WaterForum Magazine had met voorzitters Bert Welkers van Aqua Nederland en Bart-Jan Brandt van de VLM. Financiële markten Aqua Nederland is de brancheorganisatie voor watertechnologiebedrijven en de VLM voor milieutechnologiebedrijven. Beide organisaties vertegenwoordigen samen zo'n 170 bedrijven. "De toestanden op de financiële markten zullen misschien wel tot een terugval leiden, maar de invoering van de Kaderichtlijn Water gaat toch door", vertelt VLM-voorzitter Bart-Jan Brandt. Brandt weet als geen ander dat voornamelijk regelgeving de milieumarkt bepaalt. In het geval van de Europese Kaderrichtlijn Water gaat het om nieuwe maatregelen gericht op vergaande zuivering van afvalwater, zodat het oppervlaktewater waarop het gezuiverde afvalwater wordt geloosd, schoner wordt. Over een verdergaande zuivering als gevolg van de Europese richtlijn spreekt menigeen al jaren, maar in 2009 wordt eindelijk duidelijk om welke zuiveringsinstallaties het precies gaat. "De watermarkt staat niet helemaal los van de economische ontwikkeling", aldus Brandt. "Maar het is vooral de regelgeving die onze markt domineert."

8 interview 8 I N D U S T R I E M A G A Z I N E Voorzitter Bert Welkers van Aqua Nederland: "De orderportefeuille bij onze apparatenbouwers is goed gevuld. Voorzitter Bert Welkers van Aqua Nederland onderschrijft de uitspraken van zijn VLM-collega; voor zover het gaat om het zuiveren van afvalwater. "De orderportefeuille bij onze apparatenbouwers is goed gevuld. Misschien niet bij alle bouwers, maar over de hele linie hoor ik positieve geluiden." Minder goede geluiden signaleert hij bij de adviesbureaus. "Vorig jaar hadden die nog heel veel werk. Nu hoor ik dat het terugloopt." Welkers kan er geen verklaring voor geven. "Het kan om een normale terugval gaan, omdat vorig jaar wel heel erg veel advieswerk is uitgevoerd. Het kan ook een voorbode zijn van slechtere tijden." Dat laatste zou hem bevreemden. Want ook Welkers ziet dat er juist vanwege de invoering van de Kaderrichtlijn Water nog veel onderzoek moet plaatsvinden. Nieuwe generatie drinkwatertechnologie Welkers wijst erop dat er vanuit de Kaderrichtlijn Water nu meer aandacht komt voor hormoonverstorende stoffen en medicijnresten. "Je ziet een lange lijst van stoffen die milieuproblemen veroorzaken. Via het afvalwater komen die in het oppervlaktewater en vormen op zich weer een probleem voor de drinkwaterbedrijven die hiervan schoon drinkwater moeten maken. Dit vraagstuk is op te lossen door de stoffen af te breken of te verwijderen, maar daar moeten we eerst de behandelingstechnieken nog voor verbeteren," aldus de voorzitter van Aqua Nederland. "Je ziet in onze sector dan ook veel innovatieve bedrijven, met onder meer nieuwe generatie UV- en ozonfilters." Welkers merkt eveneens op dat Nederland mogelijk niet Drie beurzen technologie Dit jaar zijn de Nederlandse watertechnologiebedrijven met hun nieuwste aanbod te zien op drie belangrijke vakbeurzen. De eerste is Aqua Nederland in Gorinchem van 18 tot en met 20 maart. Daar staan alleen Nederlandse exposanten. In mei vindt de grootste milieuvakbeurs ter wereld plaats; de IFAT in München, Duitsland. Op dit evenement staan ook veel exposanten uit de watersector. Verder is er van 30 september tot en met 3 oktober de Aquatech 2008 in Amsterdam: de grootste internationale vakbeurs in de wereld en helemaal gericht op watertechnologie. Meer informatie brancheorganisaties: en Meer informatie vakbeurzen: en meer voorop loopt met milieubeleid, maar wel met de drinkwaterkwaliteit. Hij ziet graag dat we die voorsprong behouden. "Daarvoor is het echter belangrijk dat we innoveren." Nullozing Brandt praat tijdens het interview namens de VLM-leden die specifiek in de watersector zitten en zich vooral bezig houden met afvalwater. Welkers legt de nadruk wat meer op drinkwater omdat in de industrie, waar zijn leden vooral actief zijn, veel aandacht is voor een hoogwaardige waterkwaliteit. Beiden vinden elkaar op twee onderwerpen: duurzaam ondernemen en kringloopsluiting. Twee onderwerpen die ook nog eens in elkaars verlengde liggen. "In de industrie wordt steeds vaker gesproken over 'zero discharge', nullozing", zegt Welkers. "In Nederland zie je dat er zoveel water voorhanden is, dat er uiteindelijk niet voor wordt gekozen. Het innemen van drinkwater en het lozen van het gezuiverde afvalwater is bij ons nog net iets makkelijker. Toch gaat het er zeker komen, ook in Nederland", zo luidt de stellige overtuiging van Welkers. Niet vanwege milieueisen van de overheid maar via het bedrijfsleven zelf: door het duurzaamheidprincipe dat dicteert zo min mogelijk grondstoffen te gebruiken. Welkers ziet een heel krachtige mondiale ontwikkeling. "De gevoeligheid hiervoor van in het bijzonder merkfabrikanten neemt toe. Onder meer autoproducenten en brouwerijen worden allemaal zero-discharge", aldus Welkers. Duurzaam inkopen Brandt valt Welkers bij. Ook hij ziet de doorwerking van het duurzaam ondernemen: zuinig omgaan met energie, minder CO2-uitstoot, en in dat rijtje past ook water. Als voorbeeld noemt Brandt dat hij onlangs bij een bijeenkomst was over duurzaam inkopen door de overheid. "Tot voor kort ging duurzaam inkopen alleen over papier en pennetjes. Intussen zit ik met ambtenaren aan tafel die praten over het duurzaam bouwen van waterzuiveringen. Dan komt de vraag op tafel welke materialen we gebruiken en hoeveel energie nodig is om het beton van zuiveringen af te breken. Dat zijn criteria waar voorheen nauwelijks over werd nagedacht." Volgens Brandt is deze trend onontkoombaar en gaat deze de ontwikkeling van nieuwe watertechnologie sterk beïnvloeden. Brandt en Welkers denken dat Nederland dankzij de ruime watervoorraad nog in een luxe positie zit,

9 I N D U S T R I E M A G A Z I N E 9 Overheid gaat duurzaam inkopen De overheid heeft werkgroepen opgericht die voor tachtig productengroepen duurzaamheidscriteria uitwerken. Het doel is dat in 2010 het Rijk deze producten volledig duurzaam inkoopt, later gevolgd door de lagere overheden waaronder de waterschappen. De criteria gelden niet voor het bedrijfsleven, maar het dwingt de leveranciers van die productengroepen wel tot ontwikkeling van nieuwe minder milieubelastende producten. Deze producten zijn dan beschikbaar voor bedrijven die duurzaam willen ondernemen. Een van de werkgroepen richt zich specifiek op de grond-, weg- en waterbouw en kijkt daarbij ook naar een duurzaamheidscore voor rioolwaterzuiveringsinstallaties. Meer informatie: waardoor de mondiale trend niet zo sterk doorklinkt. Toch denken zij dat, als reactie op het nieuwe denken van de consument over de natuur, de productmarketing overal leidt tot waterkringloopsluiting binnen fabrieken, en uiteindelijk dus ook in Nederland. Technisch geen probleem Waterkringloopsluiting is volgens beiden technisch geen enkel probleem. "Er is geen standaardoplossing", aldus Welkers. "Ieder productieproces is verschillend en vraagt om een andere oplossing. Bovendien kan het zijn dat er een forse toename van het energieverbruik tegenover staat en dan is de kringloopsluiting niet verstandig." Brandt signaleert dat zijn afnemers al kiezen voor nieuwe installaties die het afvalwater zover zuiveren dat de stap naar kringloopsluiting nog slechts heel klein is. "We zien de verkoop van losse zuiveringsinstallaties naar de achtergrond verschuiven. Het wordt voor de klant steeds meer een samenspel van de waterbehandeling en het hele bedrijfsproces", aldus Brandt. Het is volgens hem een heel andere manier van denken, waarbij het niet langer gaat om het bestellen van een apparaat. "In opkomst zijn modulesystemen die van onze bedrijven worden gehuurd. Er is een probleem en bij onze leden wordt vervolgens snel een container met een behandelingsinstallatie gehuurd. Is het probleem voorbij, dan komt de container weer terug. Ofwel: snel reageren, dát kenmerkt momenteel volgens Brandt de watermarkt. Niet zonder de buitenlandse markt Brandt en Welkers vinden dat de Nederlandse watermarkt goed is uitgekristalliseerd: veel kleine bedrijven die componenten leveren en een enkel gespecialiseerde systeembouwer. "Wij zijn een componenten land", vindt Welkers. "De enkele systeembouwers die we hebben, werken vooral voor de lokale markt. We beschikken echter niet over Invoering Kaderrichtlijn Water interview bouwers van grote internationale allure." Dat gemis remt volgens Welkers de innovatie in Nederland. "We hebben bijvoorbeeld geweldige membranen. We moeten echter naar het Franse Veolia en het Duitse Siemens om ze geïntegreerd te krijgen in de waterbehandelingsapparatuur." Totaaloplossing Volgens Brandt vragen buitenlandse klanten vaak naar een totaaloplossing voor hun waterprobleem. "Om aan dat verzoek te voldoen, is een compleet behandelingsconcept inclusief het beheer cruciaal. Daarmee zijn de grote buitenlandse aanbieders ons dus voor. Het is zaak dat de Nederlandse watertechnologiesector zich toelegt op bepaalde marktniches en voortdurend innoveert. Dankzij die vernieuwingen blijven we interessant voor grote marktpartijen", zo redeneert Brandt. De Nederlandse watermarkt is niet compleet zonder een forse export, concluderen beide voorzitters tot slot. "De toestanden op de financiële markten zullen misschien wel tot een terugval leiden, maar de invoering van de Kaderichtlijn Water gaat toch door", zegt VLM-voorzitter Bart-Jan Brandt. Eind dit jaar moeten de waterschappen hun stroomgebiedbeheersplannen klaar hebben voor de Eems, Rijn. Maas en Schelde. Deze plannen geven aan hoe schoon het oppervlaktewater (bijna waterlichamen) in 2015 moet zijn. De plannen moeten ook bepalen met welke maatregelen de waterschappen denken die waterkwaliteit, per waterlichaam, te kunnen realiseren. In 2009 worden de plannen naar de Europese Unie gestuurd en gaat deze erop toezien dat de uiteindelijke maatregelen ook allemaal daadwerkelijk in 2015 zijn uitgevoerd. De richtlijn geeft de mogelijkheid om maatregelen zes jaar uit te stellen, zodat de gewenste waterkwaliteitpas in 2021 wordt bereikt. Meer informatie:

10 Wij houden het graag luchtig Atlas Copco is een begrip op het gebied van perslucht en loopt voorop als het gaat om kwaliteit, betrouwbaarheid en innovatie. We ontwerpen en fabriceren iedere machine volgens de laatste techniek, met de beste materialen en onder de hoogste kwaliteitsnormen. Ook besteden we veel aandacht aan het bedenken van milieuvriendelijke oplossingen. Het ontwerp van onze serie lagedruk compressoren is daar slechts één voorbeeld van. Deze machines hebben een absoluut olievrije werking, een aangenaam geluidsniveau van 67 db(a), een extreem laag energieverbruik en een plug en play concept dat een aparte fundering en extra leidingwerk overbodig maakt. Wilt u weten wat de beste persluchtoplossing voor u is? Neem dan vrijblijvend contact met ons op. Ons telefoonnummer is U kunt ook mailen naar info@nl.atlascopco.com. Onze persluchtspecialisten geven u een advies op maat. Atlas Copco Compressors Nederland Merwedeweg 7, 3336 LG Zwijndrecht Postbus 200, 3330 AE Zwijndrecht Tel (078) Fax (078) Het brede leveringsprogramma van Atlas Copco omvat ook hogedruk lucht- en gascompressoren in verschillende capaciteiten, met of zonder frequentieregeling, persluchtdrogers, persluchtfilters, oliewaterscheiders, persluchtleidingsystemen, gereedschappen, generatoren, rots- en mijnbouwapparatuur. Committed to your superior productivity.

11 I N D U S T R I E M A G A Z I N E 11 AFVALWATER De afvalwaterzuivering door waterschappen is structureel duurder dan die van de industrie: deze, door de industrie geuite opinie, kan van tafel. Tenminste, dat vinden de waterschappen op basis van een kostenvergelijking tussen een aantal industriële zuiveringsinstallatie met die van het waterschap Brabantse Delta. Deze vergelijking wijst uit dat de kosten per installatie door elkaar lopen. Er bestaan dure industriële zuiveringen en goedkope rioolwaterzuiveringinstallaties, en andersom. Enig licht in de problematiek. Vergelijking industriële en communale waterzuiveringen De rwzi Dongemond bij Oosterhout. Hoge zuiveringskosten waterschappen is een vooroordeel Tekst: Alex van Hoof Grafiek: Marco de Groot Foto's: Waterschap Brabantse Delta Industrie en waterschappen zitten geregeld aan tafel om te praten over de zuiveringstarieven voor afvalwater. Bedrijven zuiveren soms hun afvalwater zelf en lozen het effluent op het oppervlaktewater. Weer andere ondernemingen lozen afvalwater op het riool en betalen het waterschap voor de zuiveringskosten. Gaat het in het laatste geval om grote hoeveelheden afvalwater, dan past het waterschap de rioolwaterzuivering daarop aan. Daartoe sluiten de partijen een contract en een speciaal tarief af. Moeizaam Die tariefsonderhandelingen verlopen gewoonlijk moeizaam omdat, zo ervaren de waterschappen, de industrie vindt dat de zuiveringsinstallaties van de waterschappen inefficiënt zijn. De kosten van de zuiveringsinstallatie van het waterschap zouden veel hoger zijn dan die bij de eigen industriële zuiveringen. Een hardnekkig vooroordeel, zo kwalificeert projectdirecteur Freek Kramer van Witteveen+Bos de opvatting. Kramer werkte mee aan een onderzoek, in opdracht van de Noord-Brabantse Waterschapsbond, waarbij in West- Brabant de zuiveringskosten zijn vergeleken van een aantal industriële en enkele communale zuiveringen van het waterschap Brabantse Delta. Dijkgraaf Joseph Vos van waterschap West-Brabant en voorzitter van de Noord-Brabantse Waterschapsbond reageert verheugd op de uitkomst van het onderzoek. Volgens Vos is de lucht tussen industrie en waterschappen nu geklaard. Dankzij het onderzoek staan het Noord-Brabantse bedrijfsleven en de vier Brabantse waterschappen weer op vertrouwde voet. Winst Het herstellen van het door de jaren gegroeide wantrouwen was hard nodig", verduidelijkt dijkgraaf Vos. "Tijdens onze overleggen met het bedrijfsleven hoorden wij van onze gesprekspartners dat de waterschappen te duur waren. Ondernemers zijn zelf veel beter in staat om de waterzuivering te regelen. Dat is goedkoper en doen ze slimmer, was de opinie. Dat blijkt nu nergens op gebaseerd; een slag in de lucht. Freek Kramer van Witteveen+Bos beaamt de constatering van de Brabantse dijkgraaf en zegt verder: Er is nu wederzijds begrip en de wil er samen uit te komen.

12

13 I N D U S T R I E M A G A Z I N E 13 AFVALWATER interview De belangrijkste uitkomst van het onderzoek is dat waterschappen en industrie een waaierend kostenpatroon hebben. Gemiddeld is een waterschap iets goedkoper en liggen de kosten dichter bij elkaar dan bij de industrie. Opvallend is dat bij de industrie de zuiveringskosten heel sterk uiteenlopen. Zo kent het bedrijfsleven de goedkoopste zuiveringen, maar tegelijk ook de duurste. Volgens Witteveen+Bos hebben de variaties vooral te maken met een eventuele overcapaciteit van de zuivering en de aard van de verontreiniging in het afvalwater. Verder valt op dat de investeringskosten bij de waterschappen hoger zijn. Bij de bedrijven bedragen die gemiddeld jaarlijks 35 euro/ve en bij het waterschap (inclusief transport), en bij de waterschappen ruim 47 euro/ve. Verdere besparing Zowel van de zijde van de waterschappen als van de industrie is er behoefte aan een vervolgonderzoek. Belangrijke insteek daarbij is dat aan beide zijden de kosten omlaag gaan. Dijkgraaf Vos: Nu willen we in het vervolgrapport weten op wat voor wijze de waterschappen en het bedrijfsleven gezamenlijk de kosten van de afvalwaterzuivering kunnen laten dalen. Hij geeft alvast een schot voor de boeg. Wellicht dat we veel meer moeten werken aan een integrale ketenaanpak. Is het verstandig dat het bedrijfsleven en de waterschappen samen gezuiverd water aan het oppervlaktewater gaan leveren? De ketenaanpak kan zich eveneens uitstrekken op het vlak van vergunningen. Heeft een bedrijf bijvoorbeeld bepaalde vergunningen nodig als het waterschap voorzieningen heeft die deze feitelijk overbodig maken? Dit soort vragen is interessant voor de nadere studie. Benodigde capaciteit Uit het onderzoek blijkt dat het kiezen van juiste capaciteit een enorme invloed heeft op de zuiveringskosten. De onderzoekers reiken in het onderzoeksrapport al enkele ideeën aan. Zo moeten volgens het rapport de gebouwde installaties goed ontworpen zijn op de aard en hoeveelheid van het te behandelen afvalwater. Daarnaast is het cruciaal om de prognoses die bij de bouw van een installatie worden gemaakt, zo nauwkeurig mogelijk aan te laten sluiten bij de realiteit. Als de afwijking tussen verwacht afvalwateraanbod en het werkelijke aanbod groot is, wordt een efficiënte en doelmatige bedrijfsvoering lastig, zo niet onmogelijk euro/jaar/kve Waterschappen: 17 euro versus industrie 23 euro Zuiveringskosten industrie waterschap 0 <<< eenvoudig te zuiveren influentkarakteristiek moeilijk te zuiveren >>> Industrie RWZI exclusief transport RWZI inclusief transport Bron: Notitie managementsamenvatting kostenvergelijking zuivering van afvalwater, augustus 2007 WaterForum Magazine 2008 Witteveen+Bos heeft de kostenopbouw onderzocht van de afvalwaterzuivering van zeven bedrijven en die van alle rioolwaterzuiveringen van waterschap Brabantse Delta. Wat vooral opvalt, is de grote spreiding van de jaarlijkse kosten bij de bedrijven. Gemiddeld kost het zelf zuiveren van afvalwater een bedrijf jaarlijks 23 euro per vervuilingseenheid (ve). De brandbreedte daarbij loopt van 14 euro tot 37 euro. Ter vergelijking: bij de waterschappen is dit gemiddeld iets lager: op 17 euro per jaar per met een veel kleinere brandbreedte van 12 tot 21 euro. De spreiding bij de bedrijven is dus groter, wat deels toe te schrijven is aan een aantal onderbelastte installaties en grotere spreiding in schaalgrootte.

14 DBFO STAND VAN ZAKEN 14 I N D U S T R I E M A G A Z I N E DBFO (Design, Build, Finance, Operate) Rond de eeuwwisseling leek het uitbesteden van industriewater helemaal te gaan doorbreken. Energie- en waterbedrijven beconcurreerden elkaar om het binnenhalen van design-build-finance-operate (dbfo)-opdrachten. Op enkele uitzonderingen na, bleef de industrie zijn proceswater echter zelf behandelen en trad de stilte op de dbfo-markt in. Achter de schermen is inmiddels aan de aanbodzijde het nodige veranderd, vooral Evides Industrie is heel actief en dat lijkt langzaam effect te hebben op de vraagzijde. Bij de industrie groeit de interesse, maar tot grootschalige uitbesteding leidt dit Legionellapreventie nog niet. We maken een balans op. totale uitbesteding ontwerp bouwen financiering beheer Design-build-finance-operate totaal uitbesteden Stille wateren hebben diepe gronden Tekst: Jac van Tuijn Illustratie: Marco de Groot Foto: Martin Kers De tijd van bevlogen discussies over het uitbesteden van industriewater liggen lang achter ons. Eind jaren negentig bereidden energiebedrijven als Nuon en Essent zich voor op het opengaan van de energiemarkt en dachten zij het hele utilitiespakket, inclusief de watervoorziening, van de industrie over te kunnen nemen. Dat pakte echter anders uit. De liberalisering van de watermarkt zette nooit door toen de Tweede Kamer in 1999 de motie-feenstra aannam en daarmee vastlegde dat de drinkwaterbedrijven in handen bleven van de overheid. Desondanks waren de verwachtingen in die dagen hooggespannen toen Nuon en Essent direct begonnen industriële bedrijven over te halen hun watervoorziening geheel uit te besteden. De drinkwaterbedrijven, die bang waren hun industriële klanten kwijt te raken, gingen in de tegenaanval met speciaal opgerichte dochterondernemingen, zoals E-Water, Euritil, BetaWater en Aqualink, die op acquisitiepad werden gestuurd. Langzaam is alles een zachte dood gestorven. Nuon en Essent hebben hun wateractiviteiten helemaal afgestoten. De drinkwaterconcerns brachten in de beginjaren van deze eeuw één-voor-één de industriële activiteiten van hun dochterondernemingen weer onder bij het eigen bedrijf. Sprekend voorbeeld Daarna is het altijd rustig gebleven rond het uitbesteden van industriewater en lange tijd was de waterfabriek van Dow Terneuzen op het gebied van industriewater het enige sprekende voorbeeld van een design-build-finance-operate opdracht. Na een moeizame start door het toenmalige consortium US Filter en Delta Nuts, konden de huidige consortiumpartners Veolia en Evides in 2005 een waterfabriek in gebruik nemen. Opvallend aan de fabriek was het hergebruik van het afvalwater van Dow. Later is de opdracht uitgebreid met een voor Nederland unieke koppeling met de nabijgelegen rwzi van Terneuzen. Het gezuiverde rioolwater van de stad Terneuzen wordt sinds vorig jaar gebruikt als input voor de waterfabriek. Opleving In 2003 leefde het dbfo-concept in de watersector weer op toen het hoogheemraadschap van Delfland bekend maakte een publiekprivate samenwerking te willen aangaan voor de bouw en het dertigjarige beheer van een hele grote nieuwe zuivering bij Delft; rwzi Harnaschpolder. Het Nederlandse/ Franse consortium Delfuent met Veolia, Evides, Rabobank, Strukton en Heijmans verwierven de opdracht. In maart vorig jaar is de rwzi Harnaschpolder officieel in gebruik

15 I N D U S T R I E M A G A Z I N E 15 DBFO STAND VAN ZAKEN (dbfo) Uitvoeren van dbfo-contracten Het ideale plaatje van de industriële watervoorziening is het oppompen van het diepere grondwater. Het is schoon, heeft een constante temperatuur, is altijd voorradig en vormt een voordelige grondstof. Deze ideale situatie beperkt zich echter tot maar een klein deel van Nederland. In veel gevallen is de industrie voor de levering van zijn proceswater aangewezen op het lokale drinkwaterbedrijf. Een alternatief is het zelf van zuiveren oppervlaktewater, brak grondwater of zout zeewater met een eigen waterbehandelingsinstallatie. In Nederland zijn North Water, Evident en Evides gespecialiseerd in het uitvoeren van dbfo-contracten waarbij gedurende tien tot vijftien jaar de levering van proceswater helemaal wordt uitbesteed. WaterForum Magazine 2008 De realisatie van rwzi Harnaschpolder leidde tot nieuwe speculaties over een opleving van de Nederlandse dbfo-markt. genomen. Volgens opgave van het consortium en van het hoogheemraadschap vallen de bouw- en beheerkosten met de dbfo-opdracht zeventien procent lager uit, dan wanneer het hoogheemraadschap de rwzi zelf had gebouwd en in eigen beheer had genomen. De besparing is grotendeels gerealiseerd door een goedkopere lange termijn financiering en een andere afdekking van de risico's volgens het 'back-toback'-principe. Volgens dat principe zijn de financiering, de bouw, het beheer en de verzekering met elkaar verweven en wentelen ze de risico's niet op elkaar af. Wereldwijde groei De realisatie van rwzi Harnaschpolder met het Franse Veolia Water als een van de consortiumpartners, leidde tot nieuwe speculaties over een opleving van de markt. Immers, de grote internationale waterbedrijven als Veolia, Suez/Ondeo en Siemens-US Filter haalden overal in de wereld nieuwe opdrachten binnen voor grote waterprojecten, niet alleen in China en het Midden-Oosten, maar ook dichterbij in steden als Praag en Brussel. Tijdens de vakbeurs Aquatech 2006 kondigde Siemens aan in de Nederlandse watermarkt te willen stappen vanwege de aanwezige kennis en ervaring met hoogwaardige watertechnologie. Inmiddels is duidelijk dat de wereldwijde groei van dbfocontracten voor de watergiganten als Veolia, Suez, GE en Siemens aan Nederland voorbij is getrokken. Veolia Water concentreert zich eerst nog op de afronding van de bouw van Harnaschpolder en Siemens is een samenwerking aangegaan met Brabant Water. De prominentere aanwezigheid van de buitenlandse watergiganten leidde in Nederland nog niet tot nieuwe contracten. Gestage opbouw Achter de schermen is de laatste paar jaar vooral Evides Industriewater actief. De industriële poot van het Rotterdamse drinkwaterbedrijf levert van huis uit veel proceswater aan de industrie in de Europoort-Botlek. Dankzij deelname aan de consortia voor de waterfabriek van Dow en rwzi Harnaschpolder deed Evides veel ervaring op met dbfocontracten. Het bedrijf heeft inmiddels zijn vleugels over heel Nederland uitgeslagen door samenwerkingsverbanden aan te gaan met andere drinkwaterbedrijven. Zo participeert Evides in Noord-Nederland in North Water (met Waterbedrijf Groningen en Waterleidingmaatschappij Drenthe) en in Midden-Nederland in Evident Industriewater (met Vitens). Samen dekken de drie, op dbfo-gespecialiseerde waterbedrijven een groot deel van Nederland af en groeit de aanbodzijde van de markt gestaag. Nieuwe referenties zijn van groot belang om het vertrouwen te winnen aan de vraagzijde. Vooralsnog blijft de industrie zelf zorgen voor zijn proceswater, maar krappe investeringsbudgetten, nieuwe lozingseisen voor afvalwater en gebrek aan watertechnologen kunnen daar snel verandering in brengen.

16 interview DBFO - PRAKTIJK 16 I N D U S T R I E M A G A Z I N E Vorig jaar sloot North Water een dbfocontract met het Veendamse Kisuma Chemicals voor de levering van jaarlijks 2,5 miljoen kubieke meter demiwater. North Water had al een contract met Kisuma. Laatstgenoemde wil echter tweehonderd procent meer demiwater geleverd krijgen. Tekst: Olav Lammers Foto: Pieter van Staveren je voortdurend te bewijzen, professionaliteit en expertise uitstralen en je vooral ook als partner opstellen. Naast betrouwbaarheid en leveringszekerheid, staan daarbij voor ons duurzaamheid en transparantie eveneens centraal". Op tijd ingestapt North Water investeerde vele miljoenen euro s in de uitbreiding van de Veendamse waterfabriek die dit voorjaar de door Kisuma gevraagde 2,5 miljoen kubieke meter demiwater kan gaan leveren. North Water haalt het water uit het Wildervanckkanaal en maakt daarvan hoogwaardig proceswater. Dat vindt plaats via flocculatie, lamellenseperator, ultrafiltratie en omgekeerde osmose. Volgens De Boks bestaat er bij bepaalde industrieën duidelijk belangstelling voor het outsourcen van de watervoorziening, Belangrijk is wel om het juiste moment te kiezen en met goede plannen Nieuw dbfo-contract voor Kisuma Chemicals in Veendam Uitbesteden van proceswater is een De verlenging van het dbfo-contract was volgens North Water manager Piet de Boks een intensief traject. Het is volgens hem iedere keer weer een complex proces waarbij opdrachtgever en leveranciers tot elkaar moeten komen en de belangen goed moeten worden afgewogen. Zijn ervaring leert dat het altijd neer komt op een vertrouwenbasis. "Dat vertrouwen ontstaat niet van de ene op de andere dag en dien je op te bouwen. Je moet je als waterbedrijf iedere keer weer bewijzen", aldus De Boks. Goede ervaring "De goede ervaring die Kisuma al met ons opdeed, neemt niet weg dat het besluit tot outsourcing wederom veel voeten in de aarde had, vertelt de manager van North Water; een joint venture van Evides Industriewater, Waterbedrijf Groningen en Waterleidingbedrijf Drenthe. North Water beschikte in Veendam al over een speciale waterfabriek voor de levering van demiwater aan Kisuma Chemicals. Maar laatstgenoemd bedrijf wilde dankzij de continue groei en een aanzienlijke uitbreiding in korte tijd tweehonderd procent meer demiwater. Vorig jaar juni sloten Kisuma en North Water daartoe een nieuw dbfo-contract. Het is iedere keer ingewikkeld om als opdrachtgever en leverancier tot het moment te komen waarop een onmisbaar onderdeel voor het productieproces geheel uit handen wordt gegeven. De Boks heeft al de nodige ervaring met de uitbesteding door industriële bedrijven van de hele watervoorziening. Alles draait volgens hem om vertrouwen. "Er moet een vertrouwensbasis zijn. Als waterbedrijf is het belangrijk te komen. "Wij zagen het belang van design-build-financeoperate in en sprongen er met onze joint venture in Noord- Nederland op tijd in. Het is niet nodig dat de industrie de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van watertechnologie volgt, want zij kan vertrouwen op onze ruime ervaring. Zeker als het gaat om een specifieke kwaliteit kunnen wij het gewenste proceswater veel goedkoper leveren", verzekert de manager van North Water. Vertrouwen Outsourcing betekent volgens De Boks wel dat de klant volledig moet kunnen vertrouwen op de kwaliteit en leveringszekerheid. Daartoe spraken wij met Kisuma gezamenlijk een methodiek af, waarbij zij een aantal essentiële parameters van ons waterbehandelingsproces mee kan lezen. Daar is geen inhoudelijk overleg voor nodig, tenzij er sprake is van bijzondere omstandigheden of als een van beide partijen daartoe verzoekt. Verder houden wij in principe één keer per jaar stuurgroepoverleg waarbij wij de contractzaken de revue laten passeren: wat hadden we voorgenomen, waar staan we nu en wat komt er de komende tijd op ons af? Op die manier bouwen we een continu element in het langjarige contract in, zodat we leermomenten en een terugkoppeling uit de praktijk kunnen krijgen. Aan de hand daarvan kunnen we eventueel het contract bijstellen." Contractbepalingen Ook de geldigheidsduur van het contract wordt volgens De Boks in gezamenlijk overleg bepaald. De klant wil vanzelf-

17 I N D U S T R I E M A G A Z I N E 17 DBFO - INNOVATIE interview PRAKTIJK kwestie van vertrouwen Super korte bouwtijd De bouw van de nieuwe waterbehandelingsinstallatie voor Kisuma is door North Water gegund aan Logisticon Waterbehandeling uit Groot-Ammers. Dit bedrijf was al eerder ingeschakeld bij de uitbreiding van de eerste waterfabriek van Kisuma met een extra omgekeerde osmose unit. De gegunde bouwtijd was erg kort, maar het lukt ons, inclusief de meerwerken, redelijk binnen de planning te blijven, vertelt procesmanager Ronald van den Berg van Logisticon. De complete installatie wordt momenteel getest, waarna een bedrijfstestperiode van 45 dagen volgt. "Een bijzonder onderdeel van de installatie is een volautomatische reinigingsinstallatie voor de RO-units. Dit reinigen vond in de oude installatie nog handmatig plaats en kostte de klant enorm veel tijd, aldus Van den Berg. De Veendamse waterfabriek gaat meer demiwater leveren. Kisuma Chemicals Kisuma Chemicals produceert in Veendam hydrotalciet (magnesiumhydroxide) voor farmaceutische producten en als loodvervanger in PVC-kunststof. Dankzij een sterk toenemende vraag, verhoogde Kisuma de productiecapaciteit met als daaruit voortvloeiende vraag: tweehonderd procent meer demiwater. North Water North Water is een in 2006 opgerichte joint venture van Evides Industriewater, Waterbedrijf Groningen en Waterleidingmaatschappij Drenthe. Het bedrijf nam bij oprichting de speciale waterfabriek over die kanaalwater zuiverde tot demiwater voor levering aan Kisuma. Aanbod: uitbreiding van de waterfabriek door de capaciteit van de bestaande installatie op te voeren en daarnaast een nieuwe installatie bij te bouwen. sprekend de prijs zo laag mogelijk krijgen en daarvoor kun je besluiten de installatie over een langere periode af te schrijven. Maar die periode kan niet al te lang worden uitgerekt. Je moet rekening houden met herinvesteringen en technische levensduur, maar ook met onvoorziene marktontwikkelingen. Al die zaken hebben we samen afgewogen en daarvoor contractbepalingen geformuleerd die door beide parijen zijn gewaardeerd. Timing Waterhergebruik, zo stelt de manager van North Water nadrukkelijk, vormt geen onderdeel van het contract. We hebben er wel naar gekeken en als watertechneuten zouden we daar graag bovenop zitten. Maar wanneer hergebruik de leveringszekerheid ondermijnt, dan is dit geen echte optie. Door nieuwe ontwikkelingen op gebied van bijvoorbeeld chemicaliën of membranen, kan waterhergebruik voor beide partners op termijn wel een interessante optie worden.