Raadsvoorstel. Onderwerp: Beleidsplan Jeugdhulp IJmondgemeenten

Transcriptie

1 Raadsvoorstel Onderwerp: Beleidsplan Jeugdhulp IJmondgemeenten Datum raadsvergadering Portefeuillehouder(s) A.V. Baerveldt Registratienummer Rs Ambtenaar MO/J. Schoone Datum carrousel Telefoon Raadsbesluit nr. adres Voorgesteld raadsbesluit De raad besluit: Het Beleidsplan Jeugdhulp IJmondgemeenten vast te stellen. Samenvatting In het kader van de Transitie Jeugdzorg hebben de vier samenwerkende IJmondgemeenten, Beverwijk, Heemskerk, Uitgeest en Velsen het Beleidsplan Jeugdhulp IJmondgemeenten opgesteld. Het plan is een uitwerking van de kadernotitie Transitie Jeugdzorg IJmondgemeenten, die in april/mei 2013 door de vier gemeenteraden is vastgesteld en beschrijft hoe de gemeenten uitvoering willen geven aan een adequate jeugdhulp in de IJmond. Aanleiding Drie decentralisaties In het Regeerakkoord van het kabinet Rutte en later in de Bestuursafspraken zijn drie grote decentralisaties vastgelegd. Het betreft de: 1. transitie jeugdzorg 2. transitie Awbz 3. Participatiewet. Met deze drie decentralisaties krijgen gemeenten er in het sociale domein veel nieuwe taken bij. Naast deze drie decentralisaties loopt nog een andere decentralisatie, namelijk die van passend onderwijs, welke vooral een relatie heeft met de transitie jeugdzorg. De drie decentralisaties kunnen niet van elkaar worden losgezien. Cliëntgroepen, aanbieders en hulp- en ondersteuningstypen overlappen elkaar op verschillende manieren. Dit biedt gemeenten extra mogelijkheden om hulp en ondersteuning aan burgers dichtbij (gebieds-/wijkgericht), ontschot en goedkoper te organiseren. De drie decentralisaties zijn daarom in nauwe samenhang met elkaar opgepakt en vormgegeven. In Velsen heeft dit zijn beslag gekregen in het Uitvoeringsprogramma decentralisaties Werk in uitvoering. Daarnaast heeft op IJmondiaal niveau afstemming plaatsgevonden in het A3D overleg. Jeugdzorg Op dit moment zijn gemeenten al verantwoordelijk voor de jeugdgezondheidszorg en het preventieve jeugdbeleid. Bij de voorgenomen transitie jeugdzorg wordt alle geïndiceerde jeugdzorg, jeugd geestelijke gezondheidszorg (Jeugd GGZ), de hulp/zorg voor jeugd met een verstandelijke beperking (Jeugd VB) en de begeleiding en verzorging van jeugdige lichamelijk en/of zintuiglijk gehandicapten (LG en ZG) overgedragen aan de gemeenten. Dit wordt geregeld in de nieuwe Jeugdwet, die naar verwachting op 1 januari 2015 in werking treedt. De Tweede Kamer heeft op 17 oktober 2013 ingestemd met de Jeugdwet. De behandeling van de wet in de Eerste Kamer is uitgesteld. De behandeling in de Eerste Kamer is nu voorzien tussen 28 januari en 19 februari

2 Op grond van de Jeugdwet is de gemeente verplicht een beleidsplan voor de jeugdhulp op te stellen. Het plan bevat het beleid betreffende preventie, jeugdhulp, de uitvoering van de kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering. Aan deze verplichting is invulling gegeven middels het Beleidsplan Jeugdhulp IJmondgemeenten Het beleidsplan is een nadere uitwerking van de Kadernota Transitie Jeugdzorg IJmondgemeenten, welke in april/mei 2013 door de raden van de vier IJmondgemeenten is vastgesteld. In de Kadernota staat het volgende beleidskader opgenomen: 1. Kinderen en ouders Wij willen bereiken dat kinderen gezond en veilig opgroeien en hun kwaliteiten kunnen ontwikkelen ongeacht stoornis of handicap, om uiteindelijk als volwaardige burgers te gaan participeren in de maatschappij. 2. Zorg voor jeugd De IJmondgemeenten bieden bij het opvoeden en opgroeien ondersteuning en zorg aan dicht bij ouders/kinderen, vanuit een integrale, vraaggestuurde, wijk- en gebiedsgerichte benadering. 3. Samenwerkingsverband zorg voor jeugd: CJG IJmond Centraal in de organisatie van de zorg voor jeugd in de IJmond gemeenten staat het CJG IJmond. Het is een netwerk van organisaties/ samenwerkingsverband dat zorg en ondersteuning aanbiedt voor jeugd en gezin, en is de enige toegang tot integrale zorg voor jeugd en gezin. 4. Samenhang en structuur zorg voor jeugd De zorg voor jeugd in de IJmondgemeenten is georganiseerd binnen één heldere, eenvoudige, samenhangende ondersteunings-, zorg- en veiligheidsstructuur, met een gezamenlijke voorkant en coördinatie van zorg. 5. Kwaliteit zorg voor jeugd Er wordt bezuinigd op bureaucratie en onnodige schijven, niet op kwaliteit en continuïteit. 6. Eindverantwoordelijkheid zorg voor jeugd Het gemeentebestuur en in het bijzonder de wethouder Jeugd, is eindverantwoordelijk voor alle jeugdzorg in de gemeente, binnen het kader van de wet (o.a. burgerlijk wetboek). Deze eindverantwoordelijkheid van het gemeentebestuur vormt het sluitstuk van de verantwoordelijkheden van de betrokken organisaties voor zorg voor jeugd. 7. De burger en de zorg voor jeugd De zorg voor jeugd in de IJmondgemeenten is ook een zaak van de burgers in het algemeen. Zij worden gestimuleerd een rol op zich te nemen bij de opvoeding van kinderen en jongeren in hun gemeenten, en zo met elkaar een pedagogische civil society te vormen die community based care levert. In het beleidsplan staat beschreven op welke wijze de IJmondgemeenten de jeugdhulp willen inrichten, financieren en (laten) uitvoeren. Er staat ook in hoe gestuurd zal worden op budget en kwaliteit en hoe belangen en inspraak/ (mede)zeggenschap van cliënten zijn geregeld. Daarnaast komt de bovenregionale samenwerking met de gemeenten van Zuid- Kennemerland en de gemeente Haarlemmermeer aan bod bij het regelen van de complexe/intensieve gespecialiseerde zorg. Het beleidsplan van de IJmondgemeenten is daarom ook afgestemd met die gemeenten. Tevens is het besproken in het regionaal portefeuillehouderoverleg jeugd en de Stuurgroep Zorg voor Jeugd. Verder heeft afstemming plaatsgevonden met de overige decentralisaties (Awbz en Participatiewet). Transitiearrangement Als bijlage bij het beleidsplan is het Transitiearrangement Jeugdhulp IJmondgemeenten toegevoegd. Met de gekozen uitgangspunten in het arrangement kan het maximale gedaan worden om de continuïteit van de jeugdhulp voor cliënten te handhaven en te zorgen voor een zachte landing in

3 Programma De transitie jeugdzorg valt onder Programma 4, Jeugd en Educatie, van de Programmabegroting. Kader Wet op de Jeugdzorg Concept Wet Jeugdhulp Wet maatschappelijke ondersteuning Regeerakkoord Bestuursafspraken Beoogd doel en effect van het besluit Beoogde doelen - een (pedagogische) civil society, waarin kinderen/jeugdigen en hun ouders/verzorgers met een hulpvraag er niet alleen voorstaan, maar waar familie, vrienden, buren, de school, het buurthuis, de sportvereniging, de geloofsgemeenschap en beroepskrachten en vrijwilligers hun verantwoordelijkheid nemen, een helpende hand reiken en efficiënt samenwerken - een sterke inzet op preventie, vroegsignalering en vroeginterventie - een adequate ondersteunings- en hulp/zorgstructuur voor en dichtbij kwetsbare kinderen/ jeugdigen en hun ouders/verzorgers (outreachend en gebieds-/wijkgericht werken door zowel professionals als vrijwilligers) - een integrale aanpak volgens het motto: één gezin, één plan, één regisseur, waarbij de regisseur verantwoordelijk is en blijft voor de zorgcoördinatie - vernieuwing van het aanbod, waarbij het kind/de jeugdige en diens ouders/verzorgers als vertrekpunt worden genomen Uitgangspunten - eerst de eigen verantwoordelijkheid, de eigen kracht; dan het sociale netwerk; vervolgens de voorliggende en collectieve voorzieningen; en tenslotte de individuele voorziening - waar mogelijk lichte jeugdhulp/zorg of ondersteuning, maar daar waar nodig direct opschalen naar specialistische jeugdhulp - minder schotten tussen zowel het aanbod als financieringsstromen - meer vertrouwen, minder controle, minder bureaucratie Effecten - minder medicalisering van kleine(re) problemen en meer normalisering - minder druk op complexe/intensieve specialistische jeugdhulp - betere samenwerking rond kinderen/gezinnen met een ondersteunings/hulp/zorgvraag - betere kwaliteit en toch minder kosten Directe maatschappelijke consequenties Een goed functionerende (pedagogische) civil society met daarbij een adequate ondersteuningsen hulp/zorgstructuur vormen samen de basis voor de toekomst. De burger is in de eerste plaats zelf aan zet en ouders zijn de eerst verantwoordelijken voor de opvoeding van hun kinderen. Pas als zij het zelf niet redden en ook het sociale netwerk niet kan bieden wat nodig is komt de gemeente in beeld. De gemeente is in dit geheel regisseur, opdrachtgever, controleur en heeft een spilfunctie in het sociale domein. Voor de gemeente geldt niet meer zorgen voor maar zorgen dat. Met de komst van de Wet maatschappelijke ondersteuning is dit proces van verandering, de zogenoemde kanteling, al in gang gezet. Met de decentralisaties in het sociale domein wordt de lijn van dit proces voortgezet. Burgers en gemeenten krijgen dus een andere rol. Maar ook van de professionals (aanbieders/instellingen) wordt verwacht dat zij anders gaan denken en werken, ook zij moeten kantelen. Argumenten Met het opstellen van een beleidsplan wordt invulling gegeven aan de wettelijke verplichting en de eisen die de Jeugdwet daaraan naar verwachting zal stellen. Om voldoende schaalgrootte te 3

4 bereiken en de onderhandelingskracht van de gemeenten te versterken is gekozen voor samenwerking met de regio s Zuid Kennemerland en Haarlemmermeer. Er is samengewerkt bij de voorbereiding en beleidsontwikkeling en het is tevens de bedoeling samen te werken op het gebied van inkoop en uitvoering en het verder vormgeven van de benodigde transformatie van de huidige jeugdzorg. Inspraak, participatie etc. Het Beleidsplan Jeugdhulp IJmondgemeenten is een uitwerking van de Kadernotitie Transitie Jeugdzorg IJmondgemeenten, die in april/mei 2013 door de vier gemeenteraden is vastgesteld. Het beleidsplan is op participatieve wijze tot stand gekomen in dialoog met alle betrokken partijen zoals bestuurders (wethouders, raadsleden), aanpalende beleidsterreinen, aanbieders, uitvoerders, het onderwijs en (ex)cliënten en hun ouders/ pleegouders tijdens verschillende bijeenkomsten. Belangrijke input is ook geleverd door de Stuurgroep Zorg voor Jeugd en het Platform Zorg voor Jeugd (IJmondiaal). Afstemming heeft plaatsgevonden met de regio s Zuid Kennemerland en Haarlemmermeer binnen diverse werkgroepen. Ook is het beleidsplan besproken met een op overeenstemming gericht overleg (OOGO) met het onderwijs, conform het hierover bepaalde in de nieuwe Jeugdwet. Alternatieven In het beleidsplan wordt ervoor gekozen in principe verder te gaan met de huidige aanbieders. Een alternatieve keuze zou zijn om in 2015 direct in zee te gaan met andere dan de huidige aanbieders. Dit geldt dan alleen voor nieuwe cliënten omdat in het door het Rijk opgelegde transitiearrangement is vastgelegd dat bestaande cliënten in 2015 hun recht op zorg bij de aanbieder van hun keuze behouden en pas vanaf 2016 andere keuzen kunnen worden gemaakt. Er is echter voor gekozen om voor de eerste beleidsperiode alleen in zee te gaan met de huidige aanbieders. Dit om de in de regio opgebouwde kennis en ervaring te behouden en de continuïteit van zorg te waarborgen. Deze aanbieders krijgen overigens wel de taak om binnen het gestelde financiële kader de benodigde transformatie mede vorm te geven. Risico s - de door het Rijk op voorhand ingeboekte bezuiniging van 15% op de jeugdzorg (verspreid over 3 jaar, met 7% voor het jaar 2015). - het door het Rijk opgelegde transitiearrangement voor de zogenoemde zittende cliënten uit 2014 die hun recht op zorg in 2015 bij dezelfde aanbieder behouden (hiermee ligt 40% van het budget voor 2015 al vast en is een bezuiniging op dat deel niet mogelijk). - het voorstel om de inkoop van de jeugd GGZ nog 3 jaar bij de zorgverzekeraars te beleggen, waardoor gemeenten mogelijk minder invloed op aard en volume van het aanbod kunnen hebben en innovatie in die sector langer op zich laat wachten. - een mogelijke boeggolf aan cliënten door het actief gebieds-/wijkgericht werken van de CJG Teams op het gebied van de jeugdhulp, waarbij vroegsignalering in het begin tot meer casuïstiek kan leiden. Hoe om te gaan met deze risico s staat nader beschreven in het beleidsplan. Daarnaast zijn er nog veel onzekerheden. Het beleidsplan en transitiearrangement zijn opgesteld met de kennis die de vier IJmondgemeenten nu hebben over de transities en de bijbehorende financiën. Op dit moment zijn er op veel onderdelen nog onzekerheden, zoals het wettelijk kader en financiën. Deze onzekerheden staan nader beschreven in het Transitiearrangement en het beleidsplan. Dit is van invloed op de implementatie van de Transitie Jeugdzorg, niet alleen in de IJmond maar ook in de rest van het land. Gemeenten kunnen niet méér zekerheid geven aan instellingen dan de zekerheid die ze van het Rijk krijgen. Aan de andere kant kunnen de gemeenten niet eerst wachten totdat alles duidelijk is, voordat ze stappen zetten, aangezien op 1 januari 2015 alle jeugdzorg over gaat naar de gemeenten. Mede om deze reden kiezen de IJmondgemeenten voor een ontwikkelaanpak. Het ideaalbeeld uit dit beleidsplan wordt stap voor stap aldoende lerend gerealiseerd, waarbij we goed monitoren, evalueren en eventueel aanpassen. In 2014 wordt al gestart met een uitprobeerjaar voor het wijk/gebiedgerichte werken, zodat in de praktijk geleerd kan worden hoe daaraan het 4

5 beste vorm gegeven kan worden. Financiële en personele consequenties De vier IJmondgemeenten hebben een Startfoto van de huidige jeugdzorg gemaakt. Deze startfoto laat zien wat aard en omvang van de verschillende cliëntgroepen in de huidige jeugdzorg zijn. De startfoto geeft de aantallen cliënten per soort zorg weer en de kosten van deze zorg. De cijfers zijn van 2010, 2011 en 2012 en afkomstig van: - Gemeentemonitor van de provincie Noord Holland - Onderzoek KPMG voor het Transitiearrangement Samenvatting van de cijfers uit de startfoto* Soort zorg Beverwijkerk Kosten Heems- Kosten Uitgeest Kosten Velsen** Kosten Provinciale jeugdzorg Jeugdzorg plus Zorgverzekeringswet Awbz Overig Totaal * de cijfers zijn nog niet compleet omdat zorgverzekeraars en zorgkantoor (nog) niet hebben geleverd ** in de cijfers van Velsen zijn alle cliënten van Lijn 5 meegenomen, hetgeen niet correct is; de gemeente waar de gezagvoerders van de cliënten woonachtig zijn is de verantwoordelijke gemeente (woonplaatsbeginsel) In de Meicirculaire 2013 is een indicatief budget per gemeente op basis van historische gronden (cijfers ) bekend gemaakt voor de gehele jeugdhulp. De bekendmaking van het definitieve budget staat gepland voor de Meicirculaire Vanaf 2016 ontvangen de gemeenten een budget op basis van een objectief verdeelmodel. Voor de IJmondgemeenten gaat het voor 2015 om de volgende indicatieve bedragen: Indicatief budget Meicirculaire 2013* Beverwijk Heemskerk Uitgeest Velsen * de laatste cijfers na een tweede aanpassing De berekeningen van KPMG 1 op basis van de cijfers van Vektis zijn als volgt: Budget Beverwijk Heemskerk** Uitgeest Velsen*** Budget KPMG Korting 7% Budget KPMG Verschil Meicirculaire en KPMG 2015 ** Heemskerk heeft op basis van deze cijfers als enige geen tekort *** het tekort van Velsen is deels verklaarbaar door het niet hanteren van het woonplaatsbeginsel bij de cliënten van Lijn 5 (behelst ongeveer 3,5 mln.) In 2015 is naar verwachting voor de IJmondgemeenten een totaal jeugdhulpbudget beschikbaar dat gelijk is aan het budget van 2012 minus 7 procent. Opgemerkt moet nog worden dat de cijfers uit de Meicirculaire gebaseerd zijn op de cijfers van 2010 en 2011 en dat KPMG cijfers uit 2011, 2012 en 2013 heeft gebruikt. Mede daardoor zitten er verschillen in de cijfers. Uiterlijk in december 2013 komt duidelijkheid over de budgetten met een nieuwe budgetberekening voor elke gemeente. Daarin worden alle nieuwe inzichten verwerkt die in de afgelopen periode zijn ontstaan door analyse van de regionale transitiearrangementen. In de verdelingsystematiek zijn ondermeer verbeteringen aangebracht op het gebied van de jeugdzorgplus, jeugdbescherming en 1 De cijfers dienen met grote voorzichtigheid te worden bekeken. Er zitten nog heel veel onzekerheden in de bedragen waardoor er geen conclusies uit kunnen worden getrokken. 5

6 jeugdreclassering. Ook wordt het gemeentelijke budget voor de jeugd-ggz met zo n 20 procent opgehoogd van 700 miljoen naar omstreeks 850 miljoen. Deze ophoging is nodig omdat bij de berekening van het indicatieve macrobudget in mei 2013 voor het onderdeel jeugd-ggz, geen rekening is gehouden met de ggz-hulp aan de ouders in relatie tot de psychische problematiek van het kind. Aangezien de budgetten nog bijgewerkt worden is de verwachting, dat het budget dat we ontvangen voor de jeugdzorg in 2015 toereikend zal zijn. In de meicirculaire 2014 worden de definitieve budgetten voor 2015 bekend gemaakt. De budgetten voor de meicirculaire 2014 worden op basis van gegevens uit 2012 nog geactualiseerd. In de jaren 2016 en 2017 daalt het beschikbare budget verder met circa 5% per jaar. De budgetcijfers zijn vooralsnog zeer onzeker. Er is sprake van een onzekerheidsmarge van + of 25%. In de meicirculaire 2013 is bij het te verdelen bedrag in voorzichtigheidshalve uitgegaan van het laagste scenario (met de hoogste kortingsbedragen en de laagste groeipercentages). Communicatie Na vaststelling door de raad van het beleidsplan worden alle betrokkenen hiervan op de hoogte gesteld en wordt het onder relevante organisaties/instellingen/aanbieders verspreid. Uitvoering van besluit Uitvoering van het besluit geschiedt conform het vastgestelde document. Hierbij moet worden opgemerkt dat de transitie en transformatie in het sociale domein in samenhang plaatsvindt. Bijlagen onderdeel uitmakend van het besluit Beleidsplan Jeugdhulp IJmondgemeenten Transitiearrangement Jeugdhulp IJmondgemeenten Achterliggende stukken relevante aanvullende of historische informatie Kadernota Transitie Jeugdzorg IJmondgemeenten Gezamenlijke Visies Jeugdhulp en Passend Onderwijs Verslag OOGO s Gemeenten en Onderwijs Burgemeester en wethouders van Velsen De secretaris, De burgemeester, D. Emmer F.M. Weerwind 6