Nummer : Onderwerp : Tweede Evaluatie Voortgang Dualisering Bijlage(n) :

Transcriptie

1 Par fin afd sector secr burg weth Voorstel aan : de gemeenteraad van 29 maart 2005 Behandeling in : commissie Grondgebiedszaken en Algemeen Bestuursbeleid van 9 maart 2005 Nummer : Onderwerp : Tweede Evaluatie Voortgang Dualisering Bijlage(n) : Samenvatting : In 2003 is de nota "Voortgang dualisering Haren" vastgesteld. Op basis van deze nota is een tweede evaluatie gehouden. De uitwerking van een aantal maatregelen uit de eerste evaluatie is beoordeeld en een aantal aanvullende aspecten van de duale werkwijze van de raad, het college en de burgemeester zijn verder uitgewerkt. Voorgestelde beslissing : Kennisnemen van de evaluatie en instemmen met de uitwerking van de aanvullende aspecten.

2 1 INLEIDING Het seniorenconvent heeft zich in de afgelopen periode toegelegd op een tweede evaluatie van de voortgang van dualisering in Haren. Deze nadere evaluatie vloeit voort uit de op 25 augustus 2003 door uw raad vastgestelde nota Voortgang dualisering Haren. De tweede evaluatie is gericht geweest op een beoordeling van de uitwerking van de maatregelen 1 die op basis van de eerste evaluatieronde zijn genomen. Daarnaast is gesproken over een aantal aanvullende aspecten van de duale werkwijze van de raad, het college en de burgemeester. Het resultaat van deze tweede evaluatie is in deze notitie weergegeven. A. BEOORDELING VAN DE AL GENOMEN MAATREGELEN Het seniorenconvent heeft alle in de nota Voortgang dualisering Haren genoemde maatregelen de revue laten passeren. Met uitzondering van de hierna te noemen maatregelen is het van mening dat genoegzaam invulling is gegeven aan wat is afgesproken. Ten aanzien van de volgende punten is het seniorenconvent van mening dat zaken niet of niet voldoende zijn uitgewerkt. Deze zijn aan een nadere beschouwing onderworpen. a. Raadsprogramma als kader voor activiteiten van de raad De raad van Haren heeft geen raadsprogramma vastgesteld. Bij nader inzien blijkt hieraan ook geen behoefte te bestaan. Een volgende raad kan uiteraard, bijvoorbeeld in relatie tot een andere opzet van de collegevorming, een andere afweging maken. b. Geen aanwezigheid college bij inspreken in raadscommissies Regeling hiervan is achterwege gebleven en wordt nu ook onwenselijk gevonden, met name omdat een regeling gekunsteld zou aandoen; voor collegeleden geldt een doorlopende uitnodiging. Onder meer de (wél geregelde) coaching van insprekers moet bewerkstelligen dat men zich richt tot de raadscommissie en niet tot het college. Overigens zij verwezen naar de hierna onder c. genoemde rol van de raadscommissievoorzitters bij inspreken. c. Stroomlijnen inspraak bij grote plannen Bij grote plannen zijn vaak meerdere beslismomenten. Daardoor ontstaat steeds opnieuw de mogelijk om in te spreken met als gevolg dat inspraak veelvuldig wordt herhaald. Gedacht wordt aan het doen van meer geïntegreerde voorstellen waardoor inspraakmomenten bij de raadscommissie gebundeld worden. In de praktijk is dit echter om juridische redenen of vanwege de fasering van de plannen vaak niet mogelijk. De voorzitters van de raadscommissies hebben een belangrijke rol bij het naar insprekers duidelijk maken waar het bij inspraak over moet gaan. Ook overigens zijn zij van belang bij het bewaking van de inspraakprocedure. Daarnaast moet, waar mogelijk, gestreefd worden naar het voorkomen van dubbele inspraak. Tenslotte is vastgesteld dat door een heldere presentatie van beslispunten (en inspraakmogelijkheden) in raadsvoorstellen er voor worden gezorgd dat de inspraak zich toespitst op datgene waarover de raad dient te besluiten. d. Kaderstelling vooraf door de raad bij burgerparticipatie en geen inhoudelijke betrokkenheid tijdens het traject De ervaringen tot dusverre vanuit het perspectief van de raad zijn gunstig. De raad heeft zijn rol tijdens bijvoorbeeld het LOP-proces goed ingevuld. Niettemin wordt benadrukt dat de raad mogelijkheden moet houden voor een eigen afweging na afloop van een proces van burgerparticipatie. e. Coaching en zelfevaluatie van de raad, de raadscommissies en de voorzitters De behoefte aan externe coaching of aan het door externe begeleiders laten monitoren en vervolgens evalueren van het debat wordt niet unaniem gedeeld. Het seniorenconvent is wel van mening dat de met enige regelmaat te organiseren zelfevaluatie in het seniorenconvent evenals de op het functioneren van de voorzitters gerichte evaluaties in de agendacommissie dienen te worden voortgezet. Daarnaast wordt vastgesteld dat er behoefte kan bestaan aan 1 Zie hoofdstuk 6 van de nota Voortgang dualisering Haren, vastgesteld door de raad op 25 augustus 2003.

3 2 vakinhoudelijke cursussen voor raadsleden, bijvoorbeeld over gemeentefinanciën, ruimtelijke ordening of welzijnsbeleid. Hierin zou de eigen organisatie kunnen voorzien. De daadwerkelijke behoefte aan deze interne scholing dient echter te worden nagegaan. De driehoek (burgemeester, griffier en secretaris) komt met voorstellen. f. Informatievoorziening door het college op basis van raadsprogramma en kaderstellende besluiten van de raad Het college en de burgemeester hebben op grond van artikel 169, tweede lid, en artikel 180, tweede lid, van de Gemeentewet een actieve informatieplicht. Hiervoor bestaat al een informele regeling, bijvoorbeeld door middel van de besluitenlijst van het college, het zoveel mogelijk ter inzage leggen van stukken en de toegang tot het gemeentelijke intranet. In beginsel strekt de actieve informatieplicht zich uit over het geheel van handelen van het college en de burgemeester, mits de informatie daarover voor de raad nodig is voor de uitoefening van zijn taak. Dat is een voor allerlei uitleggingen vatbare omschrijving. Een maximale interpretatie ervan leidt er toe dat de raad wordt overspoeld met informatie. Minimaal geïnterpreteerd leidt het er toe dat de raad verstoken kan blijven van informatie. De praktijk in Haren is niet slecht. Toch is het nodig dat de raad zich regelmatig afvraagt of de (vorm van) informatie die het college en de burgemeester actief aanbieden voldoende is. Een voorstel daarover zal op termijn door de driehoek worden ontwikkeld. g. Scherpe jaarplanning vanuit het college die in de raadscommissie wordt besproken De ervaring met de planning van raadsvoorstellen is niet altijd even goed. In- en externe oorzaken leiden nog te vaak tot afwijken van de planning. Voor het goede functioneren van de raad is dit onwenselijk. Een eerste aanpassing van de planning heeft plaatsgevonden door de planningstijdvakken te verruimen van maanden naar kwartalen. Daarnaast meldt het college dat voor de komende periode wordt gewerkt aan een planning die beter is ingebed en beter is te controleren op voortgang, zodat afwijkingen eerder zichtbaar worden en de raad daarvan ook eerder op de hoogte kan worden gebracht. B. AANVULLENDE ASPECTEN VAN DE DUALE WERKWIJZE Naast een beoordeling van de maatregelen die voortvloeiden uit de nota Voortgang dualisering Haren heeft het seniorenconvent zich gebogen over een aantal aanvullende aspecten van de duale werkwijze van het gemeentebestuur. Die worden hierna behandeld. De raadscommissies De raadscommissies hebben gemeentewettelijk tot taak het voorbereiden van de besluitvorming van de raad en het voeren van overleg met het college of de burgemeester. Dat betekent dat de raadscommissies niet alleen de raad adviseren over datgene waarover hij moet besluiten, maar ook dat de raadscommissievergaderingen een informatief karakter dragen doordat enerzijds het college en de burgemeester in staat wordt gesteld mening te peilen en anderzijds de raad met het college en de burgemeester kan overleggen over zaken die niet direct besluitvorming van de raad vragen. Een gehoord kritiekpunt op de raadscommissies is het feit dat haar vergaderingen het karakter van een raadsvergadering hebben, zodat de volgende raadsvergadering een doublure van de raadscommissie lijkt. Inderdaad kan het zo zijn dat raadsleden in de raadscommissie veel politiekinhoudelijk kruit verschieten zodat er voor de raadsvergadering weinig nieuws overblijft. Daar tegenover staat echter dat een voorstel in de raadscommissie voor het eerst aan de orde komt. Daarom moet er gelegenheid zijn in die raadscommissie een politiek signaal af te geven. Tegelijkertijd is de raadscommissie hét forum om verduidelijking van de indiener (meestal het college) te krijgen. Tenslotte biedt politiek-inhoudelijke behandeling van raadsvoorstellen in de raadscommissie gelegenheid voor de raadsleden elkaar te bevragen op hun standpunten en te proberen te overtuigen van een andere mening. Met dat alles is de raadscommissie de plek bij uitstek waar schoten voor de boeg kunnen worden gegeven of zelfs amendementen of moties kunnen worden aangekondigd.

4 3 Met inachtneming van het voorgaande is het seniorenconvent van mening dat de huidige structuur van de raadscommissies niet behoeft te worden gewijzigd. Wel kan meer accent worden gelegd op het onderlinge debat en de meningsvorming. Hierin spelen de voorzitters een belangrijke rol, maar evengoed is daarvoor nodig dat raadsleden zich voor onderling debat openstellen. Een concreet daarop gericht voorstel is niet te maken. Niettemin zullen de voorzitters van de raad en de raadscommissies (de agendacommissie) met regelmaat het functioneren van de raads(commissie)vergaderingen evalueren en waar nodig hun voorzittersrol gebruiken om het onderlinge debat te stimuleren. Ten aanzien van de vergaderagenda van de raadscommissies is gesproken over de positie van de rondvraag. De huidige praktijk is dat de rondvraag na de behandeling van de inhoudelijke agendapunten aan de orde is. Voor zover rondvragen zich richten tot het college of de burgemeester (en dat is in de regel het geval) is het doelmatiger dat de rondvraag aan de orde wordt gesteld bij het begin van de vergadering. Mits de vragen van tevoren worden aangekondigd, kunnen die door het betreffende collegelid of de burgemeester worden beantwoord, waarna hij of zij (wanneer aanwezigheid ter vergadering niet langer noodzakelijk is) de vergadering kan verlaten. Dit punt kan geregeld worden door de agendacommissie, die verantwoordelijk is voor de agenderingen. Tenslotte is in dit verband vermeldenswaardig dat op het gebied van de behandeling van raadsvoorstellen een structuurverbetering tot stand is gebracht door middel van een conclusieformulier. Op dit door de griffier ontwikkelde formulier kan de raadscommissievoorzitter aan de hand van een aantal scenario s aangeven op welke manier een onderwerp het best geagendeerd kan worden voor de raadsvergadering. Het conclusieformulier is daarmee een belangrijk hulpmiddel voor de agendacommissie. Een voorbeeldexemplaar van dit formulier is als bijlage bij deze notitie gevoegd. Het stukkenverkeer Uit het overleg dat een raadscommissie voert met het college of de burgemeester kan duidelijk worden dat een voorgesteld raadsbesluit moet worden gewijzigd om op voldoende draagvlak binnen de raad te kunnen rekenen. Zelfs kan blijken dat de raad in het geheel geen behoefte heeft aan het betreffende voorstel. Het huidige reglement van orde van de raad laat in die gevallen niet toe dat een voorstel wordt gewijzigd of ingetrokken. In de praktijk leidt dat tot de situatie waarin voor elke gewenste wijziging de weg van het indienen van een amendement moet worden gekozen of (in zeldzame gevallen) het voorstel formeel moet worden verworpen. Dit veroorzaakt verkrampte structuurdiscussies die met dualisme weinig te maken hebben. Het seniorenconvent is daarom van mening dat de indiener van een voorstel (het college, de burgemeester of een raadslid) tot het moment van besluitvorming in de raad de mogelijkheid moet hebben zijn voorstel (gemotiveerd) te wijzigen of in te trekken. Deze werkwijze legt het eigendom van een voorstel dus neer bij de indiener en niet, zoals nu is geregeld, bij de raad, waardoor flexibeler kan worden ingespeeld op gevoelens van de raad ten opzichte van een voorstel. Voor het regelen van deze werkwijze is wijziging van het reglement van orde van de raad noodzakelijk. Een voorstel daartoe zal worden ingediend. De toolbox Met de invoering van het dualisme in het gemeentebestuur zijn de rechten van individuele raadsleden nadrukkelijker dan voorheen vastgelegd in de Gemeentewet. Het gaat bij die rechten om wat in de literatuur wel eens de duale toolbox wordt genoemd: het instrumentarium dat een raadslid in staat stelt zijn taken te vervullen. Het gaat achtereenvolgens om de volgende rechten. - Recht van initiatief (art. 147a Gemeentewet). Dit recht behelst twee soorten van initiatief: het recht een voorstel voor een verordening in te dienen en het recht een ander voorstel in te dienen. Het initiatief tot een verordening kan niet door de raad worden geclausuleerd. Het initiatief tot een ander voorstel wél. Dat verschil is gelegen in het feit dat een

5 4 verordening een algemeen verbindende werking voor de gemeente zal hebben; een ander voorstel kan zeer specifiek op een bepaalde zaak of instelling gericht zijn (bijvoorbeeld een subsidiebesluit of een bestemmingsplanherziening). Om een al te sterk gepolitiseerd gebruik van het recht van initiatief tegen te gaan heeft de wetgever de raad de gelegenheid geboden dit recht te clausuleren. In Haren bestaat geen algemene clausulering, maar biedt het reglement van orde de raad de mogelijkheid telkens een eigen afweging te maken of ze voorwaarden wil stellen aan een initiatief tot een ander voorstel. - Recht van amendement (art. 147b Gemeentewet). De betekenis van dit recht is duidelijk. Het biedt ieder raadslid de mogelijkheid een voorstel te doen tot wijziging van een aanhangig ontwerp voor een verordening of een ander besluit. Het gaat hierbij om een schriftelijk voorstel dat een letterlijke weergave van de voorgestelde wijziging in het voorstel bevat en dat nauwkeurig aangeeft welk tekstgedeelte van het ontwerp gewijzigd vervalt. Het recht van amendement is uitgewerkt in het reglement van orde van de raad. Hoewel ook mondelinge of kortelings geschreven amendementen wel eens worden toegelaten, is het, ter voorkoming van onduidelijkheid over de strekking van een amendement, noodzakelijk dat nauwkeurig wordt toegezien op een goed, schriftelijk gebruik van het recht van amendement. - Vragenrecht (art. 155, eerste lid, Gemeentewet). Het gaat hierbij om het recht mondelinge of schriftelijk inlichtingen te vragen van het college of de burgemeester. Beide organen zijn overigens, tenzij het openbaar belang zich daartegen verzet, verplicht de gevraagde inlichtingen hetzij mondeling, hetzij schriftelijk te verstrekken (artt. 169, derde lid, en 180, derde lid, Gemeentewet). In Haren is het vragenrecht vormgegeven in het vragenuur tijdens de raadsvergaderingen en de regeling omtrent schriftelijke vragen. - Recht van interpellatie (art. 155, tweede lid, Gem.wet). Het recht van interpellatie heeft natuurlijk veel samenhang met het vragenrecht, al heeft het een veel formeler karakter. De Gemeentewet definieert een interpellatie als het, met verlof van de raad, bevragen van het college of de burgemeester over een onderwerp dat niet is geagendeerd. Dit recht is ook uitgewerkt in het reglement van orde van de raad. - Motierecht. Het motierecht heeft geen wettelijke grondslag, maar is gebaseerd op staand gebruik. Het reglement van orde van de raad bevat een uitwerking van dit gebruik. Een motie is een uitspraak van de raad buiten het ontwerp-raadsbesluit om. Immers, zodra een motie tot doel heeft het ontwerp-raadsbesluit van de raad te wijzigen, is er sprake van een amendement. Om te benadrukken dat een motie niet van invloed is op het ontwerpraadsbesluit is het (ook in Haren) gebruikelijk dat over een motie wordt beslist nádat is beslist over het ontwerp-raadsbesluit. Een ander herkenningspunt daarvan is de slotzin van een standaard-motie ( en gaat over tot de orde van de dag. ): de raad doet een uitspraak en gaat verder met wat er op de agenda staat. Een motie richt zich in eerste instantie tot het college of de burgemeester. Het is aan het geadresseerde orgaan om te beoordelen wat er met de motie moet gaan gebeuren. Daarbij hoort natuurlijk ook dat het betreffende orgaan aan de raad laat weten of aan de motie wordt gehoor gegeven. Het spreekt voor zich dat het niet uitvoeren van een motie politieke gevolgen kan hebben. In het seniorenconvent is gesproken over het gebruik van het instrumentarium. Daarvan is in ieder geval gezegd dat het aan het politieke oordeel van elk raadslid behoort te worden overgelaten welk gebruik men er van maakt. Toch is het goed nog eens te benadrukken dat het gebruik van de toolbox niet alleen een technische functie heeft (bijvoorbeeld om door middel van een amendement een voorstel te wijzigen), maar ook een even belangrijke politieke functie. Een amendement krijgt lading als het college een voorstel niet zelf wil wijzigen. Hetzelfde geldt van een initiatief: als het college er blijk van geeft niet zelf met een voorstel te komen, is gebruikmaking van het recht van initiatief een zwaar politiek instrument. Een belangrijke maatschappelijke kwestie komt in een ander daglicht te staan wanneer ze door middel van een interpellatie in de raad aan de orde komt dan wanneer dat gebeurt via het vragenuur. Overigens is opgemerkt dat de griffier de aangewezen functionaris is om bij het gebruik van de toolbox bijstand te verlenen. Rekenkamer(functie)

6 5 Uiterlijk 31 december 2005 moet de raad een regeling hebben getroffen ten aanzien van de rekenkamer(functie). Een separaat voorstel, waarnaar overigens wordt verwezen, wordt tegelijk met deze notitie aan de raad aangeboden. TOT SLOT Dualisme blijft in ontwikkeling; de evaluatie ervan dus ook. Zoals hiervoor al werd opgemerkt, zal het seniorenconvent op gezette tijden de gang van zaken blijven beoordelen en waar nodig met voorstellen tot aanpassing van de werkwijze komen Haren, 15 februari 2005 Het Seniorenconvent, R.T.F. Zeilinga, griffier A.J. Gerritsen, burgemeester