Onderzoek tot milieueffectrapportage in kader van RUP Nieuw Zuid Screeningsnota voor

Transcriptie

1 IMAGINE THE RESULT Onderzoek tot milieueffectrapportage in kader van RUP Nieuw Zuid Screeningsnota voor - deelzone Scheldekaaien - deelzone Restruimtes - deelzone Singel en parking Jan Van Gentstraat Stad Antwerpen Projectnummer BE april 2013

2 2/ INITIATIEFNEMER RUP Stad Antwerpen OPDRACHTNEMER ARCADIS Belgium nv Posthofbrug Berchem BTW BE RPR ANTWERPEN ING IBAN BE BIC BBRUBEBB Contactpersoon Telefoon Telefax Website Ann Van Wauwe a.vanwauwe@arcadisbelgium.be

3 3/73 BE Inhoudsopgave 1 Inleiding Situering van het plangebied Doel van deze nota Opdrachtgever en initiatiefnemer Opdrachthouder Juridisch kader Het gewestplan Plannen van aanleg en ruimtelijke uitvoeringsplannen GRUP Afbakening grootstedelijk gebied Antwerpen Aanpalende RUP s Natura Vlaams Ecologisch Netwerk Beleidskader Relatie met de structuurplannen Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen Ruimtelijk structuurplan Provincie Antwerpen Het strategisch ruimtelijk structuurplan Antwerpen Lopende of geplande projecten in de buurt Bouw nieuw evacuatiecomplex spoortunnel Nieuwe helling van de Singel naar de ingang open-kuip van het spoor Sigmaplan en de heraanleg van de Scheldekaaien Kaaitram Ontwikkeling van de strategische ruimte Groene Singel Heraanleg van de spaghettiknoop (Knoop Zuid van de Antwerpse Ring) Opwaardering Station Antwerpen Zuid Bouw zuidelijke Scheldebrug Heraanleg Gedempte Zuiderdokken Ontwikkeling Petroleum Zuid Brabo Ontwikkelingsvisie Ambitie Globale visie Programma Masterplan als referentieontwerp De kaaien Restruimtes Zone Singel en parking Jan Van Gentstraat Afbakening en krachtlijnen RUP... 39

4 4/73 BE Afbakening Krachtlijnen en beoogde bestemmingen RUP Deelgebieden die binnen deze screening behandeld worden Deelgebieden die niet binnen deze screening behandeld worden, maar in het plan-mer Onderzoek tot milieueffectenrapportage voor het deelgebied van de kaaien Inleiding Plan-MER-plicht van rechtswege Stap 1: Toetsing aan het decreet DABM Stap 2: is het plan van rechtswege plan-mer-plichtig Stap 3: Veroorzaakt het plan aanzienlijke, negatieve milieueffecten? Screening van mogelijke milieueffecten Bodem Water Fauna en flora Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie Mens Conclusie Onderzoek tot milieueffectenrapportage voor het deelgebied van de restruimtes Inleiding Plan-MER-plicht van rechtswege Stap 1: Toetsing aan het decreet DABM Stap 2: is het plan van rechtswege plan-mer-plichtig Stap 3: Veroorzaakt het plan aanzienlijke, negatieve milieueffecten? Screening van mogelijke milieueffecten Bodem Water Fauna en flora Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie Mens Conclusie Onderzoek tot milieueffectenrapportage voor de zone Singel en zone Parking Jan Van Gentstraat Inleiding Plan-MER-plicht van rechtswege Stap 1: Toetsing aan het decreet DABM Stap 2: is het plan van rechtswege plan-mer-plichtig Stap 3: Veroorzaakt het plan aanzienlijke, negatieve milieueffecten? Screening van mogelijke milieueffecten Bodem Water Fauna en flora... 67

5 5/73 BE Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie Mens Conclusie Conclusie... 71

6 6/73 BE Lijst der figuren Figuur 1: Luchtfoto plangebied... 7 Figuur 2: Deelzones plangebied RUP zoals beschouwd in deze nota... 8 Figuur 3: Gewestplan Figuur 4: Gewestelijk RUP AGGA afbakening Figuur 5: Gewestelijk RUP AGGA - Deelplan Figuur 6: Deelplan 3/3 RUP Binnenstad Figuur 7: Situering plangebied binnen het s-rsa Figuur 8: Situering plangebied binnen het s-rsa spoorstad Figuur 9: Situering plangebied binnen het s-rsa poreuze stad Figuur 10: Situering plangebied binnen het s-rsa Figuur 11: Situering nieuw evacuatiecomplex spoortunnel Figuur 12: Situering nieuw helling van de Singel naar de ingang open-kuip van het spoor Figuur 13: Concept heraanleg spaghettiknoop met groene pijl als principeweergave Nieuwe Singel Figuur 14: Masterplan Nieuw Zuid Figuur 15: Typedoorsnede over de Kaaien Figuur 16: Uitsnede uit Masterplan Nieuw Zuid ter hoogte van de Scheldekaaien Figuur 17: Zicht van de maquette op de Kaaien Figuur 18: Aanduiding plangebied (zwarte contour) met aanduiding deelzones beschouwd in deze screening en in het MER Figuur 19: Situering spoorwegtunnel... 45

7 7/73 BE Inleiding 1.1 Situering van het plangebied Het plangebied van het RUP Nieuw Zuid strekt zich uit van de Scheldekaaien tot het station Antwerpen-Zuid enerzijds en van de huidige Singel tot de spoorlijn Antwerpen- Centraal-Boom-Puurs. Figuur 1: Luchtfoto plangebied Het gaat om een gebied dat bij de bespreking in deze nota wordt onderverdeeld in een aantal deelzones: 1. Het projectgebied Nieuw Zuid; 2. Konijnenwei; 3. De strook Scheldekaaien ter hoogte van de Ledeganckkaai; 4. Restzones tussen infrastructuren tussen het projectgebied Nieuw Zuid en de Konijnenwei; 5. Zone Singel en parking Jan Van Gentstraat

8 8/73 BE Figuur 2: Deelzones plangebied RUP zoals beschouwd in deze nota Het plangebied RUP Nieuw Zuid neemt een bijzondere positie in binnen de stad Antwerpen. Het vormt immers een scharnier tussen de zuidelijke grens van de 19 e eeuwse stad (wijken Brederode en Zuid) en de infrastructurenbundel van het op- en afrittencomplex Zuid (spaghettiknoop) van de Antwerpse ring en de spoorlijn. Niettegenstaande de rijke geschiedenis van het plangebied wordt de huidige situatie op het terrein vooral gekenmerkt door rest- en transitruimtes, doorsneden door infrastructuren. Het perifeer en doorgangskarakter manifesteert zich door de aanwezigheid van spontane houtopslag, verlaten en verwaarloosde gronden en een bermenlandschap zoals de grasvlaktes en taluds van de ring met op- en afritten. Plaatselijk is de spontane vegetatie van houtopslag en pioniersvegetatie uitgegroeid tot plekken met waardevol hoogstammig groen. Binnen de deelzone projectgebied Nieuw Zuid is het voormalig industriële karakter van het terrein met de jaren geleidelijk aan minder merkbaar en beeldbepalend geworden. Hier en daar zijn de oude sporen nog zichtbaar maar enkel het oude goederenstation, waarin nu de Bank van Breda is gevestigd, is nog de enige prominente getuige van dit industriële (spoorweg)verleden. Rondom het plangebied zien we een variatie aan bebouwing en morfologie. Ten noordoosten van het plangebied bevinden zich de compacte en dens stedelijke wijken Zuid en Brederode. Deze wijken zijn vanaf 1875 gebouwd in een geometrisch en monumentaal stervormige stratenpatroon met aandacht voor perspectieven (vista s) naar belangrijke publieke gebouwen, bakens en het water.

9 9/73 BE Het programma voor het projectgebied Nieuw Zuid, de Scheldekaaien en de Konijnenwei is een verdere verfijning van de strategische ruimtes bepaald in het Strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen. Het projectgebied Nieuw Zuid is grotendeels in eigendom van de Ontwikkeling Nieuw Zuid NV en zal op korte termijn worden ontwikkeld in functie van een stadsuitbreiding. Aan de westelijke zijde van het projectgebied Nieuw Zuid streeft de stad Antwerpen via de Scheldekaaien een versterking van de relatie tussen de Schelde, de kernstad en de nieuwe stadsuitbreiding na. De heraanleg van dit zuidelijke deel van de Scheldekaaien zal een belangrijke impuls betekenen voor de nieuwe stadswijk Nieuw Zuid, en omgekeerd. Beide ontwikkelingen kunnen elkaar wederzijds versterken. In het kader van het Masterplan 2020 Antwerpen wordt herconfiguratie van het op- en afrittencomplex Zuid (spaghettiknoop) van de Antwerpse Ring R1 voorzien. Aanwending van de ruimte die zal vrijkomen door de realisatie van een compacter aansluitingscomplex biedt kansen om het projectgebied Nieuw Zuid nauwer te betrekken bij de Konijnenwei, het station Antwerpen Zuid en de voorstad (Hoboken en Kiel). Voor het plangebied werd er een Masterplan opgesteld door het ontwerpteam rond Secchi-Viganò. Dit plan geeft een beeld van de toekomstige woonwijk, de Scheldeboorden en de Konijnenwei. Het Masterplan werd door de stad goed gekeurd op 5/10/2012. Met het RUP Nieuw Zuid wil de stad Antwerpen het Masterplan Nieuw Zuid juridischplanologisch verankeren.

10 10/73 BE Doel van deze nota Het is de bedoeling van de stad Antwerpen om het Masterplan Nieuw Zuid juridisch te verankeren in een ruimtelijk uitvoeringsplan. Voor het Masterplan Nieuw Zuid wordt in opdracht van Stadsontwikkeling Nieuw Zuid een vrijwillig plan-mer opgemaakt. De ontwikkelingen binnen de deelzones van het projectgebied Nieuw Zuid en de Konijnenwei kunnen voor de plan-mer-plicht in het kader van het RUP terugvallen op het vrijwillige plan-mer. De initiatiefnemer van het RUP Nieuw Zuid dient hiertoe een ontheffing van de plan-mer-plicht aan te vragen bij de Dienst MER. De ontwikkelingen in de overige delen van het RUP maakten geen voorwerp uit van de milieubeoordeling in het vrijwillig plan-mer. Op het tijdstip van de plan-m.e.r.-procedure was niet duidelijk of en in welke mate de andere beperktere zones voorwerp zouden uitmaken van het RUP. Ze werden in het vrijwillig plan-mer enkel in beschouwing genomen in relatie tot de ontwikkelingen binnen het projectgebied Nieuw Zuid en de Konijnenwei. De m.e.r. verplichtingen op planniveau voor deze enkele beperkte deelzones zijn bijgevolg niet volledig ondervangen door de vrijwillige plan-mer. In voorliggende nota wordt onderzocht of deze overige delen plan-mer-plichtig zijn. De ontwikkelingen binnen het projectgebied Nieuw Zuid en de Konijnenwei worden in deze nota wel nog vermeld om een volledig beeld te geven van het plan (hoofdstuk 2, 3, 4 en 5 in deze nota), maar worden afzonderlijk op milieueffecten onderzocht in het vrijwillige plan-mer en maken bijgevolg geen voorwerp meer uit van onderzoek tot plan-mer-verplichtingen van voorliggende nota. Het afzonderlijke plan-mer Masterplan Nieuw Zuid betreffende de deelzones de Konijnenwei en het projectgebied Nieuw Zuid en deze plan-m.e.r.-screening vormen aldus twee afzonderlijke milieubeoordelingen ten behoeve van één RUP voor Nieuw Zuid. De ontheffingsbeslissing van deze plan-m.e.r.-screening, de goedkeuring van het vrijwillige plan-mer en hogergenoemde ontheffingsbeslissing obv het vrijwillige plan-mer dienen voor de voorlopige vaststelling van het RUP ter beschikking te zijn.

11 11/73 BE Opdrachtgever en initiatiefnemer Opdrachtgever Stadsontwikkeling Nieuw Zuid In samenwerking met AG Stadsplanning Antwerpen. Initiatiefnemer RUP en screening Stad Antwerpen 1.4 Opdrachthouder ARCADIS BELGIUM Posthofbrug Antwerpen-Berchem Coördinator voor het milieuonderzoek: Ann Van Wauwe

12 12/73 BE Juridisch kader 2.1 Het gewestplan Het Gewestplan Antwerpen geeft voor het plangebied Nieuw Zuid meerdere zones aan: - de kaaizone is ingekleurd als oeverstrook met bijzondere bestemming. Het is bestemd voor de heraanleg van de kaaien; buurtrecreatie alsmede toeristische en havenactiviteiten kunnen er samengaan. - het projectgebied Nieuw Zuid is ingekleurd als woongebied, maar ook bruinomrand wat wijst op aanvullende voorschriften (art. 1, 1, punt 2) betreffende de hoogte van de gebouwen. De maximale bouwhoogte moet worden afgestemd op de volgende criteria: (1) de in de onmiddellijke omgeving aanwezige bouwhoogten, (2) de eigen aard van het gebied, (3) de breedte van het voor het gebouw gelegen openbaar domein. In het noordoostelijk gedeelte (aansluitend bij de binnenstad) heeft een beperkt gedeelte van het projectgebied de aanvullende aanduiding gebieden en plaatsen van culturele, historische en/of esthetische waarde (arcering). - de site Konijnenwei is ingekleurd als gebied voor dagrecreatie, met tevens aanvullende voorschriften (art. 1, 1, punt 3) zoals hierboven vermeld betreffende de hoogte van de gebouwen. - De groen gekleurde delen van de spaghettiknoop (in Figuur 2 aangeduid als zone van de restruimtes), alsook een smalle strook tussen site Konijnenwei en woongebied Brederodewijk op het tracé van de huidige Singel (in Figuur 2 aangeduid als zone voor publiek domein), zijn ingekleurd als bufferzone, met tevens aanvullende voorschriften (art. 1, 1, punt 3) zoals hierboven vermeld betreffende de hoogte van de gebouwen. Figuur 3: Gewestplan

13 13/73 BE Plannen van aanleg en ruimtelijke uitvoeringsplannen Het plangebied (of delen ervan) is niet gelegen in een BPA of APA GRUP Afbakening grootstedelijk gebied Antwerpen Het plangebied is gelegen binnen de afbakening van het grootstedelijk gebied Antwerpen. De Vlaamse regering heeft op 19 juni 2009 het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan Afbakening grootstedelijk Gebied Antwerpen (GRUP AGGA) definitief vastgesteld. Met dit plan stelt de Vlaamse Regering twee zaken voor: 1. een afbakeningslijn die aangeeft waar de stedelijke ontwikkeling van het Antwerpse in de toekomst kan gebeuren. 2. aanpassingen aan de stedenbouwkundige voorschriften op verschillende locaties om nieuwe ruimte te creëren voor wonen, werken, verkeersinfrastructuur stadsbossen en stedelijk groen. Dit brengt met zich mee dat hier een stedelijk gebiedsbeleid zal gevoerd worden. Dit betekent dat vanuit het principe van gedeconcentreerde bundeling het stedelijk gebied wordt versterkt. Hierbij vormen ontwikkeling, verdichting en concentratie de uitgangspunten. Om uitzwerming, lintbebouwing en wildgroei van activiteiten in het buitengebied te vermijden, is dit beleid gericht op het creëren van een aanbod aan bijkomende woningen, het voorzien van ruimte voor economische activiteiten, het versterken van stedelijke activiteiten en het stimuleren van andere vormen van mobiliteit. Zo wordt een versnippering van de ruimte voorkomen. Er moet echter ook rekening gehouden worden met de draagkracht van het stedelijk gebied, niet alleen kwantiteit maar ook kwaliteit van ruimte en woonomgeving staat voorop. Het is noodzakelijk om de stedelijke gebieden te vernieuwen door het doorvoeren van onder andere een meer dynamische stadsvernieuwing en door strategische projecten. Het ontwikkelen van nieuwe woontypes en kwalitatieve leefomgevingen is een doelstelling.

14 14/73 BE Figuur 4: Gewestelijk RUP AGGA afbakening Aanpalende RUP s Het plangebied RUP Nieuw Zuid sluit aan op deelplan 5 van het gewestelijk RUP Afbakening grootstedelijk gebied Antwerpen (AGGA) en op deelplan 3/3 van het RUP Binnenstad. Het Bouwblok aan Jan Van Gentstraat ten noordwesten van Justitiepaleis wordt opgenomen in RUP Nieuw Zuid. Het RUP Nieuw Zuid zal op deze locatie het RUP binnenstad vervangen.

15 15/73 BE Figuur 5: Gewestelijk RUP AGGA - Deelplan 5 Figuur 6: Deelplan 3/3 RUP Binnenstad

16 16/73 BE Natura 2000 Europa wenst een Europees netwerk van gebieden (het zogenaamde Natura2000- netwerk) te realiseren waar de bescherming van de Europees meest kwetsbare dier- en plantensoorten en hun leefgebieden centraal staat. Er werden Vogel- en Habitatrichtlijngebieden afgebakend. De Schelde is ingekleurd als Habitatrichtlijngebied. 2.4 Vlaams Ecologisch Netwerk In uitvoering van het natuurdecreet wordt een Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) afgebakend, bestaande uit Grote Eenheden Natuur (GEN) en Grote Eenheden Natuur in Ontwikkeling (GENO). Het plan overlapt niet met VEN-gebied. De linkeroever van de Schelde (op +/- 500m) is wel ingekleurd als VEN-gebied.

17 17/73 BE Beleidskader 3.1 Relatie met de structuurplannen Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen 1 Goedgekeurd bij besluit door de Vlaamse Regering d.d. 23/09/1997 en later gewijzigd. Volgende selecties zijn van toepassing. 1. Grootstedelijk gebied Antwerpen De bestaande ruimtelijke structuur van Vlaanderen, in het bijzonder van de stedelijke structuur, en de ruimtelijke principes voor de gewenste ruimtelijke structuur vormen de basis voor het toekomstig stedelijk beleid. Vanuit deze beleidsmatige benadering kan het principe van de gedeconcentreerde bundeling worden waargemaakt en de druk op het buitengebied worden verminderd. In het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen wordt Antwerpen aangeduid als grootstedelijk gebied gelegen in de Vlaamse Ruit (stedelijk netwerk van internationaal niveau). Ieder stedelijk gebied wordt beschouwd als een economisch knooppunt. De stedelijke gebieden zijn van doorslaggevend belang voor de economische structuur van Vlaanderen. 2. Hoofdwegen R1 van A1 (Ekeren) tot A14 (Linkeroever) wordt als hoofdweg geselecteerd. Tot de hoofdwegen behoren onder meer hoofdtransportassen en achterlandverbindingen, waarvan sommigen onderdeel zijn van Trans-European Networks (TEN), het Europese netwerk van transportassen. Onder meer de Ring rond Antwerpen is onderdeel van het TEN. 3. Primaire wegen II De hoofdfunctie van de primaire wegen II is het verzamelen naar het hoofdwegennet en primaire wegen I. R10 (Singel) van een te verbeteren verbinding met N180 (Noorderlaan) en N101 (Scheldelaan) tot een te verbeteren aansluiting op N113 (Amerikalei) wordt als een primaire weg II geselecteerd. 4. Hoofdspoorwegennet voor personenvervoer De Lijn Antwerpen-Gent-Kortrijk-Rijsel behoort tot het net van de (inter)nationale verbindingen en de verbindingen van Vlaams niveau. 5. Hoofdwaterwegennet Naast zijn (inter)nationale verbindende functie ontsluit het hoofdwaterwegennet de belangrijkste economische knooppunten zoals de zeehaven van Antwerpen. Het hoofdwaterwegennet voldoet grotendeels aan de in Europees verband beschreven minimumklasse IV. Het bestaat uit onder meer de volgende waterwegen: het 1 Bron: Procesnota_Richtnota,bij het RUP Nieuw Zuid, Grontmij, 2012.

18 18/73 BE Albertkanaal, de Schelde-Rijnverbinding en de dokken te Antwerpen en de Zeeschelde en de Bovenschelde Ruimtelijk structuurplan Provincie Antwerpen 2 Goedgekeurd bij ministerieel besluit d.d. 10/07/2001 en later gewijzigd. In het kader van RSPA behoort het plangebied tot de hoofdruimte Antwerpse fragmenten. Karakteristiek voor de hoofdruimte is de sterke verwevenheid van functies en activiteiten en de ambitie om te streven naar een stedelijke vernieuwing. De hoofdruimte Antwerpse fragmenten wordt nog verder uitgewerkt in zeven deelruimten. In de hoofdruimte Antwerpse fragmenten cirkelen de verschillende deelruimten rond het grootstedelijke gebied Antwerpen Het plangebied is gelegen in de deelruimte Grootstedelijk Gebied Antwerpen. De deelruimte Grootstedelijk Antwerpen behoudt een centrale rol en biedt ruimte aan de meest hoogwaardige functies. Dat geldt voor wonen, bedrijvigheid, dienstverlening, grootschalige voorzieningen, (bv cultuur, gezondheidszorg, recreatie,..), distributie of verkeer. Een dergelijke concentratie van functies mag niet worden verzwakt door nieuwe polen van dit niveau te creëren. De Schelde wordt in deze deelruimte opgenomen in een nieuwe gemengd groene, gemengd stedelijke vinger van het grootstedelijk gebied. Een nieuwe band van stedelijkheid aan het water met wonen, natuur en groen, dienstverlening en voorzieningen vervangt daarbij de vroegere en huidige bedrijvigheid. In deze deelruimte wordt het zwaartepunt gelegd op de ruimtelijk-economische structuur van de provincie Het strategisch ruimtelijk structuurplan Antwerpen Het strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen (s-rsa) werd op 22 december 2006 goedgekeurd door de deputatie van de provincie Antwerpen. Het s-rsa is integraal raadpleegbaar via Algemeen Het s-rsa opteert voor een subtiel ingrijpen op wat Antwerpen eigen is. Het tracht met een beperkt aantal strategische acties een maximaal stimulerend effect te hebben op de plek en zijn omgeving. Daartoe formuleert het een generiek en een gebiedsgericht actief beleid. Deze zijn complementair en kunnen niet los van elkaar worden bekeken. Het plangebied is een strategische schakel tussen Schelde, Groene Singel en de dichtbebouwde stad. Van de 15 hefboomprojecten zijn er twee gelegen in het plangebied: Nieuw Zuid (nieuwe woningen en voorzieningen) Spaghettiknoop (realisatie van een park voor de buurt met een mogelijke publiekstrekker). 2 Procesnota_Richtnota bij het RUP Nieuw Zuid, Grontmij, 2012.

19 19/73 BE Richtinggevend deel Het generiek beleid beoogt de opmaak van een algemeen referentiekader dat van toepassing is op heel de stad. Het tracht zeven beelden uit het collectief geheugen te versterken: Antwerpen als Waterstad / Ecostad / Havenstad / Spoorstad / Poreuze stad / Dorpen en Metropool / Megastad. Voor elk van deze beelden wordt een visie ontwikkeld die op haar beurt wordt vertaald in maatregelen en acties. Het plangebied en zijn verschillende onderdelen zoals project Nieuw Zuid, Scheldekaaien of Konijnenwei komen aan bod in elk van deze beelden (m.u.v. megastad). Binnen het generiek beleid worden, vanuit het beeld van de waterstad, de volgende uitspraken gedaan met betrekking tot het plangebied: in het bijzonder kunnen torens de nieuwe centraliteit van de Schelde op symbolische wijze aangeven ter hoogte van het Eilandje en Nieuw Zuid en hiermee de Antwerpse skyline ten noorden en ten zuiden vervolledigen. Het gaat hier in hoofdzaak om het leggen van kwalitatieve accenten in de skyline. Het is niet de bedoeling een muur te creëren langs de Kaaien. Een specifieke actie moet worden opgenomen om de rivier te heroveren en de Kaaien hierbij te herdefiniëren als een som van onderling verbonden ruimten die het hart van de stad met het water verbinden waarop gebiedsgericht een aangepast functioneel programma kan worden geënt. De herinrichting van de Kaaien zal worden gekoppeld aan de versteviging en verhoging van de kaaien en dijken. De kaaien worden aangeduid als een contactzone, een stedelijk gebied met havengerelateerde functies. Figuur 7: Situering plangebied binnen het s-rsa Vanuit de visie spoorstad wordt de zone van Nieuw Zuid aangeduid als een zoekzone voor de tram Nieuw zuid. De omgeving van station Antwerpen Zuid wordt aangeduid als regionaal vervoersknooppunt met een nieuw station. De Singel wordt aangeduid als stedelijke boulevard en vanaf station Zuid verlegd om via een brug over de Schelde aan te sluiten op de Blancefloerlaan.

20 20/73 BE Figuur 8: Situering plangebied binnen het s-rsa spoorstad Vanuit het idee van de poreuze stad wordt er een groenstrategie weergegeven die zich richt op de poreuze delen van de stad om de leefkwaliteit te garanderen. In de publieke delen moet voldoende ruimte gelaten worden voor speelruimte op wijkniveau. De ruimtelijke inventaris van groene ruimten in de stad en de inventaris tekortzones buurt- en wijkgroen, moeten ingezet worden om op stadsniveau een groennetwerk uit te bouwen. De Konijnenwei wordt aangeduid als groene ruimte in de stad. Figuur 9: Situering plangebied binnen het s-rsa poreuze stad Het actief beleid concentreert zich op vijf strategische ruimten: Harde Ruggengraat / Zachte Ruggengraat / Groene Singel / Levend Kanaal / Lager Netwerk met Stedelijke Centra. Binnen deze ruimten worden strategische programma s geformuleerd, die op hun beurt specifieke projecten omvatten. In het actief beleid van het s-rsa wordt het plangebied op meer dan één manier gecatalogeerd als een gebied van strategisch belang voor de hoofdstructuur van de stad. Delen ervan vallen binnen de strategische ruimten Harde Ruggengraat, Zachte

21 21/73 BE Ruggengraat en Groene Singel. Het plangebied is een strategische schakel tussen Schelde, Groene Singel en de dichtbebouwde stad. Harde Ruggengraat De Harde Ruggengraat is het voornaamste structurerende element van de metropolis, de kern van Antwerpen als grootstad. Deze strategische ruimte is noord-zuid gestructureerd langsheen de Schelde en kan gemengde programma s op grootstedelijk en internationaal niveau dragen. Vanuit ruimtelijk, functioneel en symbolisch oogpunt is de voornaamste doelstelling in deze strategische ruimte het herdefiniëren en het bewerkstelligen van de relatie tussen de stad en de Schelde, in overeenstemming met het beeld van de Waterstad. Zowel het projectgebied Nieuw Zuid als de Kaaien en de zuidelijke Scheldebrug maken deel uit van de Harde Ruggengraat. De doelstellingen voor het programma Nieuw Zuid binnen de Harde Ruggengraat zijn: - Het creëren van een multifunctionele en aangename woonomgeving, met aandacht voor sociale mix; aandacht gaat hierbij o.a. naar het nastreven van een voldoende ondersteunend voorzieningenniveau en voldoende groen en open ruimte op wijkniveau. - Een link leggen tussen Nieuw Zuid en de omgeving van de Gedempte Zuiderdokken. - Het stroomlijnen van een inrichtingsplan voor het Nieuw Zuid dat dit stadsdeel functioneel en morfologisch aanhecht als volwaardig stadsdeel aan het bestaande Zuid; belangrijk aandachtspunt hierin vormt de gebiedsontsluiting op wijk- en stadsniveau. - Het versterken van de band van Nieuw Zuid met de Schelde; het kwalitatief afwerken van de bebouwingsfaçade aan de Kaaien met het voormalige Zuidstation als historische baken. - Het uitwerken van het Nieuw Zuid als geïntegreerde kantoorlocatie langs de Groene Singel. - Het onderzoeken van een hoogbouwprogramma ter vervollediging van de skyline aan de Schelderand. - Het integreren van het nieuwe Justitiepaleis, de kop van de Leien, de Scheldekaaien, Nieuw Zuid en Zuid tot een samenhangend poortgebied tot de stad. - Het relateren van Nieuw Zuid met de open ruimten van de Spaghettiknoop en de Konijnenwei zodat deze kunnen fungeren als ondersteunende parkstructuur. Specifiek voor het strategisch proiect Nieuw Zuid zet het structuurplan in op een ontwikkeling van een gemengd stedelijk gebied (wonen, kantoren en ondersteunende functies): Het project moet een sterke graad van verweving inhouden. Er moet ruimte geboden worden voor huisvesting, buurtgerichte handelszaken en lokale economische activiteiten en diensten. Er dient nieuwe ruimte voorzien te worden voor activiteiten die momenteel ontbreken in het zuiden van de Kernstad. Verder wordt het Nieuw Zuid aangeduid als één van de kantorenlocaties langs de Groene Singel. Vanuit zichtlocatiepotentieel kunnen de kantoorontwikkelingen aan de randen van de

22 22/73 BE Spaghettiknoop en Groene Singel worden ingeplant. Als tegengewicht van de hoogbouw op het Eilandje voorziet het ruimtelijk structuurplan hier de mogelijkheid om hoogbouw te voorzien. Op die manier wordt de skyline van Antwerpen vervolledigd. De doelstellingen voor het programma Kaaien binnen de Harde Ruggengraat zijn: - Het versterken van het publiek karakter, de samenhang en de continuïteit van de Scheldekaaien. - De inrichting van de Scheldekaaien als een duidelijk herkenbare landschappelijke entiteit in een dens stedelijk weefsel. - Het versterken van de cultuurhistorische betekenis en van de beeldkwaliteit van de Scheldekaaien, met aandacht voor onder meer de schaal van de open ruimte, de zichten, de architecturale kwaliteiten van de loodsen en een aantal solitaire elementen. - Minimaliseren van de barrièrewerking van de nieuwe waterkering. - De uitbouw van optimale ruimtelijke relaties tussen de aangrenzende stadsdelen, de Scheldekaaien en de stroom. Daartoe moeten de verkeersinfrastructuren en de waterkering zodanig worden uitgewerkt dat de barrièrewerking minimaal is. - Het beschermen van de waardevolle gebouwen op en langs de Scheldekaaien en het uitwerken van een actief beleid voor het vastleggen van een geschikte functie. - Een aangepaste inplanting, programmatorische invulling en architectonische uitwerking van eventuele bijkomende collectieve bebouwing opdat het publiek karakter en de samenhang van de Scheldekaaien niet in het gedrang komen. Nieuwe gebouwen mogen geen afbreuk doen aan het publieke en open karakter van de Kaaien. - Het uitwerken van de nodige functies die de bovenlokale rol van de Scheldekaaien ondersteunen (recreatie, grootstedelijke voorzieningen, toeristische faciliteiten, enz.). Een ander strategisch project, geïntegreerd in en conceptueel gelinkt aan de Harde Ruggengraat, gaat over de nieuwe brug over de Schelde: de zuidelijke Scheldebrug. In de eerste plaats is de voorgestelde brug een stedenbouwkundige ambitie. In tweede orde vervolledigt ze functioneel het lager netwerk. Ze wordt opgevat als een nieuwe stedelijke boulevard die de rivier en de parken op Linkeroever kruist. Regionaal sluipverkeer moet er geweerd worden. De nieuwe brug heeft als doel een fysieke en functionele link met Linkeroever te realiseren. De zuidelijke Scheldebrug is in die zin een denkbeeldig verlengstuk van de Kaaien, dit wil zeggen: onderdeel van een ruimte waarvan het belangrijkste kenmerk de verbinding is tussen de stad en de rivier. Haar locatie ligt vast: in het verlengde van de (nieuwe) Singel op Rechteroever en met aanlanding t.h.v. het Galgenweel op Linkeroever. Zachte Ruggengraat De Zachte Ruggengraat heeft als voornaamste doelstelling het creëren van een krachtig samenhangend ecologisch systeem zoals omschreven door het beeld van de Ecostad en Waterstad. Het is een element dat in interactie met de harde ruggengraat de hoofdstructuur van de stad zal bepalen. Deze zachte ruggengraat is een aaneenschakeling van vijf grote stedelijke parken. Ze verbinden de Schelde met het

23 23/73 BE hinterland van Antwerpen en zijn onderling verbonden door de groene corridor van de Singel. Het gehele plangebied, met uitzondering van de projectgebied Nieuw Zuid, het Justitiepaleis en de Kaaizone, valt binnen de strategische ruimte Zachte Ruggengraat, meer specifiek binnen het programma Zuiderpark. Het structuurplan stelt hierover: Het Zuiderpark moet de ontwikkeling van een aaneengesloten park garanderen dat het zuidelijke deel van de stad en de groene vinger in Aartselaar/Edegem via de Spaghettiknoop met het centrum van de stad en de Schelde verbindt. (...) Dit park heeft de specifieke taak om de natuurlijke structuur te versterken en de bescherming te garanderen. Bovendien omvat het park een groot aantal voorzieningen op metropolitane schaal (universiteit, Expo, de Singel, sportfaciliteiten). Het park moet een goed uitgerust park worden, waar ruimte is voor de ontwikkeling van culturele activiteiten, mogelijkheden voor wetenschappelijke en medische congressen, tentoonstellingen op niveau van de metropool, sportinfrastructuur voor het zuidelijke deel van de stad en voor nieuwe woningen en kantoren. Nieuwe gebouwen voor wonen, werken of diensten zijn toegelaten, wel in specifieke zones. Binnen het programma Zuiderpark is het strategische project de Spaghettiknoop, waarin ook Konijnenwei begrepen, geselecteerd. Het s-rsa ziet op het grote gebied aan de Spaghettiknoop (een aantal delen moeten gedowngraded worden) en de lege ruimte langs de Singel een nieuw stedelijk park, gericht op informele activiteiten. Dit gebied wordt beschouwd als de kop van het zuidelijk park. Het is het uiteinde van dit park dat de Schelde bereikt. De voornaamste doelstelling is het reduceren van de infrastructurele entiteiten en het creëren van een nieuw park, open voor publiek gebruik en in staat om een essentiële bijdrage te leveren in het oplossen van de behoefte aan open ruimte in het zuiden van de Binnenstad. (...) De doorsteekbaarheid van dit gebied is de voornaamste doelstelling. Vervolgens bestaat de mogelijkheid om de ingesloten ruimten in het knooppunt uit te rusten met enkele voorzieningen en eventueel zelfs enkele nieuwe gebouwen. De voorgestelde oplossing suggereert om het knooppunt zoveel mogelijk open te houden, door de gebouwen zo dicht mogelijk tegen het station en langs de Kolonel Silvertopstraat in te planten. Dit om het stedelijk karakter van dit gebied te versterken via een hogere dichtheid. Groene Singel De basisdoelstelling van de strategische programma s voor de Groene Singel is om deze strategische ruimte, die er vandaag onderbenut, gefragmenteerd en marginaal bijligt, tot een nieuwe centraliteit voor de stad om te vormen Een hoogwaardige stedelijke ruimte, open, groen, en in staat om te werken als een verbinding tussen binnen- en buitenstad, binnen een corridor die het systeem van de vijf parken van de Zachte Ruggengraat verbindt. De mobiliteit moet er naar een lager schaalniveau worden gebracht en een belangrijke kwestie is de realisatie van een nieuwe tramlijn langsheen het traject van de Groene Singel. Enkel in een beperkt aantal en specifieke gebieden kan gebouwd worden. Wat het structuurplan benadrukt is nog steeds de idee van de Singel als een plaats om te wonen; hier moeten kantoren deel uitmaken van een globaal programma voor multifunctionele stedelijke ontwikkeling. De omgeving van het station Antwerpen Zuid valt binnen de strategische ruimte Groene Singel, meer specifiek binnen het programma Singel Zuid. Met betrekking tot programma Singel Zuid stelt het structuurplan dat dit gebied één van de meest problematische is, omdat het een complexe en brede infrastructurele strook

24 24/73 BE doorkruist die beide zijden van elkaar scheidt. De open ruimte wordt door deze sterke scheiding gemarginaliseerd. De transformatie van de spaghettiknoop (zie Zachte Ruggengraat), samen met de heraanleg van de gebieden naast het station, heeft als doelstelling: - Het versterken van het stedelijk karakter van de Singel, door het introduceren van nieuwe functies en nieuwe bebouwde delen om bepaalde plekken te verrijken. - Het aanbieden van publieke functies om het gebied meer toegankelijkheid te geven. - Het oplossen van enkele problemen van toegankelijkheid en verkeer, waarbij de rol van openbaar vervoer benadrukt wordt. Voor het strategisch project omgeving Zuidstation stelt het structuurplan voor: - Het station te vernieuwen door de realisatie van nieuwe volumes, om verschillende functies te huisvesten, waaronder kantoren. - Parkeerruimten in te richten - Een herwaarderingsprogramma uit te werken voor de publieke ruimten om de integratie van de gebieden aan beide zijden van de Singel te finaliseren; verharde of groene ruimten die een zekere mate van flexibiliteit behouden. Figuur 10: Situering plangebied binnen het s-rsa

25 25/73 BE Lopende of geplande projecten in de buurt Bouw nieuw evacuatiecomplex spoortunnel Tuc Rail voorziet de bouw van een nieuw, bijkomend evacuatiecomplex langs de spoorlijn, ongeveer halverwege tussen het bestaande evacuatiecomplex (ES = evacuatieschacht) en het begin van het gesloten gedeelte van de tunnel. De plannen voor de bouw van het bijkomend evacuatiecomplex zijn zeer concreet. Het is de bedoeling om eind 2012 de bouwaanvraag in te dienen. De aanvang van de bouw wordt voorzien in de 2de helft van In een schrijven van 5/10/2012 geeft Infrabel onderstaande locatie als de meest waarschijnlijke plaats (oranje cirkel). Figuur 11: Situering nieuw evacuatiecomplex spoortunnel Nieuwe helling van de Singel naar de ingang open-kuip van het spoor Momenteel wordt door Tuc Rail de haalbaarheid bekeken om een bijkomende helling te voorzien tussen de Singel en de ingang van de open-kuip van het spoor. Onderstaand plan betreft het voorlopige studieplan. Hierbij wordt de helling voorzien langs de Singel ter hoogte van de aantakking op de Kolonel Silvertopstraat.

26 26/73 BE Figuur 12: Situering nieuw helling van de Singel naar de ingang open-kuip van het spoor Sigmaplan en de heraanleg van de Scheldekaaien Vlaanderen beter beschermen tegen overstromingen uit de Schelde en haar zijrivieren. Dat is het uitgangspunt van het Sigmaplan. Tegelijk wordt ook de prachtige Scheldenatuur in ere hersteld. Het Sigmaplan heeft bovendien oog voor de economische rol van de Schelde, als één van de drukst bevaren rivieren van Europa.

27 27/73 BE De herinrichting van de Scheldekaaien is één van de projecten binnen het Sigmaplan. De stad Antwerpen zal hier samenwerken met Waterwegen en Zeekanaal. De heraanleg van de Scheldekaaien is cruciaal voor het herstellen van de band tussen de stad en de Schelde. In 2005 beslisten de stad Antwerpen en de Vlaamse overheid om samen een Masterplan voor dit ambitieuze project op te maken (Masterplan Scheldekaaien). De aanleiding was drieledig: (1) realisatie van een verhoogde waterkering conform het Geactualiseerde Sigmaplan van de Vlaamse overheid, (2) stabilisatie van de bestaande kaaimuren, (3) heraanleg van de kaaistrook tot één van de meest prominente publieke ruimten van Antwerpen. Het gehele project overspant het gebied van Droogdokkeneiland in het noorden tot en met Petroleum Zuid ten zuiden van de binnenstad. De kaaistrook ter hoogte van Nieuw Zuid is een van de 7 deelgebieden waarvoor in het Masterplan Scheldekaaien richtlijnen werden geformuleerd omtrent beeldkwaliteit en typesectie. De deelzone Nieuw Zuid (gaande van Schelde tot en met Ledeganckkaai, en van Namenstraat tot Generaal Armstrongweg) uit het Masterplan Scheldekaaien overlapt met het plangebied van het RUP Nieuw Zuid. Het RUP Nieuw Zuid bouwt voor wat de kaaizone betreft voort op het Masterplan Scheldekaaien en houdt rekening met het Sigmaplan, zodat er zich hier geen conflicten stellen Kaaitram Het stadsbestuur is vragende partij voor een kaaitram. Deze wordt voorzien in het ruimtelijk structuurplan Antwerpen én in het Masterplan Scheldekaaien. Deze tram werd echter nog niet opgenomen in de toekomstvisie van De Lijn. De aanleg van een tramlijn op de Kaaien is dus een gefaseerd verhaal. De tram wordt in drie delen gefaseerd: Noord, Zuid en Centraal Het noordelijke tracé loopt van Sint Pietersvliet over de Kaaien tot aan de Londen Amsterdamstraat. Dit deel is al opgenomen in de Vlaamse financiering van Brabo 2. Het zuidelijke tracé sluit aan op het binnenstedelijke tramnetwerk en loopt over de Kaaien van Nieuw Zuid tot aan het voetbalstadion. De volgende aantakkingsmogelijkheden worden nog onderzocht: Bolivarplaats via Namenstraat of via Nieuw Zuid, maar ook andere aantakkingen op het binnenstedelijke netwerk zijn mogelijk. Deze realisatie hangt samen met de geplande ontwikkelingen in deze omgeving. Het centrale tracé kan pas uitgevoerd worden als dit aangesloten kan worden op een bestaand netwerk. Daarvoor moeten dus (wellicht) eerst het noordelijke en het zuidelijk tracé gerealiseerd zijn. Het ruimtelijk inpassen van de tram is een belangrijk aandachtspunt. Een beperkte snelheid en het wegwerken van de barrière vormen 2 fundamentele randvoorwaarden voor het realiseren van een kaaitram. In het ontwerp van het wegprofiel moeten voldoende maatregelen genomen worden om de barrièrewerking te minimaliseren en de oversteekbaarheid voor voetgangers te garanderen. Om een lagere snelheid te verzekeren, zal de tram in het centrale gedeelte in dezelfde bedding rijden als het autoverkeer. Het Masterplan Scheldekaaien legt de ligging van de trambedding vast; de ruimtelijke inpassing zal verder op projectniveau ontworpen worden.

28 28/73 BE Ontwikkeling van de strategische ruimte Groene Singel De Groene Singel is in oorsprong een mobiliteitsproject en onderdeel van het Masterplan Mobiliteit Antwerpen van de Vlaamse overheid. De daarin voorziene infrastructuurwerken aan de Ring hielden ook nieuwe mogelijkheden in voor de Singel. Met de goedkeuring van het strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen werd de inzet voor de strategische ruimte Groene Singel dan ook verhoogd. De stedelijke ambitie is om deze ruimte, vandaag een grotendeels onderbenutte en gefragmenteerde ruimte tussen binnen- en buitenstad, om te vormen tot een nieuwe centraliteit en verbinding tussen de vijf parken rond de binnenstad zoals opgenomen in de strategische ruimte zachte ruggengraat van het Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen. Het plangebied van deze opdracht maakt integraal deel uit van het verhaal van de Groene Singel. Het bermenlandschap ten zuiden van spoorlijn 52 blijft gehandhaafd als open groene ruimte Heraanleg van de spaghettiknoop (Knoop Zuid van de Antwerpse Ring) Het Masterplan 2020 Antwerpen (2010),dat verder bouwt op de initiële doelstellingen van het Masterplan Mobiliteit Antwerpen (2000), doet uitspraken van belang voor het plangebied. Allerhande ontwikkelingen op vlak van veiligheid, regelgeving en ontwikkelingsprojecten noodzaken een heraanleg van de huidige knoop Zuid van de R1. Deze knoop, destijds gedimensioneerd als uitwisselingscomplex tussen snelwegen, wordt bestudeerd met het oog op een compacte oplossing die zowel een belangrijke invalsweg van de stad de Leien als nieuwe grootschalige ontwikkelingen in de omgeving kan bedienen, waaronder het plangebied. Figuur 13: Concept heraanleg spaghettiknoop met groene pijl als principeweergave Nieuwe Singel Opwaardering Station Antwerpen Zuid In het kader van een verbeterde toegankelijkheid van het huidige station Antwerpen Zuid en de verdere uitbouw ervan als een knooppunt van openbaar vervoer onderzoekt de spoorweggroep een opwaardering van het huidige station Antwerpen Zuid (gelegen aan de oostelijke rand van het plangebied).

29 29/73 BE Bouw zuidelijke Scheldebrug Het strategisch Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen voorziet de bouw van een nieuwe brug over de Schelde met als doel een fysieke en functionele verbinding met Linkeroever te realiseren. De locatie is voorzien in het verlengde van de (nieuwe) Singel op Rechteroever en met aanlanding t.h.v. het Galgenweel op Linkeroever. De brug wordt opgevat als een nieuwe stedelijke boulevard voor lokale gebruikers. Vrachtverkeer of regionaal doorgaand sluikverkeer is uitgesloten. De plannen voor deze Scheldebrug zijn vandaag nog weinig concreet Heraanleg Gedempte Zuiderdokken De stad Antwerpen onderzoekt de herinrichting van de publieke ruimte van de Gedempte Zuiderdokken, vandaag voornamelijk gebruikt als gratis parkeervoorziening. Daarbij wordt een herstel van de ruimtelijke identiteit en flexibel gebruik beoogd. De Zuiderdokken nemen ook een sleutelpositie in tussen de historische binnenstad en de toekomstige stadsuitbreiding op Nieuw Zuid Ontwikkeling Petroleum Zuid Blue gate Antwerp De stad Antwerpen en Vlaanderen hebben het plan opgevat om ter hoogte van Petroleum Zuid in Antwerpen een bedrijventerrein te ontwikkelen. Op dit bedrijventerrein zullen een watergebonden logistieke zone, een zone voor productiebedrijven, een zone voor instellingen van onderzoek & ontwikkeling, verkeersinfrastructuur en een groene corridor ontwikkeld worden Voetbalstadion Een mogelijke invulling van de grootstedelijke locatie ter hoogte van Petroleum Zuid zoals opgenomen in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen is een voetbalstadion met flankerend programma Brabo 2 Brabo 2 omvat de heraanleg van de Noorderleien en het Operaplein, alsook een nieuwe tramverbinding naar Ekeren en naar het Eilandje en het doortrekken van de tram in de Brusselstraat.

30 30/73 BE

31 31/73 BE Ontwikkelingsvisie De ontwikkelingsvisie die hierna wordt beschreven is van toepassing op het volledige plangebied van het Masterplan en RUP en niet alleen op de delen die het voorwerp zijn van deze nota. 4.1 Ambitie De ambitie van de stad met betrekking tot het plangebied is 5-ledig. ambitie 1: een groen stadsdeel aan het water_ Naar analogie met het Eilandje in het noorden van de stad is het de ambitie dat dit zuidelijk stadsdeel de relatie tussen stad, water en open groene ruimte maximaal versterkt. De site biedt ook opportuniteiten om tegemoet te komen aan het tekort aan open groene ruimte dat momenteel in de omliggende wijken wordt ervaren. Er werd voluit gekozen voor het versterken van ecologische verbindingen op schaal van de stad, maar ook uit het voorzien van een divers aanbod aan open ruimte op schaal van de wijk en buurt. ambitie 2: een aantrekkelijk en vitaal stadsdeel_ Nieuw Zuid biedt, aansluitend bij de binnenstad, unieke kansen voor een aanzienlijke uitbreiding van de kernstad. Om deze uitbreiding een meerwaarde te laten zijn voor de omliggende wijken en voor de stad als geheel, is het belangrijk te streven naar een sterk gevarieerde functionele invulling. Er zijn randvoorwaarden bepaald wat betreft de op te nemen variatie aan woningaanbod, woonondersteunende voorzieningen en programmamix. ambitie 3: een verkeersstructuur op maat_ Nieuw Zuid ligt in de onmiddellijke nabijheid van het zuidelijke snelwegknooppunt van de Antwerpse Ring. Dit biedt kansen qua bereikbaarheid maar vraagt ook de nodige voorzorg voor de wijk zelf. Er werd gekozen om in te zetten op een duurzaam mobiliteitsbeleid, waarbij de aanwezigheid van het station Antwerpen Zuid en een (uitbreiding van) tramontsluiting van het gebied troeven zijn. Het STOP-principe werkt door in het gebied door in te zetten op een sterk doorwaadbaar weefsel voor voetgangers en fietsers, een ruim en comfortabel aanbod aan fietsstalplaatsen nabij de woning, tramhaltes op evidente looplijnen vanuit de wijk, en een oordeelkundige inpassing van clusterparkings. De inrichting van het openbaar domein met woonerven, paden en een beperkt aantal bovengrondse parkeerplaatsen weerspiegelt maximaal deze ambitie. Het RUP anticipeert op de geplande herconfiguratie van de Spaghettiknoop en voorziet eveneens in een verplaatsing van de Singel ter hoogte van het plangebied en een downgrading van de huidige Singel. ambitie 4: een gezonde en ecologische leefomgeving_ Ook in termen van milieukwaliteit (energie- en waterbeheer) en gezondheid (geluidskwaliteit, bezonning) werden doelstellingen en randvoorwaarden geformuleerd. Dit resulteert in de keuze voor passiefbouw en de aanleg van een warmtenet, een systeem van wadi s in de hele wijk en een oordeelkundige inplanting van de gebouwen in functie van geluid en schaduw. ambitie 5: een flexibele ontwikkelingsstrategie_ Naast een ruimtelijk kader is het vanzelfsprekend ook belangrijk dat het Masterplan en het RUP een organisatorisch kader zijn voor de beoogde gefaseerde ontwikkeling.

32 32/73 BE Globale visie De globale visie van het Masterplan Nieuw Zuid steunt op drie thema s die elk op een verschillende schaal spelen. een stedelijk park à pois _ Een eerste thema beslaat het ruime gebied, van de kaaien tot het station Antwerpen Zuid. Dit concept toont een interessante bemiddeling tussen de logica van de stad en de logica van het landschap. De harde en zachte ruggengraat uit het strategische Ruimtelijke Structuurplan Antwerpen (nadien doorvertaald in Masterplan Scheldekaaien en Visie Groene Singel) zijn beide aanwezig en herkenbaar, maar worden ook op elkaar betrokken binnen een geïntegreerd verhaal van bebouwing en open ruimte. Zo wordt de grote groenruimte van de zachte ruggengraat tot aan de Schelde gebracht, of zijn in het park ook strips van bebouwde voorzieningen mogelijk. De randzone met sport- en spelinfrastructuur legt op functioneel vlak de relatie met de nabijgelegen stadswijken Zuid en Brederode. Een aantal voorheen door infrastructuur ingesloten ruimten worden toegankelijk gemaakt en gaan daardoor ook als stapsteen fungeren in het overbruggen van de afstand tussen de wijken binnen en buiten de Ring. Segmenten van de spaghettiknoop, die vacant worden na de compactering ervan, worden gerecycleerd om voetgangers- en fietsverbindingen door en over deze infrastructuurknoop te leggen. Het geëquipeerd park kan hierdoor, overeenkomstig de Visie Groene Singel, verdergezet worden richting Kielpark en Hobokense Polder. Het bestaande landschap wordt nadrukkelijk gerecupereerd en opgewaardeerd waar mogelijk. De nieuwe topografie en vegetatie valoriseren de aangetroffen grond- en groenconditie van het semi-natuurlijk rivierduinenlandschap. Zo worden in het park maar ook in het woonweefsel bestaande bosfragmenten bewaard en geïntegreerd in het project. Ook water is een vormgevend element. Het park wordt doorprikt met natte zones die profiteren van de topografische condities van het terrein en die het park verrijken met natte stapstenen voor fauna en flora. In en aan de rand van de woonwijk worden wadi s voorzien die deel zijn van de publieke ruimte maar tegelijk ook een technische functie vervullen in de opvang en recuperatie van regenwater. Zo worden ecologische aspecten van bij aanvang meegenomen als insteek voor het ruimtelijk ontwerp. een wijkstructuur van striga s_ In de uitwerking van de woonwijk komt een tweede thema naar voor, namelijk dat van de striga als een concept voor de stedelijke structuur. De striga organiseert de nieuwe wijk met een minimale lineaire rationaliteit. Belangrijk is een oriëntatie die verbinding zoekt tussen de kaaizone en het stedelijk park. De striga is een systeem dat maat en sculptuur verleent aan de bouwstroken en een middel om de dichtheid in de wijk te organiseren. Anderzijds is het systeem ook voldoende flexibel om de overgangen naar het bestaande weefsel op een verzorgde manier op te lossen. In alle richtingen is het weefsel doorwaadbaar. Binnen de structuur van een striga is een grote variatie mogelijk aan woningtypologieën, binnen- en buitenruimtes en private en publieke delen. Lokale voorzieningen zoals een school of sporthal kunnen als een iets grotere korrel mee opgenomen worden in deze lineair georganiseerde bouwvelden. Het uitgangspunt is dat de striga een sociale, intergenerationele en functionele vermenging moet faciliteren. innovatieve woonvormen_ Een derde thema situeert zich op schaal van de woning. Het ontwerpteam onderzoekt wat vandaag innovatieve en duurzame woonvormen kunnen zijn. Onder de noemer groter en goedkoper wordt een woningtypologie voorgesteld waarin rond een compacte en geklimatiseerde kern een lichtere buitenschil

33 33/73 BE zit die alle buiten- of semibuitenruimtes huisvest. Dit kan een grotere woonoppervlakte realiseren zonder dat de bouw- en onderhoudskosten navenant stijgen. Het uitgangspunt bij de reflectie rond duurzaamheid is om het in eerste instantie niet zozeer in de technologische hoogstandjes te zoeken, maar in correcte basiskeuzes m.b.t. zonoriëntatie, slagschaduwbeperking, compactheid en clustering, etc. 4.3 Programma Voor het concrete programma verwijzen we naar de krachtlijnen en beoogde bestemmingen verder in deze nota en naar de nota van het RUP. 4.4 Masterplan als referentieontwerp Het RUP Nieuw Zuid is een juridisch-planologische verankering van de globale visie zoals uitgewerkt in het Masterplan Nieuw Zuid. Het Masterplan wordt dan ook maximaal als basis gebruikt om de milieubeoordeling uit te werken. Het Masterplan wordt hierna toelicht voor die delen van het RUP waarvoor het onderzoek tot milieueffectrapportage gebeurt in deze nota namelijk: 1. De Scheldekaaien 2. De restruimtes tussen het projectgebied Nieuw Zuid en de Konijnenwei 3. Singel en parking Jan Van Gentstraat De zones projectgebied Nieuw Zuid en Konijnenwei kunnen bij realisatie project-merplichtig zijn. Daarom werd voor deze zones een vrijwillig plan-mer opgesteld bij het Masterplan. De stad Antwerpen zal op basis van het vrijwillige plan-mer bij het Masterplan Nieuw Zuid een ontheffing aanvragen. Deze zones worden niet verder in detail besproken in voorliggende nota.

34 34/73 BE Figuur 14: Masterplan Nieuw Zuid

35 35/73 BE De kaaien De concrete invulling van de Scheldekaaien vormt het voorwerp van een afzonderlijke studie (het Masterplan Scheldekaaien). In het Masterplan Nieuw Zuid worden de kaaien ter hoogte van Nieuw Zuid wel opgenomen in het ontwerp en dit om een maximale afstemming met het projectgebied Nieuw Zuid te bekomen. Het project van de Kaaien omvat een verhoging van het straatniveau tot 8,35mTAW. Vanaf deze hoogte loopt een zachte helling op tot de vereiste Sigma-hoogte van 9,25mTAW. Langs de rivier is een vlakke aanmeerstrook van 10,00 meter breed op 7.00mTAW (huidig maaiveld van de Scheldekaaien). Met de 8,35mTAW is het hoogteverschil met het Sigmapeil slechts 90 cm en ontstaat er een visuele relatie tussen het straatniveau en de projectzone Nieuw Zuid enerzijds en de Schelde anderzijds. De 9,25mTAW lijn sluit naadloos aan op het ontwerp voor de Scheldekaaien bij Sint-Andries en Blue Gate Antwerp. Nieuw Zuid vormt als opvolging van het intenser gebruikte park op Sint-Andries een ecologische rustzone van duinen. Door de bovengrens van 9,25mTAW soms wat naar binnen te schuiven ontstaat een zachte opwaartse duin waar men van het uitzicht kan genieten of kan zonnebaden (mits inachtneming van de randvoorwaarden van W&Z). Doorheen het Kaaienpark worden paden aangelegd waarlangs een aantal objecten en paviljoenen worden opgesteld. Hier is plaats voor publieke functies, retail en horeca (conform het Masterplan Scheldekaaien). De paviljoenen worden opgelijnd met de paden die vanuit de wijk Nieuw Zuid komen zonder het zicht te belemmeren. De paviljoenen hebben beperkte afmetingen zodat hun impact op het park beperkt blijft. Het Masterplan stelt voor dat er vier à vijf paviljoenen van 700 tot m² voorzien worden, goed voor een oppervlakte van tot 5.000m². De architecturale taal van de paviljoenen is die van een havenmachine. Het zijn lichte en transparante objecten die de nodige luchtigheid geven aan de ontwikkelingen op de kaaien voor de wijk Nieuw Zuid. Het is geen log object maar kan als het ware in het duinenlandschap zweven. Verder vinden ook speelveldjes hun plaats in het duinenlandschap. Figuur 15: Typedoorsnede over de Kaaien

36 36/73 BE Figuur 16: Uitsnede uit Masterplan Nieuw Zuid ter hoogte van de Scheldekaaien

37 37/73 BE Figuur 17: Zicht van de maquette op de Kaaien

38 38/73 BE Restruimtes De zone Restruimtes omvat huidige infrastructuur van het spaghettiknooppunt binnen het plangebied en de groene ruimtes in en rond het spaghettiknooppunt. Het Masterplan gaat uit van het rationaliseren van het spaghettiknooppunt waardoor de vrijgekomen ruimte (de infrastructuur die in onbruik raakt en de groene ruimtes die toegankelijk worden) tot het Park Konijnenwei kunnen gerekend worden. Het Masterplan Nieuw Zuid gaat reeds uit van een situatie waarin het op- en afrittencomplex Zuid (Spaghettiknoop) gerationaliseerd wordt (Masterplan 2020). Verdere verdieping van deze visie moet nog volgen en in functie van de effectieve uitvoering op het terrein zal hiervoor een planningsinitiatief van het Vlaams Gewest nodig zijn. In voorliggend RUP worden geen uitspraken gedaan over het reduceren of verleggen van de infrastructuur binnen het plangebied RUP die behoort tot het op- en afrittencomplex Zuid. Het RUP Nieuw Zuid hypothekeert de eventuele aanpassing van de spaghettiknoop evenwel niet Zone Singel en parking Jan Van Gentstraat De visie van het Masterplan mbt de Singel is dat deze verlegd wordt naar de zuidrand van de Konijnenwei, tegen de spoorweg aan. De (huidige) Singel zou op die manier deel kunnen uitmaken van een parkrand die de wijk Brederode met de Konijnenwei verbindt. Bedoeling is om dan op het tracé van de huidige Singel prakrandfuncties (zoals bijvoorbeeld sport en spelvoorzieningen) te voorzien. De verlegging van de Singel (evenals een mogelijke gebouwenstrip langs de verlegde Singel zoals beschouwd in het Masterplan) maakt geen deel uit van dit planproces. Hiervoor is een planinitiatief van een hogere overheid vereist. De stad wil evenwel het gedeelte van de huidige Singel ter hoogte van de Konijnenwei mee opnemen in dit RUP als zone voor publiek domein. Het RUP voorziet hiermee dat wanneer de Singel wordt verlegd, een meer stedelijke/lokale inrichting met groen in functie van het parkrandidee mogelijk wordt in deze zone. Het RUP Nieuw Zuid hypothekeert dus geenszins het verleggen van de Singel, en evenmin het functioneren van de huidige Singel. Met betrekking tot de zone parking Jan Van Gentstraat wordt in het Masterplan geen concrete visie geformuleerd. Wel is het de bedoeling dat er langs het aanpalende bouwblok een zekere openheid gecreëerd wordt van de Bolivarplaats naar de nieuwe woonwijk. Het toelaten van een ondergrondse parking in deze zone is ifv de mogelijkheid om een definitieve (ondergrondse) oplossing te kunnen voorzien voor de bestaande tijdelijke parking voor het justitiepaleis, vandaag gelegen achter dit bouwblok. Er worden dus geen bijkomende parkeerplaatsen voorzien tov de huidige situatie).

39 39/73 BE Afbakening en krachtlijnen RUP 5.1 Afbakening Het plangebied Nieuw Zuid wordt als volgt afgebakend (zie kaarten in bijlage): - In het noordwesten door deelplan 5 van het GRUP Afbakening Grootstedelijk gebied Antwerpen (AGGA), de Schelde en de Ledeganckkaai; - In het noordoosten grotendeels door deelplan 3/3 van het RUP Binnenstad (m.u.v. bouwblok Jan Van Gentstraat), Bolivarplaats en buitenkant Singel; - In het zuiden door spoorlijn 52 met de (voormalige) meest oostelijke spoorlijn van het goederenstation Zuid; - In het zuidwesten door de Kennedytunnel met de Ring van Antwerpen / R1 (meer bepaald door de dienstweg naast de Kennedytunnel). Figuur 18: Aanduiding plangebied (zwarte contour) met aanduiding deelzones beschouwd in deze screening en in het MER.

40 40/73 BE Krachtlijnen en beoogde bestemmingen RUP Deelgebieden die binnen deze screening behandeld worden Kaai De krachtlijnen voor de kaai ter hoogte van Nieuw Zuid zijn de volgende: - Onderscheid tussen d Herbouvillekaai (verkeersfunctie) en zone langs de Schelde (verblijfsfunctie) weergeven op het grafisch plan. - Realisatie van een 4-tal paviljoenen mogelijk maken met totale vloeroppervlakte van maximum 5000 m². - Oplijning paviljoenen in het verlengde van de bouwstroken van de wijk Nieuw Zuid en met vrijwaring van de zichten vanuit de paden en woonstraten. - Volume paviljoenen maximaal 3 bouwlagen al dan niet zwevend boven het maaiveld en voldoende smal in functie van de zichten vanuit de wijk naar de Schelde. De zone van de kaaien wordt in het RUP bestemd voor publiek domein in de vorm van wegenis, infrastructuur voor openbaar vervoer, langzaam verkeersvoorzieningen en groene en/of verharde verblijfsruimte (in open lucht). Ter hoogte van de groene en/of verharde verblijfsruimte (in open lucht) zijn recreatieve, sociale en culturele activiteiten toegelaten evenals sport en spel. In de paviljoenen zijn horeca, gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut toegelaten. Commerciële activiteiten met een maximale bovengrondse bruto-vloeroppervlakte van maximum 200 m² zijn eveneens toegelaten. Beperkte ondergrondse parkings zijn toegelaten in functie van de bovengrondse bestemmingen (dienstwagens, onderhoudsvoertuigen e.d). In afwachting van de definitieve inrichting van de Scheldekaaien cf het RUP kan tijdelijk bovengronds parkeren toegelaten worden. Onder wordt beschreven en geïllustreerd hoe de zone van de kaaien vanuit de visie van het Masterplan wordt ingevuld. Het RUP wil hier invulling aan geven Restruimtes De zone Restruimtes omvat de huidige infrastructuur van de spaghettiknoop en tussenliggende bermzones binnen het plangebied. Deze zone wordt in het RUP bestemd als parkzone, aansluitend bij het wadipark (gelegen binnen het projectgebied Nieuw Zuid) en de Konijnenwei die beide ook een parkfunctie krijgen, met de bedoeling beide landschappelijk op elkaar aan te sluiten en te verbinden. Zo de footprint van de toekomstige spaghettiknoop compacter wordt, kunnen de delen van deze zone die dan buiten de eigenlijke knoop vallen, functioneel aansluiten bij de Konijnenwei enerzijds, en bij het wadipark dat zich binnen het projectgebied Nieuw Zuid bevindt, anderzijds. Enkel natuurbehoud en ontwikkeling en recreatief gebruik zijn toegelaten in de parkzone. Als nevenbestemming geldt waterberging.

41 41/73 BE Hierbij kan aangehaald worden dat het recreatief gebruik voornamelijk bedoeld is voor de zones die aansluiten bij het wadipark en de Konijnenwei (en dus minder voor de zones binnen de knoop, met uitzondering van eventuele fiets- en wandeldoorsteken). De inrichting en het gebruik van lawaaisporten en parkings wordt expliciet niet toegelaten Zone Singel en parking Jan Van Gentstraat Het tracé van de huidige Singel en de zone van de parking langs de Jan Van Gentstraat aan het Justitiepaleis is eveneens begrepen in het plangebied. Voor deze zone worden de volgende bestemmingen voorzien: - zone bestemd voor publiek domein in de vorm van wegenis, infrastructuur voor openbaar vervoer, langzaam verkeersvoorzieningen en groene en/of verharde verblijfsruimte (in open lucht). - In het geval van inrichting als groene en/of verharde verblijfsruimte (in open lucht) zijn recreatieve, sociale en culturele activiteiten toegelaten evenals sport en spel. De zone van de Singel wordt opgenomen in het RUP in functie van de realisatie van de in het Masterplan beoogde parkrandzone. Het is de bedoeling om op het tracé van de huidige Singel, in het geval de Singel verlegd wordt (zoals gesuggereerd in het Masterplan), een parkrandzone te creëren waar plaats is voor recreatieve, sociale en culturele activiteiten, evenals sport en spel, dit om tegemoet te komen aan een aantal functionele tekorten in de aanliggende wijk Brederode (groene omgeving, sport- en speelruimte). Het RUP wil beperkte ondergrondse parkings toelaten in deze zone in functie van de bovengrondse bestemmingen en/of ter vervanging van de huidige tijdelijke parking (dus geen bijkomende parkeerplaatsen tov de huidige situatie) Deelgebieden die niet binnen deze screening behandeld worden, maar in het plan-mer Voor de volledigheid worden hieronder ook de krachtlijnen gegeven voor de deelzones van het RUP die niet in deze screening behandeld worden, maar in een afzonderlijk plan- MER. Voor de bespreking van deze deelgebieden kan dan ook integraal naar het plan- MER verwezen worden Projectgebied Nieuw Zuid In het projectgebied Nieuw Zuid wordt een nieuwe stadswijk voorzien met langsliggend een (wadi)park. Volgende krachtlijnen worden voor deze ontwikkeling geformuleerd: - Systeem van de striga s en wegen en paden conform het Masterplan weergeven op het grafisch plan - De gedetailleerde regels uit het Masterplan over bebouwing en (publieke) ruimte mbt afmetingen, dakvorm, oplijning van de gevels, hoogbouw, niet-bebouwde ruimte, straten en paden, doorvertalen naar stedenbouwkundige voorschriften

42 42/73 BE Toelaten van bouw warmtekrachtcentrale in het wadipark - Verankeren van aspecten m.b.t. de ambitie in duurzaamheid (water, akoestiek, energie, vegetatie, groen karakter, mobiliteit, licht en schaduw) - Aansluiting van het niveau van de wijk op het toekomstig niveau van de Kaaiweg - Toegelaten bestemmingen en activiteiten verfijnen Konijnenwei De Konijnenwei wordt ingericht als een park waar enkel natuurbehoud en ontwikkeling en recreatief gebruik toegelaten zijn. Als nevenbestemming geldt waterberging. Samen met de beoogde parkrandzone op het tracé van de huidige Singel wil het RUP hier tegemoetkomen aan een aantal functionele tekorten in de aanliggende wijk Brederode (groene omgeving, sport- en speelruimte).

43 43/73 BE Onderzoek tot milieueffectenrapportage voor het deelgebied van de kaaien De beoogde invulling en bestemming voor deze deelzone is beschreven onder Deze invulling vloeit voort uit het Masterplan Nieuw Zuid, waarin een visie werd opgesteld voor deze deelzone en voor het ganse plangebied Nieuw Zuid en uit het Masterplan Scheldekaaien. Er worden geen alternatieve bestemmingen of invullingen beschouwd. 6.1 Inleiding Om na te gaan of de ontwikkelingen binnen deze deelzone plan-mer-plichtig zijn, moeten de volgende stappen doorlopen worden: - Stap 1: toetsing aan het decreet DABM - Stap 2: toetsing of het plan van rechtswege plan-mer-plichtig is - Stap 3: nagaan of het plan in significante negatieve effecten kan resulteren. 6.2 Plan-MER-plicht van rechtswege Stap 1: Toetsing aan het decreet DABM Dit deelplan beantwoordt aan de definitie van plan en programma uit het decreet houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid want er is voldaan aan de 3 voorwaarden: 1. De Vlaamse Codex Ruimtelijke ordening, in werking vanaf 1 september 2009, schrijft de opmaak van ruimtelijke uitvoeringsplannen voor; 2. De opsteller van het plan is een instantie, i.e. de stad Antwerpen; 3. Het plan wordt vastgesteld door een instantie, i.e. de stad Antwerpen. De provincie Antwerpen zal het RUP goedkeuren. Het plan valt bovendien niet onder de specifieke uitzonderingsregels en vormt het kader voor de toekenning van een vergunning voor een project Stap 2: is het plan van rechtswege plan-mer-plichtig Het plan is plan-mer-plichtig als aan de volgende 3 voorwaarden is voldaan. - Het plan heeft betrekking op een van de sectoren genoemd in het decreet - Het plan vormt het kader voor project-mer-plichtige projecten - het plangebied betreft geen klein gebied op lokaal niveau of geen kleine wijziging van een bestaand plan Heeft het plan betrekking op een van de sectoren genoemd in het decreet? Voorliggend plan is een RUP en heeft bijgevolg betrekking op de ruimtelijke ordening. Aan de eerste voorwaarde is aldus voldaan.

44 44/73 BE Vormt het plan een kader voor project-mer-plichtige projecten? Het plan vormt het kader voor project-mer-plichtige projecten, als het projecten faciliteert die opgenomen zijn in bijlage I, II of III van het MER-besluit van 10 december 2004, recent gewijzigd door het uitvoeringsbesluit van 1 maart Een mogelijke commerciële invulling van de paviljoenen wordt beperkt tot maximum 200 m² per paviljoen. De ontwikkeling blijft hiermee onder de drempel van bijlage II. De ontwikkelingen op de kaaien kunnen mogelijk wel gedeeltelijk aanzien worden als vorm van stadsontwikkeling. Zodoende vormt dit deelplan mogelijk wel het kader voor bijlage III-projecten. Aan de tweede voorwaarde is aldus mogelijk voldaan Betreft het plangebied een klein gebied op lokaal niveau of een kleine wijziging van een bestaand plan? De zone kaai heeft op het gewestplan de bestemming oeverstrook met bijzondere bestemming. Dit gebied is bestemd voor de heraanleg van de kaaien, buurtrecreatie alsmede toeristische en havenactiviteiten kunnen er samengaan. Het RUP beoogt hier een parkzone waar gemeenschapsvoorzieningen, horeca en detailhandel toegelaten zijn. Het RUP omvat geen drastische wijziging in de bestemming. Zodoende kan gesteld dat het hier eerder om een kleine wijziging gaat ten opzichte van het bestaande plan. Ten opzichte van de bestaande situatie kan gesteld dat de kaaien tot recent eerder een havenkarakter hadden. Door het RUP zal de zone een eerder groene invulling krijgen en functioneren op lokaal niveau aansluitend op de nieuwe stadswijk Nieuw Zuid. Aan de derde voorwaarde is aldus niet voldaan Conclusie Er is niet aan de drie voorwaarden voldaan. Het plan is zodoende niet van rechtswege mer-plichtig. Er dient nagegaan te worden of bij realisatie van het plan significante negatieve effecten mogelijks te verwachten zijn Stap 3: Veroorzaakt het plan aanzienlijke, negatieve milieueffecten? Voor plannen die het kader vormen voor een vergunning, maar niet vallen onder de plannen die van rechtswege plan-mer-plichtig zijn, moet een onderzoek uitgevoerd worden naar het mogelijke voorkomen van aanzienlijke milieueffecten, i.e. een screening. Indien uit dit onderzoek als besluit volgt dat aanzienlijke negatieve effecten kunnen optreden, moet de initiatiefnemer alsnog een plan-mer op (laten) stellen.

45 45/73 BE Screening van mogelijke milieueffecten Bodem Beschrijving en analyse Op de Bodemkaart van België is het plangebied ingedeeld bij de groep van de kunstmatige gronden. Dit zijn bodems waarbij bodemvormende kenmerken ontbreken. Deze groep wordt verder onderverdeeld in bebouwde zone (OB), vergraven terreinen (OT), opgehoogde terreinen (ON) en verkeersinfrastructuur (wegen en spoorwegen). Het gehele plangebied bevindt zich in bebouwde zone. Langs de Kennedytunnel is een spoorwegtunnel aanwezig. De tunnel loopt aanvankelijk (vertrekkend van Antwerpen) onder de spoorlijn Antwerpen-Boom, en buigt nabij de Kennedytunnel af om net langs de autotunnel onder de Schelde door te gaan. De spoorwegtunnel bevindt zich onder het uiterste zuidelijke deel van de zone kaai binnen het RUP. Figuur 19: Situering spoorwegtunnel Effectbespreking Het Masterplan Nieuw Zuid streeft een gesloten grondbalans na waarbij de grond die wordt uitgegraven om ondergrondse parkeergarages te voorzien kan gebruikt worden in functie van de ophoging van de Scheldekaaien tot het vereiste Sigmapeil van 9,25mTAW. De haalbaarheid van een gesloten grondbalans hangt evenwel samen met de kwaliteit van de uit te graven gronden. In de zone projectgebied Nieuw Zuid was een bodemverontreiniging aanwezig, maar is de bodem intussen gesaneerd. Grondverzet van de zone projectgebied Nieuw Zuid naar de zone kaai zou bijgevolg geen negatieve effecten teweegbrengen voor de zone kaai. De mogelijkheid tot een gesloten grondbalans is echter sterk gerelateerd aan de timing van de verschillende ontwikkelingen. De ontwikkeling van het stadsontwikkelingsproject Nieuw Zuid zal immers vermoedelijk veel sneller van start gaan dan de ophoging van de kaaien. Momenteel kan hierover nog geen uitspraak gedaan worden. Transport in functie van grondverzet dient op projectniveau beschouwd te worden, evenals het aspect zettingen ten gevolge van het grondverzet. Effecten van de aanlegfase op bodemprofiel en bodemstructuur dienen eveneens bekeken te worden op projectniveau.

46 46/73 BE De toepassing van het bodemsaneringsdecreet en VLAREBO moet er voldoende voor zorgen dat er geen nieuwe bodemverontreiniging ontstaat via eventueel aan te voeren gronden en ook dat reeds bestaande verontreiniging niet verspreid wordt. Bij de overdracht van gronden is altijd verplicht een bodemattest vereist, ook als het niet om een risicogrond gaat. Voor het verwerven van gronden op verdachte terreinen is bovendien een oriënterend bodemonderzoek noodzakelijk. Verdachte terreinen zijn gronden waarop een risicoactiviteit plaats heeft of plaats gehad heeft. Indien uit het onderzoek blijkt dat de bodem verontreinigd is, dan is een beschrijvend bodemonderzoek vereist. Dit beschrijvend bodemonderzoek zal aangeven of bodemsaneringswerken nodig zijn. Indien er momenteel een verontreiniging aanwezig is, maar er geen verspreidingsrisico bestaat, maar er wel handelingen gepland zijn die er voor kunnen zorgen dat er wel een verspreidingsrisico ontstaat, dan geldt de saneringsplicht. Het is raadzaam de OVAM in de procedure te betrekken. Waar grondverzet gebeurt of waar terreinen genivelleerd worden, zal een onderzoek voor grondverzet nodig zijn. Indien uitgravingen gebeuren op verontreinigde locaties, dan moet de uitgegraven bodem verwerkt worden. Verontreinigde bodem kan eventueel hergebruikt worden als bodem, op voorwaarde dat de bodem voldoet aan de kwaliteitseisen overeenkomstig de bestemming waar de bodems gestort worden. Een bodemanalyse moet dit uitwijzen. Bodemvreemd materiaal (bv. stortmateriaal) kan hoe dan ook niet als bodem gebruikt worden. De spoorwegtunnel bevindt zich deels onder de zone kaai. De paviljoenen in de zone kaai worden voorzien in het verlengde van de paden van Nieuw Zuid Gezien de tunnel op 70 meter verwijderd is van de rand van de woonwijk en de inplanting van de paviljoenen in het verlengde van de paden binnen de woonwijk wordt voorgesteld, worden er geen problemen verwacht door of voor de aanwezigheid van de tunnel. Er worden geen cumulatieve effecten verwacht met de andere deelplannen of met andere ontwikkelingen. Conclusie Het deelplan kaai resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline bodem Water Beschrijving en analyse Het deelplangebied grenst aan de Schelde. De amplitude van de getijdegolf bedraagt ongeveer 5 meter. Het plangebied vormt volgens de watertoetskaart geen risicozone voor overstromingen. De waterkering langs de Schelde zal ter hoogte van Nieuw Zuid bovendien verhoogd tot de vereiste Sigma-hoogte van 9,25 meter verhoogd worden. De bodem in het hele deelplangebied is verhard. Vlakbij ligt de Antwerpse Ring in een diepe uitsnijding. Die wordt droog gehouden middels een permanente bemaling. Voor de Ring ter hoogte van het plangebied (inclusief Kennedytunnel) wordt het regen- en drainagewater van de bemaling via een gemengde

47 47/73 BE buisleiding afgevoerd naar een laaggelegen punt met pompstation aan de Desguinlei vanwaar een persleiding het water naar een ondergrondse collector aan de Ledeganckkaai brengt, alwaar het bij laag getij de Schelde in stroomt. Dit bassin is voorzien van terugslagkleppen om te vermijden dat rivierwater bij hoogwater het stelsel in kan stromen. De omgeving is gevoelig voor grondwaterstromingen. Effectbespreking Het deelplangebied betreft momenteel geen risicozone voor overstromingen. Gezien de waterkering langs de Schelde ter hoogte van Nieuw Zuid verhoogd zal worden in het kader van het Sigmaplan, worden er voor de toekomst ook geen problemen verwacht. In de bestaande situatie is de zone kaai volledig verhard. In de nieuwe situatie wordt voor de kaaien ter hoogte van het plangebied RUP gedeeltelijk een rivier- en duinlandschap voorgesteld waarin een aantal paden en beperkte paviljoenen voorkomen. De infiltratiekarakteristieken van de bodem van de kaaien wijzigen bijgevolg. Hemelwater wordt minder snel afgevoerd, en kan hier deels in de bodem dringen en vertraagd afgevoerd worden. Het Masterplan kaaien voorziet een licht verlaagde zone om een vochtiger gebied te creëren om onder meer het water van de Kaaiweg te bufferen. De run off van water dat op de kaaien terecht komt, wordt hierdoor vertraagd tov de huidige situatie, wat vanuit waterhuishoudkundig oogpunt gezien als positief beschouwd wordt. Er worden geen negatieve cumulatieve effecten verwacht van andere (deel)plannen in de omgeving. Het plan wil voorzien dat ondergrondse parkings toegelaten zijn in de kaaizone. Op projectniveau of bij het detailontwerp dient dan eerst aangetoond te worden dat de nodige maatregelen getroffen worden zodat negatieve effecten op de grondwaterstroming vermeden worden. Milderende maatregelen doorwerking naar het plan Om vanuit meerdere beleidsdomeinen garanties te bieden dat het Sigmapeil bij herinrichting van de kaaien effectief wordt uitgevoerd, zou het Sigmapeil (9,25 meter) kunnen worden opgelegd in de voorschriften van het RUP. Conclusie Het deelplan kaai resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline water.

48 48/73 BE Fauna en flora Beschrijving en analyse Binnen het deelplangebied bevinden zich geen elementen met biologische waarde. Het volledige gebied is verhard. De Schelde die langs het deelplangebied stroomt is wel aangeduid als habitatrichtlijngebied. Effectbespreking Het Masterplan Nieuw Zuid stelt voor om de zone kaai als rivier- en duinenpark uit te werken waarbij de vegetatie wordt afgestemd op de (bestaande waardevolle) vegetatie in de wijk Nieuw Zuid. Dit is een verdere verfijning van het Masterplan Scheldekaaien. De ecologische waarde van de zone kaai zal bijgevolg verhogen ten opzichte van de bestaande situatie daar de zone nu volledig verhard is. De realisatie van deze visie is grotendeels ook mogelijk binnen de huidige gewestplanbestemming oeverstrook met bijzondere bestemming een gebied bedoeld voor de heraanleg van de kaaien, buurtrecreatie alsmede toeristische en havenactiviteiten. Hierdoor zullen geen betekenisvolle effecten optreden ten opzichte van een autonome ontwikkeling, waarbij de kaaien een invulling krijgen op basis van de huidige bestemmingsplannen. Aan de oevers van de Schelde wordt niet geraakt. In de geplande situatie zal er minder hinder optreden dan bij exploitatie van de Mexiconatie of eventuele andere havenactiviteiten. Het plan resulteert niet in significant negatieve effecten ten opzichte van het habitatrichtlijngebied. Er worden geen cumulatieve effecten verwacht met de andere deelplannen of met andere ontwikkelingen. Milderende maatregelen doorwerking naar het RUP In de voorschriften kan worden opgenomen dat de vegetatie in de zone kaai afgestemd wordt op die in de zone projectgebied Nieuw Zuid op zodat een samenhangend ecologisch waardevol netwerk wordt gerealiseerd. Conclusie Het deelplan kaai resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline fauna en flora.

49 49/73 BE Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie Beschrijving en analyse Landschapsatlas Het deelplangebied grenst in het noordwesten aan de Schelde, geselecteerd als lijnrelict. Bouwkundig erfgoed In de Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed van het Vlaams Instituut voor Onroerend Erfgoed (VIOE) worden een aantal niet-beschermde relicten en (bouwkundige) gehelen besproken en als waardevol gecatalogeerd. Op de kaaien komen de volgende erfgoedelementen voor: - Kaaimuur van de Scheldekaaien met meerpalen - Atoombunkers - Havenhekwerk en Linden langs de Scheldekaaien Archeologisch erfgoed In het kader van het Masterplan kaaien is een cultuurhistorische inventaris opgemaakt van de Scheldekaaien door Hazenberg. Mbt de kaaien ter hoogte van nieuw zuid is hierin het volgende opgenomen mbt bodemkundig erfgoed 3 : Het zuidelijke deel van de gigantische mid-19de eeuwse Brialmont vestingwerken (catalogusnrs ) lag tot de afbraak in de jaren zestig van de 20ste eeuw in dit deelgebied in de Kielpolder. Tegenwoordig herinnert niets meer aan deze werken. De hele kaaizone is in dit gebied in gebruik genomen als containeroverslagplaats. Ook verscholen onder de Scheldekaai, maar dan noordelijk van de vesting, lagen in de Napoleontische tijd een aantal scheepshellingen, vergelijkbaar met de hellingen tussen Arsenaal en Citadel, echter zijn deze slechts historisch en cartografisch bekend (Lombaerde, 1989). Voor vrijwel de gehele kaaizone, van Nieuw Zuid tot aan het Loodswezen, wordt in de studie de kans op het aantreffen van archeologische resten groot geacht. Concreet voor Nieuw Zuid wordt gesteld dat voor een smalle zone langs de kaaimuur, en het meest noordelijke en zuidelijke deel, een lage verwachting geldt. Hier zijn rivierafzettingen aanwezig en/of een opvullingpakket. In de oostelijke zone dagzoomt het dekzand. Ook zijn hier mogelijk nog resten aanwezig van een scheepshelling en van vestingwerken. Voor deze zone geldt daarom een middelhoge verwachting. Andere kenmerken De locatie van de voormalige Mexiconatie is een typerend stuk Scheldekaaien dat past bij de omgeving van rest- en transitruimtes. 3 Bron : Herinrichting Scheldekaaien, stad Antwerpen: een cultuurhistorische inventarisatie. Hazenberg AMZ Publicatie

50 50/73 BE Effectbespreking De realisatie van het RUP Nieuw Zuid zal een grote visuele impact hebben binnen het plangebied en op de directe omgeving. Door de realisatie van het stadsontwikkelingsproject Nieuw Zuid zal het plangebied een eigen identiteit krijgen en duidelijker aansluiten bij het stedelijke weefsel. Dit gekoppeld aan de heraanleg van de kaaien waarbij een lineair park beoogd wordt, zal het gebied omvormen van een eerder ongedefinieerd gebied met in de rand een havenkarakter, naar een stedelijke omgeving die aansluiting maakt met de Schelde en met het aangrenzende kernstadgebied. De continuering van het lineaire park langs de Schelde aansluitend op de nieuwe stadsontwikkeling (cumulatief effect) is positief om de woonontwikkeling te linken met de Schelde en is zelfs noodzakelijk om een volwaardig stadsdeel te creëren. Gezien de ligging van het nieuwe woongebied pal naast de schelde is de link met de schelde belangrijk. Ter hoogte van Nieuw Zuid worden de kaaien minder intens opgeladen dan meer naar de binnenstad toe. Maar er zijn geregeld plekken voor sportterreintjes, rustzones, paviljoenen, Er moet voor gezorgd worden dat de paviljoenen worden opgelijnd met de paden die vanuit de wijk Nieuw Zuid komen, zonder het zicht op de Schelde te belemmeren. De aanpassing van het reliëf in functie van het nieuwe Sigmapeil, resulteert in een flauwe helling vanaf de kaaien naar de nieuwe stadswijk ter hoogte van Nieuw Zuid. De landschappelijke impact hiervan is te verwaarlozen tov voornoemde landschapsvisuele effecten. Het Masterplan voor de kaaien doet nog geen concrete uitspraken over de inrichting van de Scheldekaaien als lineair park waardoor het onduidelijk is of de erfgoedelementen uit de Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed zullen behouden blijven gezien de stabiliteit van de kaaimuren verbeterd wordt en de Scheldekaaien opgehoogd worden tot het Sigmapeil 9,25 TAW. Ook zonder de inwerkingtreding van het RUP zullen deze werken worden uitgevoerd. In de studie van Hazenberg (2009) 4, wordt voor de zone met een lage verwachting op voorkomen van archeologische resten aangegeven dat bij grootschalige en diepe bodemingrepen door de archeologische dienst van de Stad Antwerpen (of een ter zake kundig archeoloog) per locatie bepaald moet worden of prospectief archeologisch vooronderzoek of een archeologische begeleiding noodzakelijk is. Bij kleinschalige en ondiepe bodemingrepen is archeologisch onderzoek niet noodzakelijk. Indien bij dergelijke grondwerkzaamheden echter onverhoopt toch archeologische resten aangetroffen worden, geldt wel een meldingsplicht. In de zone met middelhoge verwachting is bij relatief grootschalige bodemingrepen een archeologisch vooronderzoek in de vorm van proefsleuven of putten gewenst. Indien het alleen ondiepe ingrepen betreft, moet vastgesteld worden of deze in een archeologisch relevante laag plaatsvindt. Dit dient per geval bepaald te worden. Er kan eventueel ook gekozen worden om de graafwerkzaamheden archeologisch te laten begeleiden. Voor kleinschalige ingrepen wordt een archeologisch onderzoek niet nodig geacht. Indien bij dergelijke grondwerkzaamheden echter onverhoopt toch archeologische resten aangetroffen worden, geldt wel een meldingsplicht. 4 Bron : Herinrichting Scheldekaaien, stad Antwerpen: een cultuurhistorische inventarisatie. Hazenberg AMZ Publicatie

51 51/73 BE Aandachtspunt Sinds 14 september 2009 is de Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed voor Vlaanderen vastgesteld. Door die vaststelling is er een eenduidig en overzichtelijke lijst bepaald van het in Vlaanderen gebouwde patrimonium met erfgoedwaarde. Dit heeft een aantal rechtsgevolgen. Indien een constructie binnen de zone kaai van het plangebied RUP Nieuw Zuid die voorkomt op de Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed wordt afgebroken/verwijderd, zal een stedenbouwkundige vergunning nodig zijn. Conclusie De erfgoedstudie van Hazenberg is uitgevoerd in het kader van het Masterplan Scheldekaaien met de bedoeling om bij de heraanleg van de kaaien maximaal rekening te houden met het erfgoed. Van daaruit kan gesteld dat mits rekening gehouden wordt met deze studie het deelplan kaai niet resulteert in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline landschap, bouwkundige erfgoed en archeologie Mens Mens ruimtelijke aspecten Beschrijving en analyse De kaaien ter hoogte van het plangebied RUP Nieuw Zuid hadden tot voor kort een economische functie. Het overslagbedrijf Mexiconatie was hier gevestigd, maar is hier sinds begin 2013 vertrokken. Effectbespreking De herinrichting van de Scheldekaaien kan geïnitieerd worden in de huidige situatie én na de inwerkingtreding van het RUP gezien de bestemming niet wijzigt. Door het RUP worden enkele aspecten vastgelegd die de beleving van de Scheldekaaien in relatie tot de nieuwe woonwijk Nieuw Zuid garanderen. Zichtlijnen en vista s vanuit het stadsontwikkelingsproject naar de Schelde en vice versa vanop de Scheldekaaien naar het Zuidpark zijn belangrijke stedenbouwkundige krachtlijnen om met de verschillende ruimtelijke gehelen één samenhangend stadslandschap te creëren (cumulatief effect). In de zone kaai kunnen onder strikte voorwaarden constructies opgericht worden voor woonondersteunende functies. Het plangebied bevindt zich onder de hindernisbeperkende vlakken van de luchthaven van Deurne. Afhankelijk van de precieze plaats van een bouwwerk of kraan (tijdens werffase) kunnen deze al vanaf een hoogte van ongeveer 50 meter boven het maaiveld een hindernis vormen. Het Directoraat- Generaal Luchtvaart (DGLV) stelt dat voor elke constructie een luchtvaartadvies moet gevraagd worden.

52 52/73 BE Milderende maatregelen doorwerking naar het RUP De voorschriften kunnen opnemen dat de eventuele paviljoenen op de Scheldekaaien worden opgelijnd met de paden die vanuit de wijk Nieuw Zuid komen zonder het zicht vanuit de paden en woonstraten op de Schelde te belemmeren. Conclusie Het deelplan kaai resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline mens ruimtelijke aspecten Mens mobiliteit Beschrijving en analyse In de bestaande situatie is de deelzone kaai niet doorwaadbaar door voetgangers en fietsers. Parallel aan de deelzone kaai loopt het fietspad langs Scheldekaaien dewelke een belangrijke fietssnelweg door de stad is. Effectbespreking De deelzone kaai zal na de inwerkingtreding van het RUP geen noemenswaardige bijkomende autoverkeerseffecten genereren ten opzichte van de huidige situatie of bestemming, daar hier geen sterk autoverkeersgenererende functies gepland worden. De vermelde ondergrondse parkings zijn immers bedoeld in functie van het bovengronds gebruik en beheer (dienstvoertuigen, onderhoudsvoertuigen). Er worden bijgevolg geen cumulatieve effecten verwacht. Ook bij een autonome ontwikkeling, waarbij de kaaien een invulling krijgen op basis van de huidige bestemmingsplannen, zullen geen belangrijke bijkomende verkeerseffecten gegenereerd worden. In functie van een veilige verbinding van het kaaipark met de nieuwe stadswijk is het belangrijk dat er veilige oversteekplaatsen voorzien worden. Het fietspad langs de Scheldekaaien blijft ook bij heraanleg van de kaaien behouden als fietssnelweg door de stad. De mogelijke komst van een tramlijn op de kaaien kan als positief gezien worden ten opzichte van de nieuwe stadswijk. In afwachting van de definitieve inrichting van de Scheldekaaien cf het RUP wil het RUP tijdelijk bovengronds parkeren toelaten op de kaaien ter hoogte van Nieuw Zuid. Het gaat hier om een verschuiving van de parkeerplaatsen op de kaai te Sint-Andries die daar verdwijnen door de aanvang van de werken op de kaaien. Er worden dus geen extra parkeerplaatsen gecreëerd. De mobiliteitseffecten zijn zodoende te verwaarlozen. Conclusie Het deelplan kaai resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline mens mobiliteit. Bij heraanleg van de kaaiweg moet de nodige aandacht gaan naar veilige oversteekplaatsen.

53 53/73 BE Mens externe mensveiligheid Beschrijving en analyse Binnen een straal van 2 km rondom het plangebied RUP wordt een hoogdrempelige SEVESO-inrichting gesitueerd (ALCA Petrol Company). Effectbespreking Met de realisatie van de deelzone kaai wordt geen nieuwe aandachtsgebieden gecreëerd. Conclusie Het deelplan kaai resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline mens externe mensveiligheid Conclusie Het deelplan kaai resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten. Voor dit deelplan is geen plan-mer vereist. Volgende maatregelen werden aangehaald bij de effectbespreking: - Mogelijks op te nemen in het RUP (suggestie, niet verplicht) o o o Om vanuit meerdere beleidsdomeinen garanties te bieden dat het Sigmapeil bij herinrichting van de kaaien effectief wordt uitgevoerd, zou het Sigmapeil (9,25 meter) kunnen worden opgelegd in de voorschriften van het RUP. In de voorschriften kan worden opgenomen dat de vegetatie in de zone kaai afgestemd wordt op die in de zone projectgebied Nieuw Zuid op zodat een samenhangend ecologisch waardevol netwerk wordt gerealiseerd. De voorschriften kunnen opnemen dat de eventuele paviljoenen op de Scheldekaaien worden opgelijnd met de paden die vanuit de wijk Nieuw Zuid komen zonder het zicht vanuit de paden en woonstraten op de Schelde te belemmeren. - Mee te nemen op projectniveau o o Op projectniveau of bij het detailontwerp dient aangetoond te worden dat bij de aanleg van een ondergrondse parking de nodige maatregelen getroffen worden zodat negatieve effecten op de grondwaterstroming vermeden worden. In de studie van Hazenberg (2009)5, wordt voor de zone met een lage verwachting op voorkomen van archeologische resten (d.i. een smalle zone langs de kaaimuur en het meest noordelijke en zuidelijke deel) aangegeven 5 Bron : Herinrichting Scheldekaaien, stad Antwerpen: een cultuurhistorische inventarisatie. Hazenberg AMZ Publicatie

54 54/73 BE o o dat bij grootschalige en diepe bodemingrepen door de archeologische dienst van de Stad Antwerpen (of een ter zake kundig archeoloog) per locatie bepaald moet worden of prospectief archeologisch vooronderzoek of een archeologische begeleiding noodzakelijk is. Bij kleinschalige en ondiepe bodemingrepen is archeologisch onderzoek niet noodzakelijk. Indien bij dergelijke grondwerkzaamheden echter onverhoopt toch archeologische resten aangetroffen worden, geldt wel een meldingsplicht. In de zone met middelhoge verwachting (oostelijk deel) is bij relatief grootschalige bodemingrepen een archeologisch vooronderzoek in de vorm van proefsleuven of putten gewenst. Indien het alleen ondiepe ingrepen betreft, moet vastgesteld worden of deze in een archeologisch relevante laag plaatsvindt. Dit dient per geval bepaald te worden. Er kan eventueel ook gekozen worden om de graafwerkzaamheden archeologisch te laten begeleiden. Voor kleinschalige ingrepen wordt een archeologisch onderzoek niet nodig geacht. Indien bij dergelijke grondwerkzaamheden echter onverhoopt toch archeologische resten aangetroffen worden, geldt wel een meldingsplicht. In functie van een veilige verbinding van het kaaipark met de nieuwe stadswijk is het belangrijk dat er veilige oversteekplaatsen voorzien worden.

55 55/73 BE Onderzoek tot milieueffectenrapportage voor het deelgebied van de restruimtes De beoogde invulling en bestemming voor deze deelzone is beschreven onder Deze invulling vloeit voort uit het Masterplan Nieuw Zuid, waarin een visie werd opgesteld voor het ganse plangebied Nieuw Zuid en voor de rol van deze deelzone daarin. Er worden geen alternatieve bestemmingen of invullingen beschouwd. 7.1 Inleiding Om na te gaan of de ontwikkelingen binnen deze deelzone plan-mer-plichtig zijn, moeten de volgende stappen doorlopen worden: - Stap 1: toetsing aan het decreet DABM - Stap 2: toetsing of het plan van rechtswege plan-mer-plichtig is - Stap 3: nagaan of het plan in significante negatieve effecten kan resulteren. 7.2 Plan-MER-plicht van rechtswege Stap 1: Toetsing aan het decreet DABM Dit deelplan beantwoordt aan de definitie van plan en programma uit het decreet houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid want er is voldaan aan de 3 voorwaarden: 1. De Vlaamse Codex Ruimtelijke ordening, in werking vanaf 1 september 2009, schrijft de opmaak van ruimtelijke uitvoeringsplannen voor; 2. De opsteller van het plan is een instantie, i.e. de stad Antwerpen; 3. Het plan wordt vastgesteld door een instantie, i.e. de stad Antwerpen. De provincie Antwerpen zal het RUP goedkeuren. Het plan valt bovendien niet onder de specifieke uitzonderingsregels en vormt het kader voor de toekenning van een vergunning voor een project Stap 2: is het plan van rechtswege plan-mer-plichtig Het plan is plan-mer-plichtig als aan de volgende 3 voorwaarden is voldaan. - Het plan heeft betrekking op een van de sectoren genoemd in het decreet - Het plan vormt het kader voor project-mer-plichtige projecten - het plangebied betreft geen klein gebied op lokaal niveau of geen kleine wijziging van een bestaand plan Heeft het plan betrekking op een van de sectoren genoemd in het decreet? Voorliggend plan is een RUP en heeft bijgevolg betrekking op de ruimtelijke ordening. Aan de eerste voorwaarde is aldus voldaan.

56 56/73 BE Vormt het plan een kader voor project-mer-plichtige projecten? Het plan vormt het kader voor project-mer-plichtige projecten, als het projecten faciliteert die opgenomen zijn in bijlage I, II of III van het MER-besluit van 10 december 2004, recent gewijzigd door het uitvoeringsbesluit van 1 maart Voorliggend plan focust op de groenzone aansluitend bij de wegenis. Het plan heeft geenszins de bedoeling om uitspraken te doen over de gewestwegen in deze zone, maar wil de onderliggende laag van de groenbuffer laten aansluiten bij het omliggend gebied. Zodoende kan gesteld dat de ontwikkelingen in deze zone niet het kader vormen voor project-mer-plichtige projecten. Aan de tweede voorwaarde is aldus niet voldaan Betreft het plangebied een klein gebied op lokaal niveau of een kleine wijziging van een bestaand plan? De zone restruimtes heeft volgens het gewestplan een bestemming als buffer om de spaghettiknoop en de ring ruimtelijk te scheiden van de omringende stedelijke functies. De bestemming van de zone restruimtes wijzigt stricto sensu niet in het RUP Nieuw Zuid. Het Masterplan Nieuw Zuid gaat reeds uit van een situatie waarin het op- en afrittencomplex Zuid (Spaghettiknoop) gerationaliseerd wordt (Masterplan 2020). Verdere verdieping van deze visie moet nog volgen en in functie van de effectieve uitvoering op het terrein zal hiervoor een planningsinitiatief van het Vlaams Gewest nodig zijn. In voorliggend RUP worden geen uitspraken gedaan over het reduceren of verleggen van de infrastructuur binnen het plangebied RUP die behoort tot het op- en afrittencomplex Zuid. De ruimte die tussen en rond de infrastructurenbundel wordt gesitueerd en die niet publiek toegankelijk is blijft bijgevolg onaangeroerd na de inwerkingtreding van het RUP. Aldus kan gesteld dat het om een kleine wijziging gaat. Aan de derde voorwaarde is aldus niet voldaan Conclusie Er is niet aan de drie voorwaarden voldaan. Het plan is zodoende niet van rechtswege mer-plichtig. Er dient nagegaan of het plan in significant negatieve effecten kan resulteren Stap 3: Veroorzaakt het plan aanzienlijke, negatieve milieueffecten? Voor plannen die het kader vormen voor een vergunning, maar niet vallen onder de plannen die van rechtswege plan-mer-plichtig zijn, moet een onderzoek uitgevoerd worden naar het mogelijke voorkomen van aanzienlijke milieueffecten, i.e. een screening. Indien uit dit onderzoek als besluit volgt dat aanzienlijke negatieve effecten kunnen optreden, moet de initiatiefnemer alsnog een plan-mer op (laten) stellen.

57 57/73 BE Screening van mogelijke milieueffecten Bodem Beschrijving en analyse Op de Bodemkaart van België is het plangebied ingedeeld bij de groep van de kunstmatige gronden. Dit zijn bodems waarbij bodemvormende kenmerken ontbreken. Deze groep wordt verder onderverdeeld in bebouwde zone (OB), vergraven terreinen (OT), opgehoogde terreinen (ON) en verkeersinfrastructuur (wegen en spoorwegen). Het gehele plangebied bevindt zich in bebouwde zone. Door de ingegraven ligging van delen van de snelweg en afritten kent het deelplan plaatselijk steile hellingen. Effectbespreking Er worden geen wijzigingen uitgevoerd op het terrein in het kader van het plan. Een herintekening van de zone van de restruimtes zal eerder volgen uit de herstructurering van de spaghettiknoop en aantakking op de leien en de Singel. Effecten daarvan dienen in de bijhorende procedure bestudeerd te worden. Voorliggend plan zal niet in effecten resulteren. De toepassing van het bodemsaneringsdecreet en VLAREBO moet er voldoende voor zorgen dat er geen nieuwe bodemverontreiniging ontstaat via eventueel aan te voeren gronden en ook dat reeds bestaande verontreiniging niet verspreid wordt. Bij de overdracht van gronden is altijd verplicht een bodemattest vereist, ook als het niet om een risicogrond gaat. Voor het verwerven van gronden op verdachte terreinen is bovendien een oriënterend bodemonderzoek noodzakelijk. Verdachte terreinen zijn gronden waarop een risicoactiviteit plaats heeft of plaats gehad heeft. Indien uit het onderzoek blijkt dat de bodem verontreinigd is, dan is een beschrijvend bodemonderzoek vereist. Dit beschrijvend bodemonderzoek zal aangeven of bodemsaneringswerken nodig zijn. Indien er momenteel een verontreiniging aanwezig is, maar er geen verspreidingsrisico bestaat, maar er wel handelingen gepland zijn die er voor kunnen zorgen dat er wel een verspreidingsrisico ontstaat, dan geldt de saneringsplicht. Het is raadzaam de OVAM in de procedure te betrekken. Waar grondverzet gebeurt of waar terreinen genivelleerd worden, zal een onderzoek voor grondverzet nodig zijn. Indien uitgravingen gebeuren op verontreinigde locaties, dan moet de uitgegraven bodem verwerkt worden. Verontreinigde bodem kan eventueel hergebruikt worden als bodem, op voorwaarde dat de bodem voldoet aan de kwaliteitseisen overeenkomstig de bestemming waar de bodems gestort worden. Een bodemanalyse moet dit uitwijzen. Bodemvreemd materiaal (bv. stortmateriaal) kan hoe dan ook niet als bodem gebruikt worden. Er worden geen cumulatieve effecten verwacht met de andere deelplannen of met andere ontwikkelingen. Conclusie Het deelplan restruimtes resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline bodem.

58 58/73 BE Water Beschrijving en analyse Het plangebied vormt volgens de watertoetskaart geen risicozone voor overstromingen. Vlakbij ligt de Antwerpse Ring in een diepe uitsnijding. Die wordt droog gehouden middels een permanente bemaling. Voor de Ring ter hoogte van het plangebied (inclusief Kennedytunnel) wordt het regen- en drainagewater van de bemaling via een gemengde buisleiding afgevoerd naar een laaggelegen punt met pompstation aan de Desguinlei vanwaar een persleiding het water naar een ondergrondse collector aan de Ledeganckkaai brengt, alwaar het bij laag getij de Schelde in stroomt. De omgeving is gevoelig voor grondwaterstromingen. Effectbespreking Er worden geen wijzigingen uitgevoerd op het terrein in het kader van het plan. Een herintekening van de zone van de restruimtes zal eerder volgen uit de herstructurering van de spaghettiknoop en aantakking op de leien en de Singel. Zodoende zal voorliggend plan niet in effecten resulteren. Er worden ook geen cumulatieve effecten verwacht met andere deelplannen. Buffering van de toekomstige verlegde spaghettiknoop dient in de procedure voor aanpassing van de spaghettiknoop beschouwd te worden. Conclusie Het deelplan restruimtes resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline water Fauna en flora Beschrijving en analyse De zone restruimtes is op de biologische waarderingskaart volledige aangeduid als biologisch waardevol. De overige zones worden niet aangeduid op de biologische waarderingskaart. Het betreffen de bermen langsheen de weginfrastructuur waar vooral soortenrijk permanent cultuurgras met relicten van halfnatuurlijke graslanden en loofhoutaanplant voorkomt. De beplantingen zijn oorspronkelijk bedoeld als landschappelijke inkleding. Het zijn telkens kleine oppervlaktes gemengde aanplant in een groot graslandperceel. De oppervlaktes zijn niet voldoende groot om bosbouwkundige principes op toe te passen. De grote oppervlaktes grasland zijn ingesloten door verkeer. Ze worden niet gestoord door betreding, sluikstorten, meststoffen of pesticiden. De graslanden worden bovendien al jaren op dezelfde manier onderhouden: een verschralend beheer van twee keer maaien met afvoer. Het resultaat hiervan zijn stabiele, soortenrijke vegetaties, varianten van de types scherpe boterbloem/rode klaver en muurpeper/zandmuur. Het algemene uitzicht en de maximale hoogte wordt vaak nog bepaald door glanshaver maar dit hoge gras is zeker niet dominant. Bijzonder is de aanwezigheid van het kleine mediterrane plantje blauw walstro op de zuid georiënteerde warmere talud.

59 59/73 BE Op grotere schaal kan het gebied als een onderdeel van een stapsteen gezien worden in een verbinding tussen de Hobokense polder en groengebieden langs Antwerpen die via een groen lint langs de Singel verbonden worden. Effectbespreking Er wordt geen extra verstoringseffect verwacht bij realisatie van het plan. De zone restruimtes blijft zijn functie als buffer om de spaghettiknoop en de ring ruimtelijk te scheiden van de omringende stedelijke functies, behouden. De bestemming van de zone restruimtes wijzigt stricto sensu niet in het RUP Nieuw Zuid. Het Masterplan Nieuw Zuid gaat reeds uit van een situatie waarin het op- en afrittencomplex Zuid (Spaghettiknoop) gerationaliseerd wordt (Masterplan 2020). Verdere verdieping van deze visie moet nog volgen en in functie van de effectieve uitvoering op het terrein zal hiervoor een planningsinitiatief van het Vlaams Gewest nodig zijn. In voorliggend RUP worden geen uitspraken gedaan over het reduceren of verleggen van de infrastructuur binnen het plangebied RUP die behoort tot het op- en afrittencomplex Zuid. De ruimte die tussen en rond de infrastructurenbundel wordt gesitueerd en die niet publiek toegankelijk is blijft bijgevolg onaangeroerd na de inwerkingtreding van het RUP. Het biologisch waardevolle karakter van de zone restruimtes blijft behouden en er treden geen betekenisvolle effecten op voor fauna en flora noch ten aanzien van de referentiesituatie, noch ten aanzien van een autonome ontwikkeling. Een concrete herintekening van de zone van de restruimtes zal eerder volgen uit de herstructurering van de spaghettiknoop en aantakking op de leien en de Singel. Effecten daarvan dienen in de bijhorende procedure bestudeerd te worden. Het RUP voorziet wel dat de zone van de restruimtes het park van de Konijnenwei met het wadipark kan verbinden. Dit kan vanuit ecologisch oogpunt als positief gezien worden. In cumulatie met de herintekening van de spaghettiknoop zijn aldus meerwaarden te bekomen, als bij de herintekening van de spaghettiknoop doordacht tewerk gegaan wordt. Volgende aanbevelingen kunnen geformuleerd naar het planproces voor de heraanleg van de spaghettiknoop (flankerend beleid) in functie van de optimalisatie van de verbinding tussen voornoemde plangebieden: Kiezen voor een compacte knoop. Groene corridor langs de spoorlijn behouden Bij nieuwe overbruggingen/onderdoorgangen in de spaghettiknoop is het belangrijk dat aan groene doorgangen gedacht wordt, in hoofdzaak langs de spoorlijn en achter het justitiepaleis Zo delen van de spaghettiknoop behouden blijven in functie van trage verbindingen, kan bij de herinrichting van die verbindingen ook aandacht gaan naar een ecologische verbindingsfunctie voor de meer mobielere soorten. Conclusie Het deelplan restruimtes resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline fauna en flora.

60 60/73 BE Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie Beschrijving en analyse De groene ruimtes rond de spaghettiknoop zijn door hun openheid en uitgestrektheid sterk aanwezige landschapselementen voor de automobilist die de stad in- of uitrijdt. Gezien de historiek van het plangebied Nieuw Zuid bestaat de kans dat in het hele gebied archeologische resten voorkomen. Door de aanleg van de ring in een relatief recent verleden is de ondergrond in deze deelzone vermoedelijk evenwel sterk verstoord. Effectbespreking Door het spaghettiknooppunt te rationaliseren is er minder nood aan ruimte voor gemotoriseerd verkeer en komt er nieuwe ruimte om de groene ecologische ruimte te heractiveren. Binnen dit RUP zal dit echter niet gerealiseerd worden. Hiervoor is een nieuw planningsinitiatief nodig en de effecten van de zone restruimtes kan binnen dit RUP kan dan ook maar alleen beoordeeld worden op basis van de huidige situatie die ook de toekomstige situatie zal zijn. De groene ruimte rond de Spaghettiknoop blijft na de inwerkingtreding van dit RUP zijn karakter behouden. Een concrete herintekening van de zone van de restruimtes zal eerder volgen uit de herstructurering van de spaghettiknoop en aantakking op de leien en de Singel. Effecten daarvan dienen in de bijhorende procedure bestudeerd te worden. Het RUP voorziet wel dat de zone van de restruimtes het park van de Konijnenwei met het wadipark kan verbinden. Dit kan vanuit landschappelijk en landschapsecologisch oogpunt als positief gezien worden. In cumulatie met de herintekening van de spaghettiknoop zijn aldus meerwaarden te bekomen, als bij de herintekening van de spaghettiknoop doordacht tewerk gegaan wordt. Voor aanbevelingen die hiertoe geformuleerd worden, verwijzen we naar voorgaande paragraaf. Conclusie Het deelplan restruimtes resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline landschap, bouwkundige erfgoed en archeologie.

61 61/73 BE Mens Mens ruimtelijke aspecten Beschrijving en analyse De huidige situatie op het terrein van de zone restruimtes en de zone parkrand wordt gekenmerkt door rest- en transitruimtes, doorsneden door infrastructuren. Het perifeer en doorgangskarakter manifesteert zich door de aanwezigheid van spontane houtopslag, verlaten en verwaarloosde gronden en de uitgestrekte grasvlaktes en bermen van de Spaghettiknoop. Deze ruimte rond de Spaghettiknoop is ontoegankelijk en vervult louter de functie als ecologische berm. Effectbespreking Het plan wijzigt niets aan de functie van de zone. Een concrete herintekening van de zone van de restruimtes zal eerder volgen uit de herstructurering van de spaghettiknoop en aantakking op de leien en de Singel. Effecten daarvan dienen in de bijhorende procedure bestudeerd te worden. Het RUP voorziet wel dat de zone van de restruimtes het park van de Konijnenwei met het wadipark kan verbinden. Dit kan ook vanuit de discipline mens als positief gezien worden in functie van de bereikbaarheid van de verschillende deelgebieden via trage wegen. In cumulatie met de herintekening van de spaghettiknoop zijn aldus meerwaarden te bekomen, als bij de herintekening van de spaghettiknoop doordacht tewerk gegaan wordt. Het RUP mag alvast maatregelen die dienen om desgevallend veilige verbindingen voor stappers en fietsers te voorzien, ook in deze zone niet hypothekeren. Conclusie Het deelplan restruimtes resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline mens ruimtelijke aspecten Mens mobiliteit Beschrijving en analyse In de bestaande situatie is de deelzone niet doorwaadbaar door voetgangers en fietsers. De ring maakt via deze zone verbinding met de Singel en met de binnenstad. Effectbespreking Het plan wijzigt op zich niets aan de functie of de toegankelijkheid van de zone. Wel wordt een trage verbinding voorzien (fietsers en voetgangers) tussen de nieuwe stadswijk Nieuw Zuid en het treinstation Antwerpen-Zuid via de achterzijde van het justitiepaleis (over de Amamtunnel).

62 62/73 BE Een concrete herintekening van de zone van de restruimtes zal eerder volgen uit de herstructurering van de spaghettiknoop en aantakking op de leien en de Singel. Effecten daarvan dienen in de bijhorende procedure bestudeerd te worden. Het RUP voorziet wel dat de zone van de restruimtes het park van de Konijnenwei met het wadipark kan verbinden. Dit kan ook vanuit de discipline mens als positief gezien worden in functie van de bereikbaarheid van de verschillende deelgebieden via trage wegen. In cumulatie met de herintekening van de spaghettiknoop zijn aldus meerwaarden te bekomen, als bij de herintekening van de spaghettiknoop doordacht tewerk gegaan wordt. Het RUP mag alvast maatregelen die dienen om desgevallend veilige verbindingen voor stappers en fietsers te voorzien, ook in deze zone niet hypothekeren. Conclusie Het deelplan restruimtes resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline mens mobiliteit Mens externe mensveiligheid Beschrijving en analyse Binnen een straal van 2 km rondom het plangebied RUP wordt een hoogdrempelige SEVESO-inrichting gesitueerd (ALCA Petrol Company). Effectbespreking Met de realisatie van de deelzone restruimtes worden geen nieuwe aandachtsgebieden gecreëerd. Conclusie Het deelplan restruimtes resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline mens externe mensveiligheid Conclusie Het deelplan restruimtes resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten. Dit deel plan wil net een meerwaarde creëren door een verbinding te vormen tussen beoogde parkzones. Voor dit deelplan is geen plan-mer vereist. Het RUP mag maatregelen die dienen om desgevallend veilige verbindingen voor stappers en fietsers te voorzien, in deze zone niet hypothekeren. Een concrete herintekening van de zone van de restruimtes zal eerder volgen uit de herstructurering van de spaghettiknoop en aantakking op de Leien en de Singel. Effecten daarvan dienen in de bijhorende procedure bestudeerd te worden.

63 63/73 BE In cumulatie met de herintekening van de spaghettiknoop zijn meerwaarden te bekomen, als bij de herintekening van de spaghettiknoop doordacht tewerk gegaan wordt. Volgende aanbevelingen kunnen geformuleerd naar het planproces voor de heraanleg van de spaghettiknoop (flankerend beleid) in functie van de optimalisatie van de verbinding tussen voornoemde plangebieden: Kiezen voor een compacte knoop. Groene corridor langs de spoorlijn behouden Bij nieuwe overbruggingen/onderdoorgangen in de spaghettiknoop is het belangrijk dat aan groene doorgangen gedacht wordt, in hoofdzaak langs de spoorlijn Zo delen van de spaghettiknoop behouden blijven in functie van trage verbindingen, kan bij de herinrichting van die verbindingen ook aandacht gaan naar een ecologische verbindingsfunctie voor de meer mobielere soorten.

64 64/73 BE Onderzoek tot milieueffectenrapportage voor de zone Singel en zone Parking Jan Van Gentstraat De beoogde invulling en bestemming voor deze deelzone is beschreven onder De invulling vloeit voort uit het Masterplan Nieuw Zuid, waarin een visie werd opgesteld voor het ganse plangebied Nieuw Zuid en voor de rol van deze deelzone daarin. De opname van het huidige tracé van de Singel in het RUP wil de realisatie van de in het Masterplan beoogde parkrandzone faciliteren om tegemoet te komen aan een aantal functionele tekorten in de aanliggende wijk Brederode (groene omgeving, sport- en speelruimte). Er worden geen alternatieve bestemmingen of invullingen beschouwd. 8.1 Inleiding Om na te gaan of de ontwikkelingen binnen deze deelzone plan-mer-plichtig zijn, moeten de volgende stappen doorlopen worden: - Stap 1: toetsing aan het decreet DABM - Stap 2: toetsing of het plan van rechtswege plan-mer-plichtig is - Stap 3: nagaan of het plan in significante negatieve effecten kan resulteren. 8.2 Plan-MER-plicht van rechtswege Stap 1: Toetsing aan het decreet DABM Dit deelplan beantwoordt aan de definitie van plan en programma uit het decreet houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid want er is voldaan aan de 3 voorwaarden: 1. De Vlaamse Codex Ruimtelijke ordening, in werking vanaf 1 september 2009, schrijft de opmaak van ruimtelijke uitvoeringsplannen voor; 2. De opsteller van het plan is een instantie, i.e. de stad Antwerpen; 3. Het plan wordt vastgesteld door een instantie, i.e. de stad Antwerpen. De provincie Antwerpen zal het RUP goedkeuren. Het plan valt bovendien niet onder de specifieke uitzonderingsregels en vormt het kader voor de toekenning van een vergunning voor een project Stap 2: is het plan van rechtswege plan-mer-plichtig Het plan is plan-mer-plichtig als aan de volgende 3 voorwaarden is voldaan. - Het plan heeft betrekking op een van de sectoren genoemd in het decreet - Het plan vormt het kader voor project-mer-plichtige projecten - het plangebied betreft geen klein gebied op lokaal niveau of geen kleine wijziging van een bestaand plan Heeft het plan betrekking op een van de sectoren genoemd in het decreet? Voorliggend plan is een RUP en heeft bijgevolg betrekking op de ruimtelijke ordening. Aan de eerste voorwaarde is aldus voldaan.

65 65/73 BE Vormt het plan een kader voor project-mer-plichtige projecten? Het plan vormt het kader voor project-mer-plichtige projecten, als het projecten faciliteert die opgenomen zijn in bijlage I, II of III van het MER-besluit van 10 december 2004, recent gewijzigd door het uitvoeringsbesluit van 1 maart In dit deelplan worden functies voorzien die aansluiten bij het stedelijk gebied. Ook ondergrondse parkings wil het plan toelaten. Omwille hiervan kan het project als een stadsontwikkelingsproject beschouwd worden. Aan de tweede voorwaarde is aldus voldaan Betreft het plangebied een klein gebied op lokaal niveau of een kleine wijziging van een bestaand plan? De zone betreft een klein gebied dat enkel speelt op het niveau van de aanpalende wijk. Zodoende kan gesteld dat het hier om een klein gebied op lokaal niveau gaat. De gewestplanbestemming is momenteel woongebied en buffergebied zodat de wijzigingen ten opzichte van de bestaande bestemming ook beperkt zullen zijn. Aan de derde voorwaarde is aldus niet voldaan Conclusie Er is niet aan de drie voorwaarden voldaan. Het plan is zodoende niet van rechtswege plan-mer-plichtig. Er dient nagegaan of het plan in significant negatieve effecten kan resulteren Stap 3: Veroorzaakt het plan aanzienlijke, negatieve milieueffecten? Voor plannen die het kader vormen voor een vergunning, maar niet vallen onder de plannen die van rechtswege plan-mer-plichtig zijn, moet een onderzoek uitgevoerd worden naar het mogelijke voorkomen van aanzienlijke milieueffecten, i.e. een screening. Indien uit dit onderzoek als besluit volgt dat aanzienlijke negatieve effecten kunnen optreden, moet de initiatiefnemer alsnog een plan-mer op (laten) stellen. 8.3 Screening van mogelijke milieueffecten Bodem Beschrijving en analyse Op de Bodemkaart van België is het plangebied ingedeeld bij de groep van de kunstmatige gronden. Dit zijn bodems waarbij bodemvormende kenmerken ontbreken. Deze groep wordt verder onderverdeeld in bebouwde zone (OB), vergraven terreinen (OT), opgehoogde terreinen (ON) en verkeersinfrastructuur (wegen en spoorwegen). Het gehele plangebied bevindt zich in bebouwde zone. Het deelgebied is volledig verhard (wegenis en bebouwing).

66 66/73 BE Effectbespreking Door de implementatie van de beoogde functie is een groenere inkleding en een kleiner aandeel verharding mogelijk. Dit kan als positief gezien worden. De toepassing van het bodemsaneringsdecreet en VLAREBO moet er voldoende voor zorgen dat er geen nieuwe bodemverontreiniging ontstaat via eventueel aan te voeren gronden en ook dat reeds bestaande verontreiniging niet verspreid wordt. Bij de overdracht van gronden is altijd verplicht een bodemattest vereist, ook als het niet om een risicogrond gaat. Voor het verwerven van gronden op verdachte terreinen is bovendien een oriënterend bodemonderzoek noodzakelijk. Verdachte terreinen zijn gronden waarop een risicoactiviteit plaats heeft of plaats gehad heeft. Indien uit het onderzoek blijkt dat de bodem verontreinigd is, dan is een beschrijvend bodemonderzoek vereist. Dit beschrijvend bodemonderzoek zal aangeven of bodemsaneringswerken nodig zijn. Indien er momenteel een verontreiniging aanwezig is, maar er geen verspreidingsrisico bestaat, maar er wel handelingen gepland zijn die er voor kunnen zorgen dat er wel een verspreidingsrisico ontstaat, dan geldt de saneringsplicht. Het is raadzaam de OVAM in de procedure te betrekken. Waar grondverzet gebeurt of waar terreinen genivelleerd worden, zal een onderzoek voor grondverzet nodig zijn. Indien uitgravingen gebeuren op verontreinigde locaties, dan moet de uitgegraven bodem verwerkt worden. Verontreinigde bodem kan eventueel hergebruikt worden als bodem, op voorwaarde dat de bodem voldoet aan de kwaliteitseisen overeenkomstig de bestemming waar de bodems gestort worden. Een bodemanalyse moet dit uitwijzen. Bodemvreemd materiaal (bv. stortmateriaal) kan hoe dan ook niet als bodem gebruikt worden. Er worden geen cumulatieve effecten verwacht met de andere deelplannen of met andere ontwikkelingen. Conclusie De deelzone Singel en Parking Jan Van Gentstraat resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten ten aanzien van de discipline bodem Water Beschrijving en analyse Het plangebied vormt volgens de watertoetskaart geen risicozone voor overstromingen. Er bevindt zich geen waterloop. De omgeving is gevoelig voor grondwaterstromingen. Effectbespreking Dit deelgebied ligt niet in overstromingsgevoelig gebied. Zo de Singel verlegd wordt en stedelijke functies voorzien worden op het huidige tracé van de Singel, zullen de infiltratiekarakteristieken daar verbeteren.

67 67/73 BE Het plan wil voorzien dat kleine ondergrondse parkings toegelaten zijn in deze zones in functie van de toekomstige functies op deze plaatsen. Er wordt niet verwacht dat dit in belangrijke negatieve effecten op de grondwaterstroming resulteert. Conclusie De deelzone Singel en Parking Jan Van Gentstraat resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline water Fauna en flora Beschrijving en analyse Binnen dit deelplangebied bevinden zich geen elementen met biologische waarde. Effectbespreking Er wordt niet geraakt aan waardevolle elementen of ecotopen. De beoogde bestemming laat een groenere invulling toe dan momenteel het geval is. Invulling van het plan zal hier dus eerder in een positief effect resulteren ten opzichte van de discipline fauna en flora. Conclusie De deelzone voor publiek domein resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline fauna en flora Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie Beschrijving en analyse De deelzone ter hoogte van de Singel wordt volledig ingenomen door weginfrastructuur. Het klein gedeelte ter hoogte van het justitiepaleis wordt vandaag grotendeels ingenomen door een parking. Effectbespreking Het plan laat toe dat de aansluitende wijken meer landschappelijk afgewerkt worden doordat de zone een groenere invulling kan krijgen. Hierdoor kunnen de woonwijken via een parkrandzone verbinding maken met de Konijnenwei waar een parkfunctie beoogd wordt. Dit kan voor een landschappelijke opwaardering van de directe omgeving zorgen. Deze invulling kan de Konijnenwei en de daar beoogde functie ook meer tot haar recht laten komen (cumulatief effect). Ter hoogte van de parking Jan Van Gentstraat voorziet het plan in een open ruimte tussen het bouwblok en het justitiepaleis richting wadipark, zodat het groen van het park dichter bij de omliggende wijken wordt gebracht. Gezien het gebied momenteel volledig verhard is, worden geen effecten verwacht ten aanzien van bodemkundig erfgoed.

68 68/73 BE Conclusie De deelzone Singel en Parking Jan Van Gentstraat resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline landschap, bouwkundige erfgoed en archeologie Mens Mens ruimtelijke aspecten Beschrijving en analyse Het grootste gedeelte van dit deelgebied wordt ingenomen door de Singel ter hoogte van de wijk Brederode. Een klein gedeelte betreft een parking nabij het justitiepaleis en de wijk Zuid. De twee aansluitende wijken zijn ietwat verschillend van aard. Het Zuid vormt vandaag een attractieve buurt waar de woonfunctie wordt aangevuld met een rijk aanbod aan cultuur, horeca, speciaalzaken en kantoren. Een grote homogeniteit van bebouwing versterkt de monumentale plattegrond. De Zuiderdokken worden omringd door magazijnen, pakhuizen en andere gebouwen waarvan de oorspronkelijke functie gerelateerd was aan de havenactiviteiten. Bij de heropleving van de wijk vanaf de jaren tachtig, mede op gang gebracht door de komst van een aantal culturele instellingen zoals het MHKA en het Fotografiemuseum, kregen deze gebouwen praktisch allemaal een nieuwe bestemming. De detailhandel in de wijk Zuid bestaat voornamelijk uit horeca, met een concentratie aan de Vlaamse en Waalse Kaai en Leopold De Waelplaats. De wijk Brederode is functioneel ook divers van aard, maar bevat aanzienlijk minder van deze grote culturele instellingen. Wel zijn er een aantal grootschalige kantoren of onderwijsinstellingen gesitueerd, zoals de Karel de Grote Hogeschool-campus Brusselstraat, het Provinciaal Instituut PIVA met horecaopleiding in secundair- en volwassenenonderwijs, en gebouw den Bell waar de werknemers van de stad zijn gehuisvest. De detailhandel in de wijk Brederode bestaat voornamelijk uit eerder kleinschalige winkelvoorzieningen (superettes, buurtwinkels, diensten als apotheek, kapper, etc.), met concentraties rond de Brederodestraat en, verder van het plangebied, de Anselmostraat. In kader van de opmaak van de projectdefinitie voor het Masterplan werden voor de wijken Zuid en Brederode de tekorten qua bebouwde en open ruimte voorzieningen in beeld gebracht. 6 Zo is er in de wijk Brederode een tekort aan speelzones en buurtsportterreinen Effectbespreking Deze deelzone krijgt in het RUP Nieuw Zuid een functie als publiek domein die kan ingericht worden als groene en/of verharde verblijfsruimte (in open lucht) waar recreatieve, sociale en culturele activiteiten toegelaten zijn, evenals sport en spel. Hiermee wil het plan in de toekomst gedeeltelijk tegemoet komen aan functionele 6 AG Stadsplanning Antwerpen, Functioneel onderzoek lokale bebouwde en open ruimte voorzieningen Nieuw Zuid, februari 2011.

69 69/73 BE tekorten die in de aanpalende wijken bestaan. Dit kan als positief beschouwd worden. Belangrijk positief effect van deze parkrand op het tracé van de huidige Singel is ook het verdwijnen van een belangrijke barrière (Singel) om als trage weggebruiker vanuit de aanliggende woonwijken de Konijnenwei en ook het wadipark op een conflictvrije wijze te bereiken. Dit moet de leefkwaliteit in de wijk verhogen. Dit geldt ook ter hoogte van de zone parking Jan Van Gentstraat waar het groen van het wadipark door de open ruimte dichter bij de aanleunende woonwijk wordt gebracht. Vanuit het plan-mer kan nog meegegeven worden dat maatregelen om veilige oversteken te voorzien tussen de aanliggende stadswijken en de Konijnenwei binnen het RUP niet gehypothekeerd mogen worden, voor zolang de Singel op het huidige tracé behouden blijft. Conclusie De deelzone Singel en Parking Jan Van Gentstraat resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline mens ruimtelijke aspecten Mens mobiliteit Beschrijving en analyse De zone valt samen met wegenis en met een parkeerterrein. Effectbespreking De ontwikkelingen voorzien in deze deelzone hebben geen sterk verkeersgenererende werking daar ze voorzien worden in functie van de aanliggende stadswijk. De vermelde ondergrondse parkings zijn immers bedoeld in functie van het bovengronds gebruik en beheer () en/of ter vervanging van bestaande parkings. De bestaande parking langs de Jan Van Gentstraat ter hoogte van het justitiepaleis kan mogelijks ondergronds gebracht worden. Er worden dus geen bijkomende parkeerplaatsen gecreëerd t.o.v. de huidige situatie). Het plan wil er reeds op inspelen dat de Singel verplaatst wordt. Zo de Singel verplaatst wordt, kunnen de parkrandfuncties ook op het tracé van de Singel voorzien worden. Dit kan evenwel pas als een vervangend tracé voor de Singel voorzien is. Belangrijk positief effect van deze parkrand op het tracé van de huidige Singel is het verdwijnen van een belangrijke barrière (Singel) om als trage weggebruiker vanuit de aanliggende woonwijken de Konijnenwei en ook het wadipark op een conflictvrije wijze te bereiken. Vanuit het plan-mer kan nog meegegeven worden dat maatregelen om veilige oversteken te voorzien tussen de aanliggende stadswijken en de Konijnenwei binnen het RUP niet gehypothekeerd mogen worden, voor zolang de Singel op het huidige tracé behouden blijft. Conclusie De implementatie van de deelzone Singel en Parking Jan Van Gentstraat resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline mens mobiliteit.

70 70/73 BE Mens externe mensveiligheid Beschrijving en analyse De dichtstbij zijn de SEVESO-inrichting, mb ALCA Petrol Company bevindt zich op meer dan 2 km van het deelplangebied. Effectbespreking Met de realisatie van deze deelzone worden geen nieuwe aandachtsgebieden gecreëerd binnen een straal van 2 km van een SEVESO-inrichting. Conclusie De deelzone voor publiek domein resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten voor de discipline mens mensveiligheid Conclusie De deelzone Singel en Parking Jan Van Gentstraat resulteert niet in betekenisvolle negatieve effecten. Op heel wat vlakken resulteert dit deelplan eerder in een meerwaarde tov de aanliggende deelgebieden en woonwijken. Voor dit deelplan is geen plan-mer vereist. Vanuit het plan-mer kan wel nog meegegeven worden dat maatregelen om veilige oversteken te voorzien tussen de aanliggende stadswijken en de Konijnenwei binnen het RUP niet gehypothekeerd mogen worden, voor zolang de Singel op het huidige tracé behouden blijft.

71 71/73 BE Conclusie De geplande ontwikkelingen in de deelzones Kaai, Restruimtes, Singel en Parking Jan Van Gentstraat resulteren niet in betekenisvolle negatieve effecten. Voor deze deelplannen en deelzones van het RUP is zodoende geen plan-mer vereist. Volgende maatregelen werden aangehaald bij de effectbespreking voor de zone van de kaai: - Mogelijks op te nemen in het RUP (suggestie, niet verplicht) o o o Om vanuit meerdere beleidsdomeinen garanties te bieden dat het Sigmapeil bij herinrichting van de kaaien effectief wordt uitgevoerd, zou het Sigmapeil (9,25 meter) kunnen worden opgelegd in de voorschriften van het RUP. In de voorschriften kan worden opgenomen dat de vegetatie in de zone kaai afgestemd wordt op die in de zone projectgebied Nieuw Zuid op zodat een samenhangend ecologisch waardevol netwerk wordt gerealiseerd. De voorschriften kunnen opnemen dat de eventuele paviljoenen op de Scheldekaaien worden opgelijnd met de paden die vanuit de wijk Nieuw Zuid komen zonder het zicht op de Schelde te belemmeren. - Mee te nemen op projectniveau o o o Op projectniveau of bij het detailontwerp dient aangetoond te worden dat bij de aanleg van een ondergrondse parking de nodige maatregelen getroffen worden zodat negatieve effecten op de grondwaterstroming vermeden worden. In de studie van Hazenberg (2009)7, wordt voor de zone met een lage verwachting op voorkomen van archeologische resten (d.i. een smalle zone langs de kaaimuur en het meest noordelijke en zuidelijke deel) aangegeven dat bij grootschalige en diepe bodemingrepen door de archeologische dienst van de Stad Antwerpen (of een ter zake kundig archeoloog) per locatie bepaald moet worden of prospectief archeologisch vooronderzoek of een archeologische begeleiding noodzakelijk is. Bij kleinschalige en ondiepe bodemingrepen is archeologisch onderzoek niet noodzakelijk. Indien bij dergelijke grondwerkzaamheden echter onverhoopt toch archeologische resten aangetroffen worden, geldt wel een meldingsplicht. In de zone met middelhoge verwachting (oostelijk deel) is bij relatief grootschalige bodemingrepen een archeologisch vooronderzoek in de vorm van proefsleuven of putten gewenst. Indien het alleen ondiepe ingrepen betreft, moet vastgesteld worden of deze in een archeologisch relevante laag plaatsvindt. Dit dient per geval bepaald te worden. Er kan eventueel ook gekozen worden om de graafwerkzaamheden archeologisch te laten begeleiden. Voor kleinschalige ingrepen wordt een archeologisch onderzoek niet nodig geacht. Indien bij dergelijke grondwerkzaamheden echter onverhoopt toch archeologische resten aangetroffen worden, geldt wel een meldingsplicht. 7 Bron : Herinrichting Scheldekaaien, stad Antwerpen: een cultuurhistorische inventarisatie. Hazenberg AMZ Publicatie

72 72/73 BE o In functie van een veilige verbinding van het kaaipark met de nieuwe stadswijk is het belangrijk dat er veilige oversteekplaatsen voorzien worden. Het RUP mag maatregelen die dienen om desgevallend veilige verbindingen voor stappers en fietsers te voorzien in de zone van de restruimtes niet hypothekeren. Een concrete herintekening van de zone van de restruimtes zal eerder volgen uit de herstructurering van de spaghettiknoop en aantakking op de Leien en de Singel. Effecten daarvan dienen in de bijhorende procedure bestudeerd te worden. In cumulatie met de herintekening van de spaghettiknoop zijn meerwaarden te bekomen, als bij de herintekening van de spaghettiknoop doordacht tewerk gegaan wordt. Volgende aanbevelingen kunnen worden geformuleerd naar het planproces voor de heraanleg van de spaghettiknoop (flankerend beleid) in functie van de optimalisatie van de verbinding tussen voornoemde plangebieden: Kiezen voor een compacte knoop. Groene corridor langs de spoorlijn behouden Bij nieuwe overbruggingen/onderdoorgangen in de spaghettiknoop is het belangrijk dat aan groene doorgangen gedacht wordt, in hoofdzaak langs de spoorlijn en achter het justitiepaleis Zo delen van de spaghettiknoop behouden blijven in functie van trage verbindingen, kan bij de herinrichting van die verbindingen ook aandacht gaan naar een ecologische verbindingsfunctie voor de meer mobielere soorten. Voor de zone Singel wordt vanuit het plan-mer meegegeven dat maatregelen om veilige oversteken te voorzien tussen de aanliggende stadswijken en de Konijnenwei binnen het RUP niet gehypothekeerd mogen worden, voor zolang de Singel op het huidige tracé behouden blijft.

73 Singel deelzones beschouwd in screening Kaai Parking Jan Van Gentstraat Restruimtes Singel deelzones beschouwd in plan-mer Wijk Zuid Projectgebied Nieuw Zuid Konijnenwei Spoorlijn Boom-Puurs Generaal Armstrongweg Bolivarplaats Brederodestraat Brederode RWZI Spaghettiknoop Station Antwerpen-Zuid R1 Kaart 1 o 1: Situering plan op ruimere schaal L:\Projecten\BE _2499\BE _Interbuild_PlanMer Nieuw-Zuid\04_grafisch_GIS\3_GIS\maps\screening\BE _krt_001B_ruimtelijke_situering_aangepast.mxd

74 deelzones beschouwd in screening Kaai Parking Jan Van Gentstraat Restruimtes Singel deelzones beschouwd in plan-mer Projectgebied Nieuw Zuid Konijnenwei Kaart 2 o 1: Situering op de topografische kaart L:\Projecten\BE _2499\BE _Interbuild_PlanMer Nieuw-Zuid\04_grafisch_GIS\3_GIS\maps\screening\BE _krt_002B_topo_aangepast.mxd

75 deelzones beschouwd in screening Kaai Parking Jan Van Gentstraat Restruimtes Singel deelzones beschouwd in plan-mer Projectgebied Nieuw Zuid Konijnenwei Kaart 3 o 1:8.000 Situering op de luchtfoto L:\Projecten\BE _2499\BE _Interbuild_PlanMer Nieuw-Zuid\04_grafisch_GIS\3_GIS\maps\screening\BE _krt_003B_orthofoto_aangepast.mxd

76 deelzones beschouwd in screening Kaai Parking Jan Van Gentstraat Restruimtes Singel deelzones beschouwd in plan-mer Projectgebied Nieuw Zuid Konijnenwei Kaart 4 o 1: Situering op het stratenplan L:\Projecten\BE _2499\BE _Interbuild_PlanMer Nieuw-Zuid\04_grafisch_GIS\3_GIS\maps\screening\BE _krt_004B_stratenatlas_aangepast.mxd

77 SO deelzones beschouwd in screening Kaai O Parking Jan Van Gentstraat T Restruimtes N P Singel deelzones beschouwd in plan-mer Projectgebied Nieuw Zuid Konijnenwei O woongebied woongebied met kultureel, historische en/of esthetische waarde pleisterplaats voor nomaden of woonwagenbewoners gebied voor stedelijke ontwikkeling gebied voor gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut gebieden voor dagrecreatie overstrook met bijzondere bestemming parkgebieden T bufferzones natuurgebied T P industriegebieden bestaande autosnelwegen bestaande waterwegen P P P P P Kaart 5 o 1: Gewestplan L:\Projecten\BE _2499\BE _Interbuild_PlanMer Nieuw-Zuid\04_grafisch_GIS\3_GIS\maps\screening\BE _krt_005B_gewestplan_aangepast.mxd

78 BINNENSTAD NR 65 BPA's deelzones beschouwd in screening Kaai NR 76 NR 70 Antwerpen-Zuid binnen de Leien Parking Jan Van Gentstraat Restruimtes Singel NR 64 deelzones beschouwd in plan-mer Projectgebied Nieuw Zuid Konijnenwei NR.28 NR 52 NR 89 NR 86 NR 23 NR 32 NR.7 ONHAFHANKELIJKHEIDSLAAN Kaart 6 o 1: BPA's L:\Projecten\BE _2499\BE _Interbuild_PlanMer Nieuw-Zuid\04_grafisch_GIS\3_GIS\maps\screening\BE _krt_006B_BPA_aangepast.mxd

79 bodemtypes Antropogeen Vochtig zand antr Droog zand antro Nat zandleem Natte Zware Klei deelzones beschouwd in screening Kaai Parking Jan Van Gentstraat Restruimtes Singel deelzones beschouwd in plan-mer Projectgebied Nieuw Zuid Konijnenwei Kaart 7 o 1: Bodemkaart L:\Projecten\BE _2499\BE _Interbuild_PlanMer Nieuw-Zuid\04_grafisch_GIS\3_GIS\maps\screening\BE _krt_007B_bodemkaart_aangepast.mxd

80 Bevaarbaar Geklasseerd, eerste categorie Geklasseerd, tweede categorie Geklasseerd, derde categorie Niet geklasseerd deelzones beschouwd in screening Kaai Parking Jan Van Gentstraat Restruimtes Singel deelzones beschouwd in plan-mer Projectgebied Nieuw Zuid Konijnenwei Kaart 8 o 1: Hydrografie L:\Projecten\BE _2499\BE _Interbuild_PlanMer Nieuw-Zuid\04_grafisch_GIS\3_GIS\maps\screening\BE _krt_008B_hydrografie_aangepast.mxd

81 Erosiegevoelige gebieden Hellingenkaart Grondwaterstromingsgevoelige gebieden Infiltratiegevoelige gebieden deelzones beschouwd in screening Kaai Parking Jan Van Gentstraat Restruimtes Singel deelzones beschouwd in plan-mer Projectgebied Nieuw Zuid Konijnenwei Erosiegevoelige gebieden Niet erosiegevoelig Erosiegevoelig Grondwaterstromingsgevoelige gebieden Geen informatie beschikbaar Zeer gevoelig voor grondwaterstr. (type 1) Matig gevoelig voor grondwaterstr. (type 2) Weinig gevoelig voor grondwaterstr. (type 3) Hellingenkaart < 0,5% 0,5% - 5% 5% - 10% > 10% Infiltratiegevoelige bodems Niet infiltratiegevoelig Infiltratiegevoelig Kaart 9 o 1: L:\Projecten\BE _2499\BE _Interbuild_PlanMer Nieuw-Zuid\04_grafisch_GIS\3_GIS\maps\screening\BE _krt_009aB_watertoets_aangepast.mxd Watertoets - deel 1

82 Overstromingsgevoelige gebieden Winterbedkaart deelzones beschouwd in screening Kaai Parking Jan Van Gentstraat Restruimtes Singel deelzones beschouwd in plan-mer Projectgebied Nieuw Zuid Konijnenwei Overstromingsgevoelige gebieden Niet overstromingsgevoelig Effectief overstromingsgevoelig Mogelijk overstromingsgevoelig Winterbedkaart Behoort niet tot het winterbed van de grote rivier Behoort tot het winterbed van de grote rivier Kaart 10 o 1: L:\Projecten\BE _2499\BE _Interbuild_PlanMer Nieuw-Zuid\04_grafisch_GIS\3_GIS\maps\screening\BE _krt_009bB_watertoets_aangepast.mxd Watertoets - deel 2