Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen. Definitief

Transcriptie

1 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen Definitief

2

3 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen Definitief Uitgebracht aan: Gemeente Hoogeveen T.a.v. de heer T. Klomp Postbus PA HOOGEVEEN Auteur ir. F.A.A.R. Aalbers Kenmerk KM55 RAP Vrijgave ir. J.H. Bouma Datum Status Definitief

4 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen Wareco is het Nederlandse ingenieursbureau op het gebied van water, bodem en funderingen. Onze kracht is de integratie en combinatie van de specialisaties. We doen onderzoek en geven advies. We maken plannen en begeleiden de uitvoering. Enthousiast, persoonlijk en innovatief. Al 3 jaar leveren we maatwerk, met als resultaat hoge kwaliteit en duurzame, kostenbesparende oplossingen. Vanuit haar vestigingen in Deventer en Amstelveen bedient Wareco met circa 6 professionals overheden, bedrijfsleven en particulieren. Wareco beschikt over een ISO 91 gecertificeerd kwaliteitssysteem en een ISO 141 gecertificeerd milieumanagementsysteem. Daarin worden de kwaliteit van onze adviseurs, de producten die we leveren en het adviesproces duurzaam geborgd. KM55 RAP

5 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen Inhoudsopgave Tekst pagina 1. Inleiding Algemeen Aanleiding Doel Gebruikte gegevens en uitgevoerde werkzaamheden Gebiedsbeschrijving Algemeen Maaiveldhoogten en dorpelhoogten Bebouwingskenmerken Ouderdom bebouwing Situatie kruipruimte Oppervlaktewater en drooglegging Riolering Drainage Bodem en geohydrologie Algemeen Bodemopbouw Geohydrologische opbouw Neerslag en verdamping Grondwaterstanden en grondwaterstroming Grondwaterstanden Representatief hoge grondwaterstand (Grond)wateroverlast Algemeen Resultaten enquête Wateroverlast in kruipruimte/kelder Natte/drassige tuinen Wateroverlast in het openbaar gebied Resultaten kruipruimte-inspecties KM55 RAP

6 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen Wateroverlast in kruipruimte Wateroverlast op begane grond Natte/drassige tuinen Wateroverlast in het openbaar gebied Mogelijke oorzaken volgens bewoners Analyse en interpretatie Analyse grondwaterstanden Algemeen Reactie op neerslag Invloed van slecht doorlatende bodemlagen Invloed van drainage Ontwateringsituatie Algemeen Gewenste grondwatersituatie Toetsing huidige grondwatersituatie Analyse oorzaak overlast Afbakening gebieden met hoge grondwaterstanden Oplossingsrichtingen Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Bijlagen 1. Overzicht onderzoeksgebied 2. Boorbeschrijvingen 3. Meetresultaten grondwaterstanden (grafieken) 4. Analyseresultaten laboratorium 5. Verslag kruipruimte-inspecties 6. Grondwatersituatie ter plaatse van onderzochte woningen 7. Overzichtskaart deelgebieden KM55 RAP

7 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen 1. Inleiding 1.1. Algemeen Op 23 oktober 212 is door de gemeente Hoogeveen aan Wareco opdracht ver- Schoonvel- strekt voor het uitvoeren van een grondwateronderzoek in het gebied de in de gemeentee Hoogeveen (kenmerk: ). In onderstaande figuur is de ligging van het onderzoeksgebied weergegeven. Figuur 1: Ligging onderzoeksgebied (bron: Google Maps 212) Aanleiding In het Grondwaterbeleidsplan zijn 2 grondwateraandachtsgebieden (GA) aange- geven, waaronder Schoonvelde-West (GA 4) en Schoonvelde-Oost (GA 5). Inmid- beschik- dels zijn bijna drie jaar aan meetgegevens uit het grondwatermeetnet baar. Daarnaast is in het voorjaar van 212 een enquête uitgevoerd naar de mate waarin (grond)wateroverlast wordt ervaren in de grondwateraandachtsgebieden. Op basis van dezee gegevens is bepaald in welke grondwateraandachtsgebieden als eerste vervolgonderzoek naar grondwateroverlast dienen te worden opgepakt. KM55 RAP Definitief

8 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen Bij de prioritering is tevens rekening gehouden met de ouderdom van de bebouwing in de grondwateraandachtsgebieden. Uit de prioritering volgt dat Schoonvelde-West een hoge prioriteit voor vervolgonderzoek heeft. Opgemerkt wordt dat het grondaandachtsgebied Schoonvelde- Oost een lagere prioriteit heeft. Echter, aan de westzijde van Schoonvelde-Oost, in de zone langs de Bethesdastraat, wordt veel overlast van grondwater ervaren. In overleg met de gemeente is besloten om ook Schoonvelde-Oost mee te nemen in het vervolgonderzoek Doel Het doel van dit onderzoek is het in beeld brengen van aard, locaties en mogelijke oorzaken van de grondwateroverlast in Schoonvelde West en -Oost. Op basis van de resultaten kunnen op onderbouwde wijze oplossingsrichtingen worden gekozen om structureel nadelige effecten door grondwateroverlast te bestrijden. Dit kunnen zowel oplossingen zijn in het openbare gebied als op particulier terrein Gebruikte gegevens en uitgevoerde werkzaamheden Bij de gemeente zijn archiefgegevens verzameld en bestudeerd met betrekking tot de methode van bouwrijp maken, de riolering, het oppervlaktewater, de bodemopbouw, de grondwaterstanden, de fundering en vloerpeil van de bebouwing, de drainage en het maaiveldniveau. In het archief van Wareco zijn gegevens verzameld met betrekking tot de bodemopbouw, de (grond-)waterstanden en de meteorologie. Er is gebruik gemaakt van de volgende gegevens: [1] Inventarisatie grondwatermaatregelen Hoogeveen, Wareco Ingenieurs, kenmerk: KJ2, RAP21113 d.d. 3 oktober 211. [2] Inventarisatie en analyse grondwater Hoogeveen, Wareco Ingenieurs, kenmerk: KF42C, RAP d.d. 18 oktober 211. [3] Definitief Grondwaterbeleidsplan 212 tot en met 214, Gemeente Hoogeveen in samenwerking met Wareco Ingenieurs, 17 januari 212. [4] Resultaten enquête (grond)wateroverlast Hoogeveen - Samenvatting, Wareco Ingenieurs, kenmerk: KL44, RAP d.d. 23 augustus 212. [5] Prioritering grondwateraandachtsgebieden, Wareco Ingenieurs, kenmerk: KM46, NOT d.d. 7 september 212. [6] Plan van aanpak vervolgonderzoek grondwateraansdachtsgebied Schoonvelde, Hoogeveen, Wareco Ingenieurs, kenmerk: KM55, NOT212912, 27 september 212. [7] Grondwatermeetgegevens van het gemeentelijke meetnet. [8] WWD-portal Hoogeveen. [9] Neerslag- en verdampinggegevens KNMI-station 279 te Hoogeveen. [1] Dinoloket van TNO en REGIS (Regionaal Geohydrologisch Informatiesysteem). 2 Definitief KM55 RAP

9 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen [11] Actueel Hoogtebestand van Nederland (AHN). [12] Gegevens uit het Basisregistraties Adressen en gebouwen (BAG) van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. [13] Rioleringstekening aangeleverd door de gemeente Hoogeveen. De in de tekst vermelde cijfers tussen [ ] verwijzen naar bovenstaande gegevens. In het voorjaar van 212 is in Schoonvelde een bewonersenquête uitgezet naar de overlast door (grond)water voor woningen met en zonder kruipruimte en naar wateroverlast in tuinen. De onderzoeksresultaten zijn vastgelegd in [4]. In het kader van dit onderzoek zijn de volgende veldwerkzaamheden uitgevoerd: In aanvulling op de reeds aanwezige peilbuizen B17C1697, B17C1698, B17C1699 uit het grondwatermeetnet zijn in totaal zeven peilbuizen geplaatst, waarvan vijf in Schoonvelde-West en twee in Schoonvelde-Oost. In de peilbuizen zijn dataloggers geplaatst waarmee de grondwaterstand met een frequentie van eenmaal per uur is gemeten in de periode van november 212 tot medio april 213. In aanvulling op de reeds aanwezige boringen zijn verspreid over het onderzoeksgebied in totaal 24 boringen verricht tot circa 3 m beneden maaiveld. Hierbij zijn twaalf boringen in het openbare gebied gezet en twaalf boringen op het particuliere terrein in de voor- en achtertuin. Op basis hiervan is de bodemopbouw in beeld gebracht. De boringen en peilbuizen zijn ingemeten ten opzichte van NAP. Tevens zijn steekproefsgewijs dorpelniveaus van de bebouwing ingemeten ten opzichte van NAP. Ter plaatse van boring B17C1881 is een korrelgrootte-analyse uitgevoerd om indicatie van de doorlatendheid van de bodem te verkrijgen. Verspreid over het onderzoeksgebied zijn bij op zes adressen kruipruimteinspecties uitgevoerd. Op basis van deze inspecties is een beeld verkregen van de wateroverlast in de kruipruimtes. KM55 RAP Definitief 3

10 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen 2. Gebiedsbeschrijving 2.1. Algemeen In dit hoofdstuk wordt het onderzoeksgebied beschreven op basis van archief- en veldonderzoek. Een overzicht van het onderzoeksgebied is weergegeven in bijlage 1. Het onderzoeksgebied bestaat uit Schoonvelde-West en Schoonvelde-Oost en wordt begrensd door de Meester-Harm Smeengelaan in het noorden, de Zuidwoldigerweg aan de zuidzijde, de snelweg A28 aan de oostzijde en de Kinholtsweg aan de westzijde van Schoonveld-West Maaiveldhoogten en dorpelhoogten Op basis van putdekselhoogtes, welke zijn ontleend aan de rioleringstekening (zie [13]) en het AHN [11], volgt dat de maaiveldhoogte in het openbaar gebied afloopt van circa NAP +1,5 meter (m) in het noorden tot circa NAP +9,3 m aan de westelijke zijde van Schoonvelde-Oost (omgeving Bethesdastraat). De Bethesdastraat is laag gelegen. In figuur 2 is een indicatie van de maaiveldhoogte in het onderzoeksgebied en omgeving weergegeven op basis van het AHN. Figuur 2: Maaiveldniveau onderzoeksgebied (bron: [11]) 4 Definitief KM55 RAP

11 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen Het niveau van de dorpels is, bij de adressen waar een kruipruimte-inspectie is uitgevoerd, ingemeten en weergegeven in bijlage 5. Volgens opgaaf van de gemeente ligt de bovenkant begane grondvloer over het algemeen 1 à 15 cm boven het maaiveld Bebouwingskenmerken Ouderdom bebouwing De wijk Schoonvelde is een woonwijk. De bebouwing bestaat voornamelijk uit rijtjeswoningen en twee-onder-één-kapwoningen. Uit het BAG volgt dat Schoonvelde-Oost grotendeels uit bebouwing van tussen bestaat en Schoonvelde-West daarna is gebouwd, tussen 1975 en 1992 (zie onderstaande figuur). Figuur 3: Bouwjaar van de woningen in het onderzoeksgebied (bron [12]) Situatie kruipruimte Uit de resultaten van de bewonersenquête, zie [5], volgt dat vrijwel onder alle woningen in het onderzoeksgebied een kruipruimte aanwezig is. De meeste kruipruimtes zijn ondieper dan 7 cm diep (6% van de respondenten in Schoonvelde- West, 63% van de respondenten in Schoonvelde-Oost). KM55 RAP Definitief 5

12 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen 2.4. Oppervlaktewater en drooglegging Het onderzoeksgebied is verdeeld over twee peilvakken. Schoonvelde-Oost en Schoonvelde-West. Aan de oostkant van het onderzoeksgebied, langs de A28, loopt een watergang. Het waterpeil in deze watergang bedraagt NAP +8,75 m. Aan de noord- en westzijde van Schoonvelde-West loopt eveneens een watergang waarin het waterpeil NAP + 8, m bedraagt. Opgemerkt wordt dat bovengenoem- betreft. Het de peilen het hoogst te verwachten waterpeil in beiden peilvakken werkelijke oppervlaktewaterpeil is afhankelijk van neerslag en verhanglijnen en kan zodoende lager zijn. Figuur 4: Drooglegging bij te verwachten hoogste waterpeilen (bron: [2]) Op basis van de hoogst te verwachten waterpeilen is de drooglegging in het openbare gebied van Schoonvelde-West meer dan 1, m, zie figuur 4. Bij een dergelijke drooglegging is er een beperkte kans op grondwateroverlast. In Schoonvelde-Oost is de drooglegging nabij de Bethesdastraat en in de Kochstraat en een deel van de Jennastraat kleiner dan 1, m en op lokaal zelfs kleiner dan,5 m. Bij een dergelijke drooglegging is er een grotere kans op grondwaterover- last. 6 Definitief KM55 RAP

13 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen 2.5. Riolering Volgens de rioleringstekening, zie [13], bevindt zich in het onderzoeksgebied een gescheiden rioolstelsel. Hierbij wordt het regenwater apart van het vuilwater in- gezameld en afgevoerd. Het hemelwaterstelsel heeft een afvoer op het oppervlak- Het aanleg- tewater. In de Bethesdastraat bevindt zich een gemengd rioolstelsel. niveau van het rioolstelsel (b.o.b.) is circa NAP +8, m. Het rioolstelsel is over het algemeen in het midden van de openbare weg gesitueerd, zie figuur 5. Figuur 5: Overzicht riolering. Het gemengde rioolstelsel is met roze lijnen weer- gegeven, het droogweerafvoerstelsel met rode lijnen en het regenwaterafvoer- stelsel met blauwe lijnen (bron: [13]) KM55 RAP Definitief

14 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen 2.6. Drainage In het gehele onderzoeksgebied is drainage in openbaar groen aangelegd tussen 2 en 25. In het wegcunet in Schoonvelde-oost is in 28 drainage aangelegd. Deze drainage is aangesloten op het HWA. In Schoonvelde-west ligt geen drainage in het wegcunet. 8 Definitief KM55 RAP

15 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen 3. Bodem en geohydrologie 3.1. Algemeen In aanvulling op de bestaande peilbuizen van het gemeentelijke meetnet zijn zeven peilbuizen verspreid over het onderzoeksgebied geplaatst, zie bijlage 1. Deze peilbuizen zijn voorzien van dataloggers, waarmee de grondwaterstanden tussen 2 november 213 en 3 april 213 eenmaal per uur zijn geregistreerd. Tevens zijn verspreid in het gebied 24 boringen geplaatst, zowel in openbaar gebied (12) als op particulier terrein (12). Hiermee is aanvullend inzicht in de bodemopbouw verkregen. Om een indruk te krijgen van de horizontale doorlatendheid zijn korrelgrootteanalyses uitgevoerd ter plaatse van peilbuizen B17C1881, B17C1859 en B17C1862. In dit hoofdstuk worden de resultaten van het grondwateronderzoek beschreven Bodemopbouw De bodem is beschreven op basis van de gegevens uit het gemeentelijk grondwatermeetnet [8] het Dinoloket van TNO [1], en de in het kader van het onderhavige onderzoek door Wareco aanvullend geplaatste boringen, zie bijlage 1. De boorbeschrijvingen zijn opgenomen in bijlage 2. De bodemopbouw in het onderzoeksgebied is heterogeen. Onder het maaiveld bevindt zich een zeer fijn tot matig fijn, zwak tot matig siltig zandpakket. De onderzijde van dit zandpakket bevindt zich globaal tussen,5 en 2 m -mv. Binnen het zandpakket komen slecht doorlatende sterk siltige zandlagen voor en/of leemlagen/brokken leem. Op vier locaties is ondiep een veenlaag aangetroffen in het zandpakket (B17C1765, B17C1766, B17C1786 en B17C1787). Deze boringen zijn alle vier in het noordelijke deel van de Bethesdastraat geplaatst. Op particulier terrein komt bij twee boringen onder het maaiveld direct een sterk zandig, slap tot matig vast veenpakket voor tot een diepte van 2,4 tot 2,9 m (B17C1765 en B17C1766). Onder de zandlaag bevindt zich een slecht doorlatende leemlaag tot een diepte van >3, m -mv. Dit leempakket wordt plaatselijk afgewisseld met zandlaagjes. In boring B17C1774 is geen leemlaag aangetroffen binnen het boorprofiel, maar wel sterk siltige zandlagen met leemlaagjes of leembrokken. Volgens REGIS bevindt de onderzijde van de leemlaag zich op circa 5 m onder maaiveld. Hieronder worden Pleistocene zanden aangetroffen. KM55 RAP Definitief 9

16 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen 3.3. Geohydrologische opbouw In het onderzoeksgebied zijn watervoerende pakketten en waterscheidende lagen te onderscheiden: Watervoerende pakketten zijn relatief goed waterdoorlatende zand- of grindpakketten waarin met name horizontale grondwaterstroming optreedt. Waterscheidende lagen zijn slecht waterdoorlatende klei-, zavel- of veenverticale grond- lagen en sterk kleihoudende zandlagen waarin met name waterstroming optreedt. In figuur 6 is een schematisatie van de geohydrologische opbouw weergegeven. Figuur 6: Schematisatie van de geohydrologische opbouw. Van boven naar beneden zijn de volgende lagen te onderscheiden: Het bovenste watervoerend pakket Omdat de veenlaag niet overal in het onderzoeksgebied voorkomt en/of niet aan- door de bo- eengesloten is, wordt het bovenste watervoerend pakket gevormd venste zandlaag en de zandlaag onder de lokaal voorkomende veenlaag. De horizontale doorlatendheid (Kh) van de originele bodem is ter plaatse van de peilbuis B17C1859, B17C1862 en B17C1881 bepaald door het uitvoeren van een korrelgrootte analyse (zeefkromme) in het laboratorium. Het rapport van deze analyse is opgenomen in bijlage 4. De doorlatendheid van de bovenste zandlaag (matig fijn zand) is berekend aan de hand van de fractieverdeling en varieert tussen 2,1 en 2,9 m per dag, zie tabel 1. Deze waarden worden representatief geacht voor matig fijn zand en worden als redelijk tot goed doorlatend gekwalifi- ceerd. 1 Definitief KM55 RAP

17 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen Tabel 1: Indicatieve doorlatendheid bovenste watervoerend pakket Boring Monsterdiepte m-mv Omschrijving bodemlaag Doorlatendheid m/dag Kwalificatie doorlatendheid B17C1859,5 -,9 matig fijn, zwak siltig zand 2,5 goed B17C1862,4 -,85 matig fijn, matig siltig 2,1 goed zand B17C1881,5 -,9 matig grof, zwak siltig zand 2,9 goed In het bovenste watervoerend pakket komt nabij de Bethesdastraat veenlagen voor. Tevens komen verspreid sterk siltige zandlagen, leemlagen of lagen met brokken leem voor. Ter plaatse is dan sprake van een geringere doorlatendheid. De veen/leemlagen hebben een hoge hydraulische weerstand (c). Het infiltrerende regenwater kan als gevolg hiervan op deze lagen stagneren. De scheidende laag De eerste scheidende laag wordt gevormd door de in het gehele onderzoeksgebied aangetroffen leemlaag. De geplaatste boringen geven geen duidelijkheid over de dikte van deze scheidende laag is. Op basis van REGIS wordt verwacht dat de leemlaag ongeveer 3 m dik is. Het eerste watervoerend pakket Dit watervoerend pakket wordt gevormd door de Pleistocene zanden onder de leemlaag. Dit pakket heeft een groot doorlaatvermogen Neerslag en verdamping De klachten over wateroverlast en de gemeten grondwaterstanden worden gerelateerd aan de neerslag. Hiervoor wordt de term maatgevend natte periode gebruikt. De netto neerslag wordt bepaald door de bruto neerslag, de gemiddelde specifieke neerslagintensiteit boven het aardoppervlak, te verminderen met de verdamping. Als verdamping wordt de "potentiële verdamping" gebruikt, een waarde die bepaald is door de "referentie-gewasverdamping", berekend met de methode van Makkink, te vermenigvuldigen met een gewasfactor. Voor de gewasfactor wordt in stedelijk gebied aangenomen: f =,7. KM55 RAP Definitief 11

18 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen De netto neerslag bedraagt aldus: Pn = P - Ep waarin: Ep = f Er Pn P Ep f Er = netto neerslag = bruto neerslag = potentiële verdamping = gewasfactor = referentie-gewasverdamping Een maatgevend natte periode in relatie tot een maatgevend hoge grondwaterstand in stedelijk gebied wordt gedefinieerd als een periode in de maanden november tot en met februari waarin in een aaneengesloten periode van negen dagen circa 58 mm bruto neerslag valt. Dit is de hoeveelheid neerslag die gemiddeld eenmaal per jaar, berekend uit de periode van , buiten het groeiseizoen voorkomt (Bron: Statistiek van extreme neerslag in Nederland, Stowa rapport 26). In de onderzoeksperiode heeft zich een situatie voorgedaan waarbij de gesommeerde negendaagse bruto neerslag 57,8 mm bedroeg, namelijk op 27 december 212, zie figuur 7. Deze periode kan als maatgevend nat worden beschouwd. Figuur 7: Verdeling van de netto neerslag van tot en met , gemeten ter plaatse van het KNMI-station Hoogeveen 12 Definitief KM55 RAP

19 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen 3.5. Grondwaterstanden en grondwaterstroming Grondwaterstanden De locaties van de peilbuizen zijn weergegeven in bijlage 1. In bijlage 3 zijn de gemeten grondwaterstanden weergegeven. In het onderzoek is gebruik gemaakt van enerzijds de aanwezige peilbuis uit het gemeentelijk grondwatermeetnet en anderzijds uit in kader van onderhavig project aanvullend geplaatste projectmatige peilbuizen. Peilbuis uit het gemeentelijk grondwatermeetnet In het onderzoeksgebied bevinden zich drie peilbuizen (B17C1697, B17C1698 en B17C1699) van het systematische grondwatermeetnet van de gemeente. Deze peilbuizen zijn geplaatst in 29. Vanaf dat moment zijn er ook hoogfrequente grondwaterstandmetingen beschikbaar. In het kader van onderhavig onderzoek is in 212 een peilbuis (B17C1863) geplaatst en opgenomen in het systematisch grondwatermeetnet. Voor het bepalen van grondwaterstanden die representatief zijn voor een natte of droge situatie, wordt aangesloten bij de landelijke systematiek. De drie hoogste/laagste grondwaterstanden worden over elk hydrologisch jaar (april tot en met maart) gemiddeld voor een reeks van metingen met een gelijkmatige interval. Door deze waarden vervolgens weer te middelen over een aantal jaar kan de gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG) en gemiddeld laagste grondwaterstand (GLG) berekend worden. Voor een representatieve GHG en GLG is een meetreeks van acht jaar benodigd. Omdat van de meetnet peilbuizen geen langjarige meetreeksen voorhanden zijn, is de representatief hoge grondwaterstand (RHG) berekend als het 9e percentiel; de grondwaterstand is in 1% van de meetperiode hoger dan deze waarde. De representatief lage grondwaterstand (RLG) is berekend als het 1e percentiel; de grondwaterstand is in 1% van de meetperiode lager dan deze waarde. In onderstaande tabel is de RHG- en de RLG-waarde weergegeven voor de meetnet peilbuizen. De getallen zijn gebaseerd op basis van de meetperiode november 29 tot medio maart 213. Tabel 2: Statistieken grondwaterstanden gemeentelijk grondwatermeetnet. peilbuis maaiveld m bovenkant filter onderkant filter RHG m RLG m fluctuatie RHG-RLG ontwatering bij RHG m NAP m NAP m NAP NAP NAP m B17C1697 9,62 7,1 6,1 9,18 8,15 1,3,44 B17C1698 1,6 7,7 6,7 9,33 8,69,64 1,27 B17C1699 1,45 7,83 6,83 8,9 8,33,57 1,55 B17C1863¹ 9,17 8,87 7,87 9, ,6 1 Grondwaterstandmetingen beschikbaar vanaf medio november Niet bepaald vanwege te korte meetreeks (één winterperiode) KM55 RAP Definitief 13

20 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen Projectmatige peilbuizen In kader van dit onderzoek zijn in aanvulling op de reeds bestaande peilbuis uit het systematische grondwatermeetnet van de gemeente tijdelijke, projectmatige peilbuizen bijgeplaatst. De peilbuizen hebben hierbij een filterstelling in de verzadigde zone. In de peilbuizen is de grondwaterstand hoogfrequent gemeten vanaf november 212 tot begin april 213. In onderstaande tabel is per peilbuis de RHG-waarde weergegeven Tabel 3: Kenmerken van de aanvullend geplaatste projectpeilbuizen in 212. peilbuis maaiveld m NAP bovenkant filter m NAP onderkant filter m NAP RHG m NAP B17C1858 9,89 9,48 8,48 9,75 B17C1859 9,53 9,13 8,13 9,4 B17C186 9,27 8,85 7,85 9,1 B17C1861 9,26 8,81 7,81 9,1 B17C1862 9,89 9,29 8,29 9,65 B17C1881 9,88 9,28 8,28 9,4 1 Niet bepaald vanwege te korte meetreeks (één winterperiode) RLG fluctuatie ontwatering m RHG-RLG bij RHG NAP m m ,14-1,13-1,17-1,25-1,24-1, Representatief hoge grondwaterstand De maatgevende natte situatie is bepaald door bij de peilbuizen uit het gemeentelijk meetnet, waarvan meetreeksen van tenminste drie jaar beschikbaar zijn, te bepalen wanneer zich in de winter 212/213 een grondwatersituatie heeft voorgedaan die overeenkomt met de RHG. Dit moment is vastgesteld op 23 december 212, zie onderstaande figuur. 14 Definitief KM55 RAP

21 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen 23 december 212 Figuur 8: Verschil tussen RHG en gemeten grondwaterstanden in peilbuizen uit het grondwatermeetnet In tabel 4 zijn de gemeten grondwaterstanden op 23 december 212 in de peil- peilbuizen buizen van het gemeentelijk grondwatermeetnet en de projectmatige weergegeven. Tabel 4: Representatieve hoge grondwaterstanden (23 december 212) peilbuis maaiveld representatief hoge ontwatering m NAP grondwaterstand m m NAP B17C B17C B17C B17C1863 B17C1858 B17C1859 B17C186 B17C1861 B17C1862 B17C1881 9,62 1,6 1,45 9,17 9,89 9,53 9,27 9,26 9,89 9,88 9,39 9,36 8,85 9,14 9,82 9,48 9,22 9,25 9,86 9,31,23 1,24 1,6,3,7,5,5,1,3,23 1 Filter staat in leemlaag en derhalve niet representatief voor freatische grondwaterstand KM55 RAP Definitief

22 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen De freatische grondwaterstand op 23 december 212 varieert van NAP +8,85 m in peilbuis B17C1863 ter hoogte van de Bethesdastraat tot NAP +9,86 m in peilbuis B17C1862 op de kruising Röntgenhof/Dunanthof. De ontwateringsdiepte bij een RHG is vrijwel overal zeer gering (<,1 m) 16 Definitief KM55 RAP

23 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen 4. (Grond)wateroverlast 4.1. Algemeen In het onderzoeksgebied zijn veel klachten bekend met betrekking tot problemen met grondwater. Deze problemen uiten zich in de vorm van natte kruipruimtes en natte tuinen. Om beter inzicht te krijgen in de aard van de klachten is in 212 een enquête uitgevoerd. Daarnaast zijn in januari 213 zes kruipruimtes geïnspecteerd. In dit hoofdstuk zijn de bevindingen vastgelegd Resultaten enquête Wateroverlast in kruipruimte/kelder Uit de enquêteresultaten, zie [4], volgt dat in Schoonvelde-west de meeste kruipruimtes minder diep zijn dan 7 cm (6% van de respondenten). In Schoonvelde- Oost heeft 63% van de respondenten een kruipruimte die minder diep dan 7 cm is. Een kruipruimte van 6 cm is gebruikelijk in Hoogeveen. Met name in Schoonvelde-West en het westelijke deel van Schoonvelde-Oost aan de Bethesdastraat staat er bij de meeste woningen weleens water in de kruipruimte, zie onderstaande figuur. In de Braillehof is de overlast continu. Dit geldt ook in een aantal kruipruimtes aan de Bethesdastraat, de Laveranhof, het Aletta Jacobshof en de Dunanthof. In deze kruipruimtes staat meestal ook meer dan 1 cm water. De overige overlast komt voornamelijk voor na hevige/langdurige regenval of alleen in de winterperiode. KM55 RAP Definitief 17

24 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen Figuur 9: Overzicht woningen met wateroverlast in kruipruimte (bron: [4]). De meeste bewoners met water in de kruipruimte geven aan hier nadelige gevol- gen van te ondervinden in hun woning. Diverse bewoners hebben reeds maatre- voorkomen- gelen getroffen zoals het leegpompen van de kruipruimte. De meest de maatregelen zijn het aanbrengen van een pomp in de kruipruimte en het isoleof langdurige re- ren dan wel ventileren van de kruipruimte Natte/drassige tuinen Verder volgt uit de enquêteresultaten dat er vooral bij hevige genval sprake is van een vochtige of natte tuin. Ongeveer de helft van de respon- getrof- denten met wateroverlast in de tuin heeft één of meerdere maatregelen fen. Het goed doorspitten van de tuin en ophoging zijn de meest getroffen maat- het overtollige regelen. Drie bewoners hebben grindpalen aangelegd waardoorr water verticaal kan worden afgevoerd. 18 Definitief KM55 RAP

25 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen Wateroverlast in het openbaar gebied Door diverse bewoners wordt overlast in het openbaar gebied ervaren (44% van de respondenten in Schoonvelde-West en 36% van de respondenten in Schoonvelde-Oost). Met name de groenstroken, parken en speelvelden worden genoemd als locaties met overlast in Schoonvelde-Oost. In Schoonvelde-West wordt daarnaast voornamelijk wateroverlast ervaren op parkeerplaatsen en fietspaden Resultaten kruipruimte-inspecties Verspreid over het onderzoeksgebied zijn bij zes adressen de kruipruimtes geïnspecteerd, zie onderstaande tabel. De adressen zijn op basis van de bevindingen van de enquête (welke bewoners hebben klachten en willen meewerken aan vervolgonderzoek) in overleg met de gemeente geselecteerd. Bij deze woningen wordt op basis van enquêteresultaten structurele overlast verwacht. Tabel 5: Adressen voor kruipruimte-onderzoek adres datum uitvoering kruipruimte-inspectie dorpelniveau diepte kruipruimte ten opzichte van bovenkant begane grondvloer m NAP m m NAP Bethesdastraat 15 9 januari 213 9,77,91 1 8,86 1 Braillehof 38 8 januari 213 9,52,81 8,71 Dunanthof 9 9 januari 213 1,34,91 9,43 Laveranhof 4 8 januari 213 1,82 1,49 9,33 Van Leeuwenhoekstraat januari 213 9,71,72 8,99 Van Leeuwenhoekstraat 75 4 januari 213 1,2,91 9,29 1 bij deze woning zijn twee kruipruimtes aangetroffen. Hierbij is de diepte van de diepst gelegen kruipruimte aangehouden. Bij de kruipruimte-inspectie is onder meer de diepte van de kruipruimte ten opzichte van het vloerpeil ingemeten en (eventueel) het waterpeil in de kruipruimte. Daarnaast is gekeken naar de aanwezigheid van ventilatieroosters, het materiaal van de kruipruimtebodem en sporen van optrekkend vocht. Hierbij moet gedacht worden aan corrosie van leidingen, zoutplekken, vochtplekken op muren en aanwezigheid van schimmel. Gelijktijdig is de situatie in de tuin beoordeeld: in hoeverre hebben de bewoners ook last van een natte of vochtige tuin. Tijdens de inspectie is de huidige situatie in de woning en in de tuin vastgelegd op een inspectieformulier en zijn de waarnemingen fotografisch vastgelegd. De resultaten van de inspecties zijn opgenomen in bijlage 5. In bijlage 6 is voor elke woning een grafiek gepresenteerd, waarin de grondwatersituatie en de onderzijde van de kruipruimte is weergegeven. Om een goed beeld van de bodemopbouw te krijgen zijn bij de geïnspecteerde woningen boringen bij de woningen geplaatst. KM55 RAP Definitief 19

26 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen Wateroverlast in kruipruimte Bij vijf van de zes adressen is tijdens de inspectie water in de kruipruimte aangetroffen, variërend van twee tot 25 cm op de kruipruimtebodem (alleen de kruipruimte van de van Leeuwenhoekstraat 38 stond droog). Op alle zes de adressen wordt vochtoverlast ervaren in de kruipruimte. Dit uit zich voornamelijk in schimmel, condensvorming, stank en zoutuitbloei. Op vier van de zes adressen zijn maatregelen getroffen. Op twee adressen wordt de kruipruimte leeggepompt (Dunanthof 9 en van Leeuwenhoekstraat 75). Aan de Bethesdastraat 15 is isolatie aangebracht en aan de Braillehof 38 zijn vochtvreters geplaatst Wateroverlast op begane grond Ter plaatse van Braillehof 38 wordt stankoverlast ervaren op de begane grond. Bij de Dunanthof 9 zijn zwarte en bruine plekken op het behang waargenomen. Laveranhof 4 heeft last van zilvervisjes door vochtoverlast. Bij de van Leeuwenhoekstraat 38 zijn schimmelvorming en zwarte vochtplekken een probleem op de begane grond. In twee woningen zijn geen kenmerken van vochtoverlast op de begane grond waargenomen (van Leeuwenhoekstraat 75 en Bethesdastraat 15) Natte/drassige tuinen Op drie van de zes locaties ervaart men wateroverlast in de tuin. In alle drie de tuinen zijn maatregelen getroffen tegen de overlast (Dunanthof 9, Laveranhof 4 en van Leeuwenhoekstraat 38). In twee tuinen is drainage aangelegd en één tuin heeft een regenwaterafvoer door middel van putjes in de tuin. Aan de Braillehof 38 zijn tevens grindgaten gemaakt om het water verticaal weg te laten stromen Wateroverlast in het openbaar gebied Op één adres (Bethesdatstraat 15) wordt aangegeven dat er sprake is van water op straat. Verder geeft Laveranhof 4 aan dat er wel water blijft staan ter plaatse van parkeerhavens en staat de speeltuin nabij Van Leeuwenhoestraat 38 na neerslag altijd onderwater volgens de bewoners Mogelijke oorzaken volgens bewoners De bewoners van de Van Leeuwenhoekstraat 38 geven aan dat de afwateringsput van de gemeente vol troep zit, waardoor de afwatering zeer slecht is. Verder zijn door de bewoners geen mogelijke oorzaken van de overlast aangegeven. 2 Definitief KM55 RAP

27 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen 5. Analyse en interpretatie 5.1. Analyse grondwaterstanden Algemeen In de periode 11 november 212 tot en met 4 april 213 is een maatgevend natte periode opgetreden, waarin de gesommeerde negendaagse bruto neerslag ongeveer 58 mm bedroeg (zie paragraaf 3.4). December 212 was een zeer natte maand met 114 mm neerslag ter plaatse van KNMI-station Hoogeveen, tegen een langjarig gemiddelde van 8 mm. Eind december 212 en begin februari 213 zijn de hoogste grondwaterstanden gemeten. De maand januari en de tweede helft van februari 213 waren droge perioden. In januari viel in totaal 56,7 mm neerslag tegen 73 mm normaal, in februari 31,6 mm tegen 95 mm normaal. Regelmatig viel de neerslag in de vorm van sneeuw die ook bleef liggen. De tweede helft van februari was tevens een vorstperiode, zie Figuur 1. Dit blijkt ook uit de daling van de grondwaterstanden in die periode. Figuur 1: Gemiddelde dagtemperatuur nabij het KNMI-station Hoogeveen Reactie op neerslag Uit de grondwaterstandmetingen blijkt dat de grondwaterstanden in het gebied snel reageren op neerslag en verdamping. Bij neerslag stijgt de grondwaterstand snel, zie figuur 11. De grondwaterstand in peilbuis B17C1858 aan de Laveranhof steeg op 9 december na een hevige regenbui (totale neerslagsom bedroeg circa KM55 RAP Definitief 21

28 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen 14 mm) binnen 8 uur van NAP + 8,9 m tot NAP + 9,6 m. Dit is een grondwaterstandstijging van,7 m. Hieruit volgt dat de bodem een lage bergingscapaciteit en weinig bergend vermogen heeft. Figuur 11: Het grondwaterverloop en de bruto dagelijkse neerslag De grondwaterstand gemeten in peilbuis B17C1698 (Boerhaavehof) vertoont minder reactie met neerslag en verdamping. Tijdens dezelfde bui op 9 december 212 stijgt het grondwater hier circa 25 cm. Het filter van deze peilbuis staat in de leemlaag. Dit verklaart de tragere reactie op neerslag. In een droge periode zakt het grondwater ter plaatse van peilbuis B17C1858 relatief snel uit. Dit patroon (snelle stijging en snelle daling) is in alle projectmatige peilbuizen gemeten. De snelle stijging van het grondwater tussen 27 en 3 januari 212 is het gevolg van sneeuwsmelt in combinatie met hevige neerslag Invloed van slecht doorlatende bodemlagen Op sommige locaties worden ondiepe veenlagen, leemlagen en/of sterk siltige zandlagen aangetroffen. Waar deze slecht doorlatende bodemlagen tot aan het maaiveld voorkomen, kan het regenwater niet snel genoeg infiltreren met plasvorming op het maaiveld als gevolg Invloed van drainage In Schoonvelde-Oost komt drainage in het wegcunet voor, in Schoonvelde-West niet. De peilbuis van het grondwatermeetnet in Schoonvelde-West (B17C1697) laat grotere fluctuaties en pieken zien dan de peilbuizen in Schoonvelde-Oost (B17C1698 en B17C1699). In de projectpeilbuis in Schoonvelde-Oost aan de Röntgenlaan (B17C1862) zijn wel pieken tot aan maaiveld gemeten, ondanks de aanwezigheid van drainage. Echter, het lijkt erop dat de grondwaterstand in Schoonvelde-Oost sneller is gedaald tot het niveau van voor de neerslaggebeurtenis dan de grondwaterstanden in Schoonvelde-West. Mogelijk is dit het gevolg van de aanwezige drainage. 22 Definitief KM55 RAP

29 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen 5.2. Ontwateringsituatie Algemeen De ontwateringdiepte is de afstand tussen het maaiveld en de grondwaterstand. De ontwateringdiepte wordt voor een groot deel bepaald door het maaiveldniveau en de hoeveelheid neerslag die infiltreert in de bodem en hoe gemakkelijk dit via het grondwater kan afstromen naar de ontwateringmiddelen, zoals een drainage of een sloot. Hoe geringer de ontwateringdiepte, hoe groter de kans op grondwateroverlast. Ten gevolge van langdurig te kleine ontwateringdiepte (een te hoge grondwaterstand) kan vochtoverlast ontstaan in woningen, zoals bijvoorbeeld water in kruipruimtes, zwam- en schimmelvorming, een muffe lucht of stank, vochtplekken op wanden, aantasting van behang of stucwerk, aantasting van (houten) vloeren, plinten en vloerbedekking en negatieve beïnvloeding van het klimaat in de woning Gewenste grondwatersituatie Hoogst toelaatbare grondwaterstand onder wegen De gemeente Hoogeveen is, als beheerder van de openbare ruimte, verantwoordelijk voor voldoende ontwateringdiepte van haar terrein. Standaard wordt een wegfundatie van zand aangebracht van 1, m onder straatpeil. De gemeente hanteert een ontwateringdiepte onder wegen van ten minste,8 m, waarbij zij streeft naar 1, m. De gemeente Hoogeveen spreekt van structureel te hoge grondwaterstanden als gedurende een periode van ten minste drie aaneengesloten jaren de RHG hoger is dan,8 m beneden maaiveld, zie [3]. Hoogst toelaatbare grondwaterstand onder bebouwing Door een ontwateringdiepte van,8 m beneden de as van de weg te hanteren, wordt het particuliere belang meegenomen. Hierbij wordt uitgegaan van een standaard bouwwijze van een vloerpeil van minimaal,2 m boven de as van de weg (bij voorkeur,25 tot,35 m boven straatpeil). Daarnaast wordt uitgegaan van een vloerdikte van,2 m en een kruipruimte van,6 m hoog. Dit komt overeen met een toelaatbare grondwaterstand van 1, m - vloerpeil Toetsing huidige grondwatersituatie De ontwateringsdiepte op 23 december 212 is overal te gering (minder dan,1 m). De overschrijding is in alle gevallen over een tijdsbestek van meer dan een maand gemeten. Geconcludeerd wordt dat de ontwatering in het onderzoeksgebied onvoldoende is voor het gebruiksdoel. Er is sprake van structureel te hoge grondwaterstanden. KM55 RAP Definitief 23

30 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen 5.3. Analyse oorzaak overlast Het optreden van de hoge grondwaterstanden in het plangebied is terug te voeren op de hieronder beschreven oorzaken. Aanwezigheid ondiepe slecht doorlatende bodemlagen In het hele onderzoeksgebied komt ondiep een slecht doorlatende dikke leemlaag voor, waarop het infiltrerende regenwater stagneert en horizontaal afstroomt. Beperkte bergingscapaciteit van de bovengrond In vrijwel het gehele onderzoeksgebied geldt, dat de bovengrond bestaat uit een dunne (ophoog)laag bestaande uit zeer fijn tot matig grof zand. Als gevolg hiervan heeft de bovengrond een lage bergingscapaciteit. Door de lage bergingscapaciteit reageert het grondwatersysteem snel op neerslag, waardoor er tijdelijk hoge grondwaterstanden kunnen optreden. Slechte afwateringsmogelijkheden In een deel van het onderzoeksgebied (Schoonvelde-West) zijn geen drainages in het wegcunet aanwezig. Verder zijn er in het gehele onderzoeksgebied weinig waterlopen aanwezig. Door de grote afstand tot de ontwateringsmiddelen kan een opbolling van het grondwater optreden met een geringere ontwatering als gevolg Afbakening gebieden met hoge grondwaterstanden In het onderzoeksgebied is er sprake van structureel te hoge grondwaterstand, waarbij de gewenste ontwateringsnorm wordt overschreden. Om verschillende oplossingsrichtingen te kunnen onderscheiden, is het onderzoeksgebied opgedeeld in deelgebieden met vergelijkbare kenmerken, zie tabel 6. De indeling is gebaseerd op het voorkomen van overlast en de maaiveldhoogte. De ouderdom van de bebouwing is in het onderzoeksgebied niet onderscheidend (vrijwel alle bebouwing is tussen 1955 en 199 gebouwd). Ook de ontwateringsdiepte is niet onderscheidend. De deelgebieden zijn op kaart weergegeven in bijlage 7. Tabel 6: Criteria indeling van de deelgebieden deelgebied klachten met betrekking tot grondwateroverlast maaiveldhoogte 1 zeer veel laag groot 2 veel gemiddeld reëel 3 gering hoog gering potentieel risico op vocht- of wateroverlast in de woningen Hieronder zijn de onderscheiden deelgebieden nader toegelicht. 24 Definitief KM55 RAP

31 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen Deelgebied 1 Dit deelgebied is relatief laag gelegen. Er zijn zeer veel klachten bekend met betrekking tot natte kruipruimtes en tuinen. De overlast in dit gebied is grotendeels continu. Er is sprake van structurele grondwateroverlast met een groot risico op vocht- of wateroverlast in de woningen. De bovenste zandlaag in dit gebied is dunner dan in de rest van het onderzoeksgebied. Deels komen ondiepe veenlagen voor. Deelgebied 2 Er zijn veel klachten met betrekking tot natte kruipruimtes en tuinen bekend, maar minder dan in deelgebied 1. Overlast komt vooral voor in de wintermaanden of na hevige neerslag. Er is sprake van structurele grondwateroverlast met risico op vocht- of wateroverlast in de woningen. Deelgebied 3 Er is een gering aantal klachten bekend met betrekking tot grondwateroverlast. Het gebied is relatief hoog gelegen, toch is er lokaal sprake van een zeer kleine ontwateringsdiepte zoals aan de Dunanthof Oplossingsrichtingen Er zijn diverse maatregelen mogelijk om te hoge freatische grondwaterstanden in het openbaar gebied tegen te gaan, zoals: Grondwatertechnische maatregelen: - Doorbreken slecht doorlatende bodemlagen. - Aanleg horizontale drainages. - Aanleg verticale onttrekkingsputten (deepwells). - Realisatie nieuw oppervlaktewater. Alternatieve maatregelen zoals ophogen maaiveld. Doorbreken slecht doorlatende bodemlagen Het doorboren van de lokaal voorkomende slecht doorlatend bodemlagen c.q. toepassen van grondverbetering zijn goede maatregelen om stagnatie van geïnfiltreerd regenwater tegen te gaan. Vooral in deelgebied 3 waar de overlast lokaal voorkomt kan deze maatregel goed toepasbaar zijn. Het effect (de invloedssfeer) van drainages wordt hiermee vergroot. Geadviseerd wordt deze maatregel met name in deelgebied 1 toe te passen, waar ondiepe veenlagen voorkomen. Aanleg horizontale drainages Een drainagesysteem is een wijd vertakt netwerk van drainages, hulpstukken en controleputjes. Het systeem wordt relatief ondiep onder het maaiveld in de grond gelegd en mondt uit in het oppervlaktewater. De invloedsfeer van een ondiep horizontaal drainagesysteem hangt onder meer af van de doorlatendheid van de bodem. De doorlatendheid is vastgesteld op redelijk tot goed, en daarmee ook de verwachte invloedsfeer van de drainage. In KM55 RAP Definitief 25

32 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen deelgebied 3 is reeds drainage in het wegcunet aangelegd. Deze maatregel wordt voor de overige gebieden ook geadviseerd. Aanleg verticale onttrekkingsputten (deepwells) Verticale onttrekkingsputten of zogenoemde deepwells bestaan uit een of meer afzonderlijke putten, voorzien van een pomp. Hierbij is er sprake van een cirkelvormige verlaging rond de putten. Aanleg van deepwells, waarbij onttrokken wordt vanuit het eerste watervoerend pakket, is hier niet effectief, vanwege de aanwezigheid van het ondiepe slecht doorlatend leempakket. Realisatie nieuw oppervlaktewater Door het aanleggen van nieuwe waterlopen of vijvers verbeteren de afwateringsen ontwateringsmogelijkheden in een gebied. Daarnaast zorgt nieuw oppervlaktewater voor extra lozingsmogelijkheden voor het af te voeren grondwater. De mate waarin de ontwatering als gevolg van realisatie van nieuw oppervlaktewater toeneemt, is afhankelijk van de afstand tot het oppervlaktewater en de doorlatendheid van de bodem. Echter, voor ontwatering is het belangrijk om het oppervlaktewater fijnmazig binnen een wijk te realiseren. Nieuwe watergangen vergen veel ruimte, ruimte die binnen het bebouwd gebied schaars is. Daarom wordt deze maatregel minder kansrijk geacht. Lokaal zijn er wel mogelijkheden om het oppervlaktewatersysteem te verbeteren. Zo kan bijvoorbeeld de watergang aan de oostzijde van het onderzoeksgebied uitgebreid worden richting het Dunanthof. Hierdoor zou de ontwateringsituatie ter plaatse van de woningen aan de Dunanthof kunnen worden verbeterd. Ophogen maaiveld Een alternatieve oplossingsrichting is niet het verlagen van de grondwaterstand, maar verhogen van het maaiveld. Bij het (integraal) ophogen wordt op het oorspronkelijke maaiveld zand aangebracht, zodat het maaiveld wordt verhoogd en de ontwatering wordt vergroot. Hierdoor vermindert de kans op grondwateroverlast. Deze oplossing is niet realistisch in bestaand bebouwd gebied. 26 Definitief KM55 RAP

33 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen 6. Conclusies en aanbevelingen 6.1. Conclusies Op basis van het uitgevoerde grondwateronderzoek en de bevindingen van de enquête worden de volgende conclusies getrokken: De bodemopbouw in het onderzoeksgebied is heterogeen. Onder het maaiveld bevindt zich tot circa,5-2 m -mv een overwegend fijne tot matig grove zandlaag. Lokaal komen onder maaiveld direct veenlagen voor. In het onderzoeksgebied komen ter hoogte van de Bethesdastraat ondiep slecht doorlatende bodemlagen voor zoals veenlagen (of bodemlagen met resten veen) en leemlagen. In het onderzoeksgebied komt vanaf circa,5 à 2 m -mv een leemlaag voor met een dikte van circa 3 m. De bovengrond heeft een lage bergingscapaciteit en een redelijk tot goede doorlatendheid. Hierdoor reageert het grondwater relatief snel op neerslag en verdamping. De ondiepe veenlagen beïnvloeden het grondwater. Het infiltrerende regenwater kan als gevolg van de aanwezige storende bodemlagen niet snel genoeg naar de ondergrond wegzakken, met plasvorming op het maaiveld als gevolg. Er is sprake van structureel te hoge grondwaterstanden. De ontwatering tijdens een representatieve hoge grondwatersituatie is zeer gering, veelal geringer dan,1 m. Deze ontwateringsituatie is onvoldoende voor het beoogde gebruik en voldoet niet aan de gewenste ontwateringsnormen. In het onderzoeksgebied bevinden zich woningen met kruipruimtes. De diepte van de kruipruimte is overwegend dieper dan 7 cm. Een gebruikelijke diepte van een kruipruimte in Hoogeveen is,6 m. In Schoonvelde-Oost bevindt zich reeds een drainagestelsel in het wegcunet. Met name in het centrale deel van het onderzoeksgebied ondervinden bewoners water- of vochtoverlast als gevolg van natte kruipruimtes (gedurende het gehele jaar) en natte of drassige tuinen (na hevige of langdurige buien). De meeste bewoners geven aan dat de overlast voor nadelige gevolgen in de woning zorgt. In de deelgebieden 1 en 2 is sprake van structurele grondwateroverlast. KM55 RAP Definitief 27

34 Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen 6.2. Aanbevelingen Aanbevolen wordt om in deelgebieden 1 en 2 maatregelen in het openbaar gebied te treffen. De grondwateroverlast kan worden bestreden met aanleg van drainages in de straten. Mogelijk positief neveneffect hiervan is dat de drainage ook het particuliere terrein (deels) ontwateren. In deelgebied 1 zal de aanleg van drainage op openbaar terrein vermoedelijk niet voldoende effect hebben op de grondwaterstand op particulier terrein. Aanbevolen wordt om naast de drainage de veenlaag (op particulier terrein) te doorbreken. In deelgebied 3 ondervinden de bewoners vrijwel geen grondwateroverlast. Lokaal komt overlast op particulier terrein voor. Ter plaatse van de Dunanthof is de ontwateringsdiepte op openbaar terrein structureel te klein. Geadviseerd wordt te onderzoeken of de watergang aan de oostzijde van het onderzoeksgebied uitgebreid kan worden richting de Curiestraat/Dunanthof. Hierdoor zou de ontwateringsituatie ter plaatse van de woningen aan de van Dunanthof kunnen worden verbeterd. In het gebied is reeds drainage aanwezig. Aanbevolen wordt het functioneren van dit drainagesysteem nader te onderzoeken. 28 Definitief KM55 RAP

35 BIJLAGEN

36 A28 Rembrandtstraat Groenewegenstraat Groenewegenstraat Groenewegenstraat Bijlage 1: Overzichtstekening aandachtsgebied Schoonvelde Grondwateronderzoek Schoonvelde, Hoogeveen A3 project: 42 x 297 Km55 schaal: datum: get. door: gezien : 1 : 3. tekeningnaam: Km55_bij1 A DO Griendtsveenweg Pottingastraat odderstraat Dr. G.H. Amshoffweg Kinholtsweg Het Hoge Holt Klaverkamp Mr. Harm Smeengelaan Vlaskamp Graskamp B17C1881 Kinholtsweg ( Duymaer van Twistweg!<!( k!(!( Van Leeuwenhoekstraat B17C1769 B17C1778 Dr. G.H. Amshoffweg Mr. Harm Smeengelaan!( B17C177!( Eykmanhof B17C1777!( B17C1771 B17C1772 Behringhof B17C1781!< Mantinghstraat Aletta Jacobshof!(!( k!( B17C1773!<!( k!( B17C1697!( Mantinghstraat!< B17C1861 B17C1787 B17C1786 Braillehof!( Van Leeuwenhoekstraat Laveranhof Bethesdastraat B17C1765!( k!(!< Jennerstraat Kolffstraat Pasteurhof!( B17C1775 (!< B17C1862!<!( k!( B17C1859 ( B17C1767 B17C1858!<!( k!( B17C178 B17C1779!( B17C1782 B17C1774 B17C186 B17C1776 B17C1863 B17C1766!(!( B17C1785 B17C1784 B17C1783!( B17C1788 Dunanthof Kolffstraat Boerhaavehof B17C1768 Mr. Harm Smeengelaan!< B17C1698 Maiskamp KLaverkamp Hennepkamp Zanderhof!< Rontgenhof B17C1699 Mantinghstraat Kinholtsweg Zanderhof Listerhof Curiestraat De Maaier!< B17C1696 Bethesdastraat De Maaier De Ploeger De Weide Swammerdamstraat Fleminghof!< Peilbuis uit gemeentelijk grondwatermeetnet!< Projectpeilbuis geplaatst in 212!( Boring geplaatst in 212 k Locatie kruipruimte-inspectie ( De Zaaier De Zaaier kinholtsweg Schutland Locatie waar doorlatendheid is bepaald op basis van zeefkromme-analyse begrenzing aandachtsgebied Van Swietenhof Zuidwoldigerweg Eems an Aalderenlaan Zuidwoldigerweg Dollard Zuidwoldigerweg Zuidwoldigerweg ± Meters

37 BIJLAGE 2 Boorbeschrijvingen

38

39 Boorbeschrijving getekend volgens NEN Boring: B17C1765 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P B17C1767 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P B17C1769 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / N.A.P tuin Veen, slap, sterk zandig, donker zwartgrijs, hangwater Veen, sterk zandig, donker bruingrijs Zand, zeer fijn, sterk siltig, resten leem, lichtgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, laagjes zand, resten hout, blauwgrijs, verwerkt profiel Veen, slap, donkerbruin Zand, matig fijn, matig siltig, lichtbruin Leem, matig vast, sterk zandig, sporen planten, lichtgrijs Zand, matig fijn, sterk siltig, zwak grindig, resten planten, sporen roest, lichtbruin Zand, zeer fijn, sterk siltig, laagjes leem, lichtgrijs tuin Zand, zeer fijn, matig siltig, sterk humeus, resten wortels, donker zwartgrijs Zand, matig fijn, matig siltig, matig humeus, donker zwartgrijs, verwerkt profiel Zand, matig fijn, matig siltig, zwak grindig, resten roest, zwak steenhoudend, oranjebruin Leem, matig vast, sterk zandig, lichtgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, zwak plantenhoudend, grijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak humeus, zwak grindig, resten planten, donker bruingrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, lenzen zand, sporen planten, donkergrijs tegel Zand, matig fijn, zwak siltig, licht grijsbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, sterk roesthoudend, licht oranjebruin Zand, matig fijn, zwak siltig, sporen roest, licht beigebruin Leem, matig vast, sterk zandig, sporen roest, licht beigegrijs Leem, matig vast, sterk zandig, sporen roest, beigegrijs Leem, zeer slap, sterk zandig, sporen roest, licht bruingrijs, sterk zandigleem Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, resten planten, resten roest, bruingrijs Leem, matig vast, sterk zandig, matig humeus, zwak grindig, donker grijsbruin Boring: B17C1766 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P B17C1768 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P B17C177 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / N.A.P tuin Veen, matig vast, sterk zandig, donker bruingrijs Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, donker zwartgrijs, verwerkt profiel Veen, slap, sterk houthoudend, donkerbruin Veen, slap, resten hout, donkerbruin Zand, matig fijn, matig siltig, resten planten, licht grijsbruin tuin Zand, zeer fijn, matig siltig, sterk humeus, resten wortels, donker zwartgrijs Zand, zeer fijn, matig siltig, sterk humeus, donker zwartgrijs Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, resten veen, donkerzwart, verwerkt profiel Zand, matig fijn, matig siltig, resten roest, oranjebruin Leem, matig vast, sterk zandig, lichtgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak humeus, zwak grindig, resten planten, donker bruingrijs Zand, matig fijn, matig siltig, resten planten, licht grijsbruin Leem, matig vast, sterk zandig, zwak humeus, zwak grindig, donker bruingrijs groenstrook Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, resten wortels, donker bruingrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, licht beigegrijs Zand, matig fijn, matig siltig, resten leem, bruingrijs, verwerkt profiel Leem, matig vast, sterk zandig, zwak humeus, zwak grindig, donkergrijs Projectcode: KM55 : Schoonvelde

40 Boorbeschrijving getekend volgens NEN Boring: B17C1771 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P klinker B17C1773 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / N.A.P Zand, matig fijn, zwak siltig, licht witgrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, grijs Zand, matig fijn, zwak siltig, laagjes leem, sporen roest, bruingrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, brokken leem, beigegrijs Zand, matig fijn, matig siltig, lenzen leem, lichtgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, sporen roest, beigegrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, donkergrijs, sterk zandige leem klinker Zand, zeer fijn, zwak siltig, sporen roest, licht oranjebruin Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sporen puin, donker bruingrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, lichtgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, laagjes zand, licht blauwgrijs Zand, matig fijn, matig siltig, laagjes leem, lichtgrijs, verwerkt profiel Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, zwak humeus, donker bruingrijs Boring: B17C1772 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P klinker B17C1774 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / N.A.P Zand, matig fijn, matig siltig, zwak humeus, sporen puin, donker bruingrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, licht beigegrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak humeus, donkergrijs, verwerkt profiel Zand, zeer fijn, sterk siltig, lenzen leem, zwak roesthoudend, lichtgrijs Zand, zeer fijn, sterk siltig, laagjes leem, sporen roest, licht oranjegrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, sporen roest, grijs Leem, matig vast, sterk zandig, matig humeus, donker bruingrijs Zand, zeer fijn, matig siltig, zwak humeus, resten wortels, donker bruingrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, brokken leem, resten planten, sporen roest, lichtbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, licht beigebruin Zand, zeer fijn, sterk siltig, lichtgrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, lichtgrijs Zand, zeer fijn, sterk siltig, lenzen leem, sporen roest, licht beigegrijs Boring: B17C1775 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / N.A.P klinker Zand, zeer fijn, zwak siltig, licht geelbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, licht beigegrijs, verwerkt profiel Zand, matig fijn, matig siltig, resten leem, resten planten, bruin, verwerkt profiel Leem, vast, sterk zandig, zwak grindig, sporen roest, resten planten, licht blauwgrijs Zand, matig fijn, matig siltig, lenzen leem, grijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, zwak humeus, donker bruingrijs Boring: B17C1776 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / N.A.P tegel Zand, matig fijn, zwak siltig, licht geelbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, licht beigegrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, sporen roest, licht groenbruin Leem, vast, sterk zandig, laagjes zand, licht blauwgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, resten planten, blauwgrijs, verwerkt profiel Leem, matig vast, sterk zandig, laagjes zand, resten planten, donkergrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, zwak humeus, donker bruingrijs Projectcode: KM55 : Schoonvelde

41 Boorbeschrijving getekend volgens NEN Boring: B17C1777 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P B17C1779 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P tuin Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, resten wortels, donker zwartgrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, sporen roest, oranjegeel Zand, matig fijn, zwak siltig, laagjes leem, sporen roest, matig steenhoudend, licht witgrijs Zand, zeer fijn, matig siltig, sporen roest, licht beigegrijs Leem, sterk zandig, zwak grindig, sporen roest, lichtgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, blauwgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak humeus, zwak grindig, donker blauwgrijs klinker B17C1781 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / N.A.P Zand, matig fijn, zwak siltig, lichtgrijs Zand, zeer fijn, matig siltig, bruin Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, donker zwartgrijs Zand, zeer fijn, matig siltig, resten roest, donker roodbruin Zand, zeer fijn, matig siltig, zwak grindig, licht grijsbruin Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, licht blauwgrijs Leem, slap, sterk zandig, zwak grindig, grijs Leem, slap, sterk zandig, donkergrijs Leem, slap, sterk zandig, donker bruingrijs klinker Zand, matig fijn, zwak siltig, licht beigebruin Zand, zeer fijn, matig siltig, sterk humeus, donker zwartgrijs Zand, zeer fijn, matig siltig, sporen roest, lichtbruin Zand, zeer fijn, matig siltig, laagjes leem, matig steenhoudend, licht witgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, sporen roest, lichtgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, sporen roest, resten planten, blauwgrijs Leem, vast, sterk zandig, zwak humeus, zwak grindig, laagjes zand, resten planten, donker bruingrijs Boring: B17C1778 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P B17C178 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P B17C1782 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / N.A.P tuin Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, resten wortels, donker zwartgrijs, verwerkt profiel Zand, zeer fijn, matig siltig, resten roest, donker roodbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, sporen roest, licht oranjebruin Leem, matig vast, sterk zandig, sporen roest, lichtgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, sporen roest, zwak plantenhoudend, blauwgrijs Leem, slap, sterk zandig, grijs Leem, slap, sterk zandig, donkergrijs tuin Zand, zeer fijn, matig siltig, sterk humeus, resten wortels, donker zwartgrijs Zand, zeer fijn, zwak siltig, licht beigebruin Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, donker zwartgrijs, verwerkt profiel Zand, zeer fijn, matig siltig, resten roest, donker roodbruin Zand, zeer fijn, matig siltig, resten stenen, lichtbruin Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, sporen roest, lichtgrijs Leem, slap, sterk zandig, zwak grindig, sporen roest, zwak plantenhoudend, blauwgrijs Leem, slap, sterk zandig, zwak grindig, sporen roest, zwak plantenhoudend, donkergrijs Leem, slap, sterk zandig, zwak humeus, zwak grindig, donker bruingrijs tuin Zand, zeer fijn, matig siltig, licht grijsbruin Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, resten veen, donker zwartgrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, sporen roest, lichtbruin Leem, matig vast, sterk zandig, sporen roest, resten planten, lichtgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, sporen roest, resten planten, donkergrijs Zand, matig fijn, matig siltig, lenzen leem, zwak plantenhoudend, licht beigegrijs Leem, vast, sterk zandig, zwak humeus, zwak grindig, resten planten, donker bruingrijs Leem, matig vast, sterk zandig, sterk grindig, lenzen zand, resten planten, blauwgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak humeus, donker bruingrijs Projectcode: KM55 : Schoonvelde

42 Boorbeschrijving getekend volgens NEN Boring: B17C1783 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P tegel B17C1785 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / N.A.P Zand, matig fijn, zwak siltig, licht witgrijs Volledig puin, roodbruin, fundatie laag Zand, zeer fijn, matig siltig, zwak humeus, resten stenen, donker zwartgrijs, verwerkt profiel Zand, zeer fijn, matig siltig, zwak grindig, sporen roest, licht grijsbruin Zand, zeer fijn, sterk siltig, matig grindig, matig steenhoudend, blauwgrijs Leem, slap, sterk zandig, matig grindig, zwak humeus, lenzen zand, donker bruingrijs klinker Zand, matig fijn, zwak siltig, lichtbruin Zand, matig grof, zwak siltig, licht beigegrijs, hangwater Leem, matig vast, sterk zandig, laagjes zand, donker bruingrijs, verwerkt profiel Leem, vast, sterk zandig, zwak grindig, zwak steenhoudend, sporen roest, licht oranjegrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, blauwgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, matig humeus, zwak grindig, donker bruingrijs Boring: B17C1784 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P B17C1786 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / N.A.P groenstrook Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, resten wortels, donker bruingrijs Zand, matig grof, zwak siltig, matig grindig, licht beigebruin Zand, matig fijn, zwak siltig, sporen roest, oranjebruin Zand, matig grof, zwak siltig, zwak grindig, lichtgrijs Zand, matig fijn, matig siltig, laagjes leem, sporen roest, bruingrijs Zand, matig fijn, matig siltig, zwak grindig, laagjes leem, resten planten, grijs, verwerkt profiel Leem, vast, sterk zandig, laagjes zand, resten planten, donkergrijs Leem, matig vast, sterk zandig, laagjes zand, zwak plantenhoudend, grijs tuin Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, donker zwartgrijs, hangwater Zand, matig fijn, matig siltig, bruingrijs, hangwater Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, donker zwartgrijs, hangwater Veen, slap, resten hout, donkerbruin, orgineel profiel Zand, matig fijn, matig siltig, licht beigebruin Zand, matig fijn, sterk siltig, matig grindig, lenzen leem, lichtgrijs Leem, slap, sterk zandig, zwak grindig, lenzen zand, resten planten, blauwgrijs Boring: B17C1787 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / N.A.P tuin Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, donker bruingrijs Veen, slap, resten zand, donkerbruin, verwerkt profiel Zand, matig fijn, matig siltig, licht beigebruin Leem, slap, sterk zandig, zwak grindig, resten hout, lenzen zand, grijs Leem, slap, sterk zandig, zwak humeus, zwak grindig, laagjes zand, bruingrijs Zand, matig fijn, sterk siltig, donkergrijs Leem, slap, sterk zandig, zwak humeus, zwak grindig, resten planten, donker bruingrijs Boring: B17C1788 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / N.A.P tegel Zand, matig fijn, zwak siltig, licht beigebruin Zand, matig grof, zwak siltig, licht witgrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, bruin Zand, matig fijn, matig siltig, lichtgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, sporen roest, lichtgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, matig humeus, resten grind, donker bruingrijs Projectcode: KM55 : Schoonvelde

43 Boorbeschrijving getekend volgens NEN Boring: B17C1858 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P klinker B17C186 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, sterk wortelhoudend, donker grijsbruin Zand, matig fijn, zwak siltig, matig plantenhoudend, beigegrijs Zand, zeer fijn, matig siltig, zwak grindig, sporen roest, bruin, vaste laag Leem, vast, sterk zandig, zwak grindig, grijs Leem, matig vast, sterk zandig, laagjes zand, lichtgrijs klinker B17C1862 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P Zand, zeer fijn, matig siltig, matig humeus, resten wortels, donker zwartgrijs Zand, matig grof, zwak siltig, zwak grindig, lichtgrijs Zand, matig fijn, matig siltig, zwak grindig, resten stenen, sporen roest, licht bruingrijs, verwerkt profiel Leem, vast, sterk zandig, zwak grindig, donkergrijs tegel B17C1881 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: 2272 / N.A.P Zand, matig grof, zwak siltig, zwak grindig, licht beigebruin Zand, matig fijn, matig siltig, matig humeus, matig puinhoudend, donker bruingrijs, verwerkt profiel Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, sporen roest, licht blauwgrijs Leem, matig vast, sterk zandig, zwak grindig, sporen roest, donkergrijs tegel Zand, matig fijn, matig siltig, zwak grindig, brokken leem, sporen roest, bruingrijs Zand, matig fijn, matig siltig, laagjes leem, sporen roest, licht beigegrijs Zand, matig grof, zwak siltig, brokken leem, licht beigebruin Zand, zeer fijn, sterk siltig, sporen roest, licht bruingrijs Leem, matig vast, sterk zandig, sterk roesthoudend, laagjes zand, licht oranjegrijs Leem, matig vast, sterk zandig, sporen roest, laagjes zand, licht oranjegrijs Boring: B17C1859 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P tegel B17C1861 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / Boring: N.A.P Zand, zeer fijn, zwak siltig, licht geelbruin Zand, matig fijn, matig siltig, donkergrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, grijs Zand, zeer fijn, matig siltig, donker grijsbruin Leem, vast, zwak zandig, zwak grindig, laagjes zand, licht blauwgrijs klinker B17C1863 datum: opmerking: X/Y-coördinaat: / N.A.P Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak grindig, licht beigebruin Zand, matig grof, matig siltig, zwak humeus, resten wortels, donker bruingrijs Zand, matig fijn, zwak siltig, zwak grindig, licht beigegrijs Leem, vast, sterk zandig, zwak grindig, resten stenen, blauwgrijs tegel Zand, matig grof, zwak siltig, zwak grindig, licht beigegrijs Zand, matig grof, matig siltig, matig humeus, zwak grindig, matig steenhoudend, donker bruingrijs Zand, zeer fijn, matig siltig, zwak grindig, resten leem, grijsbruin, verwerkt profiel Leem, vast, sterk zandig, zwak grindig, sporen roest, blauwgrijs Zand, matig fijn, matig siltig, resten hout, bruin Projectcode: KM55 : Schoonvelde

44 Bijlage 3a: grafieken grondwaterstandverloop projectpeilbuizen Legenda: Icoon/lijn Kleur/uitleg Betekenis icoon/lijn dikke groene lijn rode stip rood vlak groen vlak Maaiveld Handmeting Logger defect, geen data Droogstand Export 26 maart 213 1

45 Bijlage 3a: grafieken grondwaterstandverloop projectpeilbuizen Export 26 maart 213 2

46 Bijlage 3b: grafieken grondwaterstandverloop peilbuizen uit meetnet Legenda: Icoon/lijn Kleur/uitleg Betekenis icoon/lijn dikke groene lijn rode stip rood vlak groen vlak Maaiveld Handmeting Logger defect, geen data Droogstand Export 26 maart 213 1

47 BIJLAGE 4 Analyseresultaten laboratorium

48 Wareco Amsterdam BV T.a.v. CKW Postbus AA AMSTELVEEN Uw kenmerk : KM55_1-Schoonvelde Ons kenmerk : Project Validatieref. : _certificaat_v1 Opdrachtverificatiecode : WHEA-AXWV-ZIFV-DFTW Bijlage(n) : 1 tabel(len) + 1 bijlage(n) Amsterdam, 27 november 212 Hierbij zend ik u de resultaten van het laboratoriumonderzoek dat op uw verzoek is uitgevoerd in de door u aangeboden monsters. De resultaten hebben uitsluitend betrekking op de monsters, zoals die door u voor analyse ter beschikking werden gesteld. Het onderzoek is, met uitzondering van eventueel uitbesteed onderzoek, uitgevoerd door Omegam Laboratoria volgens de methoden zoals ze zijn vastgelegd in het geldende accreditatie-certificaat L86 en/of in de bundel "Analysevoorschriften Omegam Laboratoria". De in dit onderzoek uitgevoerde onderzoeksmethoden van de geaccrediteerde analyses zijn in een aparte bijlage als onderdeel van dit analyse-certificaat opgenomen. De methoden zijn, voor zover mogelijk, ontleend aan de accreditatieprogramma's/schema's en NEN- EN- en/of ISO-voorschriften. Ik wijs u erop dat het analyse-certificaat alleen in zijn geheel mag worden gereproduceerd. Ik vertrouw erop uw opdracht volledig en naar tevredenheid te hebben uitgevoerd. Heeft u naar aanleiding van deze rapportage nog vragen, dan verzoek ik u contact op te nemen met onze klantenservice. Hoogachtend, namens Omegam Laboratoria, drs. R.R. Otten Directeur Op dit certificaat zijn onze algemene voorwaarden van toepassing. Dit analyse-certificaat mag niet anders dan in zijn geheel worden gereproduceerd. postbus T ABN AMRO bank GR Amsterdam F BTW nr. NL B1 HJE Wenckebachweg 12 klantenservice@omegam.nl Kvk AR Amsterdam

49 Tabel 1 van 1 A N A L Y S E C E R T I F I C A A T Project code : Project omschrijving : KM55_1-Schoonvelde Opdrachtgever : Wareco Amsterdam BV Monsterreferenties = KM55 B17C KM55 B17C1859 (5-9) = KM55 B17C KM55 B17C1862 (4-85) = KM55 B17C KM55 B17C1881 (5-9) Opgegeven bemonsteringsdatum : 13/11/212 14/11/212 14/11/212 Ontvangstdatum opdracht : 22/11/212 22/11/212 22/11/212 Startdatum : 22/11/212 22/11/212 22/11/212 Monstercode : Matrix : Grond Grond Grond Algemeen onderzoek - fysisch Q delen < 2 mm % (m/m ds) 99,6 92,2 96,4 Q delen > 2 mm % (m/m ds),4 7,8 3,6 Fracties t.o.v. droge stof: Q grind > 2 mm % (m/m ds),4 3,6 1,5 Fracties t.o.v. minerale delen: Q fractie < 2 um % (m/m md) 2,4 2,8 3, Q fractie < 16 um % (m/m md) 3,8 5,2 5,3 Q fractie < 32 um % (m/m md) 4, 6,7 5,9 Q fractie < 5 um % (m/m md) 5,9 9, 7,2 Q fractie < 63 um % (m/m md) 7,4 1,7 8,6 Q fractie < 125 um % (m/m md) 31,3 29,6 25,2 Q fractie < 25 um % (m/m md) 82,9 77,2 68,9 Q fractie < 5 um % (m/m md) 97,1 94,6 92,8 Q fractie < 1 um % (m/m md) 99,3 98,4 98,3 Dit analyse-certificaat, inclusief voorblad en eventuele bijlage(n), mag niet anders dan in zijn geheel worden gereproduceerd. - De met een 'Q' gemerkte analyses zijn door RvA geaccrediteerd (registratienummer L86). Opdrachtverificatiecode: WHEA-AXWV-ZIFV-DFTW Ref.: _certificaat_v1

50 Bijlage 1 van 1 A N A L Y S E C E R T I F I C A A T Project code : Project omschrijving : KM55_1-Schoonvelde Opdrachtgever : Wareco Amsterdam BV Analysemethoden in Grond In dit analysecertificaat zijn de met 'Q' gemerkte analyses uitgevoerd volgens de onderstaande analysemethoden. Deze analyses zijn vastgelegd in het geldende accreditatie-certificaat met bijbehorende verrichtingenlijst L86 van Omegam Laboratoria BV. Delen < 2mm : Eigen methode; gebaseerd op NEN 5751 (1989) Delen > 2mm : Eigen methode; gebaseerd op NEN 5751 (1989) Grind > 2 mm : Eigen methode; gebaseerd op NEN 5751 (1989) Fractie < 1 um : Eigen methode Fractie < 125 um : Eigen methode Fractie < 16 um : Eigen methode Fractie < 2 um : Eigen methode Fractie < 25 um : Eigen methode Fractie < 32 um : Eigen methode Fractie < 5 um : Eigen methode Fractie < 5 um : Eigen methode Fractie < 63 um : Eigen methode Dit analyse-certificaat, inclusief voorblad en eventuele bijlage(n), mag niet anders dan in zijn geheel worden gereproduceerd. Opdrachtverificatiecode: WHEA-AXWV-ZIFV-DFTW Ref.: _certificaat_v1

51 BIJLAGE 5 Verslag kruipruimte-inspecties

52 Inspectieformulier, KM55 Algemeen Projectcode KM55 Straat, huisnummer en wijk Bethesdastraat 15, Hoogeveen Datum en tijdstip , 12.3 uur Inspecteur ing. F. Hoogeveen Begane grond Dorpelhoogte NAP + 9,77 m Muurconstructie Spouwmuur Trasraam waargenomen Nee Ventilatieroosters in muur Ja Gevels erg nat (regeninslag) Ja Kwaliteit voegwerk Goed, wordt wel spoedig geïmpregneerd Scheurvorming Nee Materiaal beganegrond vloer Beton Kenmerken vochtoverlast Geen Omschrijving genomen maatregelen Geen Kruipruimte/kelder Diepte kruipruimte/kelder Kruipruimte 1 (entree):,91 m minus vloerpeil (NAP + 8,86 m); kruipruimte 2 (woonkamer):,81 m minus vloerpeil (NAP + 8,96 m) Materiaal kruipruimtebodem/keldervloer Zand Onderkant begane grond vloer geïsoleerd? Ja, met purschuim (24 of 25 aangebracht) Zo ja, op welke wijze? Kruipruimte ventilatieroosters Ja Water in kruipruimte, kelder of anders Ja (ca.,2 m), merendeel wel droog Kruipruimtebodem vochtig Ja Kenmerken vochtoverlast Water, schimmel, condensvorming, spinrag Omschrijving genomen maatregelen Isolatie aangebracht: gasverbruik met de helft gedaald Tuin Loopt de bestrating in de tuin af richting de woning Nee Kenmerken vochtoverlast Voortuin altijd drassig, ook in de zomer. Achtertuin geen. Omschrijving genomen maatregelen Achtertuin: putjes aangebracht en aangesloten op riolering. Omgeving Ligging pand t.o.v. maaiveld Hoger gelegen Loopt straat af richting de woning Nee Sprake van water op straat Ja Foto s Fotonummers Bijzonderheden/opmerkingen van bewoners Bethesdastraat is een erg natte straat, ook bij de buren is de overlast het geval. Met name de voortuin is een last. KM

53 Inspectieformulier, KM55 Foto s Bethesdastraat 15, Hoogeveen Voorgevel Kruipruimte entree, isolatie zichtbaar Overzicht kruipruimte entree Overzicht kruipruimte woonkamer Ventilatierooster kruipruimte entree Zeer natte voortuin KM

54 Inspectieformulier, KM55 Algemeen Projectcode KM55 Straat, huisnummer en wijk Braillehof 38, Hoogeveen Datum en tijdstip , 14. uur Inspecteur ing. F. Hoogeveen Begane grond Dorpelhoogte NAP + 9,52 m Muurconstructie Spouwmuur Trasraam waargenomen Nee Ventilatieroosters in muur Ja Gevels erg nat (regeninslag) Nee Kwaliteit voegwerk Goed Scheurvorming Nee Materiaal beganegrond vloer Beton Kenmerken vochtoverlast Stankoverlast Omschrijving genomen maatregelen Vochtvreters, 1x per week schoonmaken Kruipruimte/kelder Diepte kruipruimte/kelder Kruipruimte:,81 m minus vloerpeil (NAP + 8,7 m) Materiaal kruipruimtebodem/keldervloer Zand Onderkant begane grond vloer geïsoleerd? Nee Zo ja, op welke wijze? Kruipruimte ventilatieroosters Ja Water in kruipruimte, kelder of anders Ja, bij de achterdeur meer dan bij de voorzijde (ca.,2 m) Kruipruimtebodem vochtig Ja Kenmerken vochtoverlast Stank, condensvorming, schimmel Omschrijving genomen maatregelen Vochtvreters in kastruimte Tuin Loopt de bestrating in de tuin af richting de woning Nee Kenmerken vochtoverlast Planten gaan dood, water blijft staan, grond erg nat Omschrijving genomen maatregelen Extra putje gemaakt in de grond en grindgaten Omgeving Ligging pand t.o.v. maaiveld Hoger gelegen Loopt straat af richting de woning Nee Sprake van water op straat Nee Foto s Fotonummers Bijzonderheden/opmerkingen van bewoners KM

55 Inspectieformulier, KM55 Foto s Braillehof 38, Hoogeveen Voorgevel Toegang tot kruipruimte in trapgat Overzicht kruipruimte Overzicht kruipruimte Waterput bij voordeur Afvoerputje in de tuin KM

56 Inspectieformulier, KM55 Algemeen Projectcode KM55 Straat, huisnummer en wijk Dunanthof 9, Hoogeveen Datum en tijdstip , 11.3 uur Inspecteur ing. F. Hoogeveen Begane grond Dorpelhoogte NAP + 1,34 m Muurconstructie Spouwmuur Trasraam waargenomen Nee Ventilatieroosters in muur Ja Gevels erg nat (regeninslag) Nee Kwaliteit voegwerk Goed Scheurvorming Nee Materiaal beganegrond vloer Beton Kenmerken vochtoverlast Zwarte- en bruine plekken op behang (hoeken) Omschrijving genomen maatregelen Geen Kruipruimte/kelder Diepte kruipruimte/kelder Kruipruimte:,91 m minus vloerpeil (NAP + 9,43 m) Materiaal kruipruimtebodem/keldervloer Zand Onderkant begane grond vloer geïsoleerd? Ja, EPS-broodjes Zo ja, op welke wijze? Kruipruimte ventilatieroosters Ja Water in kruipruimte, kelder of anders Ja (ca.,25 m) Kruipruimtebodem vochtig Ja Kenmerken vochtoverlast Water, condensvorming, zoutuitbloei Omschrijving genomen maatregelen Leeggepompt, niet structureel Tuin Loopt de bestrating in de tuin af richting de woning Nee Kenmerken vochtoverlast Geen Omschrijving genomen maatregelen Drainage aangelegd (op riolering aangesloten) Omgeving Ligging pand t.o.v. maaiveld Hoger gelegen Loopt straat af richting de woning Ja Sprake van water op straat Nee Foto s Fotonummers Bijzonderheden/opmerkingen van bewoners De planten op openbaar terrein gedijen slecht door de vochtige omstandigheden volgens de bewoners. De voortuin ligt ca. 12 cm hoger dan het openbaar terrein. KM

57 Inspectieformulier, KM55 Foto s Dunanthof 9, Hoogeveen Voorgevel Toegang tot kruipruimte Overzicht kruipruimte Overzicht kruipruimte Zwarte vochtplekken in woonkamer Ventilatieroosters kruipruimte voorzijde KM

58 Inspectieformulier, KM55 Algemeen Projectcode KM55 Straat, huisnummer en wijk Laveranhof 4, Hoogeveen Datum en tijdstip , 13. uur Inspecteur ing. F. Hoogeveen Begane grond Dorpelhoogte NAP + 1,82 m Muurconstructie Spouwmuur Trasraam waargenomen Nee Ventilatieroosters in muur Ja Gevels erg nat (regeninslag) Nee Kwaliteit voegwerk Goed Scheurvorming Nee Materiaal beganegrond vloer Beton Kenmerken vochtoverlast Zilvervisjes Omschrijving genomen maatregelen Geen Kruipruimte/kelder Diepte kruipruimte/kelder Kruipruimte: 1,49 m minus vloerpeil (NAP + 9,33 m), vloerpeil = dorpelniveau Materiaal kruipruimtebodem/keldervloer Beton, het betreft een betonnen bak Onderkant begane grond vloer geïsoleerd? Nee Zo ja, op welke wijze? Kruipruimte ventilatieroosters Ja Water in kruipruimte, kelder of anders Ja, voordeur: ca.,2 m, achterzijde:,1 m Kruipruimtebodem vochtig Ja Kenmerken vochtoverlast Water, zoutuitbloei, condensvorming, spinrag Omschrijving genomen maatregelen Geen Tuin Loopt de bestrating in de tuin af richting de woning Ja Kenmerken vochtoverlast Geen Omschrijving genomen maatregelen Putjes zijn aangelegd om regenwater af te voeren, aangesloten op riolering Omgeving Ligging pand t.o.v. maaiveld Hoger gelegen Loopt straat af richting de woning Nee Sprake van water op straat Nee, wel op parkeerhavens en tuinen Foto s Fotonummers Bijzonderheden/opmerkingen van bewoners De bewoners van Laveranhof 32 hebben meer last van wateroverlast en pompen regelmatig water weg uit de kruipruimte. KM

59 Inspectieformulier, KM55 Foto s Laveranhof 4, Hoogeveen Voorgevel Toegang tot kruipruimte, isolatie zichtbaar Overzicht kruipruimte Verschil in kleur door vocht tussen lagen fundering Ventilatie spouwmuur, afvoerputjes achtertuin KM

60 Inspectieformulier, KM55 Algemeen Projectcode KM55 Straat, huisnummer en wijk Van Leeuwenhoekstraat 38, Hoogeveen Datum en tijdstip , 8. uur Inspecteur ing. F. Hoogeveen Begane grond Dorpelhoogte NAP + 9,71 m Muurconstructie Spouwmuur Trasraam waargenomen Nee Ventilatieroosters in muur Ja Gevels erg nat (regeninslag) Ja, oostkant Kwaliteit voegwerk Ja Scheurvorming Ja, oostkant Materiaal beganegrond vloer Beton Kenmerken vochtoverlast Zwarte vochtplekken, schimmelvorming Omschrijving genomen maatregelen Vochtvreters, goed schoonmaken (HG-vrij) Kruipruimte Diepte kruipruimte Kruipruimte:,72 m minus vloerpeil (NAP + 8,99 m) Materiaal kruipruimtebodem Zand Onderkant begane grond vloer geïsoleerd? Nee Zo ja, op welke wijze? Kruipruimte ventilatieroosters Ja Water in kruipruimte, kelder of anders Nee Kruipruimtebodem vochtig Ja Kenmerken vochtoverlast Condensvorming, schimmel, zoutuitbloei Omschrijving genomen maatregelen Geen Tuin Loopt de bestrating in de tuin af richting de woning Ja, voorzijde woning Kenmerken vochtoverlast Achtertuin erg nat Omschrijving genomen maatregelen Drainage aan laten leggen (,5 m-mv. b.o.b., drainagebuis ca. 4 mm met kokosomhulling), loost op afvoerputje riolering Omgeving Ligging pand t.o.v. maaiveld Hoger gelegen Loopt straat af richting de woning Nee Sprake van water op straat Nee Foto s Fotonummers Bijzonderheden/opmerkingen van bewoners Volgens de bewoners: Afwateringsput van de gemeente zitten vol met troep waardoor de afwatering zeer slecht is; In de speeltuin kan weinig gespeeld worden omdat het als het regent altijd onder water staat; In de wintermaanden is de kruipruimte zeer vochtig. De naaste buurt ervaart meer overlast (altijd water). KM

61 Inspectieformulier, KM55 Foto s Van Leeuwenhoekstraat 38, Hoogeveen Voorgevel Toegang tot kruipruimte trapkast Overzicht kruipruimte Overzicht kruipruimte Ventilatieroosters kruipruimte KM

62 Inspectieformulier, KM55 Algemeen Projectcode KM55 Straat, huisnummer en wijk Van Leeuwenhoekstraat 75, Hoogeveen Datum en tijdstip , 11. uur Inspecteur ing. F. Hoogeveen Begane grond Dorpelhoogte NAP + 1,2 m Muurconstructie Spouwmuur Trasraam waargenomen Nee Ventilatieroosters in muur Ja Gevels erg nat (regeninslag) Nee Kwaliteit voegwerk Goed Scheurvorming Nee Materiaal beganegrond vloer Broodjes (nog op zoeken!) Kenmerken vochtoverlast Geen Omschrijving genomen maatregelen Geen, wel is vloerverwarming aanwezig Kruipruimte/kelder Diepte kruipruimte/kelder Kruipruimte:,91 m minus vloerpeil (NAP + 9,29 m) Materiaal kruipruimtebodem/keldervloer Zand Onderkant begane grond vloer geïsoleerd? Nee Zo ja, op welke wijze? Kruipruimte ventilatieroosters Ja Water in kruipruimte, kelder of anders Ja (ca.,5 m) Kruipruimtebodem vochtig Ja Kenmerken vochtoverlast Water in de kruipruimte, zoutuitbloei, condensvorming Omschrijving genomen maatregelen Ca. 3 keer per jaar wordt door de bewoner een pomp aangesloten om het water uit de kruipruimte te pompen Tuin Loopt de bestrating in de tuin af richting de woning Nee Kenmerken vochtoverlast Nee Omschrijving genomen maatregelen Geen Omgeving Ligging pand t.o.v. maaiveld Hoger gelegen Loopt straat af richting de woning Nee Sprake van water op straat Nee Foto s Fotonummers Bijzonderheden/opmerkingen van bewoners De bewoners hebben vloerverwarming. Daarnaast 3x per jaar pomp in de kruipruimte om water weg te pompen. De achterzijde van de tuin grenst aan het bos. Dit perceel was vroeger bos volgens de bewoner. KM

63 Inspectieformulier, KM55 Foto s Van Leeuwenhoekstraat 75, Hoogeveen Voorgevel Toegang tot kruipruimte Overzicht kruipruimte - 1 Overzicht kruipruimte - 2 Ventilatie + deksel kruipruimte Ventilatierooster KM

64 Bijlage 6: grafieken grondwaterstandverloop geïnspecteerde kruipruimtes Export 26 maart 213 1

65 Bijlage 6: grafieken grondwaterstandverloop geïnspecteerde kruipruimtes Export 26 maart 213 2