Vergadering: 9 december 2016 Agendapunt: 2 Bijlage: 2.1. Aan: Onderwerp:

Transcriptie

1 Vergadering: 9 december 2016 Agendapunt: 2 Bijlage: 2.1 Aan: Onderwerp: Algemeen Bestuur MRDH Uitvoering Regionaal Investeringsprogramma Van: Annet Bertram (SG), Arthur Gleijm (Directeur Va) en Lucas Vokurka (Directeur EV) Datum: 12 december 2016 Contactpersoon: Tom Boot en Matthijs Elfers Telefoonnummer: Op 6 juli is in aanwezigheid van de bestuurlijk vertegenwoordigers van de 23 MRDH-gemeenten, de provincie Zuid-Holland (PZH), de Economische Programmaraad Zuidvleugel (EPZ), Holland Rijnland en Drechtsteden het Regionaal Investeringsprogramma (RI) aangeboden aan minister-president Rutte. Hiermee is de regio erin geslaagd om een samenhangend en robuust pakket te presenteren dat antwoord geeft op de vraag naar significante economisch versterking van de regio. Studies van OESO en NEO Observatory laten zien dat er in de regio een potentieel is van 0,5 1 procent extra groei van het bruto regionaal product over een reeks van jaren. Het gaat om een totale groei van de werkgelegenheid in de MRDH met structureel tot arbeidsjaren. Het Algemeen Bestuur MRDH en Gedeputeerde Staten PZH hebben het Regionaal Investeringsprogramma op respectievelijk 1 juli en 28 juni voorlopig vastgesteld, nadat dit op 13 juni door de EPZ van een positief advies was voorzien. Tot 14 oktober hebben de gemeenteraden de mogelijkheid gekregen een zienswijze op het Regionaal Investeringsprogramma in te dienen. De besluitvorming over de beantwoording van de zienswijzen staat eveneens geagendeerd. Het Regionaal Investeringsprogramma betekent een enorme opgave voor de regio. Met elkaar moeten we ervoor zorgen dat de projecten tot uitvoering komen. Het is evident (gezien de onderlinge afhankelijkheden en gezamenlijke mogelijkheden) dat een gedeelde en door alle partijen gedragen uitvoering van groot belang is. Juist door als overheden gezamenlijk en in samenhang op de realisatie van het programma te sturen wordt onderlinge synergie optimaal benut. Deze notitie beschrijft ons voorstel voor een uitvoeringsstrategie van de gezamenlijke partijen voor het Regionaal Investeringsprogramma. Vooraf is het belangrijk nog eens vast te stellen dat het Regionaal Investeringsprogramma één en ondeelbaar is. Het gezamenlijk commitment is voorwaarde om het uitgevoerd te krijgen. Twee uitgangspunten staan centraal: 1. De belangrijkste rol van de MRDH is het voeren van de bestuurlijke regie op de uitvoering van het investeringsprogramma. Het gaat vooral om het ontwikkelen van bestuurlijke power om projecten verder te brengen. De provincie, de MRDH, de gemeenten en in sommige gevallen private partners zijn eigenaar ( trekker ) van de projecten. Het merendeel van de projecten waar de MRDH eigenaar van is betreft infrastructuur/mobiliteit, gegeven de verantwoordelijkheden van de Vervoersautoriteit. In enkele gevallen gaat het om projecten waar de MRDH overall een trekkende rol heeft, bijvoorbeeld de Fieldlabs. 2. Formatief is de organisatie van de MRDH lean en mean. Daarbij past niet een grote uitvoeringsorganisatie. Wel faciliteert de MRDH ondersteuning door vliegwielfuncties, bestaande uit ondersteunende faciliteiten, in te stellen. Deze worden nader toegelicht in de tekst (paragraaf 2.1). Ook richt de MRDH zich op mogelijkheden om win-winsituaties te creëren, bijvoorbeeld opschaling, cross-overs, synergie, hefboomwerking tot stand brengen. Van hieruit is het logisch om zo snel mogelijk eigenaren te verbinden aan de projecten. Alles dient erop gericht te zijn om de eigenaren vanuit het collectief 23 gemeenten en provincie te steunen om de projecten tot uitvoering te brengen. 1

2 Met de uitvoeringsstrategie beogen we: 1. Onderlinge verwachtingen over de verantwoordelijkheden en rollen bij de uitvoering van het investeringsprogramma glashelder te maken. 2. Duidelijke afspraken te maken over hoe we de uitvoering en realisatie van het investeringsprogramma willen stimuleren: vliegwielfuncties bestaande uit ondersteunende faciliteiten, samenwerking met het rijk en interdependentie publiek privaat. 3. De inzet van de MRDH-organisatie op de uitvoering van projecten in het investeringsprogramma te expliciteren. Hieraan ligt het aanbrengen van focus op de projecten ten grondslag. 4. Een systeem opzetten om de voortgang van de projecten uit het programma te kunnen volgen en de bestuurders hierover te kunnen laten adviseren. 5. Inzicht geven in de sturing en regie op het Regionaal Investeringsprogramma. Deze onderdelen lichten we hierna successievelijk toe. 1. Helderheid over verantwoordelijkheden en rollen De Bestuurscommissies, het Algemeen Bestuur en de provincie Zuid-Holland (PZH) dragen zorg voor de bestuurlijke daadkracht en slagvaardigheid. Zij stellen de kaders, en brengen focus en prioritering aan. De EPZ vormt het tripartite strategisch discours. In dit proces worden de projecten aan bestuurlijk eigenaren gekoppeld. Vanaf dat moment ligt het zwaartepunt bij de eigenaren en niemand anders! Dit betekent dat de eigenaren over de realisatie van hun projecten besluiten en daartoe ook financiële middelen en capaciteit ter beschikking stellen. Het startkapitaal. Eigenaren kunnen de provincie, gemeenten, de MRDH, andere regio s, rijk, bedrijven en kennisinstellingen zijn. Soms komen eigenaren alleen uit de MRDH, vaker zal het ook om allianties van binnen en buiten de MRDH gaan. Het gaat altijd om het zakelijk belang. Hoe dan ook geldt voor alle eigenaren dat zij beslissen. Iedereen is en blijft baas in eigen huis. Om te kunnen sturen op het programma is helderheid over bestuurlijk eigenaarschap cruciaal. Hiervoor stellen we een aantal organisatieprincipes voor, zijnde: Bestuurlijk eigenaar is in beginsel de partij die verantwoordelijk is voor het eindresultaat van het project. Deze kan het beste overzien wat het eindresultaat moet zijn en waar de voetangels en klemmen zitten. Veel projecten verkeren op dit moment in de initiatieffase. Initiatiefnemers zijn vaak (primair) belanghebbende bij een project. De initiatiefnemers zullen niet altijd in staat zijn om een project zelf tot uitvoering te brengen. Het eigenaarschap kan, afhankelijk van de fase van het project, wisselen. Een voorbeeld hiervan is het investeringsproject A13 vierde rijstrook. Het eigenaarschap berust in eerste instantie bij de gemeente Delft als initiatiefnemer. Dit project zal alleen tot realisatie kunnen worden gebracht wanneer het Rijk de uitvoering op zich neemt. Het streven is dat elk project zo veel mogelijk één bestuurlijke eigenaar krijgt. Daar waar nuttig zal er sprake kunnen zijn van gedeeld eigenaarschap. Wel zullen er natuurlijk vaak meerdere bestuurlijk betrokken partijen zijn. Bestuurlijk eigenaarschap staat los van zelf bekostigen. De bestuurlijk eigenaar moet wel de bekostiging organiseren. Bestuurlijke eigenaren kunnen zijn: o wethouders en burgemeesters vanuit gemeenten o gedeputeerden vanuit de provincie o bestuurders vanuit de EPZ (als een project door een bedrijf of instelling verbonden o aan de EPZ wordt getrokken) aangewezen bestuurders vanuit de bestuurscommissie EV of VA of het algemeen bestuur (als de MRDH zelf bestuurlijk eigenaar is) Ieder project heeft vanuit de organisatie van de bestuurlijk eigenaar een projectleider die ambtelijk het eerste aanspreekpunt vormt voor het betreffende project. In bijlage 2.2 hebben we de projecten van het regionale investeringsprogramma ingedeeld in drie categorieën: A. Projecten waarvan de MRDH of de PZH bestuurlijk eigenaar zijn. B. Projecten waarvan gemeenten bestuurlijk eigenaar zijn. 2

3 C. Projecten waarvan derden (rijk, bedrijven etc.) bestuurlijk eigenaar zijn. Voor alle projecten is het noodzakelijk vast te stellen: wie bestuurlijk trekker is, wie projectmanager/-leider is, tot welk resultaat het project moet leiden, wanneer het resultaat bereikt moet zijn. Voor zover bekend zijn deze gegevens opgenomen in bijlage 2.3. Daarbij hebben we ons allereerst gericht op de in 2017 te bereiken resultaten. 2. Ondersteuning voor het gehele investeringsprogramma Als MRDH en PZH willen we de uitvoering en realisatie van het gehele Regionaal Investeringsprogramma bevorderen. De beschikbare working force van de gemeenten en provincie willen we optimaal benutten (capaciteit en expertise). We richten vliegwielfaciliteiten in. Enerzijds gaat het om ondersteunende faciliteiten (bijvoorbeeld beschikbaar stellen van expertise), anderzijds het vormgeven van de samenwerking met het rijk en met bedrijven en kennisinstellingen. Met nadruk wijzen wij er op dat elk project eigen specifieke voorzieningen vergt, bijvoorbeeld ten aanzien van de financiering. De aard van de projecten verschilt sterk. Maatwerk is noodzakelijk. 2.1 Vliegwielfaciliteiten De MRDH en PZH dragen zelf zorg voor de ondersteuning van de projecten waarvan zij eigenaar zijn (categorie A). Voor projecten waar het om een groot regionaal belang gaat, maar waarvan gemeenten of derden eigenaar zijn (categorieën B en C), willen de MRDH en PZH ondersteuning faciliteren (in bijlage 2.2 is dit per project aangegeven). De MRDH stelt voor deze projecten ondersteuning beschikbaar voor zover de personele en financiële mogelijkheden reiken. Voor de overige projecten, waarvan gemeenten of derden eigenaar zijn (categorieën B en C) blijft de rol van de MRDH in beginsel beperkt tot het volgen van de voortgang. Wel kunnen de projectleiders van deze projecten gebruik maken van de generieke faciliteiten die de MRDH ter ondersteuning wil inrichten. Het gaat om de volgende faciliteiten: FINANCIERING Het vliegwiel financiering richt zich primair op de ondersteuning van projecten met terugverdiencapaciteit. Daarvoor kiezen we twee invalshoeken: 1. Project development (het ontwikkelen van projectvoorstellen), 2. Projectfinanciering Veel projecten binnen het programma bevinden zich nog een vroege fase van uitwerking. Om de brug te slaan van projectidee naar uitgewerkte projectvoorstellen willen we het volgende realiseren: A. Een gestandaardiseerd model beschikbaar voor alle projectleiders waarin stapsgewijs de voor financiers relevante vragen worden gesteld. Aan de hand van model wordt informatie over projecten op een zo uniforme manier worden gepresenteerd en wordt per project duidelijk hoever deze is in termen van uitwerking. B. Een banken panel (BNG, NWB en NIBC) voor het verkrijgen van reflectie op projectvoorstellen richting uiteindelijke financiering. Dit panel zal samen met het NIA worden georganiseerd. Naast bovenstaande acties is de regio recent een dialoog gestart met de Europese Commissie en de EIB over het realiseren van een regionaal investeringsplatform. In de regio hebben we ervaring met nagenoeg alle bestaande instrumenten van de Europese Commissie en de EIB voor financiering, leningen en subsidies. Deze instrumenten zijn gericht op individuele projecten en businesscases. De doelstelling van het te vormen platform is om te komen tot een betere afstemming tussen deze instrumenten, het nationaal instrumentarium en het investeringsprogramma. De wenselijkheid en haalbaarheid van dit beoogde platform zal in de komende tijd moeten worden onderzocht. Dit platform zou idealiter moeten dienen voor: Het leveren van project development assistance (PDA) aan investeringsprojecten. Dit vergt een afspraak tussen de regio en de Europese Commissie over een PDA-faciliteit 3

4 op programmaniveau in tegenstelling tot de bestaande faciliteiten die gericht zijn op individuele projecten. Het vergemakkelijken van Europese medefinanciering van (kleinere) projecten. Dit kan betekenen dat de regio via een EIB Framework Loan als intermediair voor EIB financiering aan projecten gaat optreden. Het organiseren van afstemming tussen regionale projecten, Europese instrumenten en het ondersteuningsinstrumentarium van het Rijk, met name rijksregelingen op het gebied van garanties. Dit vergt nauwe samenwerking met het Rijk en NIA/NFI. Ook hebben we afspraken gemaakt met de RVO over projectondersteuning. Als projectteam zullen regelmatig afstemming organiseren met de RVO om projecten vanuit het programma indien opportuun te koppelen aan de relevante experts binnen het RVO in het kader van kennisdeling en gebruikmaking van landelijke regelingen. EUROPA Kern van de aanpak die door een kernteam van EU experts van Den Haag, Rotterdam, Provincie en MRDH wordt vormgegeven is te zorgen voor gerichte aansluiting tussen projecten uit de investeringsagenda en de kansen en voorwaarden vanuit EU subsidieregelingen. Gegroepeerd naar de (deel)thema s uit de investeringsagenda is een overzicht gemaakt van het Europese subsidielandschap. Dit biedt het startpunt voor het proces om projecteigenaren inzicht te bieden in de kansen en het (huis)werk dat moet worden gedaan om deze kansen te verzilveren. De volgende acties worden de komende periode uitgevoerd: o Eerste kansenkaart. Op korte termijn leveren we een scan op van Europese subsidiemogelijkheden (calls) die open gaan gekoppeld aan de thema's van de investeringsagenda. Voor de focusprojecten uit de investeringsstrategie vertalen we dit in een indicatie van de mate van kansrijkheid van projecten die daar op in kunnen zetten (of dat al doen). Gereed: begin november. o Thematische aanvalsplannen. Per (deel)thema starten we met de uitwerking van een "aanvalsplan" om gericht de subsidiemogelijkheden meer systematisch te benutten. We richten ons ook op het beïnvloeden van de werkprogramma's die voorafgaan aan de uiteindelijke subsidiemogelijkheden. We voeren dit uit in de vorm van workshops met sleutelfiguren per thema met overzicht over onderliggende projecten. We combineren dit met instructie en training over het verwerven EU subsidies (kennisontwikkeling). Hoeft niet voor alle thema's gelijk klaar te zijn. Streven is om voor alle thema s dit jaar een eerste versie van het aanvalsplan op te leveren De (deel)thema s zijn: - vernieuwen verbindingen: infrastructuur, trans-europese corridors en mobiliteitsinnovaties, - vernieuwen economie: fieldlabs; campussen; innovatiefinanciering, - vernieuwen energie; energie-infrastructuur, geothermie, energiebesparing bebouwde omgeving, - vernieuwen stad en omgeving. o Ondersteuningsteam. Er wordt een pool van regionale EU subsidie experts gevormd. Kern wordt gevormd door de subsidieteams van R'dam, Den Haag en PZH. Daarom heen wordt een schil van experts van universiteiten, TNO, Deltares en Havenbedrijf Rotterdam georganiseerd. Hiermee vormen we een groep van 'eerstelijns advies' waarmee beschikbare regionale kennis over EU subsidies laagdrempelig beschikbaar wort gemaakt voor projecten. Met deze groep ontwikkelen we een systematische (meerjarige) aanpak. Om de slagingskans van projecten te versterken brengen we de kansrijke programma's in kaart met de daarbij horende adviseurs bij de 'national contact points' (als RVO) en Europese programmasecretariaten. Zo krijgen we vroegtijdig zicht op eisen en wensen programma's en kunnen we zorgen voor aansluiting op en lobby voor onze thema's en projecten. Gereed in december 1. Afbakening en aansluiting op andere vliegwielen: We focussen binnen het vliegwiel Europa op de Europese subsidieprogramma s. De inzet richting EIB en andere Europese financieringsinstrumenten wordt georganiseerd vanuit het vliegwiel financiering. Bij de genoemde workshops nemen we waar mogelijk beide onderwerpen geïntegreerd mee. 1 De uiteindelijke aanvraag en vereiste capaciteitsinzet daarbij blijft uiteraard de verantwoordelijkheid van de projectleider zelf. 4

5 Voor wat betreft de lobby in Europa gericht op de investeringsagenda worden relevante acties meegenomen vanuit het vliegwiel lobby/public affairs. PUBLIC AFFAIRS Voor het investeringsprogramma als geheel en voor afzonderlijke projecten zal gelobbyd moeten worden naar bijvoorbeeld politieke partijen. De PA-specialisten van de MRDH, PZH, gemeenten, EPZ en daarin vertegenwoordigde bedrijven en kennisinstellingen, geven daar gezamenlijk invulling aan. De MRDH heeft samen met deze partners een public affairs aanpak opgesteld. Zie bijlage 2.4. TAFEL RIJK-MRDH/REGIO De primaire partners van het investeringsprogramma zijn de MRDH, bestaande uit de 23 gemeenten, de PZH, de regio s Holland Rijnland en Drechtsteden en de EPZ. De betrokkenheid van het rijk bij het tot uitvoering brengen van het investeringsprogramma is essentieel. Het gaat om partnerschap, commitment, maar zeker ook om financiële inbreng. Qua visie en beleid is er geen of nauwelijks verschil tussen wat het rijk en wat de regio wil. We lis er behoefte aan een nieuwe werkwijze/nieuw instrumentarium gericht op het kunnen beoordelen van projecten op effectiviteit (afwegingskader met modern MKBA), wettelijke regelingen, bekostiging en financiering. Rond het aanbieden van het investeringsprogramma aan minister-president Rutte is afgesproken om een Tafel Rijk-MRDH/Regio, ambtelijk op DG/directeurenniveau, in te richten om de samenwerking gestalte te geven. Aan de Tafel Rijk-MRDH/Regio zullen de volgende gespreksonderwerpen aan de orde komen: o Commitment over het investeringsprogramma als geheel. o Betrokkenheid van het rijk bij afzonderlijke projecten. o Nieuw instrumentarium bestaande uit een afwegingskader met modern MKBA, o wettelijke regelingen, bekostiging en financiering. Mogelijkheden om het niveau van de publieke investeringen op een hoger niveau te brengen (richting Regeerakkoord 2017!). Wat dit laatste betreft stemmen de geluiden over de lengte van de financiële polsstok op dit moment niet optimistisch. Er is echter alle reden om juist ook op nationaal niveau het besef te laten groeien dat investeringen noodzakelijk zijn voor het versterken van onze concurrentiepositie. Studies van SEO en NEO Observatory laten zien dat de publieke investeringen na de economische crisis nog (volstrekt) onvoldoende op peil zijn gebracht. Dit, terwijl de tijd om te investeren vanwege de lage rente juist uitermate gunstig is. Een stevig pleidooi voor meer investeren, zo mogelijk samen met de regio s Amsterdam/Utrecht en Eindhoven, is daarom noodzakelijk. Dit laatste zal onderdeel zijn van de te ontwikkelen public affairs strategie. We willen vóór het einde van dit jaar ambtelijk afspraken maken met het rijk. Inzet is om in januari 2017 bestuurlijk overleg rijk-regio te organiseren over de uitvoering van het Regionaal Investeringsprogramma. THEMABIJEENKOMSTEN Gebruik makend van de ervaringen met de Investment Days, waarvan er inmiddels drie hebben plaatsgevonden, komen er thematische bijeenkomsten waar projectleiders kennis kunnen vergaren en delen. Tijdens deze bijeenkomsten komen specifieke vraagstukken, zoals financiering, aan de orde. 2.2 Interdependentie publiek - privaat De publieke kant van het Regionaal Investeringsprogramma was in eerste instantie dominant. Dat is begrijpelijk omdat het overgrote deel van de projecten door provincie en gemeenten zijn aangedragen. Veel projecten hebben wel een publiek-privaat karakter. Met het gereed komen van de Roadmap Next Economy (RNE) krijgt de private inbreng in het Regionaal Investeringsprogramma een zwaarder accent. Diverse in aanmerking komende projecten uit het RNE traject zijn al geland in het Regionaal Investeringsprogramma. Voorbeelden zijn: - Smart Multi Commodity Grid - Connect MRDH - Digital port - Automated/connected mobility - Waste2Chemical - Bio Refinery - Dutch Wind Wheel. 5

6 In de komende tijd zullen we nagaan welke andere projecten uit het RNE traject in het Regionaal Investeringsprogramma opgenomen kunnen worden. Uitvoering van de projecten is alleen mogelijk in nauwe samenwerking overheden bedrijfsleven kennisinstellingen ( triple helix ). Het hierna volgende schema illustreert hoe de match tussen het Regionaal Investeringsprogramma (met de vier invalshoeken van Pieter Tordoir) en de RNE (met de vijf transitiepaden) tot stand komt. Invalshoeken Tordoir Transitiepaden RNE Vernieuwen verbindingen Vernieuwen economie Vernieuwen energie Vernieuwen stad en omgeving Smart Digital Delta Digital Port Smart Energy Delta Virtual Power Plant Circular Economy Entrepreneurial Region Fieldlab Blockchain Next Society Next Generation Woonwijken Illustratie hoe projecten uit de RNE in het Regionaal Investeringsprogramma landen. Het tot realisatie brengen van projecten met een private eigenaar vraagt om een andere aanpak dan het tot realisatie brengen van projecten met een publieke eigenaar. Daarom is onderscheid tussen publieke en private eigenaren nodig. Tegelijkertijd is het onderscheid tussen publiek en privaat is niet met een nagelschaartje te knippen. Veel projecten met een overwegend publiek karakter hebben ook een private component. Omgekeerd hebben projecten met een overwegend privaat karakter ook een publieke component. Zorgvuldige afstemming is daarom vereist (zie paragraaf 5). 3 Focusprojecten Tijdens de bestuurlijke besprekingen over het investeringsprogramma is nadrukkelijk de wens geuit om voor de uitvoering van het investeringsprogramma focus aan te brengen. Het is onmogelijk om alle meer dan 150 in het investeringsprogramma opgenomen projecten tegelijkertijd verder in de planvorming en de uitvoering te brengen. Wat zijn focusprojecten? Focusprojecten zijn projecten uit de lijst van 150 projecten met een grote regionale betekenis die in de periode tot medio 2017 tot een concreet resultaat kunnen leiden 2. Daarnaast erkennen we ook projecten als focusprojecten als deze van dusdanig regionaal belang zijn dat een (nadere) verkenning of eerste actie gewenst is. Deze verkenning zal dan moeten leiden naar een go/no go-beslissing binnen afzienbare tijd voor wat betreft de uitvoering van het project. Net als het Regionale Investeringsprogramma als geheel zijn de focusprojecten niet in beton gegoten. Als een initiatiefnemer c.q. bestuurlijk eigenaar aannemelijk maakt dat een belangrijk project in de periode tot medio 2017 tot concreet resultaat zal kunnen leiden, zal dit project aan de lijst van focusprojecten worden toegevoegd. 2 Als een concreet resultaat beschouwen we bijvoorbeeld het instellen van een fonds, een investeringsbeslissing of een schop in de grond. 6

7 De focusprojecten zijn opgenomen in de navolgende tabel 3. Focusprojecten Bestuurlijk verantwoordelijk Vier sporen Den Haag- Rijswijk-Delft Zuid MRDH/PZH/Rijk Rotterdam Delft Zuid Schiedam Schiedam-Rotterdam Centraal Nex Generation Woonwijken (*) Verstedelijkingsstrategie PZH Verduurzaming woningen VvE s MRDH/Gemeenten Wijkaanpak MRDH/Gemeenten Energie-infrastructuur Smart Multi Commodity Grid (*) PZH/MRDH/Gemeenten Cluster West Cluster Oost Opwekking duurzame energie Geothermie (*) PZH/Gemeenten Digital Gateway (*) Connect MRDH Privaat Digital Port Automated/connected Mobility Automatisch Vervoer Last Mile Fieldlab Automatisch Vervoer (*) MRDH/Kennisinstellingen Rotterdam The Hague Airport shuttle RandstadRail MRDH Meijersplein Rivium Capelle ad Ijssel Vijfsluizen Schiedam Vervoer op maat Transformatie onderkant OV MRDH Energietransitie mobiliteit Zero emissie openbaar vervoer (*) MRDH/Privaat OV- en weginfrastructuur MRDH/PZH Laadpalen elektrisch vervoer MRDH/Gemeenten Transformatie kantoren en Transformatie kantoren 4 MRDH/Gemeenten winkels Weginfrastructuur Programma Aansluitingen Hoofdwegennet/Onderliggend wegennet A4/N223 Den Hoorn, A4 - N470 Kruithuisweg - A13, A29/N487, A29/N217, A29/N59 Hellegatsplein, A12 / N219, A4 / N206, A20 Maasdijk, A20 Vlaardingen, A20 Maassluis Noordzijde, A20 Vlaardingen West, A20 Maassluis Zuidzijde, A15 IIsselmondse Knoop, A15 Aveling, A15 Hartelbrug, A15 Harmsenbrug (N57), A20 Capelle a/d IJssel (m.n. afrit vanuit Terbregseplein), Aansluiting Zoetermeer, A4 - N211 - N222 - A20 (Veilingroute), A4 Den Haag Zuid Harnaschknoop MRDH/PZH/Rijk Oeververbindingen Rotterdam MRDH/Rotterdam/Rijk Brienenoord/Algeracorridor MRDH/Rotterdam/Capelle en Krimpen ad IJssel/ Ridderkerk/Rijk Corridor Rotterdam-Antwerpen PZH/Rijk Fietsparkeren bij OV haltes MRDH Schaalsprong Metropolitaan OV Samenloop RandstadRail E met Zoetermeerlijn ¾ MRDH/Gemeenten Rotterdam Den Haag Oost-/Westland Campus Leiden (*) Bereikbaarheid, Stationsgebied, Vastgoed, Faciliteiten Leiden Campus Delft (*) Bereikbaarheid, Stationsgebied, Vastgoed, Faciliteiten Delft Rotterdam Innovation District (*) Herontwikkeling, Innovatie, Bereikbaarheid Rotterdam Central Innovation Ditstrict Herontwikkeling, Innovatie, Bereikbaarheid Den Haag Den Haag (*) Internationale Ontwikkeling Herontwikkeling, innovatie, Bereikbaarheid Den Haag Scheveningen Fieldlabs Fieldlabsinfrastructuur (*) MRDH/PZH /Kennisinstellingen Greenports Modernisering Greenport corridor (onderdeel van integrale PZH Glastuinbouw gebiedsontwikkeling A4-Veilingroute A20) Greenports Next Step Food World food park GR Nieuw Reijerwaard A12 Corridor/Bleizo Multimodale ontsluiting Corridor A12 (Railterminal) Lansingerland Maritiem Service District Schiedam Metropolitaan Landschap Hollandse banen MRDH/PZH/Gemeenten Metropolitane fietsroutes Inpassing Viersporigheid Central Park 3 (*) Heeft relatie met Roadmap Next Economy 4 De MRDH is trekker voor het netwerk van gemeenten en provincie rond het onderwerp Transformatie kantoren. Bij individuele projecten (gebiedsontwikkelingen) zijn gemeenten zelf trekker. 7

8 Het aantal focusprojecten is nog te groot voor een effectieve lobby-/public affairs strategie. Daarom zetten we ook een beperkt aantal projecten in de etalage, zoals reeds is gebeurd bij de presentatie van het Regionaal Investeringsprogramma. Deze projecten staan dus in de etalage voor communicatieve doeleinden. Het gaat om de volgende projecten: Etalageprojecten Vernieuwen verbindingen Viersporigheid Den Haag Rotterdam Schaalsprong OV/Oeverbindingen Den Haag/Rotterdam Last mile/automatisch Vervoer (*) Vernieuwen economie Campussen Leiden en Delft (*) Fieldlabs (*) Central Innovation Districts Rotterdam en Den Haag (*) Digital Gateway (*) Vernieuwen energie Warmtenet (*) Smart Multi Commodity Grid (*) Geothermie (*) Vernieuwen stad en omgeving Next Generation Woonwijken (*) Central Park 4. Voortgang(sbewaking) Tijdens de reguliere vergaderingen van de Adviescommissies, de Bestuurscommissies en het Algemeen Bestuur zal onder een vast agendapunt actieve informatievoorziening en gelegenheid tot advisering en besluitvorming plaatsvinden over de stand van zaken en ontwikkelingen van de uitvoering van het Regionaal Investeringsprogramma en de implementatie van de Roadmap Next Economy. In de Economische Programmaraad Zuidvleugel, waarin overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen vertegenwoordigd zijn, worden de voortgang en strategische kansen, dilemma s en knelpunten besproken en geadresseerd. Dit gebeurt minimaal 1 keer per jaar. Eenmaal per jaar organiseren we een special om samen met alle betrokken partijen de balans op te kunnen maken. Daarbij zullen we ook de relatie leggen met de doelstelling van het Regionaal Investeringsprogramma: de ruimtelijk economische structuurversterking vanuit de invalshoeken vernieuwen verbindingen, vernieuwen economie, vernieuwen energie en vernieuwen stad en omgeving. De eerste evaluatie zal in juli 2017 zijn als we een jaar onderweg zijn. De voortgang van (de projecten van) het investeringsprogramma is voor iedereen te volgen via de website De MRDH beheert deze website. De eigenaren van de projecten zijn zelf verantwoordelijk voor het aanleveren van adequate informatie. 5. Regie en afstemming De governance van de uitvoering van het Regionaal Investeringsprogramma en van de implementatie van de Roadmap Next Economy is beschreven in bijlage 2.5. Ter ondersteuning van de eigenaren is er goede regie en afstemming nodig (bijvoorbeeld inzet richting Rijk en Europa, maar bijvoorbeeld ook in relatie tot InnovationQuarter (IQ)). Dit gebeurt in de Investment Board. Deze heeft een ambtelijke en een bestuurlijke component. Ambtelijke Investment Board Deze heeft tot taak om alles uit de kast te halen om de eigenaren succes te laten behalen. Driedelige taak: a. Zorgen dat ambtelijke capaciteit beschikbaar wordt gesteld vanuit de ruim ambtenaren. Hiertoe zullen de gemeentesecretarissen en de provinciesecretaris tweemaal per jaar afstemmen. b. Zorgen dat de "vliegwielen" worden georganiseerd: financieel vehikel, lobby en opbouwen van relevant netwerk. c. Regie op de voortgang van de geaccordeerde focusprojecten voeren. Bij de samenstelling van de investment board is leidend dat er verschillende disciplines in vertegenwoordigd zijn die noodzakelijk zijn om a. de eigenaren effectief te kunnen ondersteunen zowel organisatorisch, financieel als met voldoende (ambtelijke) capaciteit en b. de trajecten rondom het investeringspakket en RNE met elkaar kunnen verbinden. Om alle (ambtelijke) eigenaren zo goed mogelijke te kunnen faciliteren wordt bij elke bijeenkomst voor hen tijd gereserveerd ter bespreking 8

9 van de uitvoering inclusief externe agenda en financiën. Waar nuttig zullen workshops worden georganiseerd. De ambtelijke board ondersteunt het wegnemen van obstakels voor de uitvoering. De bezetting zal bestaan uit SG MRDH (voorzitter), Provinciesecretaris/Algemeen Directeur Zuid-Holland, Directeur MRDH, Directeur RNE, Directeur IQ, Secretaris EPZ, Directeur Stadsontwikkeling (Rotterdam/Den Haag). Aanvulling met specifieke financiële/mkba expertise. De MRDH verzorgt het secretariaat. Bestuurlijke Investment Board Deze bespreekt na voorbereiding door de ambtelijke Investment Board de voortgang van de focusprojecten en bespreekt de inzet van de vliegwielen: welke lobby, financieel vehikel en het netwerk. Het zal de kunst zijn om met een gecombineerde krachtsinspanning van bestuur en bedrijfsleven z.s.m. de business cases tot een succes te maken uitgedrukt in termen van economische groei en werkgelegenheid ook aan de onderkant. De bestuurlijke Investment Board wordt voorgezeten door de wethouder EZ van Den Haag of Rotterdam. Als de wethouder EZ van Den Haag voorzitter is van de BC EV dan is de wethouder EZ van Rotterdam voorzitter van de bestuurlijke Investment Board. En omgekeerd. Verder hebben vanuit de overheden de voorzitter BC Va, twee gedeputeerden, twee wethouders van twee nog te bepalen andere gemeenten zitting in de bestuurlijke Investment Board. De EPZ vraagt in redelijke verhouding tot de leden vanuit de overheid leden vanuit bedrijfsleven en kennisinstellingen voor deelname aan de bestuurlijke Investment Board. Bestuurlijk vertegenwoordigers van de regio s Holland Rijnland en Drechtsteden krijgen een standing invitation voor de vergaderingen van de bestuurlijke Investment Board. De gedeputeerden borgen de inbreng van de andere regio s in Zuid-Holland. Vertaalslag van RNE naar concrete projecten De vertaling van het Regionaal Investeringsprogramma in concrete projecten is in volle gang. Dit dient nu ook voor de RNE waargemaakt te worden. Ten einde de revenuen van het RNE traject verder te kunnen uitwerken naar concrete projecten en het gedachtengoed goed te kunnen laten landen is de tijdelijke vorming van een Programmabureau RNE nodig. Het tot ontwikkeling en realisatie brengen van nieuwe projecten met een (overwegend) privaat karakter vereist een bijbehorende setting. Het gaat om projecten die logischerwijs niet direct bij het Regionaal Investeringsprogramma of bij IQ kunnen worden ondergebracht. Projecten die al in ontwikkeling zijn bij IQ of via het Regionaal Investeringsprogramma worden uiteraard daar verder uitgewerkt en uitgevoerd. Primaire taak van het Programmabureau RNE is om de private partijen te ondersteunen en te faciliteren bij het opzetten van nieuwe concrete business cases. A. De EPZ voert het strategisch debat. B. In de bestuurlijke Investment Board wordt het werkplan 2017 vastgesteld en verantwoording over de voortgang en resultaten afgelegd. C. In de ambtelijke Investment Board vindt afstemming plaats o.a. om zo effectief mogelijk tot de inzet van de "vliegwielen" te komen. D. Ambtelijk opdrachtgever zullen de directeuren SO/DSO van Rotterdam en Den Haag worden. Zij zorgen samen met de directeur RNE voor de bemensing, beperkt budget en financiële middelen die zoveel mogelijk al tripartite wordt geregeld. Basis vormt het werkplan dat de directeur RNE opstelt en dat zo snel mogelijk tot nieuwe concrete business cases moet leiden inclusief een voorstel voor monitoring. Het voorstel voor het werkplan inclusief bemensing en middelen wordt begin 2017 in de Investment Board ter accordering gebracht. Komend jaar 2017 is te zien als een overgangsjaar. Daarna moet opnieuw bezien worden wat nodig is. In oktober 2017 wordt een voorstel voor een evaluatie gepresenteerd met een vooraf in de Investment Board vastgesteld afwegingskader. 9

10 Bijlage 2.2: Categorisering projecten naar bestuurlijk eigenaar en rol MRDH Categorie A: Bestuurlijk eigenaar: MRDH of PZH Thema Project Bestuurlijk eigenaar Vier sporen Den Haag - Rotterdam Vier sporen Rijswijk - Delft Zuid MRDH/PZH T Vier sporen Delft Zuid- Schiedam MRDH/PZH T Vier sporen Schiedam - Rotterdam Centraal MRDH/PZH T Internationale verbinding met Ruhrgebied MRDH/PZH T Next generation woonwijken Verstedelijkingsstrategie PZH O Verduurzaming woningen VvE s MRDH T Wijkaanpak MRDH T Energie-infrastructuur Cluster West PZH V Cluster Oost PZH V Locale distributienetwerken PZH O Smart Multi Commodity Grid PZH O Opwekking duurzame energie Zon PZH V Wind PZH V Geothermie PZH O Automatisch Vervoer/ Vervoer op Fieldlab Automatisch Vervoer MRDH T Maat Rotterdam The Hague Airport shuttle RandstadRail Meijersplein MRDH T Transformatie onderkant OV en doelgroepenvervoer MRDH T Energietransitie mobiliteit Zero emissie openbaar vervoer MRDH T Zonne-energie tram en metro MRDH T Laadpalen elektrisch vervoer MRDH T Proeftuinen energietransitie N470 en N211/Energy Highway N59 PZH V Transformatie kantoren Transformatie kantoren 1 MRDH T Weginfrastructuur Oeververbindingen Rotterdam MRDH/Rotterdam T Oeververbindingen Herontwerp Brienenoord/Algeracorridor MRDH/Rotterdam/ Capelle/Krimpen/Ridderkerk T Rol MRDH T: Trekker O: Ondersteunend V: Volgend 1 De MRDH is trekker voor het netwerk van gemeenten en provincie rond het onderwerp Transformatie kantoren. Bij afzonderlijke projecten (gebiedsontwikkelingen) zijn gemeenten zelf trekker.

11 A4 Passage en Poorten & Inprikkers MRDH/PZH T Corridor Rotterdam - Antwerpen PZH O A20 Verdubbeling Nieuwerkerk Gouda PZH O Programma Aansluitingen HWN/OWN: A4/N223 Den Hoorn, A4 - N470 MRDH T Kruithuisweg - A13, A29/N487, A29/N217, A29/N59 Hellegatsplein, A12 / N219, A4 / N206, A20 Maasdijk, A20 Vlaardingen, A20 Maassluis Noordzijde, A20 Vlaardingen West, A20 Maassluis Zuidzijde, A15 IIsselmondse Knoop, A15 Aveling, A15 Hartelbrug, A15 Harmsenbrug (N57), A20 Capelle a/d IJssel (m.n. afrit vanuit Terbregseplein), Aansluiting Zoetermeer, A4 - N211 - N222 - A20 (Veilingroute), A4 Den Haag Zuid Harnaschknoop Fietsparkeren bij OV haltes MRDH T Schaalsprong Metropolitaan OV Samenloop RandstadRail E met Zoetermeerlijn 3/4 MRDH T Automatisering metro MRDH T HOV Zoetermeer Rotterdam (Netwerkvisie RandstadRail Oostland) MRDH T HOV Delft - Oostland Rotterdam (Netwerkvisie RandstadRail Oostland) MRDH T HOV Den Haag ZW Rijswijk Delft (Netwerkvisie RandstadRail Oostland) MRDH T Schaalsprong regionaal openbaar vervoer Rotterdam eo 2040 MRDH T Schaalsprong regionaal openbaar vervoer Den Haag eo 2040 MRDH T Fieldlabs Fieldlabsinfrastructuur MRDH T A12 Corridor/Bleizo Logistieke hotspot PZH V Greenports Modernisering Greenport corridor (onderdeel van integrale gebiedsontwikkeling A4-Veilingroute PZH O Glastuinbouw A20) HOV Westland (onderdeel van integrale gebiedsontwikkeling centrale as) MRDH T Metropolitaan Landschap Hollandse banen MRDH T Metropolitane fietsroutes MRDH T Inpassing Viersporigheid Central Park MRDH T

12 Categorie B: Bestuurlijk eigenaar: gemeenten Thema Project Bestuurlijk eigenaar Metropolitaan Landschap Waaloevers Barendrecht V Noordrand Brielle V Automatisch Vervoer Capelle aan den IJssel Parkshuttle Kralingse Zoom Capelle ad IJssel O Campus Delft S-Strip collectieve voorzieningen Delft O Parkeergarage TU Delft Science Park Delft O Bedrijfsverzamel gebouw voor doorgroeiers Delft O A13 aansluiting science park Delft O Gelatine fietsbrug Delft O Gelatine fietstunnel spoor Delft O Faradaybrug Delft O Faraday fietstunnel spoor Delft O Beatrixlaan - Nijhofflaan ongelijkvloers Delft O De laatste kilometer fiets Delft O A13 fietstunnel Ruijven Delft O Stationsgebied Delft O Aerospace Innovation Centre Delft O Dutch Offshore Technology Centre Delft O Biotech campus Delft Delft O Flood Proof Holland Delft O Proeftuin multi commodity smart grid Delft O Warmtenet (Delft) Delft O A13 vierde rijstrook Delft O Kruithuisplein vergroten capaciteit Delft O Kruithuisweg - Voorhofdreef ongelijkvloers Delft O Automatisch Vervoer Last Mile Den Haag - Binckhorstshuttle Den Haag O Central Innovation District HSD campus, Innovation centre, Museumkwartier, Binckhorsthaven Den Haag O Rol MRDH T: Trekker O: Ondersteunend V: Volgend

13 Nieuwe Schenkverbinding Den Haag V Verlengde Velostrada Den Haag O Internationale ontwikkeling Scheveningen Scheveningen Bad all weather proof, Innoport en kustverdediging Den Haag O Bereikbaarheid Scheveningen op piekmomenten Den Haag O Kustfietsroute Den Haag V Metropolitaan Landschap Verbinding Malieveld-Haagse Bos Den Haag V Molenvlietpark Den Haag V Rijnerwatering Den Haag V Next generation woonwijken Verduurzaming woningen VvE s Den Haag en O Rotterdam Energie-infrastructuur Smart Grid Dordtse Kil IV Drechtsteden V Uitbreiding HVC Warmtenet Dordrecht naar Papendrecht Drechtsteden V Weginfrastructuur A15 traject Papendrecht - Gorinchem Drechtsteden V Knooppunt A16 - N3, inclusief ontsluiting Dordtse Kil IV Drechtsteden V Metropolitaan Landschap River Art Dordrecht V Rivierzone Drechtsteden V Zuidrand (Haringvliet) Hellevoetsluis V Energie-infrastructuur Smart Grid Stormpoldergebied Krimpen ad IJssel V Weginfrastructuur Nieuwe verbindingsweg N210-Noord/Lekdijk Krimpenerwaard V Fiets-/voetveer Stormpolder-IJsselmonde Krimpen ad IJssel V Vernieuwing Haven Industrieel Complex Herontwikkeling EMK terrein Krimpen ad IJssel V A12 Corridor/Bleizo Multimodale ontsluiting Corridor A12 (Railterminal) Lansingerland O Automatisch Vervoer Leiden shuttle BioSciencePark Leiden O Campus Leiden Horeca op plein bêtacampus, Entreegebied Leiden O Gefaseerde bouw P-garage Leiden O Uitbreiding/aanpassing sportcentrum met 1500 m2 Leiden O Bedrijfsruimte voor 50 (door)startende ondernemers Leiden O Instituut voor Regeneratieve Geneeskunde Leiden O Uitvoering Leidse Ring Noord Leiden O Aanleg 'hartlijn campus BSP' Leiden O Opwaarderen 5 snelfietsroutes Leiden O Leiden Utrecht spoorverdubbeling Leiden O Uitbreiden fietsenstallingen nabij CS Leiden O Verplaatsen busstation naar westzijde CS Leiden O Herontwikkeling Stationsgebied Leiden O Instrumentation for Space Leiden O

14 Metropolitaan Landschap Groenstructuur Holland-Rijnland Leiden/Holland- V Rijnland Hart van groen blauwe netwerk Holland Rijnland/ Singelpark leiden Leiden/Holland- V Rijnland Blueport / Hollandse plassen Leiden/Holland- V Rijnland Rijn en Veenstreek Leiden/Holland- V Rijnland Metropolitaan Landschap De Vliet Leidschendam- V Voorburg Metropolitaan Landschap Monstersche sluis Maassluis V Lijndraaiersbrug Maassluis V Metropolitaan Landschap Koningsrust/Westgaag-Oostgaag/Maaslandse Dam Midden-Delfland V Internationaal hippisch Kenniscentrum MRDH/CHIO Midden-Delfland V Metropolitaan Landschap De Bernisse Nissewaard V Greenports Modernisering Glastuinbouw Ontsluiting glastuinbouwgebied Pijnacker West en Oost Pijnacker-Nootdorp V A12 Corridor/Bleizo Verbeteren ontsluiting bedrijvenparken en glastuinbouwgebieden Pijnacker-Nootdorp V Metropolitaan Landschap Ruijven Noord Pijnacker-Nootdorp V Greenports Next Step Food World Food Parc- Verwaarden reststromen Ridderkerk O World Food Parc - Productielocatie Duurzame Energie Ridderkerk O World Food Parc- Smart Logistics Ridderkerk O World Food Parc-Human Capital Pool Ridderkerk O World Food Parc - Freshcentre/Centre of expertise Ridderkerk O Automatisch Vervoer Rijswijk shuttle Plaspoelpolder, Broekpolder en Hoornwijck Rijswijk O Transformatie kantoren Rijswijk O Rotterdam Innovation District RID Programmering / accelerator Rotterdam O RDM Herontwikkeling grofsmederij Rotterdam O M4H Ontwikkeling Productiecampus Rotterdam O M4H Transformatie Marconiplein en Vierhavenblok Rotterdam O M4H Infrastructuurpakket Rotterdam O Central Business District Rotterdam Central District Rotterdam Rotterdam V Ontwikkelen Maritiem District Rotterdam V Hoboken-Museumpark Rotterdam V Rivieroevers binnenstad Rotterdam V Coolsingel Rotterdam V Greenports Next Step Food Food Innovation Fund Rotterdam V Personalised food Rotterdam V Onderwijs & Arbeidsmarkt instituut voor transitie Rotterdam V Metropolitaan Landschap Landgoederen Schiezone Rotterdam V

15 Rotte Rotterdam V Blauwe verbinding Zuidrand Rotterdam Rotterdam V Passantenhaven Rotterdam V Vernieuwing Haven Industrieel Complex Verdieping Nieuwe Waterweg Rotterdam V Bioraffinage Rotterdam V CCS-Road Rotterdam V Theemswegtracé Rotterdam V Actieplan Versterking Industrie Rotterdam - Moerdijk Rotterdam V Ontwikkeling offshore/maritieme industrie Maasvlakte 2 Rotterdam V Automatisch Vervoer Schiedam Metroshuttle en Havenshuttle Vijfsluizen Schiedam O Maritiem Service District Schiedam Herontwikkeling slibdepot en kadeherstel Wiltonhaven Schiedam O Realisatie opstapplaatsen watertaxi in combinatie met aanpak openbaar gebied Schiedam V Upgrading entree metrostation Vijfsluizen Schiedam V Reconstructie lokale infrastructuur Schiedam V Ontwikkelen uitvraag innovatieve maatregelen verminderen milieubelasting en Schiedam V vergoten leefbaarheid Verkenning Maritiem Onderwijs & Innovatiecentrum Schiedam Schiedam V Opwekking duurzame energie Verkenning mogelijkheden windenergie, hergebruik van energie en energiegrid Schiedam V Metropolitaan landschap Aanleg/verbetering fietsroute Westfrankelandsedijk volgens principe Hollandse Schiedam V Banen Aanleg natuurvriendelijke oevers en getijdennatuur Schiedam V Greenports Next Step Food Food Innovation Academy Vlaardingen O Metropolitaan Landschap Landgoederen Duin Horst en Weide Wassenaar V Verbinding groen N44 Wassenaar V Greenports Modernisering Glastuinbouw Stimuleringsfonds modernisering glastuinbouw (Oranjepolder) Westland V A12 Corridor/Bleizo Capaciteitsuitbreiding A12 en verbeteren uitstraling Zoetermeer V Doorontwikkeling Dutch Innovation Park Zoetermeer V Metropolitaan Landschap Vaarverbinding Zoetermeer Zoetermeer V Rotte-Rijn-Vliet Zoetermeer O

16 Categorie C: Bestuurlijk eigenaar: derden Thema Project Eigenaar Bestuurlijk trekker Rol MRDH T: Trekker O: Ondersteunend V: Volgend Automatisch Vervoer Delft - ResearchLab TU Campus Delft TU Delft MRDH O Truck platooning Havenbedrijf, TNO V Energietransitie mobiliteit Vehicle-to-grid charging stations Eneco/TENNET V Fieldlabs 2 VP Delta MRDH/PZH O The Green Village MRDH/PZH O Robovalley MRDH/PZH O Smart Integrator 4 Aero / Space MRDH/PZH O Dutch Optics Centre (DOC) MRDH/PZH O Medical Delta Living Labs MRDH/PZH O Big Data Innovatiehub MRDH/PZH O Digital Factory Composites MRDH/PZH O Dutch Windwheel Bloc/IQ MRDH/PZH O SMASH MRDH/PZH O Freshteq.NL MRDH/PZH O TIMA (Duurzaamheidsfabriek) Smart Metrology (Duurzaamheidsfabriek) MRDH/PZH/Dordrecht O MRDH/PZH/Dordrecht O Smart, Safe & Resilient Mainports MRDH/PZH O Additive Manufacturing MRDH/PZH O Proeftuin Delta Innovaties ZH MRDH/PZH O Fieldlab Blockchain Fox Hole Production Lab Havenbedrijf, CIC, Deloitte Digital Gateway Connected MRDH KPN, Vodafone, O Fox It, CGI Digital Port Havenbedrijf, TNO O Automated/Connected Mobility TNO, Connekt, DITCM, RET, Connexxion Vernieuwing Haven Industrieel Complex Waste2Chemical Akzo Nobel, Van Ganzewinkel, AVR, Enerkem, Air Liquide V V V V 2 Field labs zijn afzonderlijke projecten met afzonderlijke private eigenaren. Het netwerk van field labs wordt ondersteund voor MRDH en PZH.

17 A12 Corridor/Bleizo Transportium Dura Zoetermeer O Vermeer/Siemens Greenports Next Step Food Biobased greenport Westland Oostland (voorheen: Kas als Apotheek) WUR Lansingerland V Greenports Next Step Food Coolport Westland PZH V Metropolitaan Landschap Herinrichting Krimpenerhout Groen Alliantie Krimpen ad IJssel V

18 Bijlage 2.3 Projectenlijst (*) gerelateerd aan Roadmap Next Economy De 25 thema's Projecten/investeringen Categorie Rol MRDH Bestuurlijk eigenaar: instantie Bestuurlijk eigenaar: persoon Projectleider Beoogd resultaat Vier sporen Den Haag - Rotterdam Vier sporen Den Haag - Rotterdam Vier sporen Den Haag - Rotterdam Vier sporen Den Haag - Rotterdam 2 Next generation woonwijken (*) 1.1 Rijswijk - Delft Zuid A T MRDH Melanie Schultz (minister I&M)/Floor Vermeulen (PZH)/Pex Langenberg 1.2 Delft Zuid- Schiedam A T MRDH Melanie Schultz (minister I&M)/Floor Vermeulen (PZH)/Pex Langenberg 1.3 Schiedam - Rotterdam Centraal A T MRDH Melanie Schultz (minister I&M)/Floor Vermeulen (PZH)/Pex Langenberg 1.4 Internationale verbinding met Ruhrgebied A T MRDH Melanie Schultz (minister I&M)/Floor Vermeulen (PZH)/Pex Langenberg Willem Benschop Willem Benschop Willem Benschop Willem Benschop Eind 2016: Tracébesluit Afronden onderzoek Besluit realisatie voorjaar Verstedelijkingsstrategie A O PZH Adri Bom (PZH) Klaas Spannenburg Er moeten tot 2030 ruim woningen in stedelijk gebied bij komen. Hiervan kunnen woningen alleen nog worden gerealiseerd door verdichting en transformatie. Het gaat daarbij om dure locaties waarvoor nieuwe financieringsvormen moeten worden gevonden door aanpassing van beleid, wet- en regelgeving en vernieuwende samenwerking. Zeven gemeenten testen dit uit in acht gebiedsontwikkelingen: de City Deal Binnenstedelijk bouwen en transformatie. Resultaten zullen met het rijk worden besproken. Verdichting, transformatie en renovatie biedt naar schatting van het CPB perspectief op een investeringsimpuls van ca 1,6 miljard per jaar en ca fulltime banen. Next generation woonwijken Next generation woonwijken 2.2 Verduurzaming woningen VVE's A T MRDH Broer Duursma Een financieringsmogelijkheid voor energie besparende onderhoudsmaatregelen bij kleine VvE s (<10 appartementen) Uitgesplitst naar de verschillende fases: Fase 0: Overzicht private (co)financieringsopties energie bespaarleningen kleine VvE s (afgrond 05/2016), Fase 1: Start pilot energie bespaarleningen kleine VvE s in Rotterdam (afgrond, opzetten pilot niet gelukt 09/2016), Fase 2: Intentie voor private (co)financiering energie bespaarleningen kleine VvE s (12/2016), Fase 3: Intentie voor publieke (co)financiering energie bespaarleningen kleine VvE s (04/2016), Fase 4: Financieringsmogelijkheid voor energie besparende onderhoudsmaatregelen bij kleine VvE s (07/2017). 2.3 Wijkaanpak A T MRDH Cees Stoppelenburg Overzicht lopende trajecten verduurzaming (deskresearch, input gemeenten en platform) 5 cases binnen gemeenten uitwerken als leermateriaal; wat wordt er gedaan, vanuit welke motieven, wie zijn betrokken, wat loopt, wat niet en waarom, resultaten) Actie Fakton (businesscase werkgelegenheid (input voor de cases en BZK voor nationale verduurzamingsopgave), geënt op de wijken Rotterdam/Den Haag Contouren algemene aanpak op basis van eerste 3 bullets. (inclusief mogelijk vervolg afhankelijk van de resultaten) Lerend netwerk case-gemeenten (en wellicht breder). 3 Energie-infrastructuur 3.1 Cluster West A V PZH Han Weber (PZH), Pex Langenberg (Rotterdam), Joris Wijsmuller (Den Haag), Theo Duijvestijn (Westland), Stephan Brandligt (Delft), (+ HbR, WBR en Eneco) Energie-infrastructuur 3.2 Cluster Oost A V PZH Han Weber (PZH), wethouders gemeenten, bestuurder LTO, Heineken, Wbr, Nuon. Gerdien Priester/Arend Bosma/Astrid Madsen/Ted Zwietering Gerdien Priester Energie-infrastructuur 3.3 Lokale distributienetwerken A O PZH Han Weber (PZH) Tanja Haring Actieplan eind dec: go/no go voor leiding over West 2017-medio: Warmtefonds 2018-medio: einde engineeringsfase (verwachting) 2017-maart Businesscase private partners 2017-maart Uitvoeringstrategie gereed 2017-juni Uitvoeringsstrategie vaststellen Vervolgstappen afhankelijk van uitvoeringsstrategie Energie-infrastructuur 3.4 Smart Multi Commodity Grid (*) A O PZH Stedin/Eneco/ Havenbedrijf Energie-infrastructuur 3.5 Smart Grid Dordtse Kil IV B V Drechtsteden Jasper Mos/Rik van de Linden (Dordrecht) Energie-infrastructuur 3.6 Uitbreiding HVC Warmtenet Dordrecht naar Papendrecht Han Weber (PZH) Marco van Steekelenburg Oktober 2016: plan van aanpak incl business case Medio 2017: uitwerking project plan en start eerste pilots. (Mariahoeve en M4Havens, waterstofhub Oude Tonge) 2023: onderzoekprojectafronding, maar 2050 eindbeeld Afronding haalbaarheidsfase eind 2016 Besluitvorming smart grid begin 2017 Start uitgifte grond 2018 B V Drechtsteden Joke Reuwer-Verheij (Papendrecht) Uitwerken van de businesscase en het tekenen van de contracten in het voorjaar 2017 Eerste warmtelevering op zijn vroegst zomer Energie-infrastructuur 3.7 Smart Grid Stormpoldergebied B V Krimpen aan den IJssel Marco Oosterwijk (Krimpen a/d IJssel 4 Opwekking duurzame energie 4.1 Zon A V PZH Han Weber/Adri Bom (PZH) Edwin Perdijk Uitvoer pilots in 2017 Ruimtelijke strategie in 2017 Opwekking duurzame energie Opwekking duurzame energie 4.2 Wind (*) A V PZH Han Weber/Adri Bom (PZH) Hans Geerders 735,5 MW in 2020 (jaarlijkse Monitor Wind op Land door RVO) 4.3 Geothermie (*) A V PZH Han Weber (PZH)/Theo Duivesteijn (Westland) Tanja Haring Realisering van 3 projecten per jaar 5 Digital gateway 5.1 Connected MRDH (*) C O KPN/Vodafone/Fox It/CGI 5.2 Digital port (*) C O Havenbedrijf/TNO 5.3 Automated/connected mobility (*) C O TNO/Connekt/DITCM /RET/Connexxion 6 Automatisch Vervoer Last Mile/Vervoer op maat 5.4 Glasvezel Stormpolder en omgeving C V Krimpen aan den IJssel 6.1 Capelle aan den IJssel Parkhuttle Kralingse Zoom B O Capelle aan den IJssel Privaat Afronding eind 2016 Pex Langenberg /Dick van Sluis (Capelle aan den IJssel) Dennis Potter (Capelle aan den IJssel) In 2016 beslissingen door MRDH en gemeente Capelle aan den IJssel over het verlengen van de concessie tot 1 januari 2019 en noodzakelijk onderhoud van de huidige baan In het eerste kwartaal 2017 afronding haalbaarheidsstudie voor het nieuwe systeem. Dan is ook de financieringsstrategie rond voor het uitbreiden van de Parkshuttle als innovatief vervoerconcept en nieuwe overstapmogelijkheden in een nieuwe vervoershub Rivium-Campus. Bij positieve besluitvorming is deze nieuwe hub in januari 2019 operationeel, bij het ingaan van de nieuwe concessie en dienstregeling. Automatisch Vervoer Last Mile/Vervoer op maat Automatisch Vervoer Last Mile/Vervoer op maat 6.2 Rotterdam The Hague Airport shuttle RandstadRail Meijersplein A T MRDH Pex Langenberg Remco Derksen De aanbesteding start in september 2016 als onderdeel van de Marktplaats voor Infrastructuur van de Verkeersonderneming. Daarna is medio 2017 de technische invulling van de verbinding duidelijk en wordt besloten over de publieke investeringen in de infrastructuur en startdatum van de exploitatie. Eventuele aanleg van benodigde infrastructuur start voor 1 januari Schiedam Metroshuttle en Havenshuttle Vijfsluizen B O Schiedam Marcel Houtkamp (Schiedam) Lex Boersma (Schiedam) Eind 2016 is de haalbaarheidsstudie afgerond, inclusief de afstemming met MRDH en RET. Schiedam heeft de doelstelling om in het eerste kwartaal van 2017 investeringsbeslissing te nemen. Schiedam richt zich op gefaseerde in gebruik name in 2018 Automatisch Vervoer Last Mile/Vervoer op maat 6.4 Delft - ResearchLab TU Campus Delft C O Delft Theun Baller (TU Delft) Arjan van Binsbergen (TU Delft) De TU Delft besluit eind 2016 over het ResearchLab Delft, inclusief de zelfrijdende voertuigen Renault Twizy en het Campus Advanced Transport System (CATS). Medio 2017 zijn de eerste proefopstellingen gereed. Automatisch Vervoer Last Mile/Vervoer op maat 6.5 Leiden shuttle BioSciencePark B O Leiden Robert Strijk (Leiden) Chris de Vor Eind 2016 uitkomst verkenning. Opstellen projectplan op basis van verkenning innovatief vervoerssysteem als mogelijke oplossing voor het beter verbinden van de hele topcampus ism projectpartners. Automatisch Vervoer Last Mile/Vervoer op maat 6.6 Rijswijk shuttle Plaspoelpolder, Broekpolder en Hoornwijck B O Rijswijk René van Hemert (Rijswijk) Eind 2016 besluitvorming Rijswijk over of het volgende stappen wil zetten in het verkennen van een (zelfrijdende) shuttle service tussen treinstation Rijswijk en de Plaspoelpolder, Broekpolder en Hoornwijck. Automatisch Vervoer Last Mile/Vervoer op maat Automatisch Vervoer Last Mile/Vervoer op maat 6.7 Den Haag - Binckhorstshuttle B O Den Haag Tom de Bruijn (Den Haag) Eind 2016 is duidelijk of Den Haag automatisch vervoer als oplossing ziet om de drie treinstations beter te verbinden met het gebied zodat de transitie van de Binckhorst als onderdeel van het Central Innovation District wordt aangejaagd. 6.8 Transformatie onderkant OV en doelgroepenvervoer A T MRDH Pex Langenberg Rita Bakker Verkenning gereed per Bestuurlijke conferentie toekomst Maatwerkvervoer winter 2017 Start planstudie lente 2017 Besluitvorming planstudie najaar Truck Platooning (*) C V Havenbedrijf/TNO 7 Energietransitie mobiliteit 7.1 Zero emissie openbaar vervoer (*) A T MRDH Pex Langenberg Gert-Jan den Toom 2 busconcessies in 2017 en andere 2 busconcessies ibij volgende gunning. Energietransitie mobiliteit 7.2 Verduurzaming ov-infra A T MRDH Pex Langenberg Pim Uijtdewilligen Bestuurlijk besluit over verkenning (bijvoorbeeld zonnepanelen op daken ov-haltes). Energietransitie mobiliteit 7.3 Laadpalen elektrisch vervoer A T MRDH Pex Langenberg Gert de Visser In april 2016 is een regionaal plan van aanpak vastgesteld met de uitbreidingsambitie van meer dan laadpalen de komende 3 jaar. Rijksbijdrage van 2,4 mln euro verkregen Energietransitie mobiliteit 7.4 Proeftuinen energietransitie N470 en N211/Energy Highway N59 A V PZH Floor Vermeulen (PZH) Jonne Klaver Realisatie/uitwerking corridorplan 7.5 Vehicle-to-grid charging stations (*) C O Eneco/TENNET

19 De 25 thema's Projecten/investeringen Categorie Rol MRDH Bestuurlijk eigenaar: instantie Bestuurlijk eigenaar: persoon Projectleider Beoogd resultaat Transformatie kantoren en winkels 8.1 Transformatie kantoren en winkels A T MRDH René van Hemert (Rijswijk) Rogier Brinkhof * Capelle aan den IJssel: gebiedspaspoort (toekomstvisie) voor Rivium-Campus om samen met provincie en Ministerie van I&M de (her)ontwikkeling van Rivium te versnellen. * Rijswijk Plaspoelpolder: investering in entree van het gebied en sloop vijf kantoren. Hierna herontwikkeling met andere bestemming. Oplevering 18 units bedrijfsruimte bij Harbour Village. * Delft: verdere inrichting openbare ruimte van het stationsgebied. Invulling van de voor Delft en de MRDH geïdentificeerde vastgoedconcepten (in onderzoek commercieel perspectief Nieuw Delft ). * Den Haag: - Museumkwartier: investering 1 miljoen in openbare ruimte, circa 8 miljoen in realisatie Escher Museum en kleine projecten zoals pop-up musea in leegstaande kantoren en activiteiten in het kader van het Mondriaanjaar. - Beatrixkwartier: investeringen in openbare ruimte van station Laan van Noi en in The Hague Security Delta. Huisvesting statushouders in Ministerie van SZW. - Binckhorst Maanplein: investeringen in Impacteconomy ( 4 miljoen), aanpak buitenruimte ( 2 miljoen), begeleiding transformatieprojecten en werk aan omgevingsplan. * Vlaardingen: De eigenaar van Vijfsluizen is zich aan het bezinnen op zijn grondpositie en op de ontwikkeling van het gebied. * Schiedam Schieveste: o.a. opening bioscoop Euroscoop (12 zalen, in aanbouw). De beide bruggen over de Schie liggen er al, maar zullen dan operationeel zijn en aangetakt op het wegennet (afritten A20/rondweg Schieveste). * Rotterdam: - Rotterdam Centrum: herontwikkeling Coolsingel i.k.v. verbetering verblijfskwaliteit. Aanvang Forum (sloop m² kantoren ten gunste van woningbouw). - Prins Alexander: NS rondt de renovatie van station Prins Alexander af. In het kantorengebied Marten Meesweg renovatie Maxium, via een Green Loan (de eerste gecertificeerde groene lening). - Brainpark: op Brainpark 1 diverse plannen voor herontwikkeling en transformatie. - Rotterdam Airport: verbetering verblijfskwaliteit door toevoeging kleinschalige horeca en detailhandel 9 Weginfrastructuur 9.1 Oeververbindingen Rotterdam B O MRDH/Rotterdam Pex Langenberg (MRDH/Rotterdam) 9.2 Oeververbindingen Herontwerp Brienenoord Algeracorridor B O MRDH/Rotterdam/Ca pelle/krimpen ad Ijssel/Ridderkerk Melanie Schultz (minister I&M)/Pex Langenberg (Rotterdam)/Dick van Sluis (Capelle)/Marco Oosterwijk (Krimpen)/Volbregt Smit (Ridderkerk) Weginfrastructuur 9.3 A20 verdubbeling Nieuwerkerk Gouda A O Rijk/PZH Melanie Schultz (minister I&M)/Floor Vermeulen (PZH) Martin Guit Herman Roem (DGB) en Ton Klijnhout (RWS WNZ) Uitwerking in het kader van MIRT-Programma Rotterdam-Den Haag Idem bereikbaarheid Rotterdam Zuid Startbeslissing voor planuitwerking. Weginfrastructuur 9.4 Knooppunt A16 - N3, inclusief ontsluiting Dordtse Kil IV B V Drechtsteden Melanie Schultz (minister I&M) Januari 2017: bestuurlijke besluitvorming Juli 2017: start uitvoering 2019: oplevering Weginfrastructuur 9.5 Corridor Rotterdam - Antwerpen A O PZH Floor Vermeulen (PZH) Donald Broekhuizen Er zijn twee onderzoekstrajecten: (1) MIRT onderzoek bereikbaarheid Rotterdam-Den Haag. Onderzoek in analyse- en oplossingsrichtingenfase, loopt tot medio Tussen- en eindresultaten in o.a. ateliersessies en metropolitane debatten, o.a. dinsdag 29 november. (2) MIRT Onderzoek corridor Rotterdam- Antwerpen. Nieuw, nog niet gestart, geen planning. Weginfrastructuur 9.6 A4 Passage en Poorten & Inprikkers A T MRDH/Rijk/PZH/ Den Haag Melanie Schultz (minister I&M)/Tom de Bruijn (Den Haag) Start planuitwerkingsfase gereed realisatie. Weginfrastructuur 9.7 A4/N223 Den Hoorn, A4 - N470 Kruithuisweg - A13, A29/N487, A29/N217, A29/N59 Hellegatsplein, A12 / N219, A4 / N206, A20 Maasdijk, A20 Vlaardingen, A20 Maassluis Noordzijde, A20 Vlaardingen West, A20 Maassluis Zuidzijde, A15 IIsselmondse Knoop, A15 Aveling, A15 Hartelbrug, A15 Harmsenbrug (N57), A20 A T MRDH Melanie Schultz (minister I&M)/Floor Vermeuelen (PZH)/Pex Langenberg (Rotterdam)/Christel Mourik (Nissewaard) Weginfrastructuur 9.8 A15 traject Papendrecht - Gorinchem B V Dordrecht Floor Vermeulen (PZH) /Hans Tanis (Drechtsteden) Marcus Potters Voorjaar 2017: Shortlist knelpunten en oplossingsrichtingen. Bespreken in voorjaarsoverleg MIRT Start lobbytraject. Weginfrastructuur 9.9 Nieuwe verbindingsweg N210-Noord/Lekdijk B V Krimpen aan den IJssel Weginfrastructuur 9.10 Fiets-/voetveer Stormpolder-IJsselmonde B V Krimpen aan den IJssel Gerrit Boudesteijn (Krimpen aan den IJssel)/Pieter Neven (Krimpenerwaard) Marco Oosterwijk (Krimpen a/d Ijssel Verkenning Verkenning Weginfrastructuur 9.11 Fietsparkeren bij OV haltes A T MRDH René van Hemert Maya Weirauch 10 Vernieuwing Haven 10.1 Verdieping Nieuwe Waterweg B V Rotterdam Adriaan Visser/Maarten Edwin Hupkes Industrieel Complex Struijvenberg/Pex Langenberg Vernieuwing Haven 10.2 Bioraffinage (*) B V DSM Rene vd Plas Industrieel Complex Vernieuwing Haven 10.3 CCS-Road B V Rotterdam Ruud Melieste Industrieel Complex Vernieuwing Haven 10.4 Theemswegtrace B V Rotterdam Industrieel Complex Vernieuwing Haven 10.5 Actieplan Versterking Industrie Rotterdam - Moerdijk B V Rotterdam Miranda Janse Industrieel Complex Vernieuwing Haven 10.6 Ontwikkeling offshore/maritieme industrie Maasvlakte 2 B V Rotterdam Miranda Janse Industrieel Complex Vernieuwing Haven Industrieel Complex 10.7 Herontwikkeling EMK terrein B V Krimpen aan den IJssel Marco Oosterwijk (Krimpen a/d IJssel 10.8 Waste2Chemical (*) C O AkzoNobel/Van Ganzewinkel/AVR/E nerkem/air Liquide Bioraffinage/biobased: Waste 2 Chemical: Uitwerking businesscase door consortium en definitieve go/no-go CCS-Road Grant agreements en vergunningen najaar 2016, FID 1e kwartaal 2017, start aanleg 2018, start operationele fase Verdieping Nieuwe Waterweg: start uitvoering verdieping 2017 Ontwikkeling Offshore/maritieme industrie Maasvlakte2: Ontwerp bestemingsplan gereed, uitwerking TenneT-kabel Net op Zee Hollandse Kust Zuid Theemswegtrace: start realisatie 2017 Start uitvoering: april Oplevering: januari Schaalsprong metropolitaan openbaar vervoer 11.1 Schaalsprong regionaal openbaar vervoer Den Haag e.o A T MRDH Pex Langenberg /Tom de Bruijn (Den Haag)/Marc Rosier (Zoetermeer) Pim Uijtdewilligen/Frans Botma Besluit over netwerkverkenning. Schaalsprong metropolitaan openbaar vervoer Schaalsprong metropolitaan openbaar vervoer Schaalsprong metropolitaan openbaar 12 HOV Den Haag ZW - Rijswijk - Delft -Rotterdam 11.2 Samenloop Randstadrail E met Zoetermeerlijn 3/4 A T MRDH Pex Langenberg /Marc Rosier (Zoetermeer) Pim Uijtdewilligen Planstudie leidend tot projectbesluit + dekkingsvoorstel: medio Automatisering metro A T MRDH Pex Langenberg Pim Uijtdewilligen/Martin Guit Niet op korte termijn Schaalsprong regionaal openbaar vervoer Rotterdam e.o HOV Delft - Oostland - Rotterdam(Netwerkvisie Randstadrail Oostland) A T MRDH Pex Langenberg (Rotterdam) Pim Uijtdewilligen/Martin Guit Besluit over netwerkverkenning. A T MRDH Lennart Harpe (Delft)/Marc rosier (Zoetermeer) Pim Uijtdewilligen Besluit over netwerkverkenning. HOV Den Haag ZW - Rijswijk - Delft -Rotterdam 12.2 HOV Den Haag ZW - Rijswijk - Delft (Netwerkvisie Randstadrail Oostland) A T MRDH Pex Langenberg /Marc Rosier (Zoetermeer) Pim Uijtdewilligen Besluit over netwerkverkenning. 13 HOV Zoetermeer - Rotterdam 13.1 HOV Zoetermeer - Rotterdam (Netwerkvisie Randstadrail Oostland) A T MRDH Marc Rosier (Zoetermeer)/Albert Abee (Lansingerland) Pim Uijtdewilligen Besluit over netwerkverkenning. 14 Campus Leiden 14.1 a m2 horeca op plein betacampus m2 horeca in Entreegebied B O Leiden Willem te Beest (CvB Universiteit Leiden) Ferdi Poppelier 1. start placemaking, planvoorbereiding 2. bestemmingsplanprocedure Gorleus, start tender ontwikkeling gebouw Campus Leiden 14.1 b Gefaseerde bouw P-garage 1000 pp in en 700 pp in B O Leiden Willem te Beest (CvB Universiteit Leiden) Ferdi Poppelier Tender ontwikkeling Entreegebied, start parkeren op maaiveld Parkeergarage 1000 plaatsen. Exploiteren bestaande garage, in fase 2 (na realisatie eerste garage) sloop nieuwbouw. Campus Leiden 14.1 c Uitbreiding/aanpassing sportcentrum met 1500 m2 B O Leiden Willem te Beest (CvB Universiteit Ferdi Poppelier Opstarten planvorming Leiden) Campus Leiden 14.2 a Bedrijfsruimte voor 50 (door)startende ondernemers B O Leiden Thijs de Kleer (Stichting Biopartner) Thijs de Kleer Businesscase opstellen voor Biopartner gebouw 5 Campus Leiden 14.2 b Instituut voor Regeneratieve Geneeskunde B O Leiden Pancras Hoogendoorn (CvB LUMC) Ton Rabelink/Paul Bilars Uitwerken en implementatie actieplan, aangaan samenwerkingen. Campus Leiden Campus Leiden Campus Leiden 14.3 a Uitvoering Leidse Ring Noord (ongel.vl.kr. Plesmanlaan-Darwinweg-Vondellaan) 14.3 b Aanleg 'hartlijn campus BSP' naar historisch centrum van 2 km door reconstructie openbare ruimte 14.3 c Opwaarderen 5 snelfietsroutes naar/van Den Haag, Katwijk, Zoetermeer, Leiderdorp, Teylingen B O Leiden Robert Strijk (Leiden) Chris de Vor Uitvoeringsbesluit aanleg minimale variant. B O Leiden Robert Strijk (Leiden) Chris de Vor Opstelling projectplan ten behoeve van verkenning. Heeft relatie met AVLM traject 6.5. B O Leiden Robert Strijk (Leiden) Chris de Vor Maken van Realisatieafspraken met samenwerkingspartners (buurgemeenten, provincie) Campus Leiden 14.3 d Leiden - Utrecht (+ aansluitig HSL-Oost) 1. Invoering R-net in 2020; frequentieverhoging door toevoeging 2 sprinters/u en regionale stations 2. Invoering 'Limeslijn' in 2030 met snel, hoogfrequent, betrouwbaar, comfortabel tussen de economische groeiregio's Utrecht en Leiden B O Leiden Robert Strijk (Leiden) Chris de Vor Vervolgstappen nav uitkomsten NMCA en het toekomstbeeld OV. Start vervolgonderzoek toekomstperspectief Limeslijn. Campus Leiden 14.4 a Uitbreiden fietsenstallingen nabij CS B O Leiden Paul Laudy (Leiden) Sandra Minnesma Marktverkenning en besluitvorming exploitatie, ontwerp extra fietsenstallingen. Campus Leiden Campus Leiden 14.4 b Verplaatsen busstation naar westzijde CS en integreren in compacte, moderne (emissievrije) OVterminal 14.4 c Herontwikkeling Stationsgebied: realiseren bouwkavels en vastgoed voor in totaal ca m2 kantoor, 8500 m2 retail, 760 woningen en m2 leisure; verbreden en verfraaien 3 spoorwegonderdoorgangen B O Leiden Paul Laudy (Leiden) Han Wieringa Kaderbesluit verplaatsing busstation. B O Leiden Paul Laudy (Leiden) Robert van Bergehenegouwe Start bouw fase 1 Lorentz. Rijnsburgerblok K3/4 en YNS H1 contractvorming, bouwplanuitwerking en start bestemmingsplanproecdure. Campus Leiden 14.5 Instrumentation for Space B O Leiden dr. Frank Molster (manager PPS) LiS TOP/ dr. Aad van Strien (voorzitter bestuur LiS & LiS TOP) LiS & LiS TOP Marcel Gordijn Subsidie ontvangen in Opstarten nieuwe opleidingsrichting Ruimtevaart. Start opleiding 15 Campus Delft 15.1 a S-Strip collectieve voorzieningen B O Delft Tim van der Hagen/Ferrie Forster Liesbeth van Rietschoten

20 De 25 thema's Projecten/investeringen Categorie Rol MRDH Bestuurlijk eigenaar: instantie Bestuurlijk eigenaar: persoon Projectleider Beoogd resultaat 2017 Campus Delft 15.1 b Parkeergarage TU Delft Science Park B O Delft Tim van der Hagen/Ferrie Forster Liesbeth van Rietschoten Campus Delft 15.1 c Warmtenet (Delft) B O Delft Campus Delft 15.2 Bedrijfsverzamel gebouw voor doorgroeiers B O Delft Tim van der Hagen/Ferrie Forster Liesbeth van Rietschoten Campus Delft 15.3 a A13 aansluiting science park B O Delft Lennart Harpe (Delft) Michiel van Bokhorst Campus Delft 15.3 b A13 vierde rijstrook B O Delft Lennart Harpe (Delft) Michiel van Bokhorst Campus Delft 15.3 c Kruithuisplein vergroten capaciteit B O Delft Floor Vermeulen (PZH) Michiel van Bokhorst Campus Delft 15.3 d Kruithuisweg - Voorhofdreef ongelijkvloers B O Delft Lennart Harpe (Delft) Patrick van der Graaff Campus Delft 15.3 e Gelatine fietsbrug B O Delft Lennart Harpe (Delft) Jan Nederveen Uitvoeringsconvenant Campus Delft 15.3 f Gelatine fietstunnel spoor B O Delft Lennart Harpe (Delft) David Polman Meenemen in Viersporigheid Rijkswijk - Delft Zuid Campus Delft 15.3 g Faradaybrug B O Delft Lennart Harpe (Delft) Jan Nederveen Uitvoeringsconvenant Campus Delft 15.3 h Faraday fietstunnel spoor B O Delft Lennart Harpe (Delft) David Polman Uitvoeringsconvenant Campus Delft 15.3 i Beatrixlaan - Nijhofflaan ongelijkvloers B O Delft Lennart Harpe (Delft) Patrick van der Graaff Campus Delft 15.3 j De laatste kilometer fiets B O Delft CvB TU Delft Annemijn Cappenberg Campus Delft 15.3 k A13 fietstunnel Ruyven B O Delft Stephan Brandligt (Delft) Diny Tubbing Campus Delft 15.4 Stationsgebied B O Delft Lennart Harpe (Delft) Campus Delft 15.5 Aerospace Innovation Centre B O Delft Tim van der Hagen/Ferrie Forster Louis Roxs Campus Delft 15.6 Dutch Offshore Technology Centre B O Delft Tim van der Hagen/Ferrie Forster Louis Roxs Campus Delft 15.7 Biotech campus Delft B O Delft Frank Teeuwisse (DSM) Gerealiseerd Campus Delft 15.8 Flood Proof Holland B O Delft Tim van der Hagen/Ferrie Forster Liesbeth van Rietschoten Campus Delft 15.9 Proeftuin multi commodity smart grid B O Delft Tim van der Hagen/Ferrie Forster Liesbeth van Rietschoten 16 Rotterdam Innovation District Rotterdam Innovation District Rotterdam Innovation District Rotterdam Innovation District Rotterdam Innovation District 16.1 RID Programmering / accelerator B O Rotterdam 16.2 RDM Herontwikkeling grofsmederij B O Rotterdam 16.3 M4H Ontwikkeling Productiecampus B O Rotterdam 16.4 M4H Transformatie Marconiplein en Vierhavenblok B O Rotterdam 16.5 M4H Infrastructuurpakket B O Rotterdam 16.6 M4H Pilot Virtual Power Plant (*) C O Rotterdam/Siemens/ Eneco/ Havenbedrijf Adriaan Visser (Rotterdam) 1 De TP loodsen worden ontwikkeld (planvorming gestart) en de eerste innovatieve maakindustrie kan zich daar in 2017 gaan vestigen; 2 Citrusveiling is de planvorming gestart en hier vestigen zich in 2017 de eerste bedrijven De floating farm gaat in 2017 van start; 3 Transformatie (naar wonen) van de Europoint torens (II en III) Voor Ferro en Katoenveem vindt de marktconsultatie plaats, start herontwikkeling in 2017 mogelijk 4 De Rotterdam Science Tower wordt uitgebreidt met tenminste 5 extra verdiepingen 5 Start invulling Marconistrip. Afhankelijk van de gekozen samenwerking(s) vorm met het HBR wordt de gemeentelijke bijdrage aan de RID verder vorm gegeven onderstaande onderwerpen zijn afhankelijk van de keuzes die de komende maanden worden gemaakt: RID Programmering / accelerator RDM Herontwikkeling grofsmederij M4H Ontwikkeling Productiecampus 17 Central Innovation District & Security Delta Den Haag Central Innovation District & Security Delta Den Haag Central Innovation District & Security Delta Den Haag 17.1 HSD campus, Innovation centre, Museumkwartier, Binckhorsthaven B O Den Haag Karsten Klein/Boudewijn Revis/Rabin Baldewsingh/Joris Wijsmuller (Den Haag) 17.2 Nieuwe Schenkverbinding B V Den Haag Tom de Bruijn (Den Haag) Verkenning 17.3 Verlengde Velostrada B O Den Haag Tom de Bruijn (Den Haag) Planovrming Spuikwartier/Museumkwartier infrastructurele maatregelen. Innovation Center for Peace and Justice en Humanity Hub. Overkluizing Utrechtse Baan. 18 Central Business District Rotterdam Central Business District Rotterdam Central Business District Rotterdam Central Business District Rotterdam Central Business District Rotterdam 19 Internationale ontwikkeling Scheveningen Internationale ontwikkeling Scheveningen Internationale ontwikkeling Scheveningen 18.1 Central District Rotterdam B V Rotterdam Adriaan Visser/Ronald Schneider Jan Cees Blok (Rotterdam) 18.2 Ontwikkelen Maritiem District B V Rotterdam Adriaan Visser (Rotterdam) Jan Cees Blok 18.3 Hoboken-Museumpark B V Rotterdam Adriaan Visser (Rotterdam) Jan Cees Blok 18.4 Rivieroevers binnenstad B V Rotterdam Adriaan Visser (Rotterdam) Jan Cees Blok 18.5 Coolsingel B V Rotterdam Adriaan Visser (Rotterdam) Jan Cees Blok 19.1 Scheveningen Bad all weather proof, Innoport en kustverdediging B O Den Haag Karsten Klein/Boudewijn Revis/Rabin Baldewsingh/Tom de Bruijn (Den Haag) 19.3 Bereikbaarheid Scheveningen op piekmomenten B O Den Haag Tom de Bruijn (Den Haag) 19.4 Kustfietsroute B V Den Haag Tom de Bruijn (Den Haag) In 2017 wordt de uitvoering gestart van de in 2016 op gestelde nieuwe Ontwikkelvisie RCD met de focus op het Schieblock en de omgeving van CS begin 2017 volgt een nadere uitwerking en een planning voor 2017 e.v. De Kust (Uitvoeringsprogramma 'De Kust Gezond') NHH / Viscluster (Voortgang Scheveningen Haven) Zeilhaven Volvo Ocean Race, innoport Beach City Westduinweg Innovatiesubsidies en Agenda Scheveningen Bad 20 Fieldlabs 20.1 VP Delta C O MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Ruben Geradts (TU Delft) Realisatie x nieuwe proeftuinen van de 11 in totaal Fieldlabs 20.2 The Green Village C O MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Fieldlabs 20.3 Robovalley C O MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Fieldlabs 20.4 Smart Integrator 4 Aero / Space C O MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Fieldlabs 20.5 Dutch Optics Centre (DOC) C O MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Fieldlabs 20.6 Medical Delta Living Labs C O MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Jaron Weishut (Green Village) Raoul Oostenbrink (Robovalley) Joyce ten Holter/Anton Duisterwinkel (TU Delft/IQ) Bart Snijders (TNO) Rian Rijnsburger Start realisatie Residential Living Lab Start realisatie Co Creation Centre 4 inhoudelijke crossovers met SSMR o.a. i.r.t. IPC regeling Start realisatie RoboHouse 20 robotscans bij maakbedrijven regio 6 crossover projecten met Medical Delta o.a. i.r.t. IPC regeling Afronding kwartiermakersfase, afhankelijk van uitkomst formele start Fieldlab (anders uit regionaal investeringsprogramma) Ontwikkelplan Digitalisering Aero/Space sector Officiële opening op 19 november Realisatie DOC fonds Goedkeuring EFRO Sneller Gezond Thuis en daarmee formele start Medical Delta Living Labs 6 crossover projecten met RoboValley o.a. i.r.t. IPC regeling Fieldlabs 20.7 Automatisch Vervoer Last Mile A T MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Gert de Visser/Patrick van Norden Afronden kwartiermakersfase: eerste kwartaal 2017 Besluit tot oprichten Fieldlab AVLM Fieldlabs 20.8 Proeftuin Delta Innovaties ZH C O MRDH/PZH Piet Sleeking (Dordrecht) Karel Willems Project is reeds gestart. Oplevering van projecten in fases uiterlijk december 2020 Fieldlabs 20.9 Big Data Innovatiehub C O MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Martijn de Groot (Zotermeer) Formele opening (2017) X projecten op het snijvlak van Big Data en zelfredzaamheid Afspraken met onderwijsinstellingen over human capital vraagstuk Fieldlabs TIMA (Duurzaamheidsfabriek) C O MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Fieldlabs Additive Manufacturing C O MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Fieldlabs Smart, Safe & Resilient Mainports C O MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Fieldlabs Freshteq.NL C O MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Fieldlabs Dutch Windwheel (*) C O MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Fieldlabs SMASH C O MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Rein Meester (Dordrecht Duurzaamheidsfabriek) Jurjen Duintjer (Port of Rotterdam)/Jacqueline Schardijn (IQ) Peter de Bruijn (Studio Veiligheid) Toekenning Smart Industry keurmerk Fieldlab feestelijke bijeenkomst Proefopstelling inclusief metaalprinters gereed Officiële opening en World Delta Expo Congress november 16 4 inhoudelijke crossovers met TGV i.r.t. IPC regeling 2 nieuwe product/usercases via samenwerking SSRM Tjerk Gorter Officiële opening najaar 2016 X aantal internationale projecten Lennart Graaf (Bloc)/Sander 5 productinnovaties (proof of concepts): Smart Structure, Smart Skin, Smart Installations/ HVAC, van der Wal (IQ) Smart Grid en Integrated smart City Concept Feasibility study leidend tot go no go besluit in december 2017 voor tweede fase Sander Steenbrink (Boskalis)/Edward Gilding (IQ) 5/6 grote projecten getest in de praktijk Organisatie van x workshops Afronding kwartiermakersfase; werving middelen voor vervolg (publiek/privaat) Fieldlabs Digital Factory Composites C O MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Fieldlabs Smart Metrology (Duurzaamheidsfabriek) C O MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Frans van der Ven (Airborne) Rein Meester (Dordrecht Duurzaamheidsfabriek) Workshops, projecten, prototypes: nader te specificeren n.a.v. rondje fieldlabs Financiering en start NACRA project Toekenning Smart Industry keurmerk Fieldlab feestelijke bijeenkomst Financiering en start project Smart Metrology

21 De 25 thema's Projecten/investeringen Categorie Rol MRDH Bestuurlijk eigenaar: instantie Bestuurlijk eigenaar: persoon Projectleider Beoogd resultaat 2017 Fieldlabs Field lab infrastructuur A T MRDH/PZH Adri Bom ((PZH)/Ferrie Förster Fieldlab Blockchain (*) C O Havenbedrijf/CIC/ Deloitte Fox Hole Production Lab (*) C O Elske Janssens 10 crossoverprojecten 4 gemeenschappelijke sessies fieldlabprojectleiders 4 deelsessies op specifieke vraagstukken Openstelling IPC regeling specifiek voor Fieldlabs ZH crossoverprojecten X aantal EFRO toekenningen Fieldlabinfrastructuur X aantal projectbijdragen MRDH Analyse financieringsbehoefte en koppeling aan mogelijke bronnen Gebundelde vraagarticulatie richting vliegwiel tafels Rijk, Financiering, Europa en Public Affairs Aanvulling toolkit regionale brandingsstrategie met info fieldlabs Via Metropolitan Startup Lab specifiek geprogrammeerd op Fieldlabinfrastructuur Inbedding Fieldlabinfrastructuur in regionale startup scale up strategie Liaisonnetwerk overheidsfunctionarissen fieldlabprojectleiders Marktplaatssessie juni 2017 tussen startups, fieldlabs en overheidsfunctionarissen Inventarisatie knelpunten wet- en regelgeving in relatie tot innovatieopgaven fieldlabs Factsheet rol overheid in innovatie n.a.v. best practices in Europa Procesbegeleiding aanvraag Smart Industry Keurmerk voor x fieldlabs Uitbouw interregionale samenwerking Brabant en Vlaanderen Elk fieldlab gekoppeld aan minstens 1 onderwijsinstellingen op hbo/mbo niveau Opleidingsbehoefte in kaart, afspraken over ontwikkeling en uitvoer Vernieuwing curricula in kaart, afspraken over ontwikkeling en uitvoer X aantal docentstages X aantal Fieldlab stage- en projectopdrachten matchen 21 Greenport Modernisering glastuinbouw Greenport Modernisering glastuinbouw 21.1 Stimuleringsfonds Modernisering glastuinbouw (Oranjepolder) B V Westland Theo Duivesteijn/Arne Weverling (Westland) Antoon van de Ven Verplaatsen van 5 in de weg liggende woningen en herstructurering van glasareaal van 50 ha per jaar Greenport corridor (onderdeel van gebiedsontwikkeling A4-Veilingroute A20) A O Westland Bram Meijer (Westland)/Floor Vermeulen (PZH) Antoon van de Ven Faciliteren van 2 aardwarmteboringsinitiatieven Greenport Modernisering glastuinbouw 21.3 HOV Westland (onderdeel van integrale gebiedsontwikkeling centrale as) A T MRDH Bram Meijer (Westland)/Floor Vermeulen (PZH) Antoon van de Ven MKBA analyse van corridor, intentieovereenkomst met stakeholders over gezamenlijke doelen en afspraak met rijk over start verkenning in kader van MIRT Mainport-Greenport. Greenport Modernisering glastuinbouw 21.4 Ontsluiting glastuinbouwgebied Pijnacker West en Oost B V Pijnacker-Nootdorp José van Egmond/Piet Meltzer (Pijnacker-Nootdorp) Antoon van de Ven 1.1 Komkommerweg fase 1 : Realisatiefase 3e kwartaal e/3e kwartaal Komkommerweg fase 2 : PLanfase : 2016 Planverkenning incl. Finaciele mogelijkheden 2. Oostland, Oostelijke randweg. Realisatiefase; voorjaar eind Greenport Next step food 22.1 Food Innovation Academy B O Vlaardingen Ruud de Vries (Vlaardingen) Esther van de Velde Initiatief reeds gestart in eerste fase. Eerste studenten zijn begonnen in (BBL en BOL)In 2016 start er weer een groep. Greenport Next step food 22.2 World Food Parc- Verwaarden reststromen B O BAR Lennart van der Linden (Barendrecht)/Volbregt Smit (Ridderkerk)/Maarten Struijvenberg (Rotterdam) Sharon Janmaat Start onderzoeksfase Q2 2016, Oplevering onderzoeksfase Q4 2016, Start Implementatie Q Greenport Next step food 22.3 World Food Parc- Productielocatie Duurzame Energie B O BAR Lennart van der Linden (Barendrecht)/Volbregt Smit (Ridderkerk)/Maarten Struijvenberg (Rotterdam) Greenport Next step food 22.4 World Food Parc- Smart Logistics B O BAR Lennart van der Linden (Barendrecht)/Volbregt Smit (Ridderkerk)/Maarten Struijvenberg (Rotterdam) Greenport Next step food 22.5 World Food Parc-Human Capital Pool B O BAR Lennart van der Linden (Barendrecht)/Volbregt Smit (Ridderkerk)/Maarten Struijvenberg (Rotterdam) Christien van Grunsven Sharon Janmaat Sharon Janmaat Aanbestedingstraject loopt. Voor de zomer 2016 selectie partijen; in najaar 2016 selectie en gunning aanbiedingen. Onderzoek kan parralel plaatsvinden. Start onderzoeksfase Q Oplevering onderzoeksfase met businesscase op hoofdlijnen Q Uitgewerkte businesscase Q /2017 planvorming, vanaf 2018 implementeren Greenport Next step food 22.6 World Food Parc- Freshcentre/Centre of expertise B O BAR Lennart van der Linden (Barendrecht)/Volbregt Smit (Ridderkerk)/Maarten Struijvenberg (Rotterdam) Christien van Grunsven Planvorming 2016, realisatie 2017 Greenport Next step food 22.7 Food Innovation Fund B V Rotterdam Maarten Struijvenberg (Rotterdam) Nick vd Berg Deze zomer starten met verkennende gesprekken. Eind dit jaar een eerste intentieovereenkomst. Medio 2017 staat er een structuur die gevuld kan worden. Eind 2017 is het fonds gerealiseerd. Greenport Next step food 22.8 Bio Base Greenport Westland Oostland (Kas als apotheek) C V Lansingerland DB Greenport WO Samir Amghar Vier keer per jaar Ondernemersplatform Plantenstoffen voor rapportage, finetuning en update actieprogramma. Rapportage aan DB GPWO. Eind 2016 besluitvorming over Europees project met partners uit Nederland, Belgie, UK Greenport Next step food Onderwijs & Arbeidsmarkt instituut voor transitie B V Rotterdam Sharon Janmaat Formele start september oktober 2016 door minister Bussemaker, viering nieuwe samenwerkingsvorm en ambitie van het sluiten van de gehele onderwijskolom. Greenport Next step food Coolport Westland C V Westland Adri Bom (PZH) Gerard Wesseling 1- Selectie terreinen. 2- Go no go RWS en HBR. 3- Nauisch/technisch en bouwkundige verkenning. 4-Voorlopige begroting. 5- Go no go Participanten en stakeholders. 6-Uitwerken definitief logistiek concept, begroting en realisatieplan. Greenport Next step food Personalised food B V Rotterdam Maarten Struijvenberg (Rotterdam) Amelia Oei en Jeannette Leete Pilot met prostaatkankerpatiënten start in Stakeholdersmeeting september. Projectgroep als resultaat. Bijeenbrengen van lopende startups. Twee pilots in jan 2017-dec A12 Corridor/Bleizo 23.1 Transportium C O Privaat Q verwerving eigen vermogen. Q Due diligence en contracting. Q Detail engineering. Q Start realisatie. Q4/1 2019/20 Oplevering, start operatie. A12 Corridor/Bleizo 23.2 Logistieke hotspot A T Lansingerland Albert Abee (Lansingerland)/Adri Bom (PZH) Q2-Q3 uitwerking concept, Q4 besluitvorming, realisatie A12 Corridor/Bleizo 23.3 Capaciteitsuitbreiding A12 en verbeteren uitstraling B V Zoetermeer Marc Rosier (Zoetermeer) Het uitvoeren van de verkenning in 2016 A12 Corridor/Bleizo 23.4 Multimodale ontsluiting Corridor A12 (Railterminal) B O Lansingerland Albert Abee (Lansingerland)/Adri Bom (PZH) Mei 2016 draagvlak onderzoek gereed, eind 2016/begin 2017 besluitvorming, 2017 start bestemmingsplanprocedure, 2020 operationeel. A12 Corridor/Bleizo 23.5 Verbeteren ontsluiting bedrijvenparken en glastuinbouwgebieden B V Pijnacker-Nootdorp José van Egmond/Piet Meltzer (Pijnacker-Nootdorp) Verbetering bereikbaarheid: resultaat onderzoek eind A12 Corridor/Bleizo 23.6 Doorontwikkeling Dutch Innovation Park B V Zoetermeer Mariette Van Leeuwen/Marc Rosier/Isabelle Vugs (Zoetermeer) 24 Maritiem Service District Schiedam Lectoraat: start Opening station Bleizo en Van Tuyll: Big Data Innovatiehub: Extra opleiding/specialisatie: 2017/2018. Gebiedsontwikkeling: initiatieffase 2016, start Marketing/communicatie: marketingplan gereed 1e helft Maritiem Service District Schiedam B O Schiedam Nathalie Gouweleeuw (Schiedam) Bart Heinz Herontwikkeling slibdepot 2020 gereed. Herstructurering knooppunt Vijfsluizen eind 2017 gereed. Daarnaast investeert de gemeente in de periode voor circa 3 miljoen euro in de verbetering van de lokale infrastructuur, watertaxi- aanlegsteigers en OV/elektrisch vervoer en natuurontwikkeling in het havengebied. 25 Metropolitaan Landschap 25.1 a Landgoederen Duin Horst en Weide B V Wassenaar Leo Maat (Wassenaar) Lennert Langerak (Landschapstafel Duin, Horst en Weide) Metropolitaan Landschap 25.1 b Landgoederen Schiezone B V Rotterdam Joost Eerdmans / Ronald Schneider (Rotterdam) Maurits Heijbroek / Peter van Veldhoven (Rotterdam) Metropolitaan Landschap 25.1 c Verbinding Malieveld-Haagse Bos B V Den Haag Boudewijn Revis (Den Haag) planvorming 2017/2018, aanleg 2019/2020 Q1 2017: inventarisatie van wensen en mogelijkheden/ kosten etc. Q4 2017: document. 2019: uitwerking Er worden voor deelprojecten worden uitwerkingen gemaakt. Start uitvoering eerste deelplan medio Afronding gehele plan, sterk afhankelijk van beschikbaarheid middelen, rond Metropolitaan Landschap 25.1 d Molenvlietpark B V Den Haag Boudewijs Revis (Den Haag) Ivo Vermeulen (Den Haag) 2016: duidelijkheid over financiele bijdrage : uitvoering. Metropolitaan Landschap 25.1 e Koningsrust/Westgaag-Oostgaag/Maaslandse Dam B V Midden Delfland Govert van Oord (Midden-Delfland) Alle genoemde projecten en daarbij horende deelresultaten starten in 2016 / 2017 en zijn afgerond in 2019 Metropolitaan Landschap 25.1 f Ruijven Noord B V Pijnacker-Nootdorp Jaap van Staalduine (Pijnacker Nootdorp) / Arnoud Rodenburg (Midden-Delfland) Metropolitaan Landschap 25.1 g Rotte B V Rotterdam Joost Eerdmans (Rotterdam) / Jeroen Heuvelink (Lansingerland) / Rik van Woudenberg (Zuidplas) Pieter de Greef (Rotterdam) / Eric Rumpff (Recreatieschap Rottemeren) Metropolitaan Landschap 25.1 i Waaloevers B V Barendrecht Landschapstafel IJsselmonde Wietske Wolf-Lutz (Barendrecht) Metropolitaan Landschap 25.1 j Noordrand B V Hellevoetsluis Peter Hofman (Hellevoetsluis) 1e besluitvormingsmoment: oktober 2016 concept visie + businesscase. Realisatie vanaf 2016 t/m Momenteel worden de groene - en blauwe structuren in het gebied aangelegd/versterkt en recreatieve verbindingen gerealiseerd. Programma Rivieroevers is in maart 2016 door het college van B&W van Rotterdam vastgesteld. Voor vergroening deel oever van de Rotte met aanleg fiets- en wandelroute (Lombardkade/Steigersgracht) wordt een schetsontwerp uitgewerkt en geraamd. Najaar 2016 visie gereed inclusief uitvoeringsprogramma Metropolitaan Landschap 25.1 k Zuidrand (Haringvliet) B V Hellevoetsluis Peter Hofman (Hellevoetsluis) Metropolitaan Landschap 25.1 l Internationaal hippisch Kenniscentrum MRDH/CHIO B V Midden Delfland Govert van Oord (Midden-Delfland) 2016 oprichting Stichting Center Equesterian Expertise & Knowledge. Start MBO-opleiding 1 augustus 2016 (is definitief) Metropolitaan Landschap 25.1 mherinrichtig Krimpenerhout C V Krimpen aan den IJssel Gerrit Boudestein (DB-lid Groenalliantie Midden-Holland e.o) Henk Werksma (Groenalliantie Midden- Holland e.o) SO in oktober 2016 / DO in zomer 2017 / uitvoering 2017/2018 Metropolitaan Landschap 25.2 Groenstructuur Holland-Rijland B V Holland-Rijnland Kees den Ouden (Holland Rijnland) Marcel Gordijn Opstellen projectplannen. Realisatie van deelprojecten. Metropolitaan Landschap 25.3 Hart van groen blauwe netwerk Holland Rijnland/ Singelpark leiden B V Holland-Rijnland Kees den Ouden (Holland Rijnland) Marcel Gordijn Uitvoering eerste deelprojecten. Planvorming nieuwe projecten. Metropolitaan Landschap 25.4 a Hollandse banen A T MRDH René van Hemert (Rijswijk) / Floor Vermeulen (PZH) Linda Frinking/Helmut Thoele&Wil de Moor Q besluitvorming over 2 pilottrajecten, 2018 start uitvoering pilots Metropolitaan Landschap 25.4 b Metropolitane fietsroutes A T MRDH Pex Langenberg Ron van Noortwijk Visie voor netwerk en verkenningen voor twee routes. Metropolitaan Landschap 25.5 a Monstersche sluis B V Maassluis Sjef Evers (Maassluis) Jan Freie

22 De 25 thema's Projecten/investeringen Categorie Rol MRDH Bestuurlijk eigenaar: instantie Bestuurlijk eigenaar: persoon Projectleider Beoogd resultaat 2017 Metropolitaan Landschap 25.5 b Lijndraaiersbrug B V Maassluis Kees. Pleijsier (Maassluis) Jan Freie 2017 Metropolitaan Landschap 25.5 c Rijnerwatering B V Den Haag Boudewijn Revis (Den Haag) Toegevoegd aan het vaarnetwerk in 2017 Metropolitaan Landschap 25.5 d De Vliet B V Leidschendam- Voorburg Metropolitaan Landschap 25.5 e De Bernisse B V Nissewaard Floor Kist (Leidschendam-Voorburg / Duin, Horst en Weide) Lennert Langerak (Landschapstafel Duin, Horst en Weide) 2016: Financieringsstrategie op orde, regionale businesscase, aanscherping project scope, 2017 nadere planuitwerking en start realisatie eerste programma onderdelen, realisatiefase loopt door tot in 2020 Metropolitaan Landschap 25.5 f Blauwe verbinding Zuidrand Rotterdam B V Rotterdam Joost Eerdmans (Rotterdam) / Monhemius (Barendrecht) / Goedknegt Albrandswaard) / Struik (WS Hollandse Delta) Metropolitaan Landschap 25.5 g Rotte-Rijn-Vliet B O Zoetermeer Robin Paalvast / Kees van Velzen (Holland-Rijnland) Carl Andriessen 1e fase is al gestart en delen zijn al afgerond. 2e fase doortrekken van Blauwe verbinding over de Waal moet nog nader worden uitgewerkt. Q1 start haalbaarheidsstudie, Q3 besluitvorming over go/no go Metropolitaan Landschap 25.5 h Vaarverbinding Zoetermeer B V Zoetermeer Robin Paalvast (Zoetermeer) Onderzoek en samenspraak eind 2016 Metropolitaan Landschap 25.5 i River Art B V Drechtsteden Piet Sleeking (Dordrecht) maart 2016 oplevering eerste project Metropolitaan Landschap 25.5 j Hollandse Utrechtse Plassen/Bluepoort B V Holland-Rijnland Kees den Ouden (Holland Rijnland) Marcel Gordijn Opstellen uitvoeringsprogramma. Metropolitaan Landschap 25.5 k Hollandse Utrechtse Plassen/Rijn en Veenstreek B V Holland-Rijnland Kees den Ouden (Holland Rijnland) Marcel Gordijn Opstellen uitvoeringsprogramma. Metropolitaan Landschap 25.5 l Passantenhaven B V Rotterdam Joost Eerdmans (Rotterdam) Er is nog geen concrete planning omdat financiering ontbreekt Metropolitaan Landschap 25.6 Rivierzone B V Drechtsteden Walter de Vries Groene Poort Zuid is reeds in uitvoering - loopt nog meerdere jaren. Getijdenparken Mallegat en Nassauhaven worden volgend jaar opgeleverd. Uitvoering Maasboulevard e.o (deel bij Tropicana) en getijdenpark Brienenoord De Esch start in Groene Poort-Noord, vooroever Oeverbos en Maashaven naar verwachting in Schiehaven en Huys ten Donck 2020 en later. Metropolitaan Landschap 25.7 Verbinding groen N44 B V Wassenaar Bert Doorn (Wassenaar) Michael van Leeuwen Metropolitaan Landschap 25.8 Inpassing Viersporigheid Central Park A T MRDH Q1 2017: opdrachtformulering voor studie inpassing viersporigheid Central Park

23 Bijlage 2.4 Grote Marktstraat 43 Postbus CB Den Haag Telefoon Internet: Bankrekeningnummer: NL96 BNGH M E M O KvK nummer: Aan Bestuurscommissie EV CC DT MRDH Datum 25 oktober 2016 Van Bart Nijhof Telefoon Onderwerp Public Affairs Investeringsprogramma Aanleiding Met het regionaal investeringsprogramma kent de regio Rotterdam-Den Haag, lopend van Leiden tot Dordrecht, voor het eerst in de geschiedenis één visie en één investeringsprogramma ter versterking van de regionale economische structuur. Visie en programma zijn regionaal breed gedragen: publiek én privaat. Het nationale discours richt zich steeds meer op het versterken van de grootstedelijke gebieden. Met andere woorden: er is momentum. Voor de verwezenlijking van het programma is actieve deelname van de rijksoverheid onontbeerlijk. In maart 2017 zijn er Tweede Kamerverkiezingen en wordt gestart met de formatie van een nieuw kabinet. Met een gecoördineerde regionale lobby in aanloop naar verkiezingen en formatie willen we de betrokkenheid van het rijk in de aankomende kabinetsperiode stevig verankeren. Om de regionale lobby te coördineren is er een werkgroep public affairs gestart. Werkgroep public affairs De werkgroep public affairs wordt getrokken door de MRDH en is georganiseerd langs de lijnen van de Economische Programmaraad Zuidvleugel (EPZ). Doel van de gezamenlijke public affairs aanpak is verankering van de visie en projecten van het regionale investeringsprogramma in het regeerakkoord, zodat actieve betrokkenheid (financieel en inhoudelijk) in de aankomende kabinetsperiode gerealiseerd wordt. De werkgroep komt eens in de drie weken samen. Dit zal in aanloop naar de verkiezingen geïntensifieerd worden. Rol werkgroep: Organiseren van bestuurlijk commitment in de eigen organisatie op de regionale lobbystrategie Uitdragen van één kernboodschap rondom regionaal investeringsprogramma (zie bijlagen voor concept kernboodschap) Zorgdragen dat lobby-activiteiten individuele deelnemers passen binnen de kernboodschap van het regionaal investeringsprogramma en binnen dit frame geplaatst worden Overzicht en coördinatie op regionale lobby-activiteiten Afstemming met andere trajecten (G4, REOS, Rijkstafel) Organisatie van specifieke activiteiten ten behoeve van het uitdragen van de kernboodschap 1