Nulmeting en inrichtingsplan IODS-percelen provincie Zuid-Holland, onderdeel Keenwetering. R.J.S. Terlouw

Transcriptie

1 Nulmeting en inrichtingsplan IODS-percelen provincie Zuid-Holland, onderdeel Keenwetering R.J.S. Terlouw

2 COLOFON: bui-tegewoon, groenprojecten publicatie Ouderkerk aan den IJssel, januari Versie : Definitief Auteur : R.J.S. Terlouw. Fotografie : D. Buisman. In opdracht van : Provincie Zuid-Holland, de heer J. de Jong Disclaimer: De inhoud van dit rapport is met uiterste zorg samengesteld. De informatie in dit document wordt aangeboden zonder enige garantie. BUI-TEGEWOON, groenprojecten sluit alle aansprakelijkheid uit voor enigerlei directe of indirecte schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit of verband houdt met het gebruik van dit document. Niets uit dit rapport mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt door middel van drukwerk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder schriftelijke toestemming van BUI-TEGEWOON, groenprojecten en de opdrachtgever, noch zonder toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd.

3 INHOUDSOPGAVE 1. Samenvatting Inleiding Werkwijze Gebied Resultaten bureau- en veldonderzoek Huidig beheer Ontsluiting en inrichting Milieu- en watercondities Externe beïnvloeding Ruimtelijke condities Structuur Bodem en water Resultaten veldbezoeken Kwaliteitsbepaling conform SNL-systematiek 7. 6 Conclusies, suggesties en aanbevelingen Inrichtingsplan Toekomstig beheer Gebruikte literatuur en informatiedragers. 13. BIJLAGEN: 1]. Samenvatting van afbakening en kwaliteit bepaling N13.01 Vochtig weidevogel grasland. 2]. Inrichtingsschets Keenwetering op A4-formaat. 3] Voorbeelden inrichting principes.

4

5 1]. Samenvatting. In het kader van gebiedsafspraken heeft Provincie Zuid-Holland op zich genomen om 100 hectare extra weidevogelnatuur te begrenzen en ontwikkelen. In 2016 wil de provincie de nog te realiseren 20 hectare afronden. Om dit te bereiken is voorgenomen om circa 17 hectare grond in eigendom bij de Provincie te verkopen met een weidevogeldoelstelling. Via het faciliteren van particulier natuurbeheer en of eventuele extra inzet van provinciegronden zal de taakstelling worden gerealiseerd. Om de gebiedsdoelen na overdracht te borgen heeft Provincie Zuid-Holland, Bui-TeGewoon groenprojecten opdracht verstrekt voor elk van de vijf onderscheiden deelgebieden een nulmeting, met potentiebepaling uit te voeren en een inrichtingsplan met beheeradvies op te stellen. Voor het onderhavige deelgebied Keenwetering is geconcludeerd dat het perceel op zich een matige ligging voor een weidevogeldoelstelling heeft als gevolg van de nabijheid van opgaande elementen waarin zich predators bevinden en een verkeersweg aan de noordzijde. Op basis van het voorkomen van graslandbroeders in het verleden en de nabijheid van populaties zowel ten zuiden als noordwesten wordt het gebied bij een voldoende inrichting en toegespitst beheer potenties voor graslandzangers, eendachtige en steltlopers als kievit en tureluur toegedacht. Om deze doelstelling te kunnen behalen is het verlagen en van aangepast beheer voorzien van de oevers wenselijk. Daarnaast wordt voorgesteld de greppels te profileren, een voorjaarsplas-dras te realiseren en een deel van het perceel door te zaaien met een gebiedseigen kruidenmengsel. Voor het beheer wordt een splitsing in maaidata voorgesteld en een toegespitst begrazingsregiem. Naast belangen van soorten uit de weidevogelgemeenschap, zullen ook amfibieën en aquatische fauna kunnen profiteren van de voorgestelde maatregelen. De voorgestelde oeverprofileringen zullen daarnaast bijdragen aan algemene en biologische waterkwaliteit. 2]. Inleiding en doel. Provincie Zuid-Holland heeft gebiedsafspraken gemaakt in het kader van de integrale ontwikkeling tussen Delft en Schiedam (IODS) met betrekking tot de herontwikkeling van dit gebied in combinatie met de aanleg van Rijksweg A4 door Midden Delfland. Eén van de onderdelen betreft het realiseren van 100 hectare extra weidevogelnatuur. Als onderdeel van de IODS afspraken is de provincie, in overleg met de gebiedspartners, voornemens 3 locaties, met gezamenlijk circa 17,4 hectare grasland, in eigendom bij de provincie Zuid-Holland over te dragen met een taakstellende opdracht voor het realiseren van weidevogelnatuur. Voor een oppervlakte van circa 2,7 hectare in eigendom van de provincie wordt overwogen deze aanvullend in te zetten. Daarnaast is men voornemens op circa 2,6 hectare, aangrenzend aan provinciale percelen, in samenwerking met de betreffende agrarisch eigenaar, een weidevogeldoelstelling via particulier natuurbeheer (SKNL) te ontwikkelen. Om de gebiedsdoelen na overdracht te borgen heeft de provincie Zuid-Holland Bui-TeGewoon, groenprojecten verzocht voor elk van de vijf te onderscheiden deelgebieden een nulmeting met potentiebepaling uit te voeren, een inrichtingsplan op te stellen en beheeradviezen te formuleren. De documenten waarin over de uitwerking van deze opdracht wordt gerapporteerd zullen onderdeel uitmaken van de informatie die bij verkoop van de betreffende percelen wordt verstrekt. Opnemen van adviezen met betrekking tot inrichting en beheer, vanuit de onderhavige rapportage of via een gelijkwaardig eigen plan van de aspirant koper, kan leiden tot een hogere kwalitatieve waardering bij de beoordeling van de biedingen. De onderhavige rapportage heeft betrekking op onderdeel Keenwetering van deze opdracht. 1

6 3]. Werkwijze. Om inzicht te verkrijgen in het gebied is gestart met een bureaustudie waarbij digitale kaartbeelden, bodem- en water gerelateerde gegevens, historisch grondgebruik en actuele waarnemingen en inventarisaties van flora en fauna zijn geraadpleegd. Tijdens oriënterende veldbezoeken op 26 augustus, 27 oktober 2015 en 14 januari 2016 zijn de gebiedskarakteristiek, toegankelijkheid, staat van onderhoud, het actuele grondgebruik en de waarden en potenties als weidevogelgebied beoordeeld. Tijdens de bezoeken zijn contacten gelegd met de gebruikers van de percelen en hebben waar mogelijk informatieve gesprekken plaatsgevonden. 4]. Gebied. Het perceel van onderdeel Keenwetering is gelegen ten oosten van de Zouteveenseweg in Schipluiden, direct ten zuiden van eendenkooi Schipluiden en weergegeven op het kaartbeeld in figuur 1 onder nummer 2. De oppervlakte bedraagt circa 8,4 hectare. Het gebied bestaat uit vier percelen die door middel van een overpad vanuit het westen en noorden zijn ontsloten met een damverbinding naar aangrenzende percelen in eigendom bij de Vereniging Natuurmonumenten. In het Provinciaal natuurbeleid maakt het gebied onderdeel uit van het Nationaal Natuur Netwerk (NNN) als weidevogelgrasland ( /kaarten/ehs). Figuur 1. Ligging. 2

7 5]. Resultaten veldbezoeken, interviews en bureaustudie Huidig beheer. Het gebied wordt vanuit een geliberaliseerd pachtcontract beheerd door de voormalig eigenaar die de gronden in een ruilverkaveling heeft overgedragen nadat zijn oorspronkelijke eigendommen werden doorsneden door het tracé van de nieuwe Rijksweg A4. Naast de onderhavige percelen heeft deze pachter nog een zuidelijk gelegen perceel van circa 3 hectare in eigendom wat over de betrokken percelen wordt ontsloten. In het gesprek wordt vermeld dat de percelen sedert de eigendomsoverdracht in pacht terug zijn genomen. Het betreft een los gebruik dat jaarlijks via geliberaliseerde pacht wordt uitgegeven door voorheen Bureau Beheer Landbouwgronden en sinds kort door de Provincie Zuid-Holland. Op de percelen rust een beperkte gebruiksbeperking op basis van een weidevogeldoelstelling. In de periode 01 april - 01 juni is geen beweiding of landbewerking toegestaan De eerste snede wordt na 01 juni geoogst, gevolgd door een extensieve naweide met kalveren of jongvee. Bemesting heeft volgens reguliere agrarische normen plaatsgevonden. Chemische bestrijding is uitsluitend pleksgewijs toegestaan. Slootschoning en greppelonderhoud vindt jaarlijks plaats Ontsluiting en inrichting. De inrichting van de percelen ten bate van ontsluiting en beheer is goed verzorgd. Aan de zuidzijde is evenwijdig aan Rijksweg A4 een ontsluiting via een dammenrij gelegen. Dit betreft de oorspronkelijke ontsluiting waarover overpad voor de zowel onderhavige percelen als het zuidelijk gelegen perceel in eigendom van de familie Konijnenburg is gerealiseerd. In overleg met de Vereniging Natuurmonumenten, de eigenaar van de percelen waarover de ontsluiting oorspronkelijk was gesitueerd is, ten bate van de rust voor eendenkooi Schipluiden, een nieuwe ontsluiting gerealiseerd. Dit is gebeurd door de aanleg van twee damverbindingen vanaf een smal perceel ten westen van de eendenkooi. Of met de realisatie van de nieuwe ontsluiting ook het formeel zakelijk recht is gewijzigd of gevestigd is onbekend. Via het meest zuidelijke van de bij de inrichting betrokken percelen moet het particuliere perceel van de familie Konijnenburg worden bereikt. Hiervoor moet overpad door de beoogde IODS weidevogelpercelen worden verkregen. Om de rust te waarborgen binnen het weidevogelgebied is het wenselijk om de achter in het perceel gelegen dam te verplaatsen naar de westzijde, zodat verstoringen door passage in het broedseizoen minimaal kunnen zijn en geen discrepantie tussen de maaidata van het perceel met een weidevogeldoelstelling en het perceel in regulier agrarisch gebruik optreedt. Een weergave van de oorspronkelijke en huidige ontsluitingen is opgenomen als figuur 2. Figuur 2 informatie omtrent ontsluiting van de percelen. 3

8 5.3. Milieu- en watercondities. De beoordeling van abiotische condities wordt gedaan op basis van interne water- en milieucondities (standplaatsfactoren). Voor weidevogelgrasland zijn hoge waterstanden optimaal, omdat daarbij de gewasproductie pas later op gang komt, door de betere vochtvoorziening de bodem goed permeabel is en regenwormen dichter aan de oppervlakte blijven. Goed weidevogelgrasland wordt daarom doorgaans gekenmerkt door hoge grondwaterstanden in de late winter en het voorjaar. Het perceel Keenwetering heeft een gemiddelde drooglegging van 0.25 tot 0.35 meter. Lokaal langs de greppels is de drooglegging iets kleiner. De ten noorden gelegen eendenkooi met aangrenzende graslanden heeft een (eigen) hoger waterpeil. Desgewenst kan het onderhavige weidevogelgebied vrij eenvoudig worden aangetakt op dit peil. In de huidige situatie voldoet het perceel naar verwachting reeds aan het criterium zoals gesteld in de BIJ12 systematiek (80% van de oppervlakte met een grondwaterstand in maart-juni < 0.45 meter onder het maaiveld). Op basis hiervan scoort deze locatie conform de BIJ12 systematiek als goed Externe beïnvloeding. De externe beïnvloeding van weidevogelgrasland wordt bepaald door randverstoringen, de oppervlakte en de lengte/breedte. Voor weidevogelgrasland wordt het aspect externe beïnvloeding i.t.t. de botanische graslandtype niet toegepast in de BIJ12 beoordeling. Hiervoor wordt een oppervlakte kwalificering gehanteerd via beoordeling onder het thema ruimtelijke condities. Hoewel het aspect dus niet meeweegt in de afbakening en kwaliteitsbepaling volgens de BIJ12 systematiek voor het doeltype vochtig weidevogelgrasland achten wij dit aspect wel van belang met betrekking tot de potentiebepaling. De ligging, grenzend aan Rijksweg A4, alsmede in de nabijheid van opgaande beplantingen die behoren bij de eendenkooi Schipluiden en een geriefbosje maakt dat er zowel een verstoorde zone aanwezig is als dat de ligging zich binnen de actieradius van predators (kraai, buizerd, havik, vos) bevindt. Op basis van bovenstaande aspecten zal het gebied naar verwachting minder geschikt zijn voor de meer kritische graslandbroeders ten opzichte van open ruimte en storingsbronnen. Soorten als scholekster, kievit, graslandzangers en sommige eendachtige zullen echter bij een goede inrichting en afgestemd beheer naar ons inzicht mogelijkheden kunnen vinden op het onderhavige perceel. In het recente verleden (2008) was in het onderhavige gebied nog een goede weidevogelstand aanwezig, waarin ook kritische soorten als grutto, slobeend en veldleeuwerik zijn aangetroffen (bron: Inventarisatie gegevens Vereniging Natuurmonumenten). Door de weidevogelwacht Schipluiden wordt het voorkomen van de patrijs in de directe nabijheid gemeld, alsmede het tot voor enige jaren terug voorkomen van grutto en veldleeuwerik in de directe omgeving (mond.med. J.Kleijweg, weidevogelwacht Midden-Delfland). Aanvullende maatregelen voor deze soorten zouden derhalve kansrijk kunnen zijn Ruimtelijke condities. Onder ruimtelijke condities wordt in de kwaliteitsbeoordeling vanuit de SNL systematiek de oppervlakte en de ligging ten opzichte van vergelijkbare natuurdoeltypen verstaan. Het onderzoeksgebied ligt nabij het natuurgebied eendenkooi Schipluiden van de Vereniging Natuurmonumenten. De graslandpercelen van dit natuurgebied hebben een op graslandtypen afgestemd beheer. Ten noorden van de eendenkooi liggen percelen die in agrarisch natuurbeheer ten bate van weidevogeldoelen zijn genomen door de families Post en Boekesteijn. Hierin wordt onder andere een plas-dras van circa 1 hectare in stand gehouden. Tijdens een in 2015 gehouden broedvogelinventarisatie zijn echter vrijwel geen territoriale weidevogels meer in de directe omgeving van het projectgebied waargenomen (Bron: weidevogelwacht Midden Delfland, 2015). Het beoogde SNL type van het onderhavige perceel betreft vochtig weidevogel grasland (N13.01) Hiermee valt het onderzoeksgebied, conform de BIJ12 beoordeling systematiek, in de categorie oppervlakte <25 ha maar verbonden met andere graslandbeheertypen. Bij de kwalificatie m.b.t. ruimtelijkkwaliteit volgens de BIJ12 beoordeling levert dit een beoordeling van matig op. 4

9 5.6. Structuur. Voor vochtig weidevogelgrasland is de structuur van zowel de vegetatie, de bodem als het landschap van belang. Vochtig weidevogelgrasland van goede kwaliteit heeft een open karakter zonder opgaande elementen in de centrale ruimte, waardoor de dekking voor predators beperkt is. Naast de overwegende korte grazige vegetaties is ook enig mozaïek gewenst van hoge en lage gras- en kruidenvegetatie en een rijk begroeide slootkant voor voedsel en dekking van de kuikens en als broedbiotoop voor eendachtige. Gradiënt- en bloemrijke vegetaties, zijn van belang, terwijl ook een reliëfrijke bodem kan bijdragen aan de structuur van het gebied. Dit mozaïek kan worden verkregen door een afwisseling in tijdstip en vorm van beheer (maaien, begrazen, bemesten, begreppelen) en wordt niet meegewogen in de afbakening en kwalificeringscriteria vanuit de BIJ12 systematiek. Door middel van aanpassingen en inrichtingsmaatregelen bij de ingebruikname met een weidevogeldoelstelling kan het aspect structuur wel worden verbeterd. Om dit gericht te kunnen toepassen is inzicht in de actuele situatie wenselijk. In de huidige situatie geldt dat perceel Keenwetering een goede bodemreliëf kent als gevolg van de talrijk aanwezige greppels. De relatief brede percelen hebben een strokenpatroon waarbij op circa elke 10 meter een greppel is gelegen. De vegetatiestructuur is eenvormig, waarschijnlijk als gevolg van een vrij uniform beheer in het recent verleden. De situatie kan voor weidevogeldoelen worden geoptimaliseerd door oevers van sloten te profileren over een grotere breedte, via een lokale maaiveld verlaging langs een greppel een plasdras situatie te realiseren en gerichte inzaai met een toegespitst gras-kruidenmengsel toe te passen. Wanneer het inzaaien aansluit bij de zes kilometer lange ingezaaide kruidenberm (de Honey Highway) langs de nieuwe Rijksweg A4, wordt het effect van deze maatregel versterkt. Vanuit weidevogelwacht Midden-Delfland is verzocht om enkele banen van grof rivierzand in stroken aan te brengen. Met deze maatregel zal lokaal een meer open zode en een structuur door groeiranden kunnen worden gerealiseerd. Hiervan wordt een gunstig effect verondersteld voor de foerageerhabitat van patrijs en veldleeuwerik, soorten die hier recent (en in de nabijheid nog steeds), aanwezig waren. Door toepassing van een mozaïekbeheer tussen de vier percelen kan een structuurrijke habitat in stand worden gehouden Bodem en water. De bodem heeft grote invloed op de samenstelling en soortenrijkdom van de vegetatie. Bodemvochtigheid, gehalte organische stof, bodemsoort en voedselrijkdom zijn hierbij de belangrijkste aspecten. De bodem in het onderzoeksgebied betreft in het grootste westelijke deel een moerige eerdgrond op niet-gerijpte zavel of klei aan de oostzijde komt in een smalle baan een koopveengronden op rietveen of zeggerietveen voor. De bovenste bodemlaag heeft over een dikte van 15- tot 20 centimeter een veraarde en bemeste toplaag. De drooglegging bedraagt gemiddeld 0.30 meter. De afvoer van neerslagwater is matig door de geringe drooglegging, hierdoor treedt in natte perioden snel plas vorming op. De sloten hebben overwegend een geringe breedte en zijn goed op diepte. De waterkwaliteit oogt redelijk tot goed, maar is in het jaargetijde waarin de veldbezoeken plaats hebben gevonden visueel lastig te beoordelen. De drooglegging is geschikt voor een weidedoelstelling en bevindt zich tussen de 0.25 en 0.35 meter. Door aan te sluiten op het hogere waterpeil van de eendenkooi met aangrenzende percelen bestaat de mogelijkheid om desgewenst gedurende de late winter en in het vroege voorjaar een hoger waterpeil te voeren. De oevers naar de aangrenzende sloten hebben een snelle overgang waarvan het talud steeds minder dan 1.00 meter bedraagt. 5

10 5.8. Resultaten veldbezoeken. Het gehele perceel bestaat uit grasland. De graslanden bevinden zich in een grassenmixvegetatie. De kruidenrijkdom is matig. Oevervegetaties zijn matig, lokaal redelijk ontwikkeld met algemene soorten van veenweidenoevers. Ze zijn relatief smal en hierdoor beperkt van omvang. Aangezien de opnamen voor de onderhavige rapportage buiten het broedseizoen heeft plaatsgevonden is gebruik gemaakt van de beschikbare broedvogelrapportage uit 2015 (Bron: weidevogelwacht Midden-Delfland). Hieruit blijkt dat in de huidige situatie er geen broedvogels die tot het doeltype worden gerekend zijn aangetroffen (figuur 3). Op basis hiervan scoort het perceel conform de BIJ12 systematiek als slecht. Vanuit het criterium voor afbakening van het doeltype, per 100 ha minimaal 35 broedpaar, komt het perceel in de huidige situatie niet in aanmerking voor het beheertype Vochtig weidevogelgrasland. Een optimale inrichting is dan ook een vereiste om het doeltype te kunnen bereiken en het pakket te sluiten. Hiervoor zal op het onderhavige perceel met een oppervlakte van 8,4 hectare gemiddeld 2,9 broedpaar moeten worden geregistreerd. Ook het direct aangrenzende agrarisch grasland heeft een zeer lage dichtheid van graslandbroeders. Ten noorden van de eendenkooi zijn wat meer territoria aangetroffen. Dit betreft voornamelijk de soorten scholekster en krakeend. De aanwezigheid van enkele territoria graspieper valt op. Hoewel het onderhavige perceel binnen de actieradius is gelegen van predators vanuit de nabijgelegen eendenkooi, lijkt een redelijke weidevogeldichtheid bij optimale inrichting tot de mogelijkheden te behoren. De argumentatie voor deze verwachting komt voort uit de aanwezige aantallen en soortspectrum tot voor enkele jaren en de gunstige bodem- en watercondities in het gebied. Wel wordt een optimale basisinrichting en toegespitst beheer noodzakelijk geacht om deze resultaten te kunnen bereiken. Voor de soorten, scholekster, eendachtige graslandbroeders en graslandzangers worden de hoogste potenties verondersteld. Gezien het in de nabijheid, en naar verluid, recent ook binnen het projectgebied voorkomen van de patrijs heeft ook deze soort potentie. In de uitwerking van inrichting en beheervoorstellen zullen de maatregelen op de genoemde soorten en soortgroepen worden toegespitst. Figuur 3. Vastgestelde territoria tijdens inventarisatie 2015 (bron: weidevogelwacht Midden-Delfland). 6

11 5.9 Kwaliteitsbepaling conform SNL-systematiek. Toetsen we de gevonden waarden volgens de kwaliteitsbepaling voor vochtig weidevogelgrasland vanuit de SNL systematiek (BIJ12, 2014) dan scoort het gebied 12 punten wat wordt gewaardeerd als slecht. De uitwerking met toelichting van deze kwalificering is onderstaand opgenomen. Toetsing kwaliteit bepaling. Toetsing kan plaatsvinden door de resultaten te vergelijken met de kwaliteitseisen zoals per onderdeel vermeld. Goed levert 2 punten op, matig 1 punt en slecht 0 punten. Niet bij alle pakketten telt elk criterium even zwaar mee ten bate van het eindoordeel. Voor de eindscore wordt het resultaat van elk criterium met een weegfactor variërend van 1- tot 12 vermenigvuldigd. Voor vochtig weidevogel grasland gelden de volgende wegingsfactoren. Code index beheertype Flora & fauna Structuur Milieu & watercondities Ruimtelijke condities Natuurlijkheid N13.01 Vochtig weidevogelgrasland 7 n.v.t. 4 4 n.v.t. De eindscore voor het betreffende beheertype wordt vervolgens bepaald door de scores voor de afzonderlijke kwaliteitscriteria op te tellen. De kwaliteit wordt vervolgens uitgedrukt in het aantal punten. Bij het merendeel van de beheertypen is maximaal 30 punten haalbaar. Een beheertype wordt als volgt gekwalificeerd: 0-12 punten Slecht punten Matig punten Goed. Voor het onderzochte perceel zijn de volgende kwalificaties vastgesteld: Flora en fauna slecht 0 punt vermenigvuldigingsfactor 7 0 punten; Milieu en watercondities goed 2 punt vermenigvuldigingsfactor 4 8 punten; Ruimtelijke condities matig 1 punt vermenigvuldigingsfactor 4 4 punten; Het aantal behaalde punten bedraagt hiermee 12 wat een totaal kwalificering voor de actuele situatie als slecht vochtig weidevogelgrasland oplevert. In hoeverre deze kwalificatie kan worden verbeterd zal voornamelijk worden bepaald door de mate van inrichting en aanpassing van het toekomstig beheer. Om in aanmerking te komen voor de instapnorm behorende bij vochtig weidevogelgrasland moet minimaal 35 broedpaar per 100 hectare aanwezig zijn. Voor het onderhavige perceel is dit 2,9 broedpaar voor de totale oppervlakte. In de actuele situatie is dit niet het geval, een zorgvuldige inrichting en beheer moeten zorgdragen dat aan de minimale pakket eisen kan worden voldaan. 7

12 6]. Conclusies, suggesties en aanbevelingen. Perceel Keenwetering heeft een matige ligging voor een weidevogeldoelstelling en bezit in de actuele situatie geen broedvogels van het doeltype vochtig weidevogelgrasland. Als voornaamste oorzaak worden de volgende aspecten verondersteld: Perceel is op zich zelf te klein voor een volwaardig weidevogelgebied; Er treedt lokale verstoring op door nabijheid van opgaande begroeiingen en wegen; De predatiedruk in de directe omgeving is vrij hoog; Het beheer, is hoewel tamelijk extensief, niet toegespitst op weidevogeldoelen; Er is te weinig mozaïek en structuur in de vegetatie; De ontsluiting van het in particuliere en in gangbaar agrarisch gebruik verkerende perceel wat via de percelen met een weidevogeldoelstelling moet worden ontsloten leidt tot verstoring en discrepantie tussen de maaidata; Om invulling te kunnen geven aan de beoogde doelstelling waarbij minimaal de kwalificatie matig en idealiter goed, duurzaam kan worden behaald is het noodzakelijk om aanvullende inrichtingsmaatregelen te nemen en (langjarig) een optimaal op de doelsoorten afgestemd beheer te voeren. Naar verwachting kan op enige termijn (op basis van de aanwezigheid van populaties graslandbroeders in de nabije omgeving en het verleden) de doelstelling worden gerealiseerd. Meest kansrijke soorten en soortgroepen betreffen de graslandzangers (vooral graspieper), eendachtige graslandbroeders (in het bijzonder kuif- en krakeend, mogelijk slobeend), een beperkt soortspectrum uit de steltlopergroep (scholekster en mogelijk tureluur). Vanuit de recente historie en de aanwezigheid van een populatie in de nabijheid kan de patrijs zich mogelijk her vestigen. Mogelijke maatregelen zijn: Oevers voor een deel profileren naar een nat / vochtig gradiënt over een breedte van 2,50- tot maximaal 4.00 meter eventueel in combinatie met het inzaaien van flora doelsoorten en de aanleg van een drasoever op het snijpunt van twee sloten; Aanleg (door profileren) en instandhouding van een plas-dras; Door zaaien van de oostelijke perceeldelen, aansluiten aan de kruidenrijke berm van Rijksweg A4, met een gebiedseigen kruidenmengsel; Het aanleggen van zandbanen ten bate van een open zode als foerageerhabitat voor patrijs en veldleeuwerik; Het verleggen van het overpad ten bate van het naast gelegen perceel in gangbaar agrarisch gebruik ten bate van de rust in het broedseizoen; Het instellen van beheermozaïek bestaande uit verschillende maaidata en een standweiden deel; Beperken van de mestgift naar eenmaal in de 3 jaar 20 ton ruige mest per hectare of maximaal 8 ton ruige mest per hectare jaar; Het aansluiten op het hogere waterpeil van eendenkooi Schipluiden e.o. in de late winter en het voorjaar; Genoemde maatregelen zullen als gevolg van de profileringswerken ook een bijdrage leveren aan het lokaal afvoeren van voedingsstoffen waardoor de kruidenrijkdom zich kan uitbreiden en de beloopbaarheid en de foerageerhabitat in de kuikenperiode zal toenemen. Voorbeeld uitwerkingen van genoemde maatregelen zijn in de paragraaf 7 nader uitgewerkt. In paragraaf 8 wordt ingegaan op het gewenste beheer. 8

13 7]. Inrichtingsplan. Om het perceel geschikt te maken voor de doelsoorten van vochtig weidevogelgrasland kunnen een aantal maatregelen worden genomen. Naast weidevogels, zullen de maatregelen ook een functie vervullen voor de geschiktheid voor andere organismen, de landschappelijke kwaliteit en de algemene en biologisch waterkwaliteit. Een schetsuitwerking van mogelijke maatregelen is onderstaand weergegeven en tevens op A4 formaat als bijlage 2 is opgenomen. Figuur 4. Schetsmogelijke inrichting perceel Keenwetering. De voorgestelde maatregelen bestaan uit: Het opnieuw frezen de greppels en van greppel uitloopbuizen voorzien van de aanwezige greppels. Het herprofileren van de oever van de oostelijke scheisloot als foerageerhabitat voor eendachtige graslandbroeders en in- en uittrede biotoop voor fauna die op het bermtalud van de verdiept gelegen Rijksweg 4 is geraakt. De oever draagt daarnaast bij aan doelstellingen zoals geformuleerd in het Kader Richtlijn Water beleid. Een principe profiel is weergegeven in figuur 5. Figuur 5. Profiel oeveraanleg oostzijde scheisloot met Rijksweg A 4. 9

14 Het profileren van de noordelijke scheidingsloot, waarbij circa 1.25 meter een ondiepe waterzone verkrijgt door indrukken van de huidige laag gelegen oeverzone en het profiel vervolgens in een flauw talud van waterpeil naar maaiveld wordt gebracht. Dit type oever biedt, in combinatie met de iets grotere slootbreedte mogelijkheden voor eendachtige als kuifeend en krakeend (mogelijk slobeend) en kan in het vroege voorjaar door steltlopers als foerageerhabitat worden benut. Aquatische en amfibische fauna profiteren mee van de maatregel. Een mogelijk profiel is opgenomen als figuur 6. Figuur 6. Profiel oeveraanleg noordelijke scheidingssloot. Het profileren van de oeverzone op de slootdriesprong centraal in het gebied aan twee zijden. Door hier een ruime ondiepe inundatiezone te realiseren wordt foerageerhabitat voor steltlopers en eendachtige graslandbroeders gecreëerd. De maatregel zal daarnaast een positief effect hebben op vissen en overige aquatische fauna. Een mogelijk profiel is opgenomen in figuur 7. Figuur 7 Profiel drasoever. Het oostelijke deel van het noordelijke perceel en het middelste korte perceel kan aanvullend worden doorgezaaid met een gebiedseigen kruidenmengsel. Hierbij wordt bij voorkeur het mengsel zelf samengesteld en geen gebruik gemaakt van in de handel aangeboden (grutto) mengsels. Deze standaardmengsels zijn veelal gericht op inzaaien vanuit een kale bodem, uitsluitend gericht op toename van de kruidenrijkdom, onvoldoende gebiedseigen en houden geen rekening met de beloopbaarheid voor kuikens. Door het inzaaien wordt aansluiting verkregen met de zes kilometer lange kruidenberm die langs Rijksweg A4 is aangelegd waardoor de insectenfauna als het ware het weidevogelgebied wordt in getrokken. 10

15 Ten bate van een geschikte foerageerhabitat voor patrijs en veldleeuwerik kunnen een aantal banen van grof rivierzand in het gebied worden aangebracht en ingewalst. Door de banen met een mengsel van laagblijvende grassoorten als roodzwenkgras, kamgras en ijle dravik en kruiden als smalle weegbree in te zaaien kan een aantrekkelijke open zode voor deze soorten ontstaan. Als gevolg van een op de ontwikkelingslocatie gelegen overpad ten bate van een zuidelijke gelegen perceel in gangbaar agrarisch gebruik van circa 3 hectare is het wenselijk de meest zuidoostelijke dam te verplaatsen tot dicht tegen de Keenwetering. Hiermee wordt voorkomen dat tijdens het broedseizoen transport van gewas, mest en vee door het beoogde weidevogelgebied noodzakelijk is. Idealiter wordt het zuidelijke perceel echter verworven of afgewaardeerd naar natuur. Het is eveneens als zodanig begrenst binnen het Nationaal Natuur Netwerk van de provincie Zuid-Holland! 8]. Toekomstig beheer. Het toekomstig beheer bestaat in de basis uit bemesten, plas-drasbeheer, maaien en naweiden. Naast deze basis maatregelen dienen de greppels te worden beheerd om hun functie als kuikenbiotoop en water aanvoer naar de plasdras te behouden en vragen de oevers een op de doelstellingen afgestemd beheer. De verschillende onderdelen worden onderstaand behandeld. Bemesting. Voor de instandhouding van een voldoende bodemleven is bemesting met ruige stalmest gewenst. Gebruik van kunstmest, ingedikte dunnen mest, compostmest of vormen van bemesting anders dan ruige stalmest zijn ongewenst vanuit een ongunstige nutriënten verhouding. De bemestingsdruk mag niet te hoog zijn. Als optimaal geldt een bemesting waarbij eenmaal per drie jaar 20 ton ruige stalmest per hectare wordt aangewend en de natste delen niet bemest worden. Indien een jaarlijkse bemesting wenselijk wordt geacht, is 8 ton/ha/jr de maximale hoeveelheid zowel vanuit natuurdoelstelling als vanuit de regels zoals gesteld in het meststoffenbesluit (Terlouw, 2012). Natte terreindelen als de plas-dras zone, oevers en een zone van 1.00 meter langs de greppels dienen te worden gevrijwaard van een mestgift. Bij aanwending van de mest met een zogenaamde breedstrooier dient extra aandacht aan de te vrijwaren zones te worden besteed Om de gewenste groeivertraging te kunnen realiseren is het wenselijk om de ruige mestgift pas na het maaien van de eerste snede aan te brengen. Hierdoor wordt de vegetatie makkelijker beloopbaar voor kuikens en krijgen kruiden meer kans. Vanuit agrarische optiek is het een voordeel als de eerste snede wat minder zwaar wordt, maar een betere structuur en hoger eiwit gehalte behoud. De tweede snede zal makkelijker aan de groei raken daar de eerste snede niet aan de stengelvoet is verhout en zal een hoger opbrengst geven. Plas-drasbeheer. De plas-dras dient van half februari tot begin mei geïnundeerd te zijn met een waterkolom van tot 0.30 meter. Te vroeg instellen van de inundatie kan leiden tot extra verzuring en pitrusontwikkeling. Het is derhalve zaak de plas-dras niet te vroeg in de winter op te starten (stel half januari starten). Ook het te snel vullen van de plas-dras is minder gewenst om het aanwezig bodemleven, in het bijzonder regenwormen, de mogelijkheid te geven voor het water uit naar de hogere delen te vluchten. Idealiter wordt in de eerste week van januari gestart met het inunderen van de greppelbodem, waarna wekelijks een laagje wordt bijgevuld zodat half februari de plas-dras op het maximale peil komt te staan. Dit wordt m.b.v. de vlotterpomp op zonne-energie vervolgens gecontinueerd tot derde of vierde week april, waarna de plas-dras door indroging mag droogvallen in de eerste helft van mei. 11

16 Maaibeheer. De eerste snede dient op het merendeel van de percelen te worden gemaaid waarbij een uitgestelde maaidatum wordt gehanteerd. Voor het onderhavige perceel Keenwetering wordt voorgesteld het perceel in drie fase te maaien zodat steeds voldoende dekking en mozaïek voor de vogels beschikbaar is. Het zuidelijke deel kan vanaf 05 juni worden gemaaid en geoogst, terwijl het grote noordelijke perceel een maaidatum van 15 juni verkrijgt. Het oostelijke deel, waarin de plas-dras en inundatiegreppel zijn gelegen, wordt vanaf 01 juli gemaaid en afgeruimd. Indien de groei (in de eerste jaren) te groot is om de vegetatie tot deze datum overeind te houden kan worden overwogen om vroeg in het seizoen een korte voorweide uit te voeren. Bij afwezigheid van broedvogels kan desgewenst eerder worden gemaaid. In voorkomend geval is het wenselijk een extra maaisnede uit te voeren zodat verschraling en een meer open vegetatie structuur sneller tot ontwikkeling kunnen komen. Beweiding. De beweiding bestaat uit extensieve seizoen standweiden van de brede zuidwestelijke kopakker met rundvee in een begrazingsdichtheid van 2 GVE per hectare. De maaipercelen krijgen een naweide met rundvee. Na het maaien van de eerste snede kan hier het vee worden ingeschaard. De veebezetting moet in lijn zijn met de grasgroei en zodanig worden afgestemd dat niet hoeft te worden uitgeschaard, terwijl enige vegetatiestructuur in de vorm van pollerigheid blijft bestaan. In de eerste jaren zal een grotere veebezetting mogelijk zijn als gevolg van het naleveren van voedingsstoffen uit de bodem. Na enkele jaren weidevogelbeheer zal de groei afnemen en dient de veebezetting te worden afgestemd. Idealiter krijgen de graasdieren in de naweide het gehele gebied tot hun beschikking met open hekken, zonder omweiden. Hierdoor zal een fraaie begrazingsmozaïek in het gebied ontstaan. Schapenbeweiding is minder gewenst daar deze de grasmat sterk egaliseren en een voorkeur hebben voor het wegvreten van kruiden. Indien als gevolg van weeromstandigheden het perceel (te) lang de winter in lijkt te gaan kan kortstondig (tot uiterlijk half januari) met schapen worden nabeweid. Indien de gewenste uitgestelde maaidata in de eerste jaren niet kan worden gerealiseerd, als gevolg van sterke groeikracht vanuit nalevering van voedingstoffen, kan een korte voorweide met rundvee in het vroege voorjaar worden uitgevoerd. Greppelbeheer. De greppels vormen een essentieel onderdeel van het plas-dras beheer en dragen bij aan lokaal reliëf en vegetatiestructuren. Het jaarlijks herprofileren van de greppels met greppelfrees dient derhalve tijdig te worden uitgevoerd. Hierbij moet onderhoud aan greppelduikers en -dammen steeds separaat worden aangepakt. In najaar en winter moeten de greppels goed kunnen afwateren om het bodemleven optimaal te laten ontwikkelen ten bate van de voedselbeschikbaarheid in het voorjaar. Oeverbeheer. Het oeverbeheer dient te zijn afgestemd op de functie van de oever. Daarnaast dient te worden voldaan aan de voorwaarden die worden gesteld vanuit de Keur van het Waterschap. Voor perceel Keenwetering is het voor de noordelijke scheisloot van belang dat de sloot veekerend blijft en de vegetatie kort de winter in gaat. Half september de gehele oever een keer uitmaaien en inwiersen is een goede maatregel om verruiging van de geprofileerde oever tegen te gaan en een te grote voedselverrijking bij het oeverschoning te voorkomen. De oever langs de Rijksweg berm is voorzien van een profiel dat enerzijds inspeelt op enige dekking en beschutting en anderzijds op een neven functie voor amfibische- en aquatische fauna. Deze oever mag wat structuurrijker de winter in gaan om steeds enige bescherming te behouden. Bij het te structuurrijk worden kan de oever eenmaal in de drie jaar worden uitgemaaid met en maaikorf, bij voorkeur medio juli zodat er hergroei kan optreden voordat de winterperiode aanvangt. Indien er een overmaat aan schoningsmateriaal op de oever terecht komt dient dit te worden afgevoerd of met de wallenfrees worden uitgeslagen over het aangrenzende grasland. In alle gevallen is het noodzakelijk dat de oever wordt gevrijwaard van actieve bemesting. Met betrekking tot de begrazing is het in de regel niet noodzakelijk om de oevers uit te rasteren, maar kort na de aanleg kan afscherming met een schrikdraadraster gedurende de ontwikkelingsperiode noodzakelijk blijken. 12

17 9]. Gebruikte literatuur, informatiedragers en bronnen. Literatuur: Bij 12, Bijlage deel 1 bij werkwijze monitoring en beoordeling Natuurnetwerk en Natura 2000/PAS); Terlouw R.J.S., Mestwetgeving op natuurgrond. uitgave Bui-tegewoon, groenprojecten Terlouw R.J.S., Weidevogelbeheer in een kaartenbaksysteem. uitgave Bui-tegewoon, groenprojecten Weidevogelwacht Midden Delfland, Territoriumkaart weidevogels Midden-Delfland. uitgave Weidevogelwacht Midden-Delfland. Geraadpleegde web-sites: Mondelinge informatie bronnen: Gesprek met dhr. Konijnenburg, huidig grondgebruiker. Gesprek met dhr. J. Kleijweg, Weidevogelwacht Midden Delfland. 13

18 14

19 B IJ L A G E N. 1]. Samenvatting afbakening en kwaliteit bepaling N13.01 Vochtig weidevogelgrasland. 2]. Inrichtingsschets Keenwetering op A4 formaat. 3] Voorbeelden inrichtingsprincipes. 15

20 16

21 BIJLAGE 1. Afbakening en kwaliteit bepaling (13.01) Vochtig weidevogelgrasland. Betreft: Kwaliteit bepaling N13.01 Vochtig Weidevogelgrasland (Bron: Bijlage deel 1 bij werkwijze monitoring en beoordeling Natuurnetwerk en Natura 2000/PAS) [pm Van dit type moet ongeacht de aanwezige oppervlakte altijd kwaliteitsbepaling worden gedaan]. Afbakening. Het beheertype omvat grasland met per 100 ha minimaal 35 broedparen van grutto, tureluur, watersnip, kemphaan, slobeend, zomertaling, veldleeuwerik, wulp, kluut, krakeend, kuifeend, wintertaling, graspieper, en/of gele kwikstaart; Het maai- en graasbeheer wordt aantoonbaar zodanig gevoerd dat zo min mogelijk jongen slachtoffer worden van beheeringrepen (minder dan 10%); 1] Flora en fauna. Biotische kwaliteit wordt uitgedrukt in het voorkomen van kwalificerende broedvogels. De volgende soorten zijn als kwalificerende soorten benoemd. Soortgroep Soorten Broedvogels gele kwikstaart, graspieper, grutto, kemphaan, krakeend, kuifeend, slobeend, tureluur, veldleeuwerik, watersnip, wintertaling, wulp, zomertaling 1 ] 1 ] Tot de kwalificerende soorten kunnen ook 2 extra soorten uit bijlage 1 gerekend worden, indien deze voorkomen in het beheertype. Kwaliteitsbepaling Flora en fauna. Goed: indien meer dan 60 broedparen per 100 ha van de kwalificerende soorten voorkomen. Matig: indien broedparen per 100 ha van de kwalificerende soorten voorkomen. Slecht: indien broedparen per 100 ha van de kwalificerende soorten voorkomen 2 ]. 2 ] Wanneer er minder dan 35 broedparen per 100 ha van de kwalificerende weidevogels voorkomen dan wordt het betreffende grasland niet tot het beheertype vochtig weidevogelgrasland gerekend (beheertype afbakening). 2] Structuur. Vochtig weidevogelgrasland van goede kwaliteit heeft een open karakter zonder opgaande elementen in de centrale ruimte, waardoor de dekking voor predators beperkt is. Naast de overwegende korte grazige vegetaties is ook enig mozaïek gewenst van hoge en lage gras- en kruidenvegetatie en een rijk begroeide slootkant voor voedsel en dekking van de kuikens en als broedbiotoop voor eendachtige. Dit mozaïek kan worden verkregen door een afwisseling in tijdstip en vorm van beheer (maaien, begrazen, bemesten) en wordt niet meegewogen in de afbakening en kwalificeringscriteria. 3] Milieu- en watercondities. De beoordeling van a-biotische condities wordt gedaan op basis van interne water- en milieucondities (standplaatsfactoren). Wanneer externe beïnvloeding hiervan beter, respectievelijk slechter scoort wordt het eind oordeel 1 punt/klasse naar boven of beneden bijgesteld. A]. Standplaatsfactoren. Voor weidevogelgrasland zijn hoge waterstanden optimaal, omdat daarbij de gewasproductie pas later op gang komt en door de betere vochtvoorziening de bodem goed permeabel is en regenwormen dichter aan de oppervlakte blijven. Goed weidevogelgrasland wordt daarom doorgaans gekenmerkt door hoge grondwaterstanden. In de winter liggen de waterstanden dichtbij het maaiveld. Voor de instandhouding van dit type is bemesting met ruwe stalmest gewenst. De bemestingsdruk mag echter niet te hoog zijn, aanbevolen wordt een bemesting eenmaal per 3 jaar met 20 ton ruige stalmest per hectare, waarbij de natste delen niet bemest worden. Kwaliteitsbepaling standplaatsfactoren. Goed: indien in minstens 80% van de oppervlakte de grondwaterstand in de periode maart-juni minder dan 45 cm onder het maaiveld ligt. Matig: indien niet voldaan wordt aan goed en in minstens 40% van de oppervlakte de grondwaterstand in de periode maart-juni minder dan 45 cm onder maaiveld ligt. Slecht: indien aan bovenstaande criteria niet wordt voldaan. 17

22 B]. Externe beïnvloeding. De externe beïnvloeding van weidevogelgrasland wordt bepaald door randverstoringen. De oppervlakte en lengte/breedte maat is hierbij van belang. Hiermee is voor weidevogel grasland het aspect externe beïnvloeding i.t.t. de botanische graslandtype niet van belang daar de oppervlakte kwalificering wordt bepaald via de ruimtelijke condities. 4] Ruimtelijke condities De ruimtelijke condities geven inzicht in de mate van isolement van het betreffende terrein of gebied. Zoals bij externe beïnvloeding vermeld is de oppervlakte in combinatie met de lengte/breedte maat van belang voor weidevogeldoelstellingen. Als algemene regel is opgenomen dat wanneer het beheertype geïsoleerd ligt ten opzichte van andere graslandbeheertype de oppervlakte meer dan 100 hectare dient te bedragen om de kwaliteitsbepaling goed te scoren. Kwaliteitsbepaling ruimtelijke condities. >50 ha ha < 25 ha Verbonden met andere graslandbeheertypen. Goed Goed Matig In nabijheid (binnen 1 km) van andere graslandbeheertypen en perceeldiepte < 350 meter. Goed Matig Slecht Geïsoleerd en/of perceeldiepte < 350 meter. Matig Slecht Slecht Monitoring. Om te kunnen bepalen of aan de kwaliteitseisen van vochtig weidevogelgrasland wordt voldaan dient de monitoring de onderstaande aspecten te bevatten. Nadere informatie omtrent de gewenste en/of voorgeschreven systematiek kan worden geraadpleegd in de rapportage Werkwijze monitoring en beoordeling Natuurnetwerk en Natura 2000 / PAS (Beek J.G. etal red., 2014) en de bijbehorende bijlage rapporten. Parameter Methode Frequentie Broedvogels Inventariseren kwalificerende soorten. 3 jaar Bepaling a-biotiek Diverse methoden. 6 jaar Ruimtelijke condities GIS-analyse en veldwaarnemingen. 6 jaar Toetsing. Toetsing kan vervolgens plaatsvinden door de resultaten te vergelijken met de kwaliteitseisen zoals boven per onderdeel vermeld. Goed levert vervolgens 2 punten op, matig 1 punt en slecht 0 punten. Niet bij alle pakketten telt elk criterium even zwaar mee ten bate van het eindoordeel. Voor de eindscore wordt het resultaat van elk criterium met een weegfactor variërend van 1 tot 12 vermenigvuldigd. Voor vochtig weidevogelgrasland gelden de volgende weegfactoren gehanteerd. Code index beheertype Flora & fauna Structuur Milieu & watercondities Ruimtelijke condities Natuurlijkheid N13.01 Vochtig weidevogel grasland De eindscore voor het betreffende beheertype wordt vervolgens bepaald door de scores voor de afzonderlijke kwaliteitscriteria op te tellen. De kwaliteit wordt vervolgens uitgedrukt in het aantal punten. Bij het merendeel van de beheertypen is maximaal 30 punten haalbaar. Een beheertype wordt als volgt gekwalificeerd: 0-12 punten Slecht punten Matig punten Goed 18

23 BIJLAGE 2. INRICHTINGSSCHETS OP A4 formaat. 19

24 20

25 BIJLAGE 3. Referentie beelden. 21

26

27