Nulmeting en inrichtingsplan IODS-percelen provincie Zuid-Holland, onderdeel Ackerdijk-Midden. R.J.S. Terlouw

Transcriptie

1 Nulmeting en inrichtingsplan IODS-percelen provincie Zuid-Holland, onderdeel Ackerdijk-Midden R.J.S. Terlouw

2 COLOFON: bui-tegewoon, groenprojecten publicatie Ouderkerk aan den IJssel, januari Versie : Definitief Auteur : R.J.S. Terlouw. Fotografie : D. Buisman. In opdracht van : Provincie Zuid-Holland, de heer J. de Jong Disclaimer: De inhoud van dit rapport is met uiterste zorg samengesteld. De informatie in dit document wordt aangeboden zonder enige garantie. BUI-TEGEWOON, groenprojecten sluit alle aansprakelijkheid uit voor enigerlei directe of indirecte schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit of verband houdt met het gebruik van dit document. Niets uit dit rapport mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt door middel van drukwerk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder schriftelijke toestemming van BUI-TEGEWOON, groenprojecten en de opdrachtgever, noch zonder toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd.

3 INHOUDSOPGAVE 1. Samenvatting Inleiding Werkwijze Gebied Resultaten bureau- en veldonderzoek Huidig beheer Ontsluiting en inrichting Milieu- en watercondities Externe beïnvloeding Ruimtelijke condities Structuur Bodem en water Resultaten veldbezoeken Kwaliteitsbepaling conform SNL-systematiek 6. 6 Conclusies, suggesties en aanbevelingen Inrichtingsplan Toekomstig beheer Gebruikte literatuur en informatiedragers. 11. BIJLAGEN: 1]. Samenvatting van afbakening en kwaliteit bepaling N13.01 Vochtig weidevogel grasland. 2]. Inrichtingsschets polder Ackerdijk-midden op A4-formaat. 3] Voorbeelden inrichtingsprincipes.

4

5 1]. Samenvatting. In het kader van gebiedsafspraken heeft Provincie Zuid-Holland op zich genomen om 100 hectare extra weidevogelnatuur te begrenzen en ontwikkelen. In 2016 wil de provincie de nog te realiseren 20 hectare afronden. Om dit te bereiken is voorgenomen om circa 17 hectare grond in eigendom bij de Provincie te verkopen met een weidevogeldoelstelling. Via het faciliteren van particulier natuurbeheer en of eventuele extra inzet van provincie gronden zal de taakstelling worden gerealiseerd. Om de gebiedsdoelen na overdracht te borgen heeft Provincie Zuid-Holland, Bui-TeGewoon groenprojecten opdracht verstrekt voor elk van de vijf onderscheiden deelgebieden een nulmeting, met potentiebepaling uit te voeren en een inrichtingsplan met beheeradvies op te stellen. Voor het onderhavige deelgebied polder Ackerdijk midden is geconcludeerd dat het perceel op zich een matige ligging voor een weidevogeldoelstelling heeft als gevolg van de nabijheid van opgaande elementen waarin zich predators bevinden en een verkeersweg aan de noordzijde. Op basis van het voorkomen van graslandbroeders in het verleden en de nabijheid van populaties zowel ten zuiden als noordwesten wordt het gebied bij een voldoende inrichting en toegespitst beheer potenties voor het complete soortspectrum van de weidevogel habitat toegedacht. Om deze doelstelling te kunnen behalen is het verlagen en van aangepast beheer voorzien van de oevers wenselijk. Daarnaast wordt voorgesteld de greppels te profileren, een voorjaarsplas dras te realiseren en een deel van het perceel door te zaaien met een gebiedseigen kruidenmengsel. Naast belangen van soorten uit de weidevogelgemeenschap, zullen ook amfibieën en aquatische fauna kunnen profiteren van de voorgestelde maatregelen. De voorgestelde oeverprofileringen zullen daarnaast bijdragen aan algemene en biologische waterkwaliteit. 2]. Inleiding en doel. Provincie Zuid-Holland heeft gebiedsafspraken gemaakt in het kader van de integrale ontwikkeling tussen Delft en Schiedam (IODS) met betrekking tot de herontwikkeling van dit gebied in combinatie met de aanleg van Rijksweg A4 door Midden Delfland. Eén van de onderdelen betreft het realiseren van 100 hectare extra weidevogelnatuur. Als onderdeel van de IODS afspraken is de provincie, in overleg met de gebiedspartners, voornemens 3 locaties, met gezamenlijk circa 17,4 hectare grasland, in eigendom bij de provincie Zuid-Holland over te dragen met een taakstellende opdracht voor het realiseren van weidevogelnatuur. Voor een oppervlakte van circa 2,7 hectare in eigendom van de provincie wordt overwogen deze aanvullend in te zetten. Daarnaast is men voornemens op circa 2,6 hectare aangrenzend aan provinciale percelen, in samenwerking met de betreffende agrarisch eigenaar, een weidevogeldoelstelling via particulier natuurbeheer (SKNL) te ontwikkelen. Om de gebiedsdoelen na overdracht te borgen heeft de provincie Zuid-Holland Bui-TeGewoon, groenprojecten verzocht voor elk van de vijf te onderscheiden deelgebieden een nulmeting met potentiebepaling uit te voeren, een inrichtingsplan op te stellen en beheeradviezen te formuleren. De documenten waarin omtrent de uitwerking van deze opdracht wordt gerapporteerd zullen onderdeel uitmaken van de informatie die bij verkoop van de betreffende percelen wordt verstrekt. Opnemen van adviezen met betrekking tot inrichting en beheer, vanuit de onderhavige rapportage of via een gelijkwaardig eigen plan van de aspirant koper, kan leiden tot een hogere kwalitatieve waardering bij de beoordeling van de biedingen. De onderhavige rapportage heeft betrekking op onderdeel polder Ackerdijk-midden van deze opdracht. 1

6 3]. Werkwijze. Om inzicht te verkrijgen in het gebied is gestart met een bureaustudie waarbij digitale kaartbeelden, bodem- en water gerelateerde gegevens, historisch grondgebruik en actuele waarnemingen en inventarisaties van flora en fauna zijn geraadpleegd. Tijdens oriënterende veldbezoeken op 26 augustus, 27 oktober 2015 en 13 januari 2016 zijn de gebiedskarakteristiek, toegankelijkheid, staat van onderhoud, het actuele grondgebruik en de waarden en potenties als weidevogelgebied beoordeeld. Tijdens de bezoeken zijn contacten gelegd met de gebruikers van de percelen en hebben waar mogelijk informatieve gesprekken plaatsgevonden. 4]. Gebied. De percelen van onderdeel polder Ackerdijk-midden zijn gelegen Tussen de Rotterdamseweg in Schipluiden aan de westzijde en Rijksweg A13 in het oosten. De locatie is weergegeven op het kaartbeeld in figuur 1 onder nummer 3. De oppervlakte bedraagt circa 4,5 hectare. Het gebied bestaat uit twee percelen die via het kavelpad van de boerderij aan de Rotterdamseweg 227 zijn ontsloten. In het Provinciaal natuurbeleid maakt het gebied onderdeel uit van het Nationaal Natuur Netwerk (NNN) als weidevogelgrasland ( /kaarten/ehs). Figuur 1. Ligging. 2

7 5]. Resultaten veldbezoeken, interviews en bureaustudie Huidig beheer. Het gebied wordt vanuit een pachtcontract beheerd. Het betreft een los gebruik dat jaarlijks via geliberaliseerde pacht wordt uitgegeven door voorheen Bureau Beheer Landbouwgronden en sinds kort door de provincie Zuid-Holland. Op de percelen rust een gebruiksbeperking op basis van een weidevogeldoelstelling. In de periode 01 april - 01 juni is geen beweiding of landbewerking toegestaan De eerste snede wordt na 01 juni geoogst, gevolgd door een naweide met rundvee. Bemesting heeft volgens reguliere agrarische normen plaatsgevonden. Chemische bestrijding is uitsluitend pleksgewijs toegestaan. Slootschoning en greppelonderhoud vindt jaarlijks plaats Ontsluiting en inrichting. De inrichting van de percelen ten bate van ontsluiting en beheer is binnen de percelen goed verzorgd. Toegang is gerealiseerd via het (half verharde) kavelpad achter de boerderij Rotterdamseweg 227. Er is geen juridische status voor deze ontsluiting en momenteel geen alternatieve ontsluiting beschikbaar (zie ook memo MD-IODS../RT-verkenning ontsluiting PZH eigendom polder Ackerdijk te Schipluiden) Milieu- en watercondities. De beoordeling van abiotische condities wordt gedaan op basis van interne water- en milieucondities (standplaatsfactoren). Voor weidevogelgrasland zijn hoge waterstanden optimaal, omdat daarbij de gewasproductie pas later op gang komt, door de betere vochtvoorziening de bodem goed permeabel is en regenwormen dichter aan de oppervlakte blijven. Goed weidevogelgrasland wordt daarom doorgaans gekenmerkt door hoge grondwaterstanden in de late winter en het voorjaar. De percelen polder Ackerdijk-midden hebben een gemiddelde drooglegging van 0.35 tot 0.45 meter. In de lengte richting van het perceel is een lichte mate van oplopend maaiveld naar het zuiden zichtbaar. in het oostelijke perceel is aan de noordzijde een kleine depressie zichtbaar. Lokaal langs de greppels is de drooglegging aanmerkelijk kleiner. Langs de oevers van de sloten is lokaal enige mate van rugvorming aanwezig als gevolg van het ophopen van slootvuil en baggerresten. Het is wenselijk deze ruggen met behulp van een wallenfrees te verspreiden voor aanvang van het natuurbeheer. Het perceel voldoet naar verwachting aan het criterium zoals gesteld in de BIJ12 systematiek (80% van de oppervlakte met een grondwaterstand in maart-juni < 0.45 meter onder het maaiveld). Op basis hiervan scoort deze locatie conform de BIJ12 systematiek als goed Externe beïnvloeding. De externe beïnvloeding van weidevogelgrasland wordt bepaald door randverstoringen, de oppervlakte en de lengte/breedte verhouding. Voor weidevogelgrasland wordt het aspect externe beïnvloeding i.t.t. de botanische graslandtype niet toegepast inde BIJ12 beoordeling. Hiervoor wordt een oppervlakte kwalificering gehanteerd via beoordeling onder het thema ruimtelijke condities. Hoewel het aspect dus niet meeweegt in de afbakening en kwaliteitsbepaling volgens de BIJ12 systematiek voor het doeltype vochtig weidevogelgrasland achten wij dit aspect wel van belang met betrekking tot de potentiebepaling. Het projectgebied ligt in de nabijheid van Rijksweg A13 (gemiddeld circa 120 meter tot de grens met het gebied). Dit maakt dat er naar verwachting een verstoorde zone aanwezig is. In het noorden zijn enkele recreatieve bosschages aanwezig, deze hebben een afstand van circa 400 meter, waardoor het projectgebied zich binnen de actieradius bevindt van predators als vos, zwarte kraai, havik en buizerd. Zowel de huidige pachter als de naast gelegen beheerder van circa 30 hectare grasland in particulier natuurbeheer maken melding van een redelijk hoge predatie, door vooral vossen, in het gebied (Mond.med. dhr van Adrichem en dhr. van den Berg). Anderzijds heeft het betreffende polderdeel een flinke open ruimte van circa 90 hectare, waarin de onderhavige percelen een redelijk centrale ligging hebben. Indien het gebied optimaal wordt ingericht en beheerd en een actieve wering (stroomdraad) en bestrijding van de vos kan plaats vinden worden de percelen kansrijk geacht voor een compleet soortspectrum aan graslandbroeders. 3

8 5.5. Ruimtelijke condities. Onder ruimtelijke condities wordt in de kwaliteitsbeoordeling vanuit de SNL systematiek de oppervlakte en de ligging ten opzichte van vergelijkbare natuurdoeltypen verstaan. Het onderzoeksgebied grenst aan graslandpercelen in particulier natuurbeheer van de familie van den Berg. De graslandpercelen van dit natuurgebied hebben een op weidevogels afgestemd beheer over een oppervlakte van circa 30 hectare. Zowel ten oosten als ten westen ligt een perceel dat in het kader van de IODS-taakstelling van de provincie Zuid-Holland eveneens tot weidevogelgrasland zullen worden ontwikkeld met een gezamenlijke oppervlakte van circa 5 hectare. Naast bovengenoemde oppervlakte van circa 35 hectare particulier natuurbeheer weidevogelgrasland, heeft familie van Adrichem vrijwel de gehele bedrijfsoppervlakte onder vrijwillige weidevogelbeheer gebracht (ANLb). Tijdens een broedvogelinventarisatie is in 2015 een hoge weidevogeldichtheid vastgesteld op de naastgelegen percelen met een op weidevogels toegespitst beheer (Bron: weidevogelwacht Midden Delfland, 2015). Het beoogde SNL type van het onderhavige perceel betreft vochtig weidevogel grasland (N13.01) Hiermee valt het onderzoeksgebied, conform de BIJ12 beoordeling systematiek, in de categorie oppervlakte <25 ha maar verbonden met andere graslandbeheertypen. Bij de kwalificatie m.b.t. ruimtelijkkwaliteit volgens de BIJ12 beoordeling levert dit een beoordeling van matig op Structuur. Voor vochtig weidevogelgrasland is de structuur van zowel de vegetatie, de bodem als het landschap van belang. Vochtig weidevogelgrasland van goede kwaliteit heeft een open karakter zonder opgaande elementen in de centrale ruimte, waardoor de dekking voor predators beperkt is. Naast de overwegende korte grazige vegetaties is ook enig mozaïek gewenst van hoge en lage gras- en kruidenvegetatie en een rijk begroeide slootkant voor voedsel en dekking van de kuikens en als broedbiotoop voor eendachtige. Gradiënt- en bloemrijke vegetaties, zijn van belang, terwijl ook een reliëfrijke bodem kan bijdragen aan de structuur van het gebied. Dit mozaïek kan worden verkregen door een afwisseling in tijdstip en vorm van beheer (maaien, begrazen, bemesten, begreppelen) en wordt niet meegewogen in de afbakening en kwalificeringscriteria vanuit de BIJ12 systematiek. Door middel van aanpassingen en inrichtingsmaatregelen bij de ingebruikname met een weidevogeldoelstelling kan het aspect structuur wel worden verbeterd. Om dit gericht te kunnen toepassen is inzicht in de actuele situatie wenselijk. In de huidige situatie geldt dat polder Ackerdijk-midden weinig bodemreliëf heeft. Alleen de greppels in de beide percelen geven enige gradiënten aan het perceel. De vegetatiestructuur is eenvormig, waarschijnlijk als gevolg van een vrij uniform beheer in het recente verleden. De situatie kan voor weidevogel doelen worden geoptimaliseerd door oevers van sloten te profileren over een grotere breedte, en de aanwezige lokale laagten in het perceel iets verder te profileren, waardoor grenzend aan de greppel een plasdras situatie kan worden gerealiseerd. Door toepassing van een mozaïekbeheer tussen de beide percelen kan de structuur verder worden verbeterd. Idealiter wordt afstemming gezocht met de maaidata en standweiden percelen in het aangrenzende particulier natuurbeheer van de familie van den Berg en het in nog in particulier beheer te nemen perceel van de familie van Adrichem. Hierdoor kan de mozaïek over een oppervlakte circa 35 hectare worden geoptimaliseerd. De rondom gelegen percelen in gangbaar agrarisch beheer worden idealiter met een inpassingsplan binnen het agrarisch natuurbeheer gekoppeld, waardoor een grotere weidevogel eenheid met een duidelijke kern kan ontstaan. 4

9 5.7. Bodem en water. De bodem heeft grote invloed op de samenstelling en soortenrijkdom van de vegetatie. Bodemvochtigheid, gehalte organische stof, bodemsoort en voedselrijkdom zijn hierbij de belangrijkste aspecten. De bodem in het onderzoeksgebied betreft een waardveengronden op zeggeveen; rietzeggeveen of (mesotroof) broekveen. De drooglegging bedraagt gemiddeld 0.45 meter. De afvoer van neerslagwater is groot zowel door inzijging naar de grondwaterspiegel als door de drainerende werking van greppels en sloten. De sloten hebben een verschillende breedte. De westelijke sloot betreft een hoofdwatergang die wordt beheerd door het hoogheemraadschap van Delfland met een breedte op de waterlijn van circa 4.50 meter. De middensloot is met 3.50 tot 4.00 meter op de waterlijn eveneens en vrij brede sloot. De oostelijke scheisloot is smal en heeft een breedte van circa 2.00 meter. De sloten zijn matig diep. De waterkwaliteit oogt matig, maar is in het jaargetijde waarin de veldbezoeken plaats hebben gevonden visueel lastig te beoordelen. De drooglegging oogt geschikt voor een weidedoelstelling en bevind zich tussen de 0.40 en 0.45 meter. De oevers naar de aangrenzende sloten hebben een wisselende overgang over breedte die steeds minder dan 1.00 meter bedraagt Resultaten veldbezoeken. Beide perceel bestaan uit grasland. Het grasland verkeerd overwegend in het stadium van raaigrasweide, al zijn er lokaal overgangen naar een grassenmixtype zichtbaar. De kruidenrijkdom is gering. Oevervegetaties zijn redelijk ontwikkeld met algemene soorten van veenweidenoevers. Ze zijn relatief smal en hierdoor beperkt van omvang. Voornamelijk langs de middensloot worden echter hoge potenties gevonden. Aangezien de opnamen voor de onderhavige rapportage buiten het broedseizoen heeft plaatsgevonden is gebruikgemaakt van de beschikbare broedvogelrapportage uit 2015 (Bron: weidevogelwacht Midden-Delfland). Hieruit blijkt in de huidige situatie er weinig broedvogels die tot het doeltype worden gerekend zijn aangetroffen (figuur 2). Op basis hiervan scoort het perceel conform de BIJ12 systematiek als slecht. Vanuit het criterium voor afbakening van het doeltype, per 100 ha minimaal 35 broedpaar, komt het perceel in de huidige situatie niet in aanmerking voor het beheertype Vochtig weidevogelgrasland. Een optimale inrichting is dan ook een vereiste om het doeltype te kunnen bereiken en het pakket af te sluiten. Hiervoor zal voor het onderhavige perceel met een oppervlakte van 4,5 hectare gemiddeld 1,6 broedpaar moeten worden geregistreerd. Met de aanwezigheid van 1 territorium grutto in 2015 benaderd dit deelgebied deze instapnorm. In het direct ten noorden gelegen gebied waar sedert enkele jaren een weidevogelbeheer wordt gevoerd is een redelijke tot goede weidevogeldichtheid aanwezig. Zowel kievit, grutto als tureluur bereiken er een hoge dichtheid. Eendachtige zijn daar en tegen schaars, wat mogelijk wordt veroorzaakt door de matig ontwikkelde oevervegetaties in het gebied. De aanwezigheid van een territorium graspieper geeft de potentie voor graslandzangers aan bij een toename van de kruidenrijkdom. In het recente verleden kwamen ook op de onderhavige percelen regelmatig weidevogels tot broeden (mond.med. dhr. van Adrichem). Mogelijk dat de verbeterde condities na inrichting op de particulierbeheer percelen heeft geleid tot concentratie vorming van weidevogels uit de omgeving. Nu de weidevogels op deze percelen al enkele jaren goede broedresultaten behalen, lijkt het kansrijk om bij optimalisering van de inrichting en het beheer de vogels terug te laten keren zodat uitbreiding zowel in aantal weidevogels als oppervlakte weidevogelgebied kan plaatsvinden. Het onderhavige perceel is gelegen binnen de actieradius van predators uit het noordelijk gelegen Ackerdijksebos. In het bijzonder de vos is een predator die regelmatig binnen het gebied wordt waargenomen (mond.med. dhr. van Adrichem). Ondanks de aanwezigheid van predators lijkt een redelijke weidevogeldichtheid bij optimale inrichting tot de mogelijkheden te behoren. De resultaten in het naast gelegen gebied tonen dit aan. Om het perceel te laten ontwikkelen is een goede basis inrichting en toegespitst beheer noodzakelijk. Voor het complete soortspectrum aan graslandbroeders worden kansrijke omstandigheden verondersteld. Vooral de steltlopers worden kansrijk geacht. Voor eendachtige zal moeten worden gewerkt aan de ontwikkeling van oevervegetaties. Graslandzangers zullen voornamelijk gebaat zijn bij een toename van de kruidenrijkdom in de percelen zelf. Ook kuikens van steltlopers zullen hiervan kunnen profiteren. 5

10 Figuur 2. Vastgestelde territoria tijdens inventarisatie 2015 (bron: weidevogelwacht Midden-Delfland). 5.9 Kwaliteitsbepaling conform SNL-systematiek. Toetsen we de gevonden waarden volgens de kwaliteitsbepaling voor kruiden- en faunarijkgrasland vanuit de SNL systematiek (BIJ12, 2014) dan scoort het gebied 12 punten wat wordt gewaardeerd als slecht. De uitwerking met toelichting van deze kwalificering is onderstaand opgenomen. Toetsing kwaliteit bepaling. Toetsing kan plaatsvinden door de resultaten te vergelijken met de kwaliteitseisen zoals per onderdeel vermeld. Goed levert 2 punten op, matig 1 punt en slecht 0 punten. Niet bij alle pakketten telt elk criterium even zwaar mee ten bate van het eindoordeel. Voor de eindscore wordt het resultaat van elk criterium met een weegfactor variërend van 1- tot 12 vermenigvuldigd. Voor vochtig weidevogel grasland gelden de volgende wegingsfactoren. Code index beheertype Flora & fauna Structuur Milieu & watercondities Ruimtelijke condities Natuurlijkheid N13.01 Vochtig weidevogelgrasland 7 n.v.t. 4 4 n.v.t. De eindscore voor het betreffende beheertype wordt vervolgens bepaald door de scores voor de afzonderlijke kwaliteitscriteria op te tellen. De kwaliteit wordt vervolgens uitgedrukt in het aantal punten. Bij het merendeel van de beheertypen is maximaal 30 punten haalbaar. Een beheertype wordt als volgt gekwalificeerd: 0-12 punten Slecht punten Matig punten Goed. Voor het onderzochte perceel zijn de volgende kwalificaties vastgesteld: Flora en fauna slecht 0 punt vermenigvuldigingsfactor 7 0 punten; Milieu en watercondities goed 2 punt vermenigvuldigingsfactor 4 8 punten; Ruimtelijke condities matig 1 punt vermenigvuldigingsfactor 4 4 punten; 6

11 Het aantal behaalde punten bedraagt hiermee 12 wat een totaal kwalificering voor de actuele situatie als slecht vochtig weidevogelgrasland oplevert. Om in aanmerking te komen voor de instapnorm behorende bij vochtig weidevogelgrasland moet minimaal 35 broedpaar per 100 hectare aanwezig zijn. Voor het onderhavige perceel is dit 1,6 broedpaar voor de totale oppervlakte. In de actuele situatie is dit niet het geval. Een zorgvuldige inrichting en beheer moeten zorgdragen dat aan de minimale pakket eisen kan worden voldaan. De potenties lijken echter aanwezig om bij een aangepast beheer op relatief korte termijn de kwalificatie naar goed te ontwikkelen. 6]. Conclusies, suggesties en aanbevelingen. Perceel polder Ackerdijk-midden heeft een matige ligging voor een weidevogeldoelstelling en bezit in de actuele situatie slechts een gering aantal broedvogels van het doeltype vochtig weidevogelgrasland. Als voornaamste oorzaak worden de volgende aspecten verondersteld: Er treedt lokale verstoring op door nabijheid van opgaande begroeiingen en wegen; De predatiedruk door in het bijzonder de vos is vrij hoog; Het beheer, is niet toegespitst op weidevogeldoelen; Er is te weinig mozaïek en structuur in de vegetatie; Om invulling te kunnen geven aan de beoogde doelstelling waarbij minimaal de kwalificatie matig en idealiter goed, duurzaam kan worden behaald is het noodzakelijk om aanvullende inrichtingsmaatregelen te nemen en (langjarig) een optimaal op de doelsoorten afgestemd beheer te voeren. Naar verwachting kan op enige termijn (op basis van de aanwezigheid van populaties graslandbroeders in de nabije omgeving) de doelstelling worden gerealiseerd. Meest kansrijke soorten en soortgroepen betreffen de steltlopers (kievit, grutto, tureluur). Voor eendachtige graslandbroeders zullen oever vegetaties langs de slootkanten moeten worden geprofileerd en door het beheer verder worden ontwikkeld. Graslandzangers (vooral graspieper) krijgt kansen wanneer de percelen een meer kruidenrijk karakter verkrijgen. Mogelijke maatregelen zijn: Verwijderen ophoping van slootschonings materiaal op de oevers door het uit voeren van een ronde met de wallenfrees; Oevers voor een deel profileren naar een nat / vochtig gradiënt over een breedte van 2,50- tot maximaal 4.00 meter; Aanleg (door profileren) en instandhouding van een plas-dras; Het instellen van beheermozaïek bestaande uit verschillende maaidata dat is afgestemd op aangrenzende percelen met een weidevogeldoelstelling; Beperken van de mestgift naar eenmaal in de 3 jaar 20 ton ruige mest per hectare of maximaal 8 ton ruige mest per hectare jaar; Genoemde maatregelen zullen als gevolg van de profileringswerken (oevers, plasdras) ook een bijdrage leveren aan het lokaal afvoeren van voedingsstoffen waardoor de kruidenrijkdom zich kan uitbreiden en de beloopbaarheid en foerageerhabitat in de kuikenperiode zal toenemen. Voorbeeld uitwerkingen van genoemde maatregelen zijn in de paragraaf 7 nader uitgewerkt. In paragraaf 8 wordt ingegaan op het gewenste beheer. 7

12 7]. Inrichtingsplan. Om het perceel geschikt te maken voor de doelsoorten van vochtig weidevogelgrasland kunnen een aantal maatregelen worden genomen. Naast weidevogels, zullen de maatregelen ook een functie vervullen voor de geschiktheid voor andere organismen, de landschappelijke kwaliteit en bijdrage aan de algemene en biologische waterkwaliteit. Een schetsuitwerking van mogelijke maatregelen is onderstaand weergegeven en tevens op A4 formaat als bijlage 2 is opgenomen. Figuur 3. Schetsmogelijke inrichting perceel polder Ackerdijk-midden. De voorgestelde maatregelen bestaan uit: Het verwijderen van de ruggen opgehoopt slootvuil door wallenfrezen; Het opnieuw frezen de greppels en van greppel uitloopbuizen voorzien; Het aanleggen van een plas-dras deel wat kan fluctueren op het neerslag overschot door een gebied van circa 2600 vierkant meter tegen de greppel te profileren naar een lokale depressie in het grasland en het afsluiten van de greppeluitloop in de periode januari begin mei. 8

13 Het her profileren van de westelijke oever van de middensloot met een profiel geschikt als foerageerhabitat voor eendachtige graslandbroeders en in- en uittrede biotoop voor fauna. De oever draagt daarnaast bij aan het verbeteren van de algemene en biologische waterkwaliteit. Een principe profiel is weergegeven in figuur 4. Figuur 4. Profiel oeveraanleg westelijke scheisloot 8]. Toekomstig beheer. Het toekomstig beheer bestaat in de basis uit bemesten, plas-drasbeheer, maaien en naweiden. Naast deze basis maatregelen dienen de greppels te worden beheerd om hun functie als kuikenbiotoop en water aanvoer naar de plasdras te behouden. Daarnaast vragen de oevers een op de doelstellingen afgestemd beheer. De verschillende onderdelen worden onderstaand behandeld. Bemesting. Voor de instandhouding van een voldoende bodemleven is bemesting met ruige stalmest gewenst. Gebruik van kunstmest, ingedikte dunnen mest, compostmest of vormen van bemesting anders dan ruige stalmest zijn ongewenst vanuit een ongunstige nutriëntenverhouding. De bemestingsdruk mag niet te hoog zijn. Als optimaal geldt een bemesting waarbij eenmaal per drie jaar 20 ton ruige stalmest per hectare wordt aangewend en de natste delen niet bemest worden. Indien een jaarlijkse bemesting wenselijk wordt geacht, is 8 ton/ha/jr de maximale hoeveelheid zowel vanuit natuurdoelstelling als vanuit de regels zoals gesteld in het meststoffenbesluit (Terlouw, 2012). Natte terreindelen als de plas-dras zone, oevers en een zone van 2.00 meter langs de greppels dienen te worden gevrijwaard van een mestgift. Bij aanwending van de mest met een zogenaamde breedstrooier dient extra aandacht aan de te vrijwaren zones te worden besteed Om de gewenste groeivertraging te kunnen realiseren is het wenselijk om de ruige mestgift pas na het maaien van de eerste snede aan te brengen. Hierdoor wordt de vegetatie makkelijker beloopbaar voor kuikens en krijgen kruiden meer kans. Vanuit agrarische optiek is het een voordeel als de eerste snede wat minder zwaar wordt, maar een betere structuur en hoger eiwit gehalte behoudt. De tweede snede zal makkelijker aan de groei raken daar de eerste snede niet aan de stengelvoet is verhout en zal als gevolg hiervan een hogere opbrengst geven. Plas-drasbeheer. De plas-dras dient van half februari tot begin mei geïnundeerd te zijn met een waterkolom van tot 0.30 meter. Te vroeg instellen van de inundatie kan leiden tot extra verzuring, pitrusontwikkeling en afname van het beschikbare bodemleven. Het is derhalve zaak de plas-dras niet te vroeg in de winter op te starten (stel half januari starten). Ook het te snel vullen van de plasdras is minder gewenst om het aanwezig bodemleven, in het bijzonder regenwormen, de mogelijkheid te geven voor het water uit naar de hogere delen te vluchten. Idealiter wordt in de eerste week van januari gestart met het inunderen van de greppelbodem, waarna wekelijks een laagje wordt bijgevuld zodat half februari de plas-dras op het maximale peil komt te staan. Dit wordt vervolgens gecontinueerd tot derde of vierde week april, waarna de plas-dras door indroging mag droogvallen in de eerste helft van mei. 9

14 Maaibeheer. De eerste snede dient te worden gemaaid waarbij een uitgestelde maaidatum wordt gehanteerd. Voor de onderhavige percelen in polder Ackerdijk midden wordt voorgesteld beide percelen een verschillende maaidatum te geven, zodat steeds voldoende dekking en mozaïek beschikbaar is. Het westelijke perceel kan vanaf 15 juni worden gemaaid en geoogst, terwijl het oostelijke perceel, waarin de plas-dras en inundatiegreppel zijn gelegen, vanaf 25 juni wordt gemaaid en afgeruimd. Indien de groei (in de eerste jaren) te groot is om de vegetatie tot deze datum over eind te houden kan worden overwogen om vroeg in het seizoen een korte voorweide uit te voeren. Bij afwezigheid van broedvogels kan desgewenst eerder worden gemaaid. In voorkomend geval is het wenselijk een extra maaisnede uit te voeren zodat verschraling en een meer open vegetatie structuur sneller tot ontwikkeling kunnen komen. Alvorens de maaidata definitief te bepalen is het verstandig in de onderhavige situatie de maaidata af te stemmen met aangrenzende percelen in particulier natuurbeheer zodat de gewenste mozaïek over een grotere oppervlakte kan worden geoptimaliseerd. Als handvat kan worden gehanteerd maximaal twee aaneengesloten percelen een gelijke maaidatum. Beweiding. De maaipercelen krijgen een naweide met rundvee. Na het maaien van de eerste snede kan hier het vee worden ingeschaard. De veebezetting moet in lijn zijn met de grasgroei en zodanig worden afgestemd dat niet hoeft te worden uitgeschaard, terwijl enige vegetatiestructuur in de vorm van pollerigheid blijft bestaan. In de eerste jaren zal een grotere veebezetting mogelijk zijn als gevolg van het naleveren van voedingsstoffen uit de bodem. Na enkele jaren weidevogelbeheer zal de groei afnemen en dient de veebezetting te worden afgestemd. Schapenbeweiding is minder gewenst daar deze de grasmat sterk egaliseren en een voorkeur hebben voor het wegvreten van kruiden. Indien als gevolg van weeromstandigheden het perceel (te) lang de winter in lijkt te gaan kan kortstondig (tot uiterlijk half januari) winterbeweiding met schapen worden toegepast. Indien de gewenste uitgestelde maaidata in de eerste jaren niet kan worden gerealiseerd als gevolg van sterke groeikracht vanuit nalevering van voedingstoffen, kan een korte voorweide met rundvee in het vroege voorjaar worden uitgevoerd. Greppelbeheer. De greppels vormen een essentieel onderdeel van het plas-dras beheer en dragen bij aan lokaal reliëf en vegetatiestructuren. Het jaarlijks profileren van de greppels met greppelfrees dient derhalve tijdig te worden uitgevoerd. Hierbij moet onderhoud aan greppelduikers en -dammen steeds separaat worden mee genomen. In najaar en winter moeten de greppels goed kunnen afwateren om het bodemleven optimaal te laten ontwikkelen ten bate van de voedselbeschikbaarheid in het voorjaar. Oeverbeheer. Het oeverbeheer dient te zijn afgestemd op de functie van de oever. Daarnaast dient te worden voldaan aan de voorwaarden die worden gesteld vanuit de Keur van het Waterschap. Voor perceel polder Ackerdijk-midden is het voor van belang dat de sloot veekerend blijft en de vegetatie kort de winter in gaat. Half september de gehele oever een keer (diep) uitmaaien en in wiersen is een goede maatregel om verruiging van de geprofileerde oevers tegen te gaan en een te grote voedselverrijking bij het oeverschoning te voorkomen. Indien er een overmaat aan schoningsmateriaal op de oever terecht komt dient dit te worden afgevoerd of met de wallenfrees worden uitgeslagen over het aangrenzende grasland. In alle gevallen is het noodzakelijk dat de oever wordt gevrijwaard van actieve bemesting. Met betrekking tot de begrazing is het in de regel niet noodzakelijk om de oevers uit te rasteren, maar kort na de aanleg kan afscherming met een schrikdraadraster gedurende de ontwikkelingsperiode noodzakelijk blijken. 10

15 9]. Gebruikte literatuur, informatiedragers en bronnen. Literatuur: Bij 12, Bijlage deel 1 bij werkwijze monitoring en beoordeling Natuurnetwerk en Natura 2000/PAS); Terlouw R.J.S., Mestwetgeving op natuurgrond. uitgave Bui-tegewoon, groenprojecten Terlouw R.J.S., Weidevogelbeheer in een kaartenbaksysteem. uitgave Bui-tegewoon, groenprojecten Weidevogelwacht Midden Delfland, Territoriumkaart weidevogels Midden-Delfland. uitgave Weidevogelwacht Midden-Delfland. Geraadpleegde web-sites: Mondelinge informatie bronnen: Gesprek met dhr. van Adrichem, huidig grondgebruiker. Gesprek met dhr. van den Berg, aangrenzend beheerder Particulier Natuurbeheer. Gesprek met dhr. J. Kleijweg, Weidevogelwacht Midden Delfland. 11

16 12

17 B IJ L A G E N. 1]. Samenvatting afbakening en kwaliteit bepaling N13.01 Vochtig weidevogelgrasland. 2]. Inrichting schets polder Ackerdijk-midden. 3]. Voorbeelden inrichtingsprincipes. 13

18 14

19 BIJLAGE 1. Afbakening en kwaliteit bepaling (13.01) Vochtig weidevogelgrasland. Betreft: Kwaliteit bepaling N13.01 Vochtig Weidevogelgrasland (Bron: Bijlage deel 1 bij werkwijze monitoring en beoordeling Natuurnetwerk en Natura 2000/PAS) [pm Van dit type moet ongeacht de aanwezige oppervlakte altijd kwaliteitsbepaling worden gedaan]. Afbakening. Het beheertype omvat grasland met per 100 ha minimaal 35 broedparen van grutto, tureluur, watersnip, kemphaan, slobeend, zomertaling, veldleeuwerik, wulp, kluut, krakeend, kuifeend, wintertaling, graspieper, en/of gele kwikstaart; Het maai- en graasbeheer wordt aantoonbaar zodanig gevoerd dat zo min mogelijk jongen slachtoffer worden van beheeringrepen (minder dan 10%); 1] Flora en fauna. Biotische kwaliteit wordt uitgedrukt in het voorkomen van kwalificerende broedvogels. De volgende soorten zijn als kwalificerende soorten benoemd. Soortgroep Soorten Broedvogels gele kwikstaart, graspieper, grutto, kemphaan, krakeend, kuifeend, slobeend, tureluur, veldleeuwerik, watersnip, wintertaling, wulp, zomertaling 1 ] 1 ] Tot de kwalificerende soorten kunnen ook 2 extra soorten uit bijlage 1 gerekend worden, indien deze voorkomen in het beheertype. Kwaliteitsbepaling Flora en fauna. Goed: indien meer dan 60 broedparen per 100 ha van de kwalificerende soorten voorkomen. Matig: indien broedparen per 100 ha van de kwalificerende soorten voorkomen. Slecht: indien broedparen per 100 ha van de kwalificerende soorten voorkomen 2 ]. 2 ] Wanneer er minder dan 35 broedparen per 100 ha van de kwalificerende weidevogels voorkomen dan wordt het betreffende grasland niet tot het beheertype vochtig weidevogelgrasland gerekend (beheertype afbakening). 2] Structuur. Vochtig weidevogelgrasland van goede kwaliteit heeft een open karakter zonder opgaande elementen in de centrale ruimte, waardoor de dekking voor predators beperkt is. Naast de overwegende korte grazige vegetaties is ook enig mozaïek gewenst van hoge en lage gras- en kruidenvegetatie en een rijk begroeide slootkant voor voedsel en dekking van de kuikens en als broedbiotoop voor eendachtige. Dit mozaïek kan worden verkregen door een afwisseling in tijdstip en vorm van beheer (maaien, begrazen, bemesten) en wordt niet meegewogen in de afbakening en kwalificeringscriteria. 3] Milieu- en watercondities. De beoordeling van a-biotische condities wordt gedaan op basis van interne water- en milieucondities (standplaatsfactoren). Wanneer externe beïnvloeding hiervan beter, respectievelijk slechter scoort wordt het eind oordeel 1 punt/klasse naar boven of beneden bijgesteld. A]. Standplaatsfactoren. Voor weidevogelgrasland zijn hoge waterstanden optimaal, omdat daarbij de gewasproductie pas later op gang komt en door de betere vochtvoorziening de bodem goed permeabel is en regenwormen dichter aan de oppervlakte blijven. Goed weidevogelgrasland wordt daarom doorgaans gekenmerkt door hoge grondwaterstanden. In de winter liggen de waterstanden dichtbij het maaiveld. Voor de instandhouding van dit type is bemesting met ruwe stalmest gewenst. De bemestingsdruk mag echter niet te hoog zijn, aanbevolen wordt een bemesting eenmaal per 3 jaar met 20 ton ruige stalmest per hectare, waarbij de natste delen niet bemest worden. Kwaliteitsbepaling standplaatsfactoren. Goed: indien in minstens 80% van de oppervlakte de grondwaterstand in de periode maart-juni minder dan 45 cm onder het maaiveld ligt. Matig: indien niet voldaan wordt aan goed en in minstens 40% van de oppervlakte de grondwaterstand in de periode maart-juni minder dan 45 cm onder maaiveld ligt. Slecht: indien aan bovenstaande criteria niet wordt voldaan. 15

20 B]. Externe beïnvloeding. De externe beïnvloeding van weidevogelgrasland wordt bepaald door randverstoringen. De oppervlakte en lengte/breedte maat is hierbij van belang. Hiermee is voor weidevogel grasland het aspect externe beïnvloeding i.t.t. de botanische graslandtype niet van belang daar de oppervlakte kwalificering wordt bepaald via de ruimtelijke condities. 4] Ruimtelijke condities De ruimtelijke condities geven inzicht in de mate van isolement van het betreffende terrein of gebied. Zoals bij externe beïnvloeding vermeld is de oppervlakte in combinatie met de lengte/breedte maat van belang voor weidevogeldoelstellingen. Als algemene regel is opgenomen dat wanneer het beheertype geïsoleerd ligt ten opzichte van andere graslandbeheertype de oppervlakte meer dan 100 hectare dient te bedragen om de kwaliteitsbepaling goed te scoren. Kwaliteitsbepaling ruimtelijke condities. >50 ha ha < 25 ha Verbonden met andere graslandbeheertypen. Goed Goed Matig In nabijheid (binnen 1 km) van andere graslandbeheertypen en perceeldiepte < 350 meter. Goed Matig Slecht Geïsoleerd en/of perceeldiepte < 350 meter. Matig Slecht Slecht Monitoring. Om te kunnen bepalen of aan de kwaliteitseisen van vochtig weidevogelgrasland wordt voldaan dient de monitoring de onderstaande aspecten te bevatten. Nadere informatie omtrent de gewenste en/of voorgeschreven systematiek kan worden geraadpleegd in de rapportage Werkwijze monitoring en beoordeling Natuurnetwerk en Natura 2000 / PAS (Beek J.G. etal red., 2014) en de bijbehorende bijlage rapporten. Parameter Methode Frequentie Broedvogels Inventariseren kwalificerende soorten. 3 jaar Bepaling a-biotiek Diverse methoden. 6 jaar Ruimtelijke condities GIS-analyse en veldwaarnemingen. 6 jaar Toetsing. Toetsing kan vervolgens plaatsvinden door de resultaten te vergelijken met de kwaliteitseisen zoals boven per onderdeel vermeld. Goed levert vervolgens 2 punten op, matig 1 punt en slecht 0 punten. Niet bij alle pakketten telt elk criterium even zwaar mee ten bate van het eindoordeel. Voor de eindscore wordt het resultaat van elk criterium met een weegfactor variërend van 1 tot 12 vermenigvuldigd. Voor vochtig weidevogelgrasland gelden de volgende weegfactoren gehanteerd. Code index beheertype Flora & fauna Structuur Milieu & watercondities Ruimtelijke condities Natuurlijkheid N13.01 Vochtig weidevogel grasland De eindscore voor het betreffende beheertype wordt vervolgens bepaald door de scores voor de afzonderlijke kwaliteitscriteria op te tellen. De kwaliteit wordt vervolgens uitgedrukt in het aantal punten. Bij het merendeel van de beheertypen is maximaal 30 punten haalbaar. Een beheertype wordt als volgt gekwalificeerd: 0-12 punten Slecht punten Matig punten Goed 16

21 BIJLAGE 2. INRICHTINGSSCHETS OP A4 formaat. 17

22 18

23 BIJLAGE 3. Referentie beelden. 19

24

25