Grondstoffenplan. Afval Anders. Verbetering inzameling grondstoffen Gemeente Kaag en Braassem

Transcriptie

1 Bijlage 1 Grondstoffenplan Afval Anders Verbetering inzameling grondstoffen Gemeente Kaag en Braassem Auteur: Viona de Bruyn Opdrachtgever: Margot Radema Datum: 14 februari 2017 Versie: 5

2 Samenvatting Vanuit het kabinet is het programma Van Afval Naar Grondstof (VANG) gestart om de transitie naar een circulaire economie te stimuleren. Doelstellingen binnen het programma zijn om te komen tot een afvalscheidingspercentage van 75% en om de hoeveelheid restafval terug te brengen naar 100 kg per inwoner per jaar in Het Rijk verlangt in 2025 dat er nog maar 30 kg restafval per inwoner per jaar wordt ingeleverd. In de duurzaamheidsagenda van Kaag een Braassem zijn acties opgenomen die de circulaire economie bevorderen en die een bijdrage leveren aan het VANG programma. Op 12 september 2016 heeft de raad in principe besloten om een kostenprikkel op restafval (diftar) in te voeren. Daarnaast heeft de raad gevraagd om een onderzoek uit te voeren naar de mate van service die verleend wordt bij het scheiden van huishoudelijke grondstoffen en afval. Immers, bij de invoering van een kostenprikkel zijn de mogelijkheden voor inwoners tot afvalscheiding doorslaggevend. Dit plan richt zich op de mogelijkheden tot het verbeteren van service voor de inwoners, waarbij ook gekeken is naar het milieurendement en kosten. Het afvalscheidingspercentage van de gemeente ligt onder het landelijk gemiddelde en onder het gemiddelde van vergelijkbare gemeenten. Door middel van analyses en onderzoek is gebleken dat er nog veel recyclestromen met het restafval worden ingezameld. Inwoners hebben aangegeven behoefte te hebben aan meer mogelijkheden om recyclestromen in te kunnen zamelen. Het project heeft laten zien dat het mogelijk is om minder dan 30 kilo restafval per inwoner per jaar over te houden met goede afvalscheiding. Er wordt aanbevolen om maatregelen te nemen die inwoners in staat stellen om meer en beter afval gescheiden in te zamelen, naast het besluit om een kostenprikkel in te voeren. - Eenmaal per week plastic, metalen en drankkarton in te zamelen bij elk huishouden; - Optimaliseren van de inzameling van oud papier en karton, samen met de verenigingen; - Uitbreiding van de containers voor textiel en glas. De invoering van de maatregelen wordt begeleid door een communicatiecampagne. Deze is uitgewerkt in het communicatieplan Afval Anders. De kosten en opbrengsten voortvloeiend uit deze maatregelen worden opgevangen binnen de afvalstoffenheffing. De projectkosten zijn eenmalige kosten, waarvoor een krediet wordt aangevraagd. 2

3 Samenvatting... 2 Leeswijzer Kaders landelijk en gemeentelijk beleid Huidige situatie afvalinzameling- en verwerking Verbetermogelijkheden Onderzoeken Conclusies en aanbevelingen Financiële consequenties Begrippen

4 Leeswijzer In hoofdstuk 1 is het kader geschetst waarbinnen afval en grondstoffen behandeld, ingezameld en verwerkt moeten worden. Hoofstuk 2 geeft het huidige beeld weer hoe de gemeente presteert met inzameling en in hoofdstuk 3 zijn diverse mogelijkheden tot verbetering van inzameling weergegeven. In hoofdstuk 4 is het inwonersonderzoek en het project uiteengezet. Hoofdstuk 5 geeft de afwegingen en maatregelen weer die aanbevolen worden om in te voeren. Hoofdstuk 6 behandelt de financiële consequenties van de aanbevolen maatregelen. 4

5 1. Kaders landelijk en gemeentelijk beleid 1.1 Inleiding Met de toenemende schaarste aan grondstoffen neemt de noodzaak toe om op een andere wijze met afval om te gaan. Afval kan niet meer worden gezien als een restproduct, maar als een verzameling van waardevolle grondstoffen. Dit grondstoffenplan gaat dus niet alleen over het inzamelen van afval, maar vooral ook op welke wijze zo veel mogelijk grondstoffen uit het afval gehaald kan worden. De doelstelling is om te stoppen met het verspillen van grondstoffen en de economie circulair te maken. Figuur 1: Circulaire economie Aanleiding grondstoffenplan Per 1 januari 2018 wordt in principe een kostenprikkel ingevoerd op het huishoudelijk restafval. Inwoners betalen voor de hoeveelheid restafval die zij weggooien. De gemeenteraad heeft gevraagd om een onderzoek uit te voeren naar de mate van service die verleend wordt bij het scheiden van huishoudelijke grondstoffen en afval. Immers, bij de invoering van een kostenprikkel zijn de mogelijkheden voor inwoners tot afvalscheiding doorslaggevend. Dit plan richt zich op de mogelijkheden tot het verbeteren van service voor de inwoners, waarbij ook gekeken is naar het milieurendement en kosten. 1.2 Europees afvalbeleid De belangrijkste Europese richtlijn op het gebied van afval is de vernieuwde Kaderrichtlijn afvalstoffen 1. Met deze nieuwe wetgeving beoogt de Europese Unie betere afvalpreventie, efficiënter omgaan met schaarse grondstoffen en een zo hoog mogelijk hergebruik van materialen. 1.3 Landelijk afvalbeleid Wet milieubeheer (Wm) In deze wet staat dat de gemeente de zorgplicht heeft voor het inzamelen van fijn huishoudelijk en grof huishoudelijk afval. Volgens de wet is de Minister van Infrastructuur & Milieu (I&M) verplicht een landelijk afvalbeheerplan (LAP) vast te stellen. Dit plan bevat 1 Richtlijn EU 2008/98 5

6 minimaal de hoofdlijnen van het beleid voor afvalbeheer en is in overeenstemming met het Kaderrichtlijn afvalstoffen. Voor lokale overheden vormt dit de basis voor het afvalbeleid. Landelijk afvalbeheerplan LAP In 2003 is het eerste Landelijk afvalbeheerplan (LAP) in werking getreden. Deze gold tot en met Het tweede LAP is geldig van 2009 tot en met 2015, met een doorkijk tot De staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu is voornemens een nieuw landelijk afvalbeheerplan (LAP3) vast te stellen. In dit plan wordt het afvalbeheerbeleid voor de periode 2017 tot en met 2023 vastgelegd, met een doorkijk tot LAP3 vervangt het huidige landelijk afvalbeheerplan (LAP2). Op basis van LAP 2 heeft de landelijke overheid een uitvoeringsprogramma opgesteld Van Afval Naar Grondstof (VANG). In dit programma zijn doelstellingen opgenomen ten behoeve van betere afvalscheiding en vermindering van restafval. Het LAP en VANG hebben de principes van de Ladder van Lansink als uitgangspunt, zie figuur 3. Het is erop gericht prioriteit te geven aan de meest milieuvriendelijke verwerkingswijze. De hoogste trap op de ladder gaat voor. Figuur 2: Ladder van Lansink Onder producthergebruik wordt de nuttige toepassing verstaan waar producten opnieuw worden gebruikt voor hetzelfde doel als waarvoor zij waren bedoeld (bijvoorbeeld via kringloopwinkels). Van Afval Naar Grondstof (VANG) Het programma Van Afval Naar Grondstof (december 2014) is de inspanning van het kabinet om de overgang naar een circulaire economie te stimuleren. Het omvat de uitwerking van het Afvalpreventieprogramma Nederland, dat Nederland in opdracht van de Europese Commissie heeft gemaakt. 6

7 Het programma bestaat uit 8 operationele doelstellingen die betrekking hebben op de gehele grondstoffen keten. Meest relevant voor wat betreft dit plan is doelstelling 3. Verbetering van de afvalscheiding en inzameling. De ambitie die aan deze doelstelling ten grondslag ligt is het minimaliseren van de hoeveelheid Nederlands huishoudelijk restafval in de verbrandingsinstallaties onder andere door gemeenten te faciliteren bij verbetering van afvalscheiding en inzameling. In het Uitvoeringsprogramma VANG zijn deze ambities nader gespecificeerd naar 75% afvalscheiding van huishoudelijk afval en een gemiddelde hoeveelheid huishoudelijk restafval per inwoner van 100 kg per inwoner per jaar. De ambitie die het VANG stelt per 2025 is zelfs 30 kilo per inwoner per jaar. 1.4 Gemeentelijk beleid Het Europees en landelijk beleid bepaalt de kaders voor de gemeente bij het opstellen van haar gemeentelijke beleid op het gebied van afvalinzameling en inzameling van grondstoffen. De afvalstoffenverordening is een verplichting die gerelateerd is aan het beleid omdat het bescherming biedt van het milieu. De uitwerking hiervan is vormgegeven in het uitvoeringsbesluit. Naast deze gemeentelijke kaders geeft de duurzaamheidsagenda duidelijke acties mee ter bevordering van afvalscheiding. Duurzaamheidsagenda Belangrijke kwaliteiten van Kaag en Braassem zijn een prettige leefomgeving met veel water en groen, de gemeenschapszin en een mentaliteit van aanpakken. Belangrijke opgaven zijn er ook: het leefbaar houden van kleine kernen met bereikbare voorzieningen, werkgelegenheid en bedrijfsleven dat zich kan blijven ontwikkelen en de opgave om ook op de lange termijn een schone toekomst te waarborgen. Dit wil men realiseren door een bijdrage te leveren aan circulaire economie. In de agenda zijn acties opgenomen die de circulaire economie bevorderen: 1. In Kaag en Braassem is nieuw afvalbeleid opgesteld. Afvalscheiding door inwoners wordt gestimuleerd door invoering van Diftar, waardoor mensen die meer restafval hebben ook meer betalen. Afvalvoorzieningen zijn afhankelijk van de locatie: in het buitengebied bijvoorbeeld geen ondergrondse containers in de kernen soms juist wel. 2. Het nieuwe afvalbeleid zal ook ingaan op voorlichting en het onderzoeken van andere maatregelen, zoals gebruik van compostvaten door bewoners en inzameling van plastic (inzamelpunten met plastic-containers) of PMD (plastic, metaal en drankkarton). 7

8 2. Huidige situatie afvalinzameling- en verwerking In dit hoofdstuk is een analyse gemaakt van de huidige situatie op het gebied van afval- en grondstoffeninzameling. Daarbij is de huidige dienstverlening (Service) beschreven, de huidige prestaties (Milieu) en aangegeven hoeveel de gemeente hiervoor betaalt (Kosten). 2.1 Inzamelvoorzieningen (service) De inwoners van gemeente Kaag en Braassem bieden hun huishoudelijk afval via onderstaande servicevoorzieningen aan: Een haalvoorziening zamelt afval of grondstoffen huis-aan-huis, bij of nabij het perceel in. Een brengvoorziening is een collectieve ondergrondse of bovengrondse verzamelcontainer voor een bepaalde groep huishoudens waar zij hun afval naar toe kunnen brengen (bv. hoogbouw). Een brengvoorziening is ook het afvalbrengstation (ABS) in Roelofarendsveen waar inwoners hun verschillende fracties grof huishoudelijk afval en grondstoffen naar toe brengen. Stroom Middel Frequentie Bijzonderheden Restafval, laagbouw Minicontainers; Tweewekelijks Inzameling door Cyclus Ondergrondse containers Naar behoefte Restafval, hoogbouw Bovengrondse containers; Naar behoefte Inzameling door Cyclus Ondergrondse containers GFT afval, laagbouw Minicontainers Tweewekelijks Inzameling door Cyclus GFT afval, hoogbouw Bovengrondse containers Naar behoefte Inzameling door Cyclus Papier en karton Geen inzamelmiddel (los); Verzamelcontainers Divers Naar behoefte Inzameling vind plaats via verenigingen/ scholen Plastic verpakkingen en drankkartons Zakken Tweewekelijks Inzameling door Cyclus (metalen vallen hier per ook onder) Textiel Verzamelcontainers Naar behoefte Inzameling door charitatieve organisaties Glas Verzamelcontainers Naar behoefte Inzameling door Cyclus Grof huishoudelijk afval Afvalbrengstation Naar behoefte Eigen beheer Tabel 1: overzicht van huidige inzamelmiddelen per type woning 8

9 2.2 Prestaties (milieu) De prestaties van de gemeente worden op drie manieren inzichtelijk gemaakt: bronscheiding, sorteeranalyse en afvalscheiding. Deze drie zijn hieronder uiteengezet. De gegevens over 2016 zijn nog niet beschikbaar, maar laten een zelfde beeld zien als In dit plan is dan ook peiljaar 2015 aangehouden. Bronscheiding Dit laat zien welk deel van het huishoudelijk afval binnen de gemeente gescheiden aan de bron ingezameld wordt. Bronscheiding wordt uitgedrukt in kilogrammen. Er is bij deze analyse geconcentreerd op de belangrijkste huishoudelijke afval- en grondstofstromen. Deze zijn: plastic en drankkartons, papier en karton, restafval, gft-afval, textiel, grof huishoudelijk afval en glas. Figuur 3: resultaat bronscheiding Toelichting: - De hoeveelheid restafval is in de loop der jaren gelijk gebleven. - De ingezamelde hoeveelheid papier is gedaald. - De hoeveelheid grof vuil is omhoog gegaan. - Tot en met 2015 werd alleen plastic apart ingezameld. Per 1 januari 2016 mogen ook drankenkartons bij het plastic worden gegooid. Deze zijn in deze tabel nog niet weergegeven. 9

10 Sorteeranalyse De sorteeranalyse is het middel om inzicht te krijgen in de samenstelling van het huishoudelijk restafval. Welke grondstoffen zitten er nog in het restafval die hier niet in thuis horen? De sorteeranalyse geeft aan wat de potentie is van grondstoffen die per inwoner per jaar als restafval ter verbranding wordt aangeboden, in plaats van gescheiden inzameling. Hierin zijn alle stromen onderscheiden voor een totaalbeeld. De grondstoffen waaruit het restafval het meest bestaat zijn GFT, plastic verpakkingen, papier en textiel. Daarnaast is grof huishoudelijk afval ook in hoge mate aanwezig. Figuur 4: resultaat sorteeranalyse 2015 Toelichting: - Het grootste gedeelte van het restafval bestaat uit gft, plastic, papier en karton en textiel. - Drankkartons werden tot en met 2015 niet apart ingezameld. - Puin, hout KCA, AEEA en Overig worden via het afvalbrengstation ingezameld en hebben een aandeel van 13% in het restafval. 10

11 Afvalscheiding resultaat Dit betreft het resultaat van bronscheiding aangevuld met het resultaat van voorscheiding van restafval (sortering van grof afval). Het verschil tussen bronscheiding en afvalscheiding betreft het verwerkings-/sorteerresultaat dat Cyclus voor de gemeente realiseert. Het afvalscheidingsresultaat komt voort uit de landelijke benchmark afvalscheiding. Afvalscheiding wordt uitgedrukt in een percentage en is vergeleken met Nederland en gelijksoortige gemeenten als Kaag en Braassem. In vergelijking tot soortgelijke gemeenten in Nederland, presteert de gemeente aanzienlijk lager. De gemeente heeft een scheidingspercentage van 52%, terwijl vergelijkbare gemeenten op 64% scheiding zitten. Dit betekent dat in soortgelijke gemeenten grondstoffen meer gescheiden worden ingezameld dan in Kaag en Braassem. Ten opzicht van geheel Nederland scoort Kaag en Braassem onder het gemiddelde. 2.3 Kosten De kosten voor inzameling, verwerking en het afvalbrengstation in 2016 bedroegen ,-. Deze kosten worden betaalt uit de afvalstoffenheffing. In 2016 betaalde een éénpersoonshuishouden 192,- en een twee of meerpersoonshuishouden 283,- aan afvalstoffenheffing. Belasting verbranden restafval Kostenverhogend is per 1 januari 2015 de afvalstoffenbelasting die op het verbranden van restafval is ingevoerd. De afvalstoffenbelasting wordt door de gemeente Kaag en Braassem, via Cyclus, aan het Rijk afgedragen. De hoogte van de afvalstoffenbelasting bedraagt in ,- per kilogram restafval dat ter verbranding of voor stort wordt aangeboden. In 2017 zal dit tarief verder stijgen. Door betere sortering van het fijn- en grof huishoudelijk restafval is deze kostenpost te verlagen. 2.4 Samenwerking gemeente Kaag en Braassem en Cyclus De gemeente Kaag en Braassem heeft ten opzichte van Cyclus twee rollen, als opdrachtgever van de inzameling en als eigenaar. Cyclus is een afvalbedrijf dat geheel in handen is van acht aandeelhoudende gemeenten. Dit zijn zijn: Alphen aan den Rijn, Bodegraven- Reeuwijk, Gouda, Kaag en Braassem, Krimpenerwaard, Nieuwkoop, Waddinxveen en Zuidplas. Gemeente Alphen aan den Rijn neemt geen inzameltaken af van Cyclus en maakt alleen gebruik van het gezamenlijke verwerkingscontract voor diverse stromen. Als opdrachtgever is gemeente Kaag en Braassem bepalend in de taken die Cyclus voor de gemeente uitvoert en de resultaten die bereikt dienen te worden. De basis voor het afvalbeheer vormt de huidige dienstverleningsovereenkomst uit 2011 en de nieuwe overeenkomst die in 2017 wordt afgesloten voor een periode van 5 jaar en waarin de inhoud, de omvang en garanties van de afvalbeheertaken, zijn vastgelegd. 11

12 Resultaat per systeem 3. Verbetermogelijkheden Er zijn verschillende mogelijkheden denkbaar om de service aan inwoners te verhogen. Met een hogere service verbeteren doorgaans de afvalscheidingsresultaten. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen systemen en maatregelen: systemen zijn voor elk huishouden toepasbaar en maatregelen per type bebouwing: laag- en hoogbouw. Hieronder is voor de grootste afvalstromen nader bekeken hoe gepresteerd wordt in vergelijking met soortgelijke gemeenten, zogenoemde klasse D gemeenten. Per afvalstroom zijn diverse mogelijkheden weergegeven die bijdragen aan een hogere service en/ of betere prestaties. Hierbij is nog geen onderscheid gemaakt tussen systemen en maatregelen, dit is uitgewerkt onder hoofdstuk 5 Conclusies en Aanbevelingen. 3.1 Restafval Per inwoner wordt in Kaag en Braassem aanzienlijk meer restafval aangeboden dan in vergelijkbare gemeenten. Het diftar systeem geeft de beste resultaten binnen landelijke soortgelijke gemeenten (klasse D). Hoeveelheid restafval per systeem OMGEKEERD INZAMELEN 145 MET DIFTAR 117 KLASSE D 180 KAAG EN BRAASSEM Kilo per inwoner per jaar Figuur 5: vergelijking van resultaten restafval met en zonder maatregelen. Verbetermogelijkheden Invoering van een kostenprikkel op restafval (tariefdifferentiatie). De service op het aanleveren van restafval verminderen door bij laagbouw met minicontainers de inzamelfrequentie op het restafval te verlagen naar eenmaal per vier weken. De maximale loopafstand naar een ondergrondse container voor restafval te verruimen tot 300 meter. Meer gerichte communicatie en voorlichting. Maatwerkoplossingen, naar aanleiding van proeven VANG-hoogbouw, voor hoogbouw. Bij hoogbouw wordt gemiddeld meer restafval ingezameld dan in de overige wijken in de gemeente. 12

13 Resultaten per systeem 3.2 Groente- Fruit en Tuinafval (GFT) In vergelijking tot klasse D gemeenten, zijn de prestaties van Kaag en Braassem bijna gelijk. Zowel diftar als omgekeerd inzamelen zorgen voor gemiddeld 70 kilo GFT meer per inwoner per jaar. Hoeveelheid GFT afval per systeem OMGEKEERD INZAMELEN 196 MET DIFTAR 195 KLASSE D 122 KAAG EN BRAASSEM Kilo per inwoner per jaar Figuur 6: vergelijking van resultaten gft met en zonder maatregelen Verbetermogelijkheden Stimuleren van compostering aan huis/ in de wijk. Preventieplan en acties voor etensresten. Composteerbare zakjes ter beschikking stellen aan bewoners. Standaard 240 liter minicontainer GFT beschikbaar stellen. Subsidiëren van compostvaten. Snoeiroutes ten behoeve van tuinafval in voor- en najaar. Inzamelfrequentie verhogen in voor- en najaar of zomer. Maatwerkoplossingen voor hoogbouw. Meer gerichte communicatie en voorlichting. Jaarlijks in plan van aanpak concreet per hoogbouwlocatie in gesprek met bewoners over keukenmanagement en hulp bij afvalscheiding. 3.3 Papier en karton De hoeveelheid gescheiden ingezameld papier en karton ligt in Kaag en Braassem lager dan in vergelijkbare gemeenten. Het gebruik van verzamelcontainers voor papier geeft goede resultaten. De beste resultaten worden gehaald met minicontainers in huis. Hierbij maakt het niet uit of het papier wordt ingezameld door verenigingen, een eigen dienst of door een inzamelaar. 13

14 Resultaat per systeem Resultaat per systeem Hoeveelheid papier en karton per systeem MINICONTAINER AAN HUIS 160 VERZAMELCONTAINERS 91 KLASSE D 67 KAAG EN BRAASSEM Kilo per inwoner per jaar Figuur 7: vergelijking van resultaten papier en karton met en zonder maatregelen Verbetermogelijkheden Ten behoeve van preventie, stimuleren van nee-ja en/of nee-nee sticker. Meer gerichte communicatie en voorlichting. Uitzetten van een 140 of 240 liter minicontainer voor papier bij laagbouw. Meer aandacht voor gescheiden papier inzameling bij hoogbouw. Meer verzamelcontainers in de wijken 3.4 Plastic verpakkingen en drankenkartons De inzamelresultaten liggen bij vergelijkbare gemeenten het hoogst. Dit is voor een gedeelte te verklaren omdat Kaag en Braassem metalen (tot ) niet apart inzamelt, maar alleen plastic verpakkingen en drankenkartons. Plastic verpakkingen zijn erg volumineus en veel inwoners hebben dan ook behoefte aan een opslagmiddel. Een minicontainer geeft erg goede resultaten, alleen wordt hier ook vaak restafval in gedaan, zeker in een diftar gemeente. Hoeveelheid plastic verpakkingen per systeem MINICONTAINER AAN HUIS 56 PLASTIC ZAK EENMAAL PER WEEK 29 KLASSE D 67 KAAG EN BRAASSEM Kilo per inwoner per jaar Figuur 8: vergelijking van resultaten plastic verpakkingen met en zonder maatregelen 14

15 Resultaat per systeem Verbetermogelijkheden Laagbouw woningen, daar waar mogelijk, voorzien van 240 liter minicontainer voor Plastic verpakkingen. Verhoging van inzamelfrequentie met zakken naar eenmaal per week. Metalen inzamelen met plastic en drankenkartons (gerealiseerd per ). Meer gerichte communicatie en voorlichting. 3.5 Textiel In vergelijking scoort Kaag en Braassem met textiel net onder het gemiddelde van gelijksoortige gemeenten. Met een uitbreiding van de huidige verzamelcontainers worden betere resultaten behaald. Hoeveelheid textiel per systeem UITBREIDING VERZAMELCONTAINERS 11 KLASSE D 5 KAAG EN BRAASSEM Kilo per inwoner per jaar Figuur 9: vergelijking van resultaten textiel met en zonder maatregelen Verbetermogelijkheden Meer gerichte communicatie en voorlichting door meer duidelijkheid te geven dat alle textiel in containers kan en niet alleen kleding. Uitbreiding verzamelcontainers textiel. Optimaliseren huis-aan-huis inzameling textiel. 15

16 Resultaat per systeem 3.6 Glas Glasverpakkingen worden in vergelijking tot gelijksoortige gemeenten bijna evenveel ingezameld. Met een uitbreiding van de verzamelcontainers, kunnen hogere resultaten worden behaald. Hoeveelheid glasverpakkingen per systeem UITBREIDING VERZAMELCONTAINERS 29 KLASSE D 24 KAAG EN BRAASSEM 21 Figuur 10: vergelijking van resultaten textiel met en zonder maatregelen Verbetermogelijkheden Meer gerichte communicatie en voorlichting. Optimalisatie verzamelcontainers glas Kilo per inwoner per jaar 3.7 Grof huishoudelijk afval De gemeente scoort op gescheiden inzameling van grof vuil erg goed. Klasse D gemeenten behalen in Nederland de beste resultaten met aparte inzameling grof vuil. De verbetermaatregelen die hieronder genoemd worden zijn puur service verhogend, maar bieden geen hoger inzamelresultaat. Vandaar alleen een vergelijking op resultaat met vergelijkbare gemeenten. Vergelijking grof vuil KLASSE D 104 KAAG EN BRAASSEM , , , , , ,5 Figuur 11: vergelijking van resultaten grof afval 16

17 Verbetermogelijkheden Ruimere openingstijden van het afvalbrengstation op drukke momenten. Leen-bakfiets om grof huishoudelijk afval naar het afvalbrengstation te brengen. Meer communicatie en voorlichting. Optimaliseren van voorzieningen voor grondstoffen. Geen acceptatie meer van fijn huishoudelijk restafval. Een voorziening maken op het afvalbrengstation voor kringloopgoederen. 3.8 Overige mogelijkheden Naast maatregelen voor verbetering van afvalscheiding zijn ook aanvullende systemen mogelijk die het effect van een kostenprikkel kunnen verhogen. Een aanvullend systeem is voor de gehele gemeente mogelijk, zonder dat er onderscheid gemaakt wordt tussen hoog- en laagbouw. Bronscheiding en nascheiding Landelijk is een discussie over bronscheiding en nascheiding. Om het beste resultaat te krijgen om hergebruik van materialen is bronscheiding de standaard. De uit bronscheiding verkregen materialen kunnen beter ingezet worden als grondstof voor nieuwe toepassingen en producten. Nascheiding kan een oplossing zijn voor die gebieden waar bronscheiding niet mogelijk is. Op dit moment is het niet mogelijk om nascheiding toe te passen binnen het verzorgingsgebied van Cyclus. Afval Loont Een bijzondere, aanvullende vorm van tariefdifferentiatie is het positief belonen. In plaats van betalen voor restafval is hierbij het principe te belonen voor grondstoffen. Belonen van grondstoffen is een milieugerichte maatregel. Een aantal gemeenten hebben dit ingevoerd in de vorm van een brengsysteem voor papier, plastic, textiel en kleine elektrische apparaten. Op diverse locaties worden filialen van Afval Loont neergezet. Inwoners ontvangen per kilogram gescheiden gebrachte grondstoffen een geldbedrag of sparen dit geld voor een goed doel of vereniging. De opbrengsten uit systeem vloeien echter niet terug naar de afvalstoffenheffing, maar worden direct uitgekeerd aan de deelnemers. Per inwoner dient de gemeente een bedrag te voldoen voor deelname aan het systeem en inzameling van de stromen. Deelname is vrijwillig en dit systeem spreekt over het algemeen een kleine groep inwoners aan en niet iedereen. 17

18 4. Onderzoeken In 2015 is een onderzoek uitgevoerd onder inwoners om hun mening te peilen voor het aanstaande afvalbeleid. In 2016 hebben diverse inwoners meegedaan aan het project Hieronder zijn de resultaten opgenomen. Inwonersonderzoek In 2015 is een inwonerstevredenheidsonderzoek uitgevoerd door Necker van Naem. Dit onderzoek geeft inzage in de bereidheid van de inwoners voor het scheiden van afval aan de bron (in en rondom het huis) en hun waardering en wensen voor een inzamelsysteem. Het onderzoek is uitgevoerd in de vorm van een enquête waaraan 544 inwoners hebben deelgenomen. Hieronder volgt de samenvatting van de bevindingen. Geordend op basis van populariteit (van meest naar minst populair) zijn inwoners bereid de volgende activiteiten uit te voeren voor vermindering van restafval: 1) een extra minicontainer hebben voor papier en/of plastic en drankkartons; 2) (verder) lopen met restafval naar ondergrondse afvalcontainer; 3) betalen per keer dat restafval wordt aangeboden. Project In 2016 is het project uitgevoerd. 423 Huishoudens zijn uitgedaagd om 100 dagen lang 100% afvalvrij te leven. De deelnemende huishoudens wogen hun restafval, kregen weekopdrachten en werden ondersteund door de afvalspecialisten van Cyclus. Doel van het project was bewustwording creëren bij de deelnemers én bij hun omgeving. Cyclus voerde het project uit in opdracht van 11 gemeenten, waaronder Kaag en Braassem. De deelnemers wisten in de projectperiode de hoeveelheid restafval met maar liefst 88% terug te brengen ten opzichte van het regionale gemiddelde. Tijdens produceerden zij gemiddeld slechts 1,3 kilo restafval per huishouden per week. Omgerekend komt het behaalde resultaat neer op 23 kilo restafval per persoon per jaar. Dat laat zien dat het mogelijk is de landelijke doelstelling van maximaal 100 kilo per persoon per jaar te realiseren. 18

19 5. Conclusies en aanbevelingen De ambities vanuit het VANG programma zijn hoog. Door middel van diverse kaders, richtlijnen en plannen worden handreikingen gedaan om afvalscheiding aan de bron, in en rondom het huis, te bevorderen. Het afvalscheidingresultaat en de sorteeranalyse laat zien dat er nog veel potentie is. De belangrijkste stromen als plastic verpakkingen, drankenkartons, gft, papier, karton, textiel en glas maken een groot onderdeel uit van de hoeveelheid restafval die inwoners aanbieden. Grote verbetering is dan ook zeker mogelijk. Deelnemers aan het project hebben een resultaat weten te bereiken van 23 kilo op jaarbasis. Zij hebben aangetoond door bewust met grondstoffen en afval om te gaan, het zeker doenlijk is om substantieel minder restafval te produceren. Grondstoffendriehoek/ afwegingskader Gemeentelijk beleid wordt vaak opgesteld aan de hand van de grondstoffendriehoek. Dit afwegingskader toont in één oogopslag de aspecten van het afvalbeleid: service, milieu en kosten. De gemeente voert op al die aspecten regie. Hoe, dat is de uitkomst van de keuzes die de gemaakt worden bij het opstellen van nieuw afvalbeleid of het nemen van aanvullende maatregelen. Zo ontstaat een evenwicht tussen wensen van inwoners, financiële middelen en milieurendement. Figuur 12: Grondstoffendriehoek Aanbevelingen Zoals eerder benoemd is niet elke maatregel geschikt voor zowel hoog- als laagbouw woningen. In hoofdstuk 3 zijn diverse mogelijke maatregelen benoemd per afvalstroom. Per maatregel is afgewogen of deze voldoende service bieden, welke bijdrage aan het milieu verwacht wordt en tegen welke kosten de maatregel ingevoerd kan worden. De maatregelen die aanbevolen worden om te nemen zijn gericht op service en ook op een verbetering van inzameling van grondstoffen. Dit leidt tot vermindering van restafval en een bijdrage aan de circulaire economie. De maatregelen zijn gecategoriseerd per woningtype en afvalstroom, wanneer het ingevoerd kan worden en welke stappen op hoofdlijnen genomen moeten worden. Per maatregel is beschreven welke afweging heeft geleid tot het voorgestelde. 19

20 1. Verhogen frequentie inzameling plastic verpakkingen, drankenkartons en metalen (PMD). Wanneer: Per 1 januari 2018 Stroom: Plastic en metalen verpakkingen en drankenkartons Woningtype: Laag- en hoogbouw Projectonderdelen: - Cyclus opdracht geven tot eenmaal per week inzamelen. - Aanpassen afvalkalender. - Communiceren verhoogde inzamelfrequentie en milieurendement. Afweging Service Milieu Financieel Verhogen frequentie inzameling PMD Minicontainer: een middel waar een aantal inwoners behoefte aan hebben (bewonersonderzoek). Inzamelresultaten met een minicontainer laten echter een hoge vervuiling van PMD zien (40%). Hierdoor kan het PMD niet verwerkt worden, maar wordt alsnog verbrand als restafval. Frequentie: Men kan eenmaal per week de PMD zakken aanbieden. Hierdoor is minder opslagruimte nodig in en om het huishouden. Door deze maatregel kan (minimaal) 18 kilo meer PMD per inwoner per jaar worden ingezameld. De verhoging van de frequentie kan kostenneutraal, vanwege de hogere opbrengsten van het PMD en vermeden verwerkingskosten van het restafval. 2. Optimalisatie inzameling oud papier en karton Wanneer: Per 1 oktober 2018 Stroom: Papier en karton Woningtype: Laagbouw Projectonderdelen: - Overleg met inzamelende papierverenigingen over de mogelijkheden tot verbetering. - Communiceren over de optimalisatie met inwoners. Afweging Service Milieu Financieel Optimalisatie inzameling oud papier en karton - Binnen de gemeente dient bij elk huishouden papier en karton gescheiden te worden opgehaald. - Een verhoging van de frequentie naar eenmaal per twee weken. - De invoering van een minicontainer voor gescheiden inzameling (eventueel). Door deze optimalisatie kan 10 tot 100 kilo meer papier en karton per inwoner per jaar worden ingezameld. De onderdelen tot optimalisatie kunnen kostenneutraal worden ingevoerd door de vermeden verwerkingskosten restafval. 20

21 3. Uitbreiden verzamelcontainers textiel Wanneer: Per 1 januari 2018 Stroom: Textiel Woningtype: Laag- en hoogbouw Projectonderdelen: - Opstellen witte vlekkenplan en locatieplan - Plaatsen van verzamelcontainers textiel - Communiceren aan inwoners over uitbreiding. Afweging Service Milieu Financieel Uitbreiden verzamelcontainers textiel Door op meer plekken containers te plaatsen, is meer mogelijkheid tot inzameling. Door deze maatregel kan tot 8 kilo meer textiel apart worden ingezameld. Meer verzamelcontainers kunnen kostenneutraal worden ingevoerd door de vermeden verwerkingskosten restafval. 4. Uitbreiden verzamelcontainers glas Wanneer: Per 1 januari 2018 Stroom: Glas Woningtype: Laag- en hoogbouw Projectonderdelen: - Opstellen witte vlekkenplan en locatieplan - Plaatsen van verzamelcontainers glas - Communiceren aan inwoners over uitbreiding. Afweging Service Milieu Financieel Uitbreiden verzamelcontainers glas Door op meer plekken containers te plaatsen, is meer mogelijkheid tot inzameling. Door deze maatregel kan tot 8 kilo meer glas apart worden ingezameld. Meer verzamelcontainers kunnen kostenneutraal worden ingevoerd door de vermeden verwerkingskosten restafval. 5. Invoeren van kostenprikkel op restafval diftar Wanneer: Per 1 januari 2018 Stroom: Restafval Woningtype: Laag- en hoogbouw Projectonderdelen: - Minicontainers gedeeltelijk vervangen en voorzien van chip. - Inpandige containers vervangen door ondergrondse containers met toegangregistratie. - Verzamelcontainers vervangen door ondergrondse containers met toegangregistratie. - Communicatiecampagne diftar en afvalscheiding - Belasting heffen met variabele component. - Aanpassing materiaal en middelen Cyclus 21

22 Afweging Service Milieu Financieel Invoeren kostenprikkel op restafval - diftar - Invoering van diftar werkt als systeem het beste in landelijke gemeenten als Kaag en Braassem. - Door omgekeerd inzamelen wordt een lagere service voor restafval geboden. Door diftar kan 87 kilo restafval minder per inwoner per jaar worden ingezameld. Met omgekeerd inzamelen is dat 59 kilo. - De kosten voor invoering diftar zijn lager dan voor omgekeerd inzamelen. - De vermeden kosten voor de verwerking van restafval zijn hoger bij diftar. Hierdoor worden de invoeringskosten voor diftar sneller terugverdiend en kan de afvalstoffenheffing op termijn lager. Bijzonderheden bij kostenprikkel Medisch afval Na het filteren van de belangrijkste grondstoffen uit het restafval, blijft er een grote component over: incontinentiemateriaal en stoma-afval. Inwoners die deze materialen na gebruik aanbieden, zijn met een kostenprikkel in vergelijking tot inwoners die dit materiaal niet gebruiken, duurder uit. Het eerste jaar dat de kostenprikkel is ingevoerd, wordt gemonitord wat de knelpunten van de uitvoering zijn en of op dit onderdeel bijsturing nodig is. Een mogelijkheid is om dit via de bijzondere bijstand te repareren. Handhaving Wanneer men moet betalen voor restafval, kan er ontwijkgedrag ontstaan. Dit zijn inwoners die de variabele heffing willen uitsparen door het restafval mee naar het werk te nemen, in openbare prullenbakken te stoppen of in de openbare ruimte achter te laten. Op het moment dat in de openbare ruimte restafval wordt aangetroffen, wordt eerst gekeken of de dader achterhaald kan worden. Hiervoor wordt het team handhaving ingezet. Communicatie over de gevolgen (boete, ergernis medebewoners) kan specifiek worden ingezet om vervuiling mede tegen te gaan. Communicatie De invoering van de maatregelen wordt begeleid met een communicatiecampagne. Vooraf, tijdens en na invoering worden inwoners geïnformeerd, begeleid en ondersteund door verschillende middelen. De campagne is uitgewerkt in het communicatieplan Afval Anders. Per maatregel wordt een plan van aanpak aan het college voorgelegd. Evaluatie en monitoring Er wordt jaarlijks gemonitord hoeveel recyclestromen gescheiden worden ingeleverd en restafval wordt verminderd. In 2020 wordt geëvalueerd in hoeverre de doelstellingen zijn behaald en een bijdrage is geleverd aan circulariteit. Indien de resultaten achterblijven dan kan een vervolgmaatregel zijn om de service op restafval te verminderen. Dit kan door restafval alleen nog op afstand (wijkniveau) in te zamelen of door de minicontainers minder vaak te legen. In 2020 wordt een evaluatierapport opgesteld op basis waarvan vervolgstappen bepaald kunnen worden. 22

23 6. Financiële consequenties De gemeente Kaag en Braassem heeft met Cyclus in de DVO de afspraken vastgelegd over kosten en de opbrengsten. De basis van de afspraak is dat voor de dienstverlening van de inzameling een vaste vergoeding geldt. De kosten van verwerking brengt Cyclus in rekening aan de gemeente. Een beter resultaat op afvalscheiding levert de gemeente wat betreft de verwerkingskosten te allen tijde een financieel voordeel op. Hoe hoog dit voordeel is lastig in te schatten, vanwege de diversiteit van de aanbevelingen en de mate van de invloed op het scheidingsresultaat. De financiële consequenties worden per maatregel uitgewerkt en ter goedkeuring aan het college voorgelegd. Invoering van de aanbevolen maatregelen, met uitzondering van de projectkosten, is mogelijk binnen de huidige budgettaire kaders. Voor de projectkosten is reeds een gedeeltelijk krediet aangevraagd. Deze kredietaanvraag wordt uitgebreid met de kosten voor de plaatsing van de ondergrondse containers, communicatie en systeem registratie. De kredietaanvraag is opgenomen in het bijgaande raadsvoorstel. 23

24 Begrippen Omgekeerd inzamelen Tariefdifferentiatie De service op restafval wordt verminderd door verzamelcontainers op afstand neer te zetten. Door deze afstand wordt gestimuleerd om minder restafval aan te bieden. Grondstoffen (gft, PMD, papier) worden aan huis ingezameld. Een tarief in rekening brengen op een afvalstroom (restafval) en deze te heffen per aanbieding als variabel gedeelte van de afvalstoffenheffing. Het vaste gedeelte is voor ieder gelijk en wordt per huishouden opgelegd. Door deze andere wijze van belasting heffen, krijgen inwoners invloed op de totale hoogte van de heffing. 24