Nauwe-kamerhoekglaucoom 0047 & primair open-kamerhoekglaucoom: parasympathicolytica

Transcriptie

1 Nauwe-kamerhoekglaucoom 0047 & primair open-kamerhoekglaucoom: parasympathicolytica IOP: intraocular pressure; oogdruk. NKG: nauwehoekglaucoom. Bron Bewijs Effect ref. 1 Hancox J et al. Changes in intraocular pressure following diagnostic mydriasis with cyclopentolate 1%. Eye 2002;16: n=270 ref. 2 Kalra L et al. The effect of nebulized bronchodilator therapy on intraocular pressures in patients with glaucoma. Chest 1998:93: ref. 3 Wolfs RCW et al. Risk of acute angle-closure glaucoma after diagnostic mydriasis in nonselected subjects: the Rotterdam Study. Invest Ophthalmol Vis Sci 1997;38(12): ref. 4 Fink AM et al. Buscopan and glaucoma: a survey of current practice. Clin Radiol 1995;50: ref. 5 Patel KH et al. Incidence of acute angle-closure glaucoma after pharmacologic mydriasis. Am J Ophthalmol 1995;120(6): ref. 6 Pandit RJ et al. Mydriasis and glaucoma: exploding the myth. A systematic review. Diabet Med 2000;17: n=46 n= n=5308 review Studie naar het effect van diagnostische mydriasis m.b.v. 1% cyclopentolaat bij patiënten met glaucoom, aandoeningen aan de retina of cataract. 45 minuten na de dilatatie is bij 5% van de glaucoom patiënten de IOP meer dan 5 mm Hg gestegen, waarvan bij 4 boven de 25 mm Hg. Bij 2 van deze patiënten is medicamenteuze therapie nodig om de IOP te herstellen. Gecontroleerde, dubbelblinde crossover- naar oculaire complicaties door verneveling van ipratropium en salbutamol in chronische bronchitispatiënten. Alleen wanneer ipratropium (1000 µg) in combinatie met salbutamol (5 mg) wordt verneveld (6 l/min) stijgt de IOP significant (van 19,8 tot 24,3 mm Hg na 90 min.) in patiënten met NKG. Er treedt geen stijging op wanneer de middelen apart worden gegeven, een zwembrilletje wordt gedragen of wanneer glaucoom-middelen worden gebruikt. Oculaire complicaties kunnen dus worden voorkomen door deze middelen apart te vernevelen of door de ogen te beschermen. Studie naar de prevalentie van NKG en de incidentie van acuut NKG na diagnostische mydriasis in een blanke populatie ( 55 jaar), als onderdeel van de Rotterdam Studie. De prevalentie van patiënten met nauwe hoeken in deze populatie is 2,2%. Na diagnostische mydriasis met tropicamide (0,5%) en fenylefrine (5%) treedt bij 2 patiënten (0,03%) acuut NKG op. 1 van deze 2 patiënten heeft nauwe kamerhoeken. Na medicamenteuze therapie en laseriridotomie treedt herstel op. Schriftelijke enquete onder leden van de Royal College of Radiologists in Groot-Brittanië naar het dagelijkse gebruik van scopolaminebutyl (iv,10-20 mg) bij onderzoek met bariumpap. 0,8 % van de respondenten geeft aan dat acuut NKG is opgetreden na toediening scopolaminebutyl. Volgens de auteurs is het het beste om patiënten nadrukkelijk mee te geven om contact op te nemen bij optreden klachten. Studie naar de incidentie van acuut NKG na diagnostische mydriasis én naar screeningsfactoren voor het bepalen van patiënten die mogelijk gevoelige ooghoeken daarvoor hebben. Bij geen van de 4870 patiënten die mydriasis ondergaan m.b.v. 0,5% tropicamide treedt acuut NKG op. Uit andere s blijkt dit risico minder dan 1% te zijn. Bij juist uitgevoerde screening met een negatief resultaat is het risico op acuut NKG t.g.v. mydriasis < 0,003%. Systematisch literatuur onderzoek naar het risico van acuut NKG t.g.v. diagnostische mydriasis. Er zijn geen meldingen van acuut NKG door tropicamide. Het risico op acuut NKG t.g.v. atropine/homatropine en de combinatie van tropicamide met fenylefrine ligt tussen de 1 op 3380 en 1 op Volgens de auteurs is mydriasis met tropicamide veilig, ook voor mensen met POAG.

2 ref. 7 Clearkin LG. Angle closure glaucoma precipitated by atropine. Arch Intern Med 1992;152(4):880. ref. 8 Berdy GJ et al. In reply: Angle closure glaucoma precipitated by atropine. Arch Intern Med 1992; 152(4):880. ref. 9 Fraunfelder FT. Transdermal scopolamine precipitating narrow-angle glaucoma. N Engl J Med 1982:307(17):1079. ref. 10 Mandak JS et al. Angle closure glaucoma complicating systemic atropine use in the cardiac catheterization laboratory. Cathet Cardiovasc Diagn 1996;39: ref. 11 Hall SK. Acute angleclosure glaucoma as a complication of combined ß-agonist and ipratropium bromide therapy in the emergency department. Ann Emerg Med 1994;23: ref. 12 Reuser R et al. Acute angle closure glaucoma occuring after nebulized bronchodilator treatment with ipratropium bromide and salbutamol. J R Soc Med 1992;85: ref. 13 Hamill MB et al. Transdermal scopolamine delivery system (Transderm-V) and acute angle-closure glaucoma. Ann Ophthalmol 1983;15: ref. 14 Atropine Minims (atropine) e.a.* 1 review Commentaar op Berdy GJ et al. Angle closure glaucoma precipitated by aerosolized atropine. Arch Intern med 1991;151: Daar wordt in beschreven dat acuut NKG wordt veroorzaakt door atropine. Volgens Clearkin is dit toeval. review Reactie op Clearkin LG. Angle closure glaucoma precipitated by atropine. Arch Intern Med 1992;152(4):880: in praktijk is wel degelijk bewezen dat zowel lokale als systemische toediening van parasympathicolytica acuut NKG kan veroorzaken d.m.v. pupilverwijding. Indien een iridectomie is uitgevoerd is er geen kans meer op optreden acuut NKG. review Kort nadat transdermaal scopolamine op de markt is gekomen zijn 2 meldingen van optreden van acuut NKG gemeld bij de National Registry of Drug-Induced Ocular Side Effects. Aangezien scopolaminepleisters worden gebruikt bij reisziekte, zouden scheepartsen noodmedicatie (pilocarpine 4%, fysostigmine 0,25%, oraal acetazolamide en glycerine) aan boord moeten hebben indien acuut n=2 NKG optreedt. Bij man (66 jaar, bradycardie t.g.v. ballon angioplastiek) treedt acuut NKG na toediening atropine (iv 3x; 0,5-0,5-0,3 mg). De patiënt klaagt niet, zodat dit pas de volgende ochtend wordt ontdekt. Er wordt geen medicamenteuze therapie gestart, omdat de IOP daalt en de klachten minder worden. Later op de dag zijn de klachten verdwenen. Bij oogonderzoek blijkt de ooghoek gesloten te zijn. Diagnose intermitterend NKG wordt gesteld. Er wordt een laseriridotomie uitgevoerd. Bij vrouw (66 jaar) treedt acuut NKG op, 48 uur na behandeling met salbutamol (verneveling, 4 x 0,6 ml (3,0 mg)) en methylprednisolon (iv, 125 mg) en 4 inhalaties ipratropium bromide (72 µg), vanwege astmaaanval. Na medicamenteuze behandeling en iridotomie treedt herstel op. 1 maand later, is het zicht verbeterd en de IOP genormaliseerd. Optreden van acuut NKG is gemeld door toedoen van ipratropium bromide alleen. Combinatie met salbutamol versterkt het effect. - Bij patiënte 1 (64 jaar, COPD) treedt acuut NKG op na behandeling met combinatie salbutamol (1 mg, 4x daags) en ipratropium (250 µg, 4x daags) via vernevelaar en systemisch cefuroxim, theofylline en prednisolon, voor dyspnoe t.g.v. een longontsteking. Na medicamenteuze behandeling en bilaterale laseriridotomie normaliseert de IOP en worden de glaucoommiddelen gestaakt. - Bij patiënte 2 (70 jaar, astma) treedt acuut NKG op in rechteroog, 3 dagen na behandeling met zuurstof, systemisch amoxyciline en hydrocortison en verneveling van salbutamol en ipratropium, wegens ademhalingsproblemen. Na medicamenteuze behandeling en bilaterale laseriridotomie normaliseert de IOP en worden de glaucoommiddelen gestaakt. Bij vrouw (58 jaar, hypertensie en diabetes mellitus) treedt acuut NKG op 4 dagen na aanbrengen van scopolaminepleister (0,5 mg in circulatie gedurende 7 dagen). Medicamenteuze therapie en laseriridotomie hebben geen effect. 6 uur later opent kamerhoek zich, waarna de IOP hersteld. CI: Nauwe kamerhoek-glaucoom (of indien dit wordt vermoed). Verhoogde intra-oculaire druk.

3 ref. 15 Scopoderm TTS (scopolamine) ref. 16 Cyclogyl (cyclopentolaat) e.a.* 2 ref. 17 Tropicamide Minims (tropicamide) ref. 18 Registratiedossier (SPC) Emselex (darifenacine) ref. 19 Urispas (flavoxaat) ref. 20 Dridase (oxybutynine) ref. 21 Atrovent (ipratropium) e.a.* 3 ref. 22 Combivent (ipratropium/salbutamol) ref. 23 Buscopan (scopolaminebutyl) e.a.* 4 CI: Scopoderm TTS moet niet worden gebruikt door glaucoompatiënten (vooral door patiënten met nauwe-kamerhoek-glaucoom). Waarschuwing: Bij patiënten met een anamnese, die er op duidt dat er een verhoode intraoculaire druk zou kunnen bestaan (drukpijn, onscherp zien, halo glaucomatosus), moet Scopoderm TTS alleen worden toegepast na een oogheelkundig onderzoek. CI: Nauwe kamerhoek-glaucoom (of indien dit wordt vermoed). Waarschuwing: Bij oudere patiënten en bij patiënten bij wie een verhoogde intraoculaire druk wordt vermoed, moeten mydriatica en cycloplegica met voorzichtigheid worden toegepast. Deze producten kunnen een voorbijgaande verhoging van de intraoculaire druk veroorzaken. Een heftige oogpijn kan een aanwijzing zijn voor een acute verhoging van de intraoculaire druk of dat er sprake is van een corneale beschadiging. In beide gevallen dient een arts te worden geraadpleegd. CI: Verhoogde intra-oculaire druk. Nauwe kamerhoek-glaucoom (of indien dit wordt vermoed). Waarschuwing: Pijn in het oog kan wijzen op manifest geworden glaucoom. CI: ongecontroleerd nauwe-hoek glaucoom. Waarschuwing: Emselex dient met voorzichtigheid te worden gebruikt bij patiënten behandeld voor nauw-hoek glaucoom. Waarschuwing: terughoudendheid is geboden bij toediening van Urispas aan patienten met glaucoom. CI: glaucoom. Waarschuwing: In zeldzame gevallen is melding gemaakt van oculaire complicaties (zoals mydriasis, verhoging van de intraoculaire druk, nauwe-kamerhoekglaucoom, oogpijn) wanneer de ipratropiumbromide nevel (via toediening per dosis-aërosol), alleen of in combinatie met een bèta2-sympathicomimeticum, in de ogen terechtkwam. Pijn in of pijnlijkheid van de ogen, wazig zien, gekleurde ringen of beelden in samenhang met rode ogen door conjunctivale of corneale congestie kunnen wijzen op een acuut nauwe-kamerhoekglaucoom. Indien deze symptomen zich in afzonderlijk of in combinatie voordoen, dient een behandeling met pupilvernauwende oogdruppels te worden ingezet en onmiddellijk deskundig advies te worden ingewonnen. Patiënten dienen daarom duidelijk geïnstrueerd te worden over de juiste toediening van Atrovent Inhaletten. Voorzichtigheid is geboden om te voorkomen dat het inhalatiepoeder in de ogen terecht komt. In het bijzonder dienen patiënten met een verhoogd risico voor glaucoom te worden geadviseerd hun ogen te beschermen. Bij gebruik van de inhalator Ingelheim is het echter niet waarschijnlijk dat het inhalatiepoeder in de ogen komt. Bij gebruik van Atrovent Inhaletten door patiënten met aanleg voor nauwe-kamerhoekglaucoom, dient men extra voorzichtig te zijn. Waarschuwing: o.a. bij een verhoogde kans op nauwe kamerhoek glaucoom dient een zorgvuldige afweging te worden gemaakt betreffende het gebruik van Combivent aërosol, zeker in die gevallen waarbij van een hogere dosering, dan de geadviseerde dosering, wordt uitgegaan. Waarschuwing: Door het potentiële risico van anticholinerge complicaties moet Buscopan met voorzichtigheid worden gebruikt bij o.a. patiënten die aanleg hebben voor een nauwe-kamerhoek glaucoom.

4 * 1 Homatropine Ratiopharm , Kentera (oxybutynine) , Vesicare (solifenacine) xx-09-05, Detrusitol (tolterodine) * 2 Tropicamide Monofree (tropicamide) * 3 Berodual (ipratropium/fenoterol) , Combivent (ipratropium/salbutamol) , Ipraxa (ipratropium) , Spiriva (tiotropium) * 4 Spiriva (tiotropium) Opmerkingen[JR1]: - In theorie zou vanwege de anticholinerge werking mydriasis (pupilverwijding) kunnen optreden, wat tot een acute nauwe-kamerhoekglaucoom kan leiden. - Projectgroep: Parasympathicolytica kunnen gewoon gebruikt worden door patiënten met nauwekamerhoekglaucoom, mits de patiënt onder controle is bij de oogarts en hem/haar op de hoogte stelt van het geneesmiddelgebruik. Een aanval van acute glaucoom treedt overigens ook maar heel incidenteel op, terwijl antidepressiva veel gebruikt worden. - Bij glaucoom dient onderscheid gemaakt te worden in open-kamerhoekglaucoom en nauwekamerhoekglaucoom. Bij open-kamerhoekglaucoom wordt een verhoging van de oogdruk veroorzaakt door een belemmering van de afvoer van kamerwater ter hoogte van het trabekelsysteem en bij nauwe-kamerhoekglaucoom door afsluiting van de oogkamerhoek. Risicofactoren - Incidentie - Nauwe-kamerhoekglaucoom: Contra-indicatie Actie Datum Beslissing deskundigen Nee Nee Primair open-kamerhoekglaucoom: Contra-indicatie Actie Datum Beslissing deskundigen Nee Nee

5 Raadpleeg Besluit van de projectgroep Contra-indicaties op : dit is GEEN contraindicatie. Middelen met een anticholinerge werking zijn niet gecontra-indiceerd bij patiënten met een primair open-kamerhoekglaucoom. Middelen met een anticholinerge werking kunnen gewoon gebruikt worden door patiënten met nauwe-kamerhoekglaucoom, mits de patiënt onder controle is bij de oogarts en hem/haar op de hoogte stelt van het geneesmiddelgebruik. Literatuur: Hancox J et al. Changes in intraocular pressure following diagnostic mydriasis with cyclopentolate 1%. Eye 2002;16: Kalra L et al. The effect of nebulized bronchodilator therapy on intraocular pressures in patients with glaucoma. Chest 1998:93: Wolfs RCW et al. Risk of acute angle-closure glaucoma after diagnostic mydriasis in nonselected subjects: the Rotterdam Study. Invest Ophthalmol Vis Sci 1997;38(12): Fink AM et al. Buscopan and glaucoma: a survey of current practice. Clin Radiol 1995;50: Patel KH et al. Incidence of acute angle-closure glaucoma after pharmacologic mydriasis. Am J Ophthalmol 1995;120(6): Pandit RJ et al. Mydriasis and glaucoma: exploding the myth. A systematic review. Diabet Med 2000;17: Clearkin LG. Angle closure glaucoma precipitated by atropine. Arch Intern Med 1992;152(4):880. Berdy GJ et al. In reply: Angle closure glaucoma precipitated by atropine. Arch Intern Med 1992; 152(4):880. Fraunfelder FT. Transdermal scopolamine precipitating narrow-angle glaucoma. N Engl J Med 1982:307(17):1079. Mandak JS et al. Angle closure glaucoma complicating systemic atropine use in the cardiac catheterization laboratory. Cathet Cardiovasc Diagn 1996;39: Hall SK. Acute angle-closure glaucoma as a complication of combined ß- agonist and ipratropium bromide therapy in the emergency department. Ann Emerg Med 1994;23: Reuser R et al. Acute angle closure glaucoma occuring after nebulized bronchodilator treatment with ipratropium bromide and salbutamol. J R Soc Med 1992;85: Hamill MB et al. Transdermal scopolamine delivery system (Transderm-V) and acute angle-closure glaucoma. Ann Ophthalmol 1983;15: Registratiedossiers (deel IB) Atropine Minims, Atrovent, Berodual, Buscopan, Combivent, Cyclogyl, Detrusitol, Dridase, Homatropine Ratiopharm, Ipraxa, Kentera, Scopoderm TTS, Spiriva, Tropicamide Minims, Tropicamide Monofree, Urispas en Vesicare. Registratiedossier (SPC) Emselex.