EMBARGO TOT DINSDAG 16 SEPTEMBER 2003, UUR
|
|
- Hilde van der Berg
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 CENTRAAL PLANBUREAU Onderwerp: persbericht Nummer: Datum: 16 september 2003 Inlichtingen bij: Jacqueline Timmerhuis (tel: ), Dick Morks (tel: ) of Johan Verbruggen (tel: ) EMBARGO TOT DINSDAG 16 SEPTEMBER 2003, UUR Macro Economische Verkenning Geen economische groei in 2003, bescheiden groei van 1% in Uitvoer draagt herstel, consumptiegroei valt ver terug - Werkloosheid loopt op tot 7% in Begrotingstekort blijft beperkt tot 2,4% BBP in 2003 en 2004 De Nederlandse economie verkeert in een recessie, die in vele opzichten dieper is dan die van begin jaren negentig. Vooral de marktsector heeft het zwaar te verduren. In het kielzog van de aantrekkende internationale economie treedt naar verwachting in de tweede helft van 2003 een licht herstel op, dat in de loop van 2004 aan kracht wint. Voor het gehele jaar 2003 wordt een economische groei van 0% geraamd en voor volgend jaar van 1%. De voor Nederland relevante wereldhandel zal volgend jaar behoorlijk toenemen, met 6,5%. Het marktaandeel van Nederlandse exporteurs staat echter fors onder druk door de jarenlange verslechtering van de prijsconcurrentiepositie. De stijging van de pensioenpremies, de lastenverzwaringen en de bezuinigingen op de overheidsuitgaven beperken de binnenlandse bestedingen. Door de lage productiegroei zal het aantal werklozen dit jaar en volgend jaar scherp oplopen tot naar verwachting personen in De inflatie kan wel verder afnemen tot gemiddeld 1,5% in Om binnen de in Europees verband afgesproken grenzen voor het begrotingstekort te blijven, heeft het nieuwe kabinet bovenop het Hoofdlijnenakkoord van mei 2003 tot additionele ombuigingen en lastenverzwaringen besloten. Hierdoor loopt het EMU-tekort in de huidige raming niet verder op. Voor zowel 2003 als 2004 wordt een tekort van 2,4% BBP (Bruto Binnenlands Product) voorzien. Dit zijn enige hoofdlijnen uit de vandaag gepresenteerde Macro Economische Verkenning (MEV) Het Centraal Planbureau presenteert hierin analyses en prognoses van de Nederlandse en de wereldeconomie in de jaren 2003 en Tevens bevat de MEV 2004 een speciaal onderwerp, namelijk 'Een sociaal leenstelsel: studiefinanciering volgens het boekje. De economische groei gaat mondiaal opveren Factoren als boekhoudschandalen, de gespannen situatie in het Midden-Oosten, de Sars-uitbraak en de nasleep van de high-tech boom, welke de afgelopen twaalf maanden een negatieve invloed hadden op de internationale economische groei, verliezen momenteel aan invloed. Ook het aanhoudend ruime monetaire beleid ondersteunt de verwachting dat het herstel in de tweede helft van 2003 weer op gang kan komen. De economische opleving in de Verenigde Staten zal vanaf de tweede helft van dit jaar aan kracht winnen, gesteund door de lage rentestanden, de verbeterende winstpositie van bedrijven, een gezonde bankensector, verdere belastingverlaging en de lagere dollar. Er wordt dan ook verwacht dat in 2004 de economische groei oploopt tot 3,5% en dat de werkloosheid afneemt. De ontwikkeling in het eurogebied is duidelijk ongunstiger dan in de Verenigde Staten. Dit achterblijven is te verklaren uit het nadelige effect van de sterkere euro op de uitvoer en uit de geringere budgettaire en monetaire impulsen. Nadat in het tweede kwartaal de productie zelfs is afgenomen, wordt voor de tweede helft van dit jaar weliswaar een keer ten goede voorzien voor het eurogebied, maar in duidelijk geringere mate dan die in de Verenigde Staten. Voor 2004 wordt een economische groei van 1,75% in het eurogebied geprojecteerd. Dit is onvoldoende om de
2 werkloosheid te doen dalen. Ook betekent dit dat de begrotingsproblematiek groot blijft. In de twee grootste lidstaten, Duitsland en Frankrijk, zal het begrotingstekort volgend jaar vermoedelijk opnieuw meer dan 3% van het BBP bedragen. Door de geringe groei en de sterke euro (deze wordt voor 2004 geprojecteerd op 1,15 dollar per euro) kan de inflatie in het eurogebied verder dalen, tot 1,25% in Internationale onzekerheden blijven, al zijn ze afgenomen Met de oorlog in Irak achter de rug zijn de internationale politieke risico s sterk afgenomen, al blijft de dreiging van terroristische aanslagen reëel. Een belangrijke onzekerheid blijft de ontwikkeling van de internationale conjunctuur. De kracht van de conjuncturele opleving is moeilijk exact in te schatten. In de afgelopen twee jaar zijn de internationale volumeramingen veelvuldig neerwaarts bijgesteld, maar gezien de meest recente indicatoren voor de Verenigde Staten zou het herstel mondiaal ook wat krachtiger kunnen zijn dan momenteel geraamd. De MEV 2004 bevat drie onzekerheidsvarianten: een trager internationaal herstel, een zwakkere euro ten opzichte van de dollar en een hogere rente. Nulgroei in 2003, bescheiden herstel in 2004 Twee jaar lang heeft de Nederlandse economie pas op de plaats gemaakt, namelijk vanaf het eerste kwartaal in 2001 tot en met het eerste kwartaal van dit jaar. De eerste schattingen voor het tweede kwartaal van 2003 duiden op een flinke krimp. In de centrale projectie ligt een daling van het BBPvolume van 0,5% in de eerste jaarhelft besloten, die gevolgd wordt door een lichte groei van 0,25% in de tweede helft. Voor heel 2003 wordt een nulgroei voorzien, de laagste sinds Het verwachte herstel in de tweede jaarhelft, dat vrijwel volledig op het conto van de aantrekkende internationale economie kan worden geschreven, zet daarna naar verwachting door. Dit resulteert in een prognose voor volgend jaar van 1% BBP-groei. Dit is nog altijd ruim onder de geschatte structurele groei van circa 2%, zodat de onderbezetting van de productiefactoren verder zal toenemen. Dit uit zich onder meer in een verdere stijging van de werkloosheid. Uitvoer draagt herstel Dit jaar zal de goederenuitvoer naar verwachting met 1% toenemen en in 2004 met 5,25%. Daarmee is de uitvoer volgend jaar naar verwachting de drager van het economische herstel. Het beeld van de uitvoer is veel somberder als gekeken wordt naar de uitvoer van de in Nederland geproduceerde goederen. Zowel dit als volgend jaar blijft de groei van de binnenslands geproduceerde uitvoer substantieel achter bij die van de relevante wereldhandel, hetgeen betekent dat Nederland marktaandeel verliest. Dit betekent dat een zorgelijke trend in de uitvoer zich voortzet. Het marktaandeel van de binnenslands geproduceerde uitvoer is sinds 1995 met ruim 25% gedaald. De verslechtering van de prijsconcurrentiepositie, die hiervan een belangrijke oorzaak vormt, kent in essentie twee oorzaken. In de eerste plaats zijn door de relatief krappe arbeidsmarkt in de afgelopen jaren de arbeidskosten per eenheid product in de Nederlandse exportsector sinds 1998 sterker gestegen dan bij de concurrentie binnen en buiten het eurogebied. Daarnaast is de euro deze zomer circa 30% duurder ten opzichte van de dollar dan in de zomer van 2001, waardoor de prijsconcurrentiepositie een forse deuk heeft opgelopen. Volgend jaar komt naar verwachting een einde aan de reeks verslechteringen van de prijsconcurrentiepositie. De arbeidskosten per eenheid product ontwikkelen zich in ons land dan waarschijnlijk wat gunstiger dan bij onze euroconcurrenten, voornamelijk als gevolg van een hogere arbeidsproductiviteitsgroei. Consumptiegroei valt ver terug De particuliere consumptie zal dit jaar naar verwachting niet groeien, vooral als gevolg van de daling van het beschikbare inkomen. De koopkracht daalt dit jaar door de stijging van de pensioen- en ziektekostenpremies. Bovendien zal een aanzienlijk aantal gezinnen een teruggang in het inkomen ondervinden doordat ze hun baan verliezen en werkloos worden. Volgend jaar zullen de gezinsinkomens wel weer iets kunnen toenemen. Naar verwachting neemt de consumptie dan wat toe, met 0,75%, mede door het herstel van de beurskoersen in de afgelopen maanden.
3 Verdere krimp van bedrijfsinvesteringen Voor dit jaar voorziet het CPB een verdere afname van de bedrijfsinvesteringen, met 3,75%. Door de sterke terugval in de productiegroei is er voldoende capaciteit om aan de vraag te voldoen, zodat de geneigdheid van ondernemers om te investeren in uitbreidingen gering is. Bovendien zijn de financiële mogelijkheden om te investeren beperkt vanwege de lage winstniveaus, het onaantrekkelijke beursklimaat en de aanscherping van kredietcriteria door banken. In de raming voor volgend jaar daalt het totaal van de bedrijfsinvesteringen nog iets verder, een krimp die vrijwel volledig aan de forse daling van de investeringen in bedrijfsgebouwen kan worden toegeschreven. Onder invloed van het verwachte productie- en rentabiliteitsherstel ontwikkelen alle overige bedrijfsinvesteringen zich naar verwachting volgend jaar gunstiger dan dit jaar, variërend van een uiterst bescheiden krimp van de investeringen in machines en computers tot een flinke groei van de investeringen in transportmiddelen. Werkloosheid loop fors op De teruggang in de productie en de inspanningen van het bedrijfsleven om de lage rentabiliteit te verbeteren hebben tot gevolg dat de werkgelegenheid in de marktsector dit jaar naar verwachting daalt met 2%, oftewel met bijna arbeidsjaren. De werkgelegenheid in de zorgsector en bij de overheid neemt waarschijnlijk nog wel toe, maar dit is bij lange na niet toereikend om een forse stijging van de werkloosheid te voorkomen. In de huidige raming stijgt het werkloosheidspercentage dit jaar tot 5,5%, fractioneel hoger dan het niveau van de geschatte evenwichtswerkloosheid. Er kan dan ook niet langer gesproken worden van een gespannen situatie op de arbeidsmarkt. Volgend jaar zal de werkloosheid waarschijnlijk nog flink verder oplopen, tot 7% van de beroepsbevolking. De daling van de werkgelegenheid in de marktsector is dan weliswaar wat kleiner dan dit jaar, maar daar staat tegenover dat door de maatregelen van het kabinet de werkgelegenheid bij de overheid nagenoeg stabiel blijft. In totaal daalt het aantal werknemers in de marktsector met bijna 5% in de jaren Door de lastenverzwaringen en hogere pensioenpremies stijgt dit en volgend jaar de wig, d.w.z. het verschil tussen de loonkosten voor bedrijven en het netto looninkomen van werknemers, substantieel. Dit zorgt voor een stijging van de evenwichtswerkloosheid, die oploopt tot circa 5,5% in Loonstijging vlakt langzaam maar zeker af De contractloonstijging in de marktsector neemt in de raming af van 4,5% in 2001 en 3,4% in 2002 tot 2,75% dit jaar en 1,5% volgend jaar. Deze afname hangt vooral samen met de daling van de inflatie en de sterke stijging van de werkloosheid. Het aanpassingsproces naar meer gematigde contractloonstijgingen, dat ten tijde van de recessie begin jaren negentig één tot twee jaar vergde, duurt nu al drie jaar. In 1994 en 1995 daalde de contractloonstijging tot onder de inflatie, terwijl dit nu naar verwachting niet het geval is. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat de loonmatiging destijds gepaard ging met lastenverlichting, terwijl de lasten voor huishoudens nu fors worden verzwaard. Loonmatiging zal een belangrijke bijdrage moeten leveren aan het economisch herstel, via verbetering van de prijsconcurrentiepositie en van de winstgevendheid van bedrijven. Het zal echter meerdere jaren van loonmatiging vergen voordat de schade aan werkgelegenheid en winstgevendheid is hersteld. Pensioenpremies stijgen fors De door werkgevers en werknemers te betalen pensioenpremies van bedrijven stijgen naar verwachting van 10,6% van het brutoloon in 2002 tot 13% in 2003 en 14% in Naast premieverhogingen nemen pensioenfondsen ook andere maatregelen om hun financiële positie op orde te brengen en om in de toekomst minder gevoelig te worden voor schokken in aandelenkoersen. Beperking van de indexering van pensioenuitkeringen, versobering van pensioenregelingen, vervanging van eindloonregelingen door middelloonregelingen en aanpassing van de beleggingsportefeuille behoren tot deze maatregelen.
4 Inflatie daalt gestaag verder De inflatie bedraagt in 2003 naar verwachting 2%, beduidend minder dan in 2001 en 2002, toen de inflatie nog opliep tot 4,5% respectievelijk 3,5%. Het opwaartse effect vanuit de arbeidskosten is afgenomen, maar blijft dit jaar wel hoog, mede vanwege de stijging van de pensioenpremies. De invoerprijzen daarentegen vertonen zelfs een ongebruikelijk sterke daling dankzij de sterke euro. Hoewel consumenten de prijsstijging nog altijd als hoog ervaren, komt de voor dit jaar verwachte inflatie van 2% overeen met het gemiddelde over de afgelopen twintig jaar. Volgend jaar lijkt de inflatie verder af te gaan nemen tot 1,5%. De bijdrage van de arbeidskosten per eenheid product aan de inflatie zal waarschijnlijk zeer gering zijn als gevolg van een gematigde ontwikkeling van de arbeidskosten in combinatie met een conjunctureel herstel van de arbeidsproductiviteit. De indirecte belastingen dragen volgend jaar wel aanzienlijk bij aan de prijsstijgingen. Het betreft vooral verhogingen van de motorrijtuigenbelasting, de tabaksaccijns en de accijns op brandstoffen. Begrotingstekort in 2003 en 2004 blijft beperkt tot 2,4% BBP De voortdurende laagconjunctuur leidt tot een geringe groei van de collectieve inkomsten en tegelijk tot sterk oplopende uitgaven aan werkloosheidsuitkeringen. Desondanks blijft de toename van het begrotingstekort beperkt. Door de tekortbeperkende maatregelen van de kabinetten Balkenende loopt het begrotingstekort dit jaar met slechts 0,8%-punt op, tot 2,4% van het BBP; volgend jaar zal het tekort niet verder toenemen. Voor 2004 heeft het kabinet extra ombuigingen en lastenverzwaringen voorgesteld van 2 mld euro. Opgeteld bij de 5,5 mld euro saldoverbeterende maatregelen waartoe het eerste kabinet Balkenende al had besloten en de 3,5 mld euro uit het Hoofdlijnenakkoord, wordt in totaal volgend jaar voor 11 mld euro aan maatregelen genomen. Deze 11 mld euro bestaat voor 6 mld euro uit netto ombuigingen en voor 5 mld euro uit lastenverzwaringen. Het kabinet komt overigens voor 2004 op circa 1 mld euro minder lastenverzwaring uit dan in de CPB-berekeningen, als gevolg van het hanteren van een andere boekingswijze van financieringsverschuivingen in de zorg en van de zorgtoeslag. Daar staat tegenover dat de ombuigingen in de kabinetsberekeningen dienovereenkomstig hoger zijn. Inspanningen om aan eisen Stabiliteits- en Groeipact te voldoen Zonder de lastenverzwaringen en bezuinigingen van de kabinetten Balkenende zou het EMU-tekort de 3%-norm van het Stabiliteits- en Groeipact (SGP) ruim hebben overschreden. In het SGP is ook afgesproken dat de begrotingen structureel close to balance or in surplus moeten zijn, wat in de praktijk wordt vertaald als een structureel tekort van maximaal 0,5% van het BBP. Het structurele begrotingssaldo is het EMU-saldo, gecorrigeerd voor de conjuncturele ontwikkeling. Indien het begrotingstekort niet close to balance is, dan dient het structurele begrotingssaldo met ten minste 0,5% per jaar te verbeteren. Met een structureel tekort berekend volgens de methode van de Europese Commissie van 1,4% in 2003 en 0,9% in 2004, voldoet Nederland niet aan de niveau-eis, maar volgend jaar wel nog net aan de tweede mogelijkheid, de verbeter-eis. Doel van de tekortbeperkende afspraken in het SGP is onder meer dat de Europese landen op termijn de kosten van vergrijzing kunnen financieren zonder extra lastenverzwaringen of uitgavenbeperkingen. De meeste industrielanden hebben daarvoor nu een begrotingsoverschot nodig. Tegen deze achtergrond zijn de afspraken over het begrotingsbeleid niet overdreven ambitieus. Dat het begrotingstekort in sommige landen bij de huidige slechte conjunctuur de bovengrens van 3% BBP overschrijdt, weerspiegelt dat zij gedurende de hoogconjunctuur nog onvoldoende gevorderd waren op de weg naar een structureel saldo dichtbij evenwicht of in overschot. Als het niet lukt om in goede tijden de vereiste maatregelen te treffen, dan moet het in slechte tijden. Hoewel het economisch verstandiger lijkt om structurele verbeteringen in goede tijden door te voeren, is het politiek wellicht eenvoudiger om slechte tijden te benutten voor ingrijpende hervormingen. Huidige recessie in historisch perspectief In diverse opzichten houdt de huidige recessie het midden tussen de twee voorgaande perioden van conjuncturele neergang, te weten en Begin jaren tachtig ontwikkelde de economie zich nog ongunstiger, maar de huidige recessie is dieper dan die van begin jaren negentig. Doordat de productiegroei in 2001 al gering was en aan het eind van 2004 zijn potentiële niveau nog
5 niet heeft bereikt, duurt de huidige conjuncturele neergang wel relatief lang. Ook de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt houden het midden tussen die gedurende de twee eerdere recessies. De ernst van de huidige recessie blijkt vooral uit de vertraging van de economische groei en de stijging van het werkloosheidspercentage, en minder uit het huidige werkloosheidsniveau. Weliswaar bevindt het werkloosheidspercentage zich momenteel op een lager niveau dan bij het begin van eerdere recessies. De oploop ervan is echter steiler dan tien jaar terug, maar is wel minder fors dan twintig jaar geleden. In structureel opzicht staat de economie er in het algemeen beter voor dan destijds. Dit geldt vooral voor de arbeidsmarkt en de overheidsfinanciën (begrotingstekort en collectieve-lastendruk). In de marktsector is de structurele situatie weliswaar gunstiger dan begin jaren tachtig, maar ongunstiger dan begin jaren negentig. Momenteel is vergeleken met begin jaren negentig de arbeidsinkomensquote hoger en zijn de investeringsquote en de rentabiliteit lager. Speciaal onderwerp: Sociaal leenstelsel voor studiefinanciering Een sociaal leenstelsel is een effectiever en efficiënter instrument voor het bevorderen van de toegankelijkheid van het Nederlands hoger onderwijs dan de huidige studiefinanciering. De voordelen van een dergelijk stelsel zijn dat geen subsidies worden verstrekt aan studenten die zelf hun studie kunnen betalen en dat de risico s van studeren (met name onzekerheid over inkomensontwikkeling na beëindiging van de studie) worden verzekerd. De huidige financiering van het hoger onderwijs leidt tot herverdeling van inkomen naar hogere inkomensgroepen. Bij een sociaal leenstelsel hoeft dat niet op te treden. Het bevorderen van de toegankelijkheid van het hoger onderwijs is een cruciale doelstelling van het hoger-onderwijs-beleid. De toegankelijkheid is gewaarborgd als iedereen met voldoende capaciteiten in staat is om deel te nemen aan hoger onderwijs. Als studenten niet kunnen lenen voor hun studie of geen verzekering kunnen afsluiten voor de risico s van studeren, dan kan de toegankelijkheid in gevaar komen. Bij de huidige financiering is het verstrekken van subsidies het belangrijkste middel om de toegankelijkheid te waarborgen. Studenten ontvangen direct subsidies via studiebeurzen of indirect via de bekostiging van instellingen. Deze aanpak is echter niet optimaal. Studenten die zelf hun studie kunnen betalen, ontvangen ook subsidie, terwijl de risico s van studeren niet worden verzekerd. Het zogenoemde sociaal leenstelsel kan een betere oplossing bieden. Bij een dergelijk stelsel schiet de overheid de kosten van de studie en van levensonderhoud voor met een lening. De studieschuld hoeft alleen te worden afgelost als het inkomen na beëindiging van de studie hoog genoeg is. Dit is het verzekeringselement uit het sociaal leenstelsel. Hiervoor dient een risicopremie te worden betaald. De aflossing eindigt als de studielening inclusief risicopremie is terugbetaald. Invoering van een sociaal leenstelsel maakt het mogelijk om het profijtbeginsel verder toe te passen zonder dat de toegankelijkheid in gevaar komt. Dit zou aanzienlijke besparingen voor de overheid opleveren. Daar staat tegenover dat de private bijdragen van studenten zouden toenemen. Als de prijs van studeren stijgt, dan kan de deelname aan hoger onderwijs afnemen. Praktijkervaringen in diverse landen geven inzicht in de mogelijke effecten. In Australië hebben hogere private bijdragen niet geleid tot een noemenswaardige daling van de instroom in het hoger onderwijs. En ook in Nederland is in de jaren negentig de deelname toegenomen bij een stijging van de eigen bijdragen. De Macro Economische Verkenning 2004, ISBN , is vanaf heden verkrijgbaar bij: Sdu Servicecentrum Uitgeverijen Postbus EA Den Haag Telefoon: Telefax: De prijs is 25,50 euro. De volledige publicatie is (gratis) beschikbaar als PDF-file op de website van het Centraal Planbureau.
CPB Notitie. Economierapportage maart De wereldeconomie. Datum : 27 maart 2003 Aan : De Minister van Economische Zaken
CPB Notitie Datum : 27 maart 2003 Aan : De Minister van Economische Zaken Economierapportage maart 2003 1 De Nederlandse economie blijft ondermaats presteren. Dit geldt zelfs indien door een voorspoedig
Nadere informatieDatum : 3 juli 2003 Aan : De Minister van Economische Zaken
CPB Notitie Datum : juli Aan : De Minister van Economische Zaken Economierapportage juli De Nederlandse economie blijft ondermaats presteren. Na de oorlog in Irak zijn de internationale spanningen afgenomen
Nadere informatieDatum : 4 december 2003 Aan : De Minister van Economische Zaken
CPB Notitie Datum : december Aan : De Minister van Economische Zaken Economierapportage december De wereldeconomie is het afgelopen kwartaal sterk opgeveerd en de verwachting is dat het herstel zal doorzetten.
Nadere informatieDatum : 2 april 2002 Aan : De Minister van Economische Zaken
CPB Notitie Datum : 2 april 2002 Aan : De Minister van Economische Zaken Economierapportage april 2002 1 De internationale conjunctuur lijkt door het dieptepunt heen. In de Verenigde Staten en Zuidoost-Azië
Nadere informatieCPB Notitie. Economierapportage september De wereldeconomie
CPB Notitie Nummer : 2002/69 Datum : 17 september 2002 Aan : De Minister van Economische Zaken Economierapportage september 2002 1 De economische groei in de industrielanden zal door de onrust op de financiële
Nadere informatieHoofdstuk 14 Conjunctuur
Hoofdstuk 14 Conjunctuur Open vragen 14.1 CPB: groei Nederlandse economie valt terug naar 1% in 2005 In 2005 zal de economische groei in Nederland licht terugvallen naar 1% ten opzichte van een groei van
Nadere informatieCPB Notitie. Bijstelling meerjarencijfers Inleiding. Datum : 3 juli 2003
CPB Notitie Datum : 3 juli 2003 Bijstelling meerjarencijfers 2004-2007 1 Inleiding De analyse van het Hoofdlijnenakkoord in mei 2003 in CPB Notitie 2003/49 is gebaseerd op het voorzichtige scenario van
Nadere informatieEconomische effecten van een verlaging van de administratieve lasten
CPB Notitie Datum : 7 april 2004 Aan : Projectdirectie Administratieve Lasten Economische effecten van een verlaging van de administratieve lasten 1 Inleiding Het kabinet heeft in het regeerakkoord het
Nadere informatieVoorjaarsprognoses : Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's
IP/11/565 Brussel, 13 mei 2011 Voorjaarsprognoses 2011-2012: Europees herstel houdt aan ondanks nieuwe risico's Het geleidelijke herstel van de EU-economie zet door, zo blijkt uit de vooruitzichten voor
Nadere informatieMacro Economische Verkenning 2005
NSF Ronde Tafel over het Centraal PlanBureau 27 november 2004 Macro Economische Verkenning 2005 CPB persbericht nummer 37 van 21 september 2004 - Nederlandse economische groei geraamd op 1,25% in 2004
Nadere informatieEconomische najaarsprognoses 2013: geleidelijk herstel, externe risico's
EUROPESE COMMISSIE PERSBERICHT Brussel, 5 november 2013 Economische najaarsprognoses 2013: geleidelijk herstel, externe risico's In de afgelopen maanden zijn er een aantal bemoedigende signalen geweest
Nadere informatieArbeidskosten per eenheid product
Arbeidskosten per eenheid product CPB Achtergronddocument, behorend bij: MEV 2012 September 2011 Martin Mellens CPB Memo Aan: Belangstellenden Centraal Planbureau Van Stolkweg 14 Postbus 80510 2508 GM
Nadere informatieModule 8 havo 5. Hoofdstuk 1 conjunctuurbeweging
Module 8 havo 5 Hoofdstuk 1 conjunctuurbeweging Economische conjunctuur hoogconjunctuur Reëel binnenlands product groeit procentueel sterker dan gemiddeld. laagconjunctuur Reëel binnenlands product groeit
Nadere informatieKwalitatieve gevolgen voor de werkgelegenheid op korte termijn van de tegenbegrotingen
CPB Notitie Datum : 28 september 2009 Aan : Tweede Kamer Kwalitatieve gevolgen voor de werkgelegenheid op korte termijn van de tegenbegrotingen 1 Inleiding Tijdens de afgelopen Algemene Politieke Beschouwingen
Nadere informatieEconomische groei herstelt; klap van de crisis dreunt echter nog lang na in de overheidsfinanciën.
PERSBERICHT CENTRAAL PLANBUREAU 16 maart 2010 Economische groei herstelt; klap van de crisis dreunt echter nog lang na in de overheidsfinanciën. De Nederlandse economie groeit dit en komend jaar naar verwachting
Nadere informatieArbeid = arbeiders = mensen
Vraag van en aanbod naar arbeid Arbeid = arbeiders = mensen De vraag naar mensen = werkenden Het aanbod van mensen = beroepsbevolking Participatiegraad Beroepsbevolking / beroepsgeschikte bevolking * 100%
Nadere informatieMACRO ECONOMISCHE VERKENNING. Speciaal onderwerp Studiefinanciering
MACRO ECONOMISCHE VERKENNING 2004 Speciaal onderwerp Studiefinanciering INHOUD Inhoud Woord vooraf 9 1 Inleiding 11 1.1 De wereldeconomie 11 1.2 De Nederlandse economie 16 1.3 De collectieve sector 29
Nadere informatieEconomische voorjaarsprognoses 2015: herstel wint aan kracht dankzij economische rugwind
Europese Commissie - Persbericht Economische voorjaarsprognoses 2015: herstel wint aan kracht dankzij economische rugwind Brussel, 05 mei 2015 De economie in de Europese Unie profiteert dit jaar van een
Nadere informatiePersbericht. Huishoudens verliezen koopkracht in Centraal Bureau voor de Statistiek
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB04-112 15 juli 2004 9.30 uur Huishoudens verliezen koopkracht in 2003 In 2003 is het reëel beschikbaar inkomen van huishoudens voor het eerst in tien jaar
Nadere informatieMacro Economische Verkenning 2003:
CENTRAAL PLANBUREAU Onderwerp: persbericht Nummer: 42 Datum: 17 september 2002 Inlichtingen bij: Jacqueline Timmerhuis (tel: 070-3383477), Dick Morks (tel: 070-3383410), of Johan Verbruggen (tel: 070-3383404)
Nadere informatieCentraal Economisch Plan 2019
Economische groei terug naar normaal Internationale risico s raken de Nederlandse economie Centraal Economisch Plan bbp-groei, in % 2,9 1,5 2,5 2,2 2016 2017 2018 1,5 1,5 Krappe arbeidsmarkt met hogere
Nadere informatieCEP 2009 Oorzaken en gevolgen van de kredietcrisis
Persconferentie CEP CEP Oorzaken en gevolgen van de kredietcrisis Coen Teulings Opzet Persconferentie CEP I II III Oorzaken en gevolgen kredietcrisis Gevolgen voor NL Wat betekent dit voor beleid? Persconferentie
Nadere informatieEconomische conjunctuur
Economische conjunctuur hoogconjunctuur Reëel binnenlands product groeit procentueel sterker dan gemiddeld. Ontstaat door veel vraag naar producten Trend (Gemiddelde groei over groot aantal jaren) laagconjunctuur
Nadere informatieCPB Achtergronddocument
CPB Achtergronddocument Tekortreductie in internationaal perspectief Erik Floor 3 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Tekortreducerende maatregelen 5 3 Tekortreducering 7 3.1 Overheidsuitgaven 8 3.2 Overheidsinkomsten
Nadere informatieEindexamen economie vwo II
Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Voorbeelden van een
Nadere informatiePersconferentie: De Nederlandse conjunctuur in 2008, d.d. 13 februari 2009.
Persconferentie: De Nederlandse conjunctuur in 2008, d.d. 13 februari 2009. Sheet 1: Opening Het CBS publiceert vandaag het eerste cijfer van de economische groei over het vierde kwartaal en de voorlopige
Nadere informatie5,8. Praktische-opdracht door een scholier 1585 woorden 12 december keer beoordeeld
Praktische-opdracht door een scholier 1585 woorden 12 december 2007 5,8 10 keer beoordeeld Vak Economie Conjunctuur Deze praktische opdracht gaat over conjunctuur. Ik beantwoord een aantal vragen in mijn
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Inkomen huishoudens gecorrigeerd voor inflatie licht gedaald. Meer inkomen uit vermogen en pensioen
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB06-074 13 juli 2006 9.30 uur Uitgaven huishoudens hoger dan inkomsten De Nederlandse economie is in 2005 met 1,5 procent gegroeid. Het voor inflatie gecorrigeerde
Nadere informatieCPB Notitie. Samenvatting en conclusies. Informateur. Aan: Datum: 16 augustus 2017 Betreft: Actualisatie Middellangetermijnverkenning
CPB Notitie Aan: Informateur Datum: 16 augustus 2017 Betreft: Actualisatie Middellangetermijnverkenning 2018-2021 Centraal Planbureau Bezuidenhoutseweg 30 2594 AV Den Haag Postbus 80510 2508 GM Den Haag
Nadere informatieEindexamen vwo economie 2014-I
Opgave 1 1 maximumscore 2 De kredietcrisis in de VS leidt ertoe dat Nederlandse banken verlies lijden op hun beleggingen in de VS en daardoor minder makkelijk krediet verstrekken aan bedrijven. Hierdoor
Nadere informatieDomein GTST havo. 1) Gezinnen, bedrijven, overheid en buitenland; of anders geformuleerd: (C + I + O + E M)
1) Geef de omschrijving van trendmatige groei. 2) Wat houdt conjunctuurgolf in? 3) Noem 5 conjunctuurindicatoren. 4) Leg uit waarom bij hoogconjunctuur de bedrijfswinsten zullen stijgen. 5) Leg uit waarom
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een voorbeeld van een
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 vwo 2004-II
4 Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 Een voorbeeld van een juiste berekening is:
Nadere informatieVoorjaarsprognose : naar een licht herstel
EUROPESE COMMISSIE - PERSBERICHT Voorjaarsprognose 2012-13: naar een licht herstel Brussel, 11 mei 2012 Na de productiekrimp eind 2011 wordt de EU-economie nu geacht in een milde recessie te verkeren.
Nadere informatieEindexamen vwo economie I
Opgave 1 1 maximumscore 1 Uit het antwoord moet blijken dat de hoogte van de arbeidsinkomensquote 0,7 / 70% is. 2 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat als b 1 daalt, het inkomen na belastingheffing
Nadere informatieGroei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2
Groei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2 Als je moet kiezen welk plaatje je op je cijferlijst zou willen hebben,
Nadere informatieLangzaam maar zeker zijn ook de gevolgen van de economische krimp voor de arbeidsmarkt zichtbaar
In de vorige nieuwsbrief in september is geprobeerd een antwoord te geven op de vraag: wat is de invloed van de economische situatie op de arbeidsmarkt? Het antwoord op deze vraag was niet geheel eenduidig.
Nadere informatieBijlage: Technische invulling Stabiliteit en Groeipact verdrukt onbedoeld publieke investeringen
Bijlage: Technische invulling Stabiliteit en Groeipact verdrukt onbedoeld publieke investeringen In deze bijlage wordt uiteengezet waarom en op welke wijze de huidige methodiek uit het Stabiliteit en Groei
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 havo 2006-II
Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 Voorbeelden van een juist antwoord zijn: kosten van politie-inzet
Nadere informatieVraag Antwoord Scores
Opgave 1 Hoe verdelen we de zorgkosten? 1 maximumscore 2 Stel het bbp op 100 en het totaal van de zorgkosten op 9 9 1,035 24 = 9 2,283328 = 20,55 1 100 1,0132 24 = 136,99 20,55 136,99 100% = 15% (en dat
Nadere informatieBouwproductie 15 procent lager in komende twee jaar
Bouwproductie 15 procent lager in komende twee jaar Het CPB heeft haar vooruitzichten voor de Nederlandse economie sterk neerwaarts aangepast. Het bbp daalt volgens het CPB dit jaar met 3,5 procent en
Nadere informatieVoorjaarsprognoses 2013: EU-economie herstelt langzaam van een aanhoudende recessie
EUROPESE COMMISSIE PERSBERICHT Brussel, 3 mei 2013 Voorjaarsprognoses 2013: EU-economie herstelt langzaam van een aanhoudende recessie Na in 2012 in een recessie te hebben verkeerd, zal de EU-economie
Nadere informatieUIT groei en conjunctuur
Economische groei. Economische groei drukken we uit in de procentuele groei van het BBP op jaarbasis. De groei van het BBP heeft twee oorzaken. Het BBP kan groeien omdat de prijzen van producten stijgen
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 vwo I
Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 1 nivellering 38,2 : 9,6 = 3,98 : 1 2 maximumscore
Nadere informatieGrafiek 1 Verslechtering concurrentiepositie Nederlandse industrie in termen van loonkosten per eenheid produkt (procentuele mutaties)
Feiten sociaal-economische situatie I Concurrentiepositie ten opzichte van eurogebied Sinds 997 is sprake van een gestage verslechtering van de Nederlandse concurrentiepositie, die in de ramingen van het
Nadere informatieGezinnen. Overheid. Bedrijven. Buitenland
Hoofdstuk 2 Basisinzichten Opgave 1 NBP fk 990 S = 120 Gezinnen Bg = 50 C = 820 Overheid NBPov = 90 Indir. Bel. = 70 Cov = 50 Iov = 10 NBPb = 900 Bedrijven I = 110 X = 910 M = 930 Buitenland B NBPfk Bg
Nadere informatieConjunctuur enquête. Technologische Industrie Nederland
Conjunctuur enquête Technologische Industrie Nederland Gunstig beeld met internationale onzekerheden Het CBS kopt donderdag 16 februari dat het ondernemersvertrouwen in Nederland nog nooit op zo n hoog
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 vwo 2006-II
4 Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 Een voorbeeld van een juiste berekening
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 vwo 2007-II
Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 1 0,15 0,12 100% = 25%
Nadere informatieDomein E: Ruilen over de tijd. fransetman.nl
Domein E: Ruilen over de tijd Rente : prijs van tijd Nu lenen: een lagere rente Nu sparen: een hogere rente Individuele prijs van tijd: het ongemak dat je ervaart Algemene prijs van tijd: de rente die
Nadere informatieCRB CCR SR/LVN Conclusies van de sociale gesprekspartners op basis van de documentatienota Macro economische context
CRB 2016-0510 SR/LVN 03.02.2016 Conclusies van de sociale gesprekspartners op basis van de documentatienota Macro economische context 2 CRB 2016-0510 Overzicht groei sinds 1996 Onder invloed van de conjuncturele
Nadere informatieFocus op Prinsjesdag 2017
Focus op Prinsjesdag 2017 Economisch Bureau Nederland 19 september 2017 Nico Klene Tel: +31 (0)20 628 4204 nico.klene@nl.abnamro.com Macro Economische Verkenning 2018 Het CPB verwacht 3,3% economische
Nadere informatie5 Macro-economische afstemming van loononderhandelingen
5 Macro-economische afstemming van loononderhandelingen 5.1 Inleiding Thematiek Om de wenselijkheid van impulsen voor verdere decentralisatie en differentiatie te beoordelen, is het zinvol stil te staan
Nadere informatieInternationale Economie. Doorzettend, maar mager groeiherstel, veel neerwaartse risico s
Internationale Economie Doorzettend, maar mager groeiherstel, veel neerwaartse risico s Wim Boonstra, 27 november 2014 Basisscenario: Magere groei wereldeconomie, neerwaartse risico s De wereldeconomie
Nadere informatieEindexamen economie havo I
Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 vwo II
Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Voorbeelden van een
Nadere informatieNederlandse economie in zicht
Nederlandse economie in zicht Vooruitzichten 6-7 Economisch Bureau Nederland december Nederlandse economie: groei houdt aan De Nederlandse economie groeide in met ongeveer % - tweemaal zoveel als in 4.
Nadere informatieKeuzeonderwerp. Keynesiaans model. Gesloten /open economie zonder/met overheid met arbeidsmarkt. fransetman.nl
Keuzeonderwerp Keynesiaans model Gesloten /open economie zonder/met overheid met arbeidsmarkt Vraag op de goederenmarkt Alleen gezinnen en bedrijven kopen op de goederenmarkt. C = 0,6 Y Aa = 4 mln mensen
Nadere informatie2009 uitzonderlijk slecht economisch jaar voor Nederland
2009 uitzonderlijk slecht economisch jaar voor Nederland 02 Krimp mondiale economie in 2009 Aziatische landen als eerste uit het dal Economie eurozone krimpt nog sterker dan wereldeconomie Krimp in 2009
Nadere informatieMacro-economische Ontwikkelingen
Macro-economische Ontwikkelingen 3e kwartaal 8 Overall conclusie De kredietcrisis en de in het spoor daarvan vertragende wereldconjunctuur leiden ertoe dat de economische groei scherp terugvalt, tot ¼%
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2000 2001 27 400 Nota over de toestand van s Rijks Financiën Nr. 42 BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieSector in beeld: kostenontwikkelingen 2016 juli 2015
Sector in beeld: kostenontwikkelingen 2016 juli 2015 Op basis van cijfers rondom de cao kinderopvang en cijfers van het Centraal Planbureau (CPB), volgt in dit document een overzicht van kostenontwikkelingen
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 vwo 2006-I
4 Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 Voorbeelden van een juist antwoord
Nadere informatieECONOMISCHE EN SOCIALE CONVERGENTIE IN DE EU: BELANGRIJKE FEITEN
VOLTOOIING VAN DE EUROPESE ECONOMISCHE EN MONETAIRE UNIE Bijdrage van de Commissie aan de Leidersagenda #FutureofEurope #EURoadSibiu ECONOMISCHE EN SOCIALE CONVERGENTIE IN DE EU: BELANGRIJKE FEITEN Figuur
Nadere informatieDomein E: Concept Ruilen over de tijd
1. Het bruto binnenlands product is gestegen met 0,9%. Het inflatiepercentage bedraagt 2,1%. Bereken de reële groei van het BBP. 2. Waarmee wordt het inflatiepercentage gemeten? 3. Lees de onderstaande
Nadere informatieEindexamen vwo economie 2013-I
Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit
Nadere informatieEindexamen economie 1 vwo 2001-II
4 Antwoordmodel Opgave Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. ja Uit de toelichting moet blijken dat de stijging
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economie krimpt 4,5 procent in eerste kwartaal 2009
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB09-038 15 mei 2009 9.30 uur Economie krimpt 4,5 procent in eerste kwartaal 2009 Grootste krimp na de Tweede Wereldoorlog Export en investeringen vallen
Nadere informatieWerkloosheid daalt licht / Inflatie blijft laag
Werkloosheid daalt licht / Inflatie blijft laag Het voorzichtige herstel houdt in 2014 stand. De uitvoer is in belangrijke mate bepalend voor dit herstel. De energieprijzen dalen sterk en de euro kent
Nadere informatiejul/09 mei/09 jun/09 sep/09 sep/08 jan/09 feb/09 mrt/09 jun/09 aug/09 sep/09 aug/09
HAAGSE MONITOR ECONOMISCHE RECESSIE 7 Deze monitor geeft zowel prognoses als gerealiseerde cijfers weer. Het vaststellen van gerealiseerde cijfers kost tijd, maar worden, zodra deze bekend zijn, in de
Nadere informatieBeleidsvarianten met Saffier-II
Beleidsvarianten met Saffier-II Frank van Es CPB Achtergronddocument Juni 2015 3 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Verhoging indirecte productgebonden belastingen 6 3 Verhoging loon- en inkomstenbelasting 7 4 Verhoging
Nadere informatieAnalyse economische effecten Begrotingsafspraken. Uitgevoerd op verzoek van het kabinet en de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
CPB Notitie 17 oktober 2013 Analyse economische effecten Begrotingsafspraken 2014 Uitgevoerd op verzoek van het kabinet en de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. CPB Notitie Aan: Voorzitter
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag
> Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Directie Buitenlandse Financiële Betrekkingen Korte Voorhout 7 2511 CW
Nadere informatieEindexamen economie 1 vwo 2004-II
Opgave 1 Stoppen met roken!? In een land betalen rokers bij de aanschaf van tabaksproducten een flink bedrag aan indirecte belasting (tabaksbelasting)*. Dat vinden veel mensen terecht omdat de overheid
Nadere informatieVoorbeeldcasussen workshop DELFI-tool t.b.v. de LWEO Conferentie 2016. Auteurs: Íde Kearney en Robert Vermeulen
Voorbeeldcasussen workshop DELFI-tool t.b.v. de LWEO Conferentie 2016. Auteurs: Íde Kearney en Robert Vermeulen De voorbeelden in de casussen zijn verzonnen door de auteurs en komen niet noodzakelijkerwijs
Nadere informatieRegionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg update juni 2013
Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg update juni 2013 1. Inleiding In 2012 hebben Etil en Research voor Beleid in opdracht van de Provincie Limburg de ontwikkeling van de Limburgse arbeidsmarkt onderzocht
Nadere informatieSamenvatting UWV Arbeidsmarktprognose Met een doorkijk naar 2018
Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose 2013-2014 Met een doorkijk naar 2018 Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose 2013-2014 Een belangrijke taak van UWV is het bij elkaar brengen van vraag en aanbod op
Nadere informatieECONOMISCHE VOORUITZICHTEN 2003
Brussel, 10 maart 2003 Federaal Planbureau /03/HJB/bd/2027_n ECONOMISCHE VOORUITZICHTEN 2003 Veelbelovend herstel wereldeconomie in eerste helft van 2002 werd niet bevestigd in het tweede halfjaar In het
Nadere informatieDe economische omgeving. Een cruciaal jaar voor Nederland en Europa
De economische omgeving Een cruciaal jaar voor Nederland en Europa Inhoud Wereldeconomie Traag herstel Verengde Staten Europa Nederland Ook 2017 een conjunctureel goed jaar Ons land staat er heel goed
Nadere informatieAls de lonen dalen, dalen de loonkosten voor de producent. Hetgeen kan betekenen dat de producent niet overgaat tot mechanisatie/automatisering.
Top 100 vragen. De antwoorden! 1 Als de lonen stijgen, stijgen de productiekosten. De producent rekent de hogere productiekosten door in de eindprijs. Daardoor daalt de vraag naar producten. De productie
Nadere informatieTNO Bouwprognoses SAMENVATTING op basis van de CPB decemberraming 2011
TNO Bouwprognoses 2011-2016 SAMENVATTING op basis van de CPB decemberraming 2011 In opdracht van: Ministerie van BZK 15 december 2011 Delft, TNO 1 Miljoen Euro 1 Samenvatting De TNO Bouwprognoses zijn
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 havo 2008-II
Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 De werkgelegenheid verandert met
Nadere informatie61e Ondernemerspanel. MKB-Nederland TNS NIPO
61e Ondernemerspanel MKB-Nederland TNS NIPO 61e Ondernemerspanel MKB-Nederland TNS NIPO Samenvatting van de resultaten van het 61 e panelonderzoek onder ondernemers in het midden- en kleinbedrijf door
Nadere informatieEindexamen vwo economie II
Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat de particuliere
Nadere informatieNieuwsbrief Drenthe, oktober 2012
Nieuwsbrief, oktober 2012 In opdracht van de Provincie heeft Etil in de tweede helft van 2010 het onderzoek Ontwikkelingen en prognoses op de Drentse Arbeidsmarkt 2011 2014 uitgevoerd. In dit onderzoek
Nadere informatieGroep Wegingsfactor Prijsverandering Partieel prijsindexcijfer Woning 40% +10% 110 Voeding 30% -10% 90 Kleding 20% +20% 120 Diversen 10% +15% 115
Samenvatting door M. 1480 woorden 6 januari 2014 7,2 17 keer beoordeeld Vak Methode Economie Praktische economie Tijd is geld De ECB leent geld uit aan de banken. Ze rekenen daar reporente voor. Banken
Nadere informatiePersbericht. Economie groeit niet in eerste kwartaal Centraal Bureau voor de Statistiek. Net geen recessie.
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB02-095 17 mei 2002 9.30 uur Economie groeit niet in eerste kwartaal 2002 De Nederlandse economie is in het eerste kwartaal van 2002 niet gegroeid. Dit blijkt
Nadere informatieTotaalbeeld arbeidsmarkt: werkloosheid in februari 6 procent
Arbeidsmarkt in vogelvlucht Gemiddeld over de afgelopen vier maanden is er een licht stijgende trend in de werkloosheid. Het aantal banen van werknemers stijgt licht en het aantal openstaande vacatures
Nadere informatie2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE
> Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333
Nadere informatieCPB Notitie 16 augustus Houdbaarheidsberekeningen. Uitgevoerd op verzoek van Flip de Kam
CPB Notitie 16 augustus 2013 Houdbaarheidsberekeningen Uitgevoerd op verzoek van Flip de Kam. CPB Notitie Aan: Flip de Kam Centraal Planbureau Van Stolkweg 14 Postbus 80510 2508 GM Den Haag T (070)3383
Nadere informatie1)Waaruit bestaat de vraag op de Werkenden en arbeidsmarkt? (openstaande)vacatures. 2)Noem een ander woord voor Werkenden werkgelegenheid.
1 1)Waaruit bestaat de vraag op de arbeidsmarkt? 2)Noem een ander woord voor werkgelegenheid. 3)Wie vragen arbeid? 4)Met welk woord wordt het aanbod van arbeid ook aangeduid? 5)Geef de omschrijving van
Nadere informatieInhoud. Woord vooraf 11. 1 Inleiding 13. 1.1 De wereldeconomie 13 1.2 De Nederlandse economie 18 1.3 Collectieve sector 32 1.
Inhoud Inhoud Woord vooraf 11 1 Inleiding 13 1.1 De wereldeconomie 13 1.2 De Nederlandse economie 18 1.3 Collectieve sector 32 1.4 Slot 36 2 De internationale conjunctuur 39 2.1 Ontwikkeling naar regio
Nadere informatieKortetermijnontwikkeling
Artikel, donderdag 22 september 2011 9:30 Arbeidsmarkt in vogelvlucht Het aantal banen van werknemers en het aantal openstaande vacatures stijgt licht. De loonontwikkeling is gematigd. De stijging van
Nadere informatieCBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt
CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt Tussen maart en mei is het aantal mensen met een baan met gemiddeld 6 duizend per maand gestegen. De stijging is volledig aan vrouwen toe te schrijven. Het
Nadere informatieEindexamen economie 1-2 havo 2006-I
4 Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 Maximumscore 1 1 Uit het antwoord moet blijken
Nadere informatieDe macro-economische vooruitzichten voor de wereldeconomie: evenwichtige groei in Europa, terugval in de Verenigde Staten en Japan
Economie en onderneming De macro-economische vooruitzichten 2006-2012 voor de wereldeconomie: evenwichtige groei in Europa, terugval in de Verenigde Staten en Japan Meyermans, E. & Van Brusselen, P. (2006).
Nadere informatie