Actieprogramma Energie Op weg naar een CO 2 -neutraal Gouda

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Actieprogramma Energie Op weg naar een CO 2 -neutraal Gouda"

Transcriptie

1 Actieprogramma Energie Op weg naar een CO 2 -neutraal Gouda

2 Actieprogramma energie

3 Inhoud 1. Inleiding Wat is CO 2 -neutraal? Definitie Hoe wordt CO2-neutraliteit bereikt? Gouda in beeld Staand beleid en lopende acties Relevante kenmerken van Gouda Ambitiekeuze Landelijk beleid Resultaten routekaartstudie CO 2 -neutraal Gouda Goudse ambities Actieprogramma De stad Gouda De gemeentelijke organisatie Bijlage 1 Compenseren en certificeren toegelicht Actieprogramma energie

4 Actieprogramma energie

5 1. Inleiding We gaan samen met de bewoners van de stad en deskundigen van buiten onderzoeken wat er voor nodig is om een CO 2 -neutrale stad te worden. Dat is de opdracht die het college van B&W van Gouda zichzelf heeft gegeven in het collegeprogramma , als onderdeel van het speerpunt Duurzaamheid. Om deze opdracht in te vullen is in opdracht van de gemeente Gouda een routekaartstudie uitgevoerd die antwoord geeft op de vraag wat er nodig is om een CO 2 -neutraal Gouda te realiseren. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen: - enerzijds activiteiten gericht op de Goudse gemeenschap als geheel en; - anderzijds activiteiten specifiek gericht op de gemeentelijke organisatie Gouda, vanuit haar verantwoordelijkheid voor haar eigen gedrag en de voorbeeldrol die zij in de samenleving heeft. In de Routekaart zijn de verschillende activiteiten opgenomen die Gouda kan (en moet) uitvoeren om daadwerkelijk CO 2 -neutraal te worden. Doel van de notitie Het doel van deze notitie is: Formuleer voor de stad Gouda een klimaatambitie die enerzijds realistisch en anderzijds uitdagend is. Vertaal vervolgens de ambitie naar een actieprogramma t/m Het actieprogramma krijgt twee lagen 1. enerzijds gericht op de gemeentelijke organisatie zelf 2. anderzijds op de Goudse samenleving. Er is gekozen voor een periode van drie jaar zodat het programma doorloopt in het eerste jaar van de volgende collegeperiode. Die periode kan het nieuwe bestuur gebruiken om vervolgens een vierjarige cyclus in te zetten, op basis van de nieuwe inzichten en trends. In dit actieprogramma Klimaat & Energie zijn de resterende acties uit het klimaatprogramma opgenomen. Dit klimaatprogramma wordt alleen nog gebruikt als leidraad voor verantwoording van de SLoK-subsidie die op basis van dit programma is ontvangen. Opbouw van de notitie Dit actieprogramma is als volgt opgebouwd: - in hoofdstuk 2 wordt geschetst wat CO 2 -neutraal betekent; - in hoofdstuk 3 wordt de plek van dit actieprogramma in relatie tot het lopende beleid geschetst alsmede een kort overzicht van de relevante beleidsnotities en lopende programma s binnen de gemeente; - in hoofdstuk 4 worden de resultaten van de routekaart op hoofdlijnen geschetst en de gemeentelijke ambitie gekozen en onderbouwd; - tenslotte wordt in hoofdstuk 5 het actieprogramma voor de komende jaren uitgewerkt. Actieprogramma energie

6 2. Wat is CO 2 -neutraal? 2.1. Definitie Gouda streeft naar CO 2 -neutraliteit. Omdat in klimaatland verschillende termen door elkaar worden gebruikt, die nog wel eens tot verwarring willen leiden, worden hieronder een drietal termen beschreven: Klimaatneutraal: naast CO 2, worden ook de emissies van andere broeikasgassen (denk aan methaan, fluorkoolwaterstoffen e.d.) gereduceerd tot nul. Energieneutraal: er wordt net zoveel duurzame energie geproduceerd als er wordt verbruikt, waardoor de netto CO 2 -emissie van een gebied nul is; compensatie is niet toegestaan. CO 2 -neutraal: de productie van duurzame energie en het verbruik van energie zijn nog niet in evenwicht. Het gebruik van fossiele brandstoffen leidt tot CO 2 -emissies. Deze emissies mogen worden gecompenseerd 1 door elders projecten te realiseren die CO 2 -emissies beperken Hoe wordt CO2-neutraliteit bereikt? In energieland wordt gesproken over de trias energetica als wordt gekeken naar het energieverbruik en de mogelijkheden om de effecten ervan op het milieu te beperken. Dit betekent dat de volgende stappen altijd worden gevolgd in de strijd tegen de invloed van het energieverbruik op het klimaat: a. Proberen zo min mogelijk energie te gebruiken. Dit is de dalende lijn in de figuur hiernaast. b. Voor de energie die wordt gebruikt, zoveel mogelijk duurzame/ groene energie gebruiken. Dit is de stijgende lijn in de figuur hiernaast. c. Het resterende energiegebruik via de traditionele fossiele energie aanvullen. Dit is het deel dat zou moeten worden gecompenseerd om CO 2 -neutraal te worden; de verticale (maak-koop) lijn in de figuur hiernaast. Vertaald naar Gouda betekent dit, dat de gemeente en alle andere maatschappelijke actoren 2 : a. zo min mogelijk energie gebruiken. De vraag is dan: waar kan hoeveel worden bespaard? b. zo veel mogelijk duurzame energie produceren. Welke manieren zijn er om duurzaam energie te produceren? c. Het resterende energieverbruik fossiel inkopen en dit (zoveel mogelijk) compenseren dit. Welke mogelijkheden zijn er om te compenseren? 1 In bijlage 1 wordt een uiteenzetting gegeven over compensatie en hoe dat werkt. 2 Maatschappelijke actoren zijn de inwoners, bedrijven, verenigingen, woningbouwcorporaties e.d. Actieprogramma energie

7 3. Gouda in beeld In dit hoofdstuk wordt een korte schets gegeven van het relevante beleid en de relevante acties die al lopen, waar in dit actieprogramma rekening mee moet worden gehouden. Ook wordt even stil gestaan bij de relevante kenmerken van de gemeente Gouda Staand beleid en lopende acties Het opstellen van de routekaart naar een CO 2 -neutraal Gouda, maakt deel uit van het ruimere programma Duurzaamheid en stedelijk beheer, zoals dat in de programmabegroting staat. Hiervoor wordt op dit moment een uitvoeringsprogramma duurzaamheid en milieu uitgewerkt. Het duurzaamheidprogramma heeft raakvlakken met de andere programma s uit de programmabegroting, met name het programma Ruimtelijke ontwikkeling, bereikbaarheid en parkeren. De inrichting van de gebouwde omgeving, speelt immers een belangrijke rol bij de hoeveelheid CO 2 -emissies van de stad, denk alleen al aan de gebouwen en het wegverkeer. Gouda heeft in 2009 het Klimaatprogramma opgesteld, waarin diverse acties zijn opgenomen gericht op verbetering van het klimaat. Het programma diende als basis voor de aanvraag van de Subsidie Lokaal Klimaatbeleid (SLoK). Het programma loopt in 2012 af. Dit actieprogramma Energie vervangt het klimaatprogramma. Acties die de afgelopen jaren zijn uitgevoerd zijn o.a.: - duurzame bouw van het Huis van de Stad, inclusief de aanleg van WKO; - duurzaamheid en energieambities opnemen in de samenwerkingsovereenkomst voor de ontwikkeling van Westergouwe - energieprestatieafspraken met de woningbouwcorporaties; - het project energiezuiniggouda, gericht op stimulering van energiebesparing bij bestaande woningen; - laten maken van energieprestatieadviezen voor het gemeentelijk vastgoed; - integreren van duurzaamheidseisen in de programma s van eisen voor locatie-ontwikkeling in opdracht van de gemeente. Op diverse andere terreinen zijn al beleids- en/of uitvoeringsprogamma s vastgesteld die invloed hebben of kunnen hebben op de CO 2 -neutraliteit van Gouda, zoals: - het Beleidsplan openbare verlichting , Gemeente Gouda ; - diverse nota s verkeer & vervoer zoals het Mobiliteitsplan Gouda , de Nota Grote Voertuigen en Gouda fietst beter door! Milieuprogramma 2010 (op korte termijn op te volgen door het uitvoeringsprogramma Duurzaamheid en Milieu) In regionaal verband heeft Gouda geparticipeerd in het Regionaal windconvenant, dat in 2008 afliep Relevante kenmerken van Gouda De gemeente Gouda heeft een aantal kenmerken die heel bepalend zijn voor enerzijds het energiegebruik binnen de gemeente en anderzijds voor de mogelijkheden om te werken aan duurzame energieproductie. De gemeente Gouda heeft een oppervlakte van ongeveer 18 km2. 11% is openbaar groen en dusdanig versnipperd dat het niet geschikt is voor bijvoorbeeld de grote (3,5 MW) windmolens anno Het buitengebied van Gouda (met name Oostpolder en Goudse Hout) is eveneens dusdanig beperkt van omvang, en kent de bescherming van het groene hart, dat het niet geschikt is voor realisatie van grote windmolens (3,5 Megawatt). Actieprogramma energie

8 Gouda kent anno 2011 een kleine huishoudens en 154 hectare bedrijventerrein, verdeeld over zeven bedrijventerreinen. Ter vergelijking: één grote windmolen van 3,5 Megawatt, reduceert evenveel energie als zo n m 2 zonnepanelen = bijna 10 voetbalvelden = 6200 woningen beleggen met 10m 2 zonnepanelen. Op een woningvoorraad van woningen die lang niet allemaal geschikt zijn voor panelen, wordt hiermee de moeilijkheidsgraad van de opdracht in Gouda zichtbaar. Actieprogramma energie

9 4. Ambitiekeuze In dit hoofdstuk wordt kort het landelijke klimaat en energiebeleid geschetst. Vervolgens wordt een samenvatting gegeven van de door BuildDesk gemaakt analyse, een zogenaamde routekaart. Hierin wordt beschreven hoe Gouda CO 2 -neutraal kan worden. 3 Op basis van het landelijke beleid, de routekaart en de schets in hoofdstuk 3 worden de Goudse ambities op het thema klimaat & energie geschetst Landelijk beleid In het landelijk energiebeleid 4 zijn de volgende (van Europa afkomstige) doelstellingen te vinden: 1. In 2020 is de uitstoot van CO 2 met 20% verminderd (gemeten ten opzichte van 1990). 2. In 2020 wordt 14% 5 van de gebruikte energie (primaire energieconsumptie) in Nederland, duurzaam opgewekt. 3. Tot 2020 wordt 20% energie bespaard, ten opzichte van business as usual Dit betreft een indicatieve doestelling. Daarnaast is als doel geformuleerd in het klimaatakkoord tussen Rijk en VNG: 4. Streven naar inkoop van minimaal 75% duurzame energie in 2010 en 100% in In EU verband is daarnaast de ambitie uitgesproken om in 2050, 80-85% minder CO 2 te emitteren t.o.v De Kyoto-afspraken lopen eind dit jaar af. Dit betekent dat er internationaal nieuwe afspraken nodig zijn, waarvan nog onduidelijk is welke ambities hierin verwerkt zullen zijn Resultaten routekaartstudie CO2-neutraal Gouda Met de routekaartstudie is voor verschillende doelgroepen bepaald wat hun bijdrage is aan de CO 2 - emissie van de stad Gouda. Het resultaat is in onderstaande figuur weergegeven. 3 Gouda op weg naar CO2-neutraal, Een routekaartstudie voor Gouda, BuildDesk, 7 september Energierapport 2011 ministerie EL&I, 10 juni Europabreed eigenlijk 20%, maar vanwege haar specifieke kenmerken heeft Nederland een doelstelling van 14% opgelegd gekregen Actieprogramma energie

10 Uit de figuur blijkt dat de woningen veruit het grootste deel van de in totaal 302 kton CO 2 voor hun rekening nemen, op afstand gevolgd door vervoer, industrie en kantoren. Van het totale energieverbruik wordt zo n 2,7% voorzien door duurzame energie, denk hierbij o.a. aan windmolens, zonnepanelen en warmte-koude-opslag (WKO). De gemeentelijke bijdrage aan de totale CO 2 -emissies van de stad Gouda is beperkt: een kleine 3% 6. De opbouw van de gemeentelijke CO 2 -emissies is in onderstaande figuur weergegeven. Hieruit blijkt dat op dit moment m.n. de gemeentelijke gebouwen (= vastgoed in gemeentelijk bezit; 68%), op grote afstand gevolgd door de openbare verlichting (OVL, 22%) de grote energieslurpers voor de gemeente zijn. Wat betreft de gebouwen is een verbetering te verwachten bij de overgang naar het Huis van de Stad. Met de huidige inkoop van groene electriciteit en de compensatie van het gasverbruik zit de gemeente al wel op 62% duurzaam energieverbruik, wat landelijk gezien (gemiddeld 37%) een goede score is. In het routekaartmodel zijn een drietal scenario s, meelopen voorlopen koplopen, doorgerekend op wanneer zij voor Gouda tot energieneutraliteit zouden kunnen leiden: a. Het meelopenscenario is reactief van karakter. Het is meeliften op ontwikkelingen om ons heen, omdat het moet. Focus op bestaande technieken. Energieneutraliteit ontstaat ver in de 22 e eeuw. b. Het voorlopenscenario gaat uit van het intensiveren van het huidige beleid, het nemen van initiatieven en kansen creëren en kansen grijpen. Ook veelbelovende technieken worden toegepast. Energieneutraliteit ontstaat ver in de 2 e helft van deze eeuw. Gouda is actief en kan tegen forse betaling voor compensatie, in 2030 CO 2 -neutraal worden. c. Het koplopenscenario betekent dat Gouda alles uit de kast haalt. CO 2 -neutraliteit wordt het speerpunt van Gouds beleid. Innovatieve technieken worden gepromoot. Gouda is proactief. Hier blijkt dat de stad Gouda op zijn vroegst in 2050 energieneutraal kan zijn. CO 2 -neutraal zou de stad Gouda dan in 2030 kunnen zijn, afhankelijk van de kosten van het compenseren van de resterende CO 2 -emissies. 6 Ongeveer 3%, omdat naast de gebouwen ook de openbare verlichting en werk-werk en woonwerk kilometers worden meegenomen. Actieprogramma energie

11 Dat Gouda vrijwel niet voor 2050 energieneutraal kán zijn, wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door de in paragraaf 3.2 geschetste kenmerken van de gemeente Gouda. M.n. het gebrek aan mogelijkheden om binnen de gemeente met grote windmolens en/of een biomassacentrale duurzame energie te kunnen opwekken, blijkt het bereiken van energieneutraliteit tot een lastige opgave te maken. Positief daarentegen is weer, dat verschillende partijen (overheid en bedrijfsleven) tijdens het routekaart traject de bereidheid hebben uitgesproken om met elkaar samen te werken om de CO 2 - emissies te beperken. Er is dus draagvlak Goudse ambities De doelstellingen zoals die in het klimaatprogramma staan, zijn gebaseerd op de in paragraaf 4.1 genoemde landelijke ambities. Voor zover het gaat om het realiseren van jaarlijks 2% energiebesparing tot 2020, houden we die ook in dit actieprogramma overeind. Uit de routekaartstudie blijkt dat het Gouda niet gaat lukken in % duurzame energie te produceren, vanwege de in par. 3.2.geschetste kenmerken. Verder blijkt dat Gouda in het koplopenscenario in 2050 energieneutraal kan zijn. Echter, de in de routekaartstudie opgevoerde randvoorwaarden zijn dusdanig kostbaar en soms niet direct door de gemeente beïnvloedbaar, dat een koplopenscenario niet reëel wordt geacht. Denk hierbij aan randvoorwaarden als: - de raad stelt substantiële middelen ter beschikking voor uitvoering en onderzoek; - (de gemeente/vng sluit) een akkoord met het rijk over terugsluizen van de opgebrachte energiebelasting in een lokaal investeringsfonds. In het voorlopenscenario zou Gouda in 2030 CO 2 -neutraal kunnen zijn. Die CO 2 -neutraliteit vraagt dan echter om compensatie-investeringen van 7,5 miljoen euro per jaar, die op dit moment niet realistisch lijken. Het college kiest daarom voor een meer realistisch scenario van voorlopen, met de ambitie om in 2040 CO 2 -neutraal te zijn. De keuze voor een dergelijke ambitieuze doelstelling vloeit ook voort uit het besef dat steeds meer rijks- en Europese subsidieregelingen een ambitieus beleid als randvoorwaarde stellen voor het toekennen van die subsidies. Het hieruit voortvloeiende actieprogramma voor deze collegeperiode is vervolgens gericht op een tweeledige doelstelling, namelijk: a. De stad Gouda is in 2040 CO 2 -neutraal. Het college realiseert zich daarbij dat het voor het halen van die doelstelling mede afhankelijk is van technologische ontwikkelingen die een versnelling van de beweging naar energieneutraliteit mogelijk maken, alsmede van medewerking van andere partijen en gemeenten in de regio, m.n. om windenergie op te wekken. b. De gemeentelijke organisatie van Gouda is in 2014 CO 2 -neutraal. Deze ambitie is haalbaar, mede omdat Gouda inmiddels vrijwel alle energie die zij gebruikt groen inkoopt en de resterende emissies compenseert. In 2014 zal dit programma worden geëvalueerd. Actieprogramma energie

12 5. Actieprogramma Willen we in de buurt komen van CO 2 -neutraliteit in 2040, dan moet er de komende jaren flink aan de weg worden getimmerd en is een actieprogramma nodig dat verder gaat dan het huidige klimaatprogramma. Voor de komende drie jaar stelt het college daarom de in 5.1 en 5.2 genoemde acties voor. In het actieprogramma is onderscheid gemaakt tussen: 1. de stad als geheel; 2. de gemeentelijke organisatie. De invulling van het actieprogramma is er op gericht in deze periode zowel het spoor van de duurzame energieopwekking, als het beperken van het energiegebruik in te vullen. Bij de gekozen invulling van het actieprogramma is uitgegaan van de beschikbare middelen. Tegelijk wordt geconstateerd dat er grote onduidelijkheid bestaat over voortzetting van de huidige klimaatsubsidies van het rijk. Door samenwerking te zoeken met andere gemeenten, wordt ook getracht activiteiten op te pakken en te versterken. De geformuleerde ambitie om in 2040 CO 2 -neutraal te zijn, zal worden ingezet om extra middelen aan te boren. Hierin zal Gouda samen met andere gemeenten optrekken, om via de VNG de rijksoverheid te stimuleren tot het terugsluizen van energiebelasting naar gemeenten, zodat er speelruimte bij lokale partijen ontstaat voor het uitvoeren van energie & klimaatbeleid De stad Gouda Rekening houdend met de grootste bronnen van energiegebruik, ligt de focus van het actieprogramma voor de stad op de volgende drie bronnen. 1. Inwoners (49% van de CO 2 -emissies) a. Met gebruikmaking van de initiatieven in de markt, een vervolg op de campagne Energiezuinig Gouda op (laten) zetten. Energiezuinig Gouda was er op gericht om bewoners/eigenaren van woningen hun huizen energiezuiniger te laten maken. b. Ambitie om een deel van het aanwezige fonds binnen de SVn-regeling 7 in te zetten om mensen die hun woning zuiniger willen maken, te voorzien van een goedkope lening en daarmee te stimuleren maatregelen te nemen. c. Samenwerking met corporaties uitbouwen, om ook (huur)woningen versneld energiezuiniger te krijgen. 2. Vervoer (17% van de CO 2 -emissies) Duurzaam vervoer stimuleren. Denk hierbij aan: o fietsen en de elektrische OV- fiets; o de e-scooter; o laadpunten voor e-auto s, gebruik makend van het rijksprogramma E-laad ; o promoten van rijden op aardgas. 3. Bedrijven (industrie (12%) + kantoren (7%) = 19% van de CO 2 -emissies) a. Kansen bij verkassen inzetten. Dit is een webapplicatie die bedrijven in brede zin, ondersteunt bedrijven hun bedrijfsvoering te verduurzamen op momenten dat investeren logisch is, bij o.a. uitbreiding dan wel verplaatsing van bedrijven. b. Denktank zonne-energie 2 e maaiveld (=daken) opzetten. Met name bedrijven kennen grote oppervlakten platte daken die zich bij uitstek lenen voor benutting van zonne-energie. 7 SVn staat voor Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten, een fonds dat door de gemeenten zelf in de loop van de jaren is opgebouwd, en mede ingezet kan worden voor verduurzaming van het woningbestand. Actieprogramma energie

13 c. Inzetten van vergunning verlening en handhaving richting bedrijven, om de economisch haalbare energiebesparingsmaatregelen (met een terugverdientijd van 5 jaar of minder 8 ) ook uitgevoerd te krijgen. d. Bedrijven stimuleren tot duurzaam ondernemen. Gebruik maken van de ambitie onder een aantal (grote) bedrijven om samenwerking (onderling en met de gemeente) gericht op verduurzaming te verbeteren. Tenslotte worden voor elk van bovengenoemde bronnen: De subsidiemogelijkheden in Nederland en Europa actief gevolgd. De huidige subsidiegelden voor klimaat en energie van de gemeente Gouda drogen in 2012 op. Elke 4 jaar de CO 2 -emissies van de stad Gouda gemonitord De gemeentelijke organisatie De gemeente is zeker niet de grootste bron van CO 2 -emissies in Gouda, maar als overheidsorganisatie heeft zij invulling te geven aan een voorbeeldfunctie. Er rekening mee houdend dat de twee grootste CO 2 -bronnen het gemeentelijk vastgoed (68%) en de openbare verlichting (22%) zijn, kiest het college voor het verder uitwerken en inzetten op: a. Inkoop van 100% groen gas en elektriciteit. Dit wordt per gerealiseerd onder de nieuwe inkoopcontracten. b. Opzetten energiebeheer voor de gemeente, inclusief monitoring, om daarmee te komen tot 20% energiebesparing tot 2020 (kostenbesparing, bewustwording bij de medewerkers, technische maatregelen). c. Onderzoeken of de aanschaf van slimme (op afstand, frequent en makkelijk afleesbare) meters voor de gemeente versneld mogelijk is t.o.v. landelijke introductie (voorzien in 2018). Onderzoek heeft aangetoond dat de introductie van slimme meters op zich al tot zo n 8% energiebesparing leidt. d. Onderzoeken van de mogelijkheid tot plaatsen zonnepanelen op gemeentelijke gebouwen. e. Het gemeentelijk wagen- en scooterpark in % minder CO 2 -laten uitstoten, dan wel compensatie van de emissies regelen. f. Bij nieuwbouw en groot onderhoud aan gebouwen in gemeentelijk bezit, wordt duurzaamheid nadrukkelijk betrokken, daaronder mede begrepen energiebesparing. g. Voor openbare verlichting wordt de in het Beleidsplan openbare verlichting geformuleerde beleidslijn gevolgd. Dit betekent dat bij grootschalige investeringen binnen de bestaande budgetten wordt gekeken wat de meest energiezuinige mogelijkheden zijn. Hierin is er een continue afweging met veiligheid. 8 Volgens het activiteitenbesluit van de Wet milieubeheer, zijn bedrijven met een verbruik van meer dan kw en/of m3 gasequivalenten verplicht die maatregelen uit de maatregelenlijst energiebesparende maatregelen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder toe te passen, die voor hun bedrijf van toepassing zijn. Actieprogramma energie

14 Actieprogramma energie

15 Bijlage 1 Compenseren en certificeren toegelicht (Een samenvatting van bijlage 5 van de rapportage Gouda op weg naar CO 2 -neutraal ) Organisaties die klimaatneutrale initiatieven willen nemen, beschikken nu nog vaak over onvoldoende middelen om die ambitie volledig via eigen maatregelen waar te kunnen maken. Als laatste stap om het predikaat klimaatneutraal te behalen, is compensatie van de emissie van broeikasgassen mogelijk. Het principe van compensatie is eenvoudig: een partij betaalt een bedrag om elders een CO 2 -reductie te bewerkstelligen die overeenkomt met zijn eigen CO 2 -emissie. Compenseren kan op twee manieren: 1. Via de aankoop van CO 2 credits, gereguleerd of vrijwillig. 2. Via de aankoop van emissierechten uit het Europese emissiehandelssysteem. Aankoop van credits Credits zijn certificaten die aantonen dat ergens ter wereld CO 2 is gereduceerd. Gereguleerde credits (CDM) In het Kyoto-protocol is naast emissiehandel een instrument opgenomen dat landen helpt om eigen emissies op een kosteneffectieve manier elders te compenseren, het Clean Development Mechanism (CDM). Alleen projecten die voldoen aan de criteria van de toezichthouder (de CDM Executive Board) mogen CDM-credits genereren. Binnen het CDM zijn credits uit bosprojecten per definitie tijdelijk, omdat er rekening mee wordt gehouden dat de CO 2 niet blijvend wordt gereduceerd. Vrijwillige credits (VER) Vrijwillige credits zijn - anders dan CDM-credits - niet geldig binnen het Europese emissiehandelssysteem. Op de VER-markt worden wel boskredieten aangeboden die (in naam) permanent zijn, ondanks dat het fysisch onmogelijk is. Dit is niet het geval bij Gold Standard credits, die Gouda op dit moment via de Climate Neutral Group aankoopt, omdat deze standaard alleen energiebesparing en duurzame energie crediteert. De eisen van Gold Standard zijn redelijk gelijkwaardig aan de eisen bij CDM. Effectiviteit CO 2 -credits Behalve de baten voor het klimaat, kunnen aan compenseren ook nevenvoordelen verbonden zijn zoals extra werkgelegenheid, technologieoverdracht en economische steun aan ontwikkelingslanden. Er zijn ook kritische vragen bij de credits te stellen, zoals: Is het project is additioneel? Als een project ook zou worden uitgevoerd, zonder dat de CO 2 - credits aangeboden worden, is het project niet additioneel. Is het project duurzaam in de bredere zin van het woord, dus bijvoorbeeld kijkend naar biodiversiteit of de beschikbaarheid van voedsel voor de lokale bevolking. Aankoop van emissierechten uit het Europese emissiehandelssysteem Het principe van dit systeem is dat met emitterende bedrijven (deelnemers) een bepaald emissieplafond wordt vast gesteld; dat is het maximum aan emissies die binnen een systeem mogen plaatsvinden. Wanneer niet-deelnemers emissierechten kopen om hun klimaatimpact te compenseren, worden er rechten uit de markt gehaald. Dit levert dus in principe een milieuwinst op. Milieueffectiviteit emissierechten Er is een goede controle op het systeem. Zo is er geen sprake van dubbeltelling en is er geen risico op overschatting van het reductie-effect. De additionaliteit binnen dit systeem is vrij goed gewaarborgd 9. Conclusie Het is mogelijk resterende CO 2 -uitstoot te compenseren. Dit kan bij voorkeur met Gold Standard credits, CDM-credits of emissierechten. Van deze drie zijn Gold Standard credits het eenvoudigst verkrijgbaar. Als voor een andere vorm van compensatie wordt gekozen, dan moet zelf worden nagaan of de beloofde hoeveelheid CO 2 ook daadwerkelijk wordt gecompenseerd. 9 Binnen het Europese emissiehandelssysteem kan tot op zekere hoogte gebruik gemaakt worden van CDM-credits. De voor- en nadelen die gelden voor CDM-credits zoals op het gebied van additionaliteit werken daarom door in de emissiehandel, zij het in beperkte mate vanwege de begrensde hoeveelheid CDM die is toegestaan. Actieprogramma energie

STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA

STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA UPDATE 2016 SAMENVATTING STRATEGIE DUURZAME ENERGIETRANSITIE GEMEENTE BREDA Opdrachtgever Gemeente Breda Afdeling Mobiliteit en Milieu Opdrachtnemer Evert

Nadere informatie

Wijk bij Duurstede, 16 september 2013. Betreft: Plan van aanpak duurzaamheid. Memo. Van: Wethouder Robbert Peek. Aan: Gemeenteraad Wijk bij Duurstede

Wijk bij Duurstede, 16 september 2013. Betreft: Plan van aanpak duurzaamheid. Memo. Van: Wethouder Robbert Peek. Aan: Gemeenteraad Wijk bij Duurstede Wijk bij Duurstede, 16 september 2013 Betreft: Plan van aanpak duurzaamheid. Memo Van: Wethouder Robbert Peek Aan: Gemeenteraad Wijk bij Duurstede behandeld door Jelger Takken toestelnummer 609 bijlagen

Nadere informatie

Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas

Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas Door de vastgestelde energie- en klimaatdoelstelling binnen Europa om in 2050 energieneutraal te zijn, is het voor de hele samenleving maar met name voor bedrijven

Nadere informatie

CO 2 - Footprint Bedrijventerrein Lorentz I & II te Harderwijk

CO 2 - Footprint Bedrijventerrein Lorentz I & II te Harderwijk CO 2 - Footprint Lorentz I & II te Harderwijk Periode: 211-213 Datum: 24-1- 214 Versie: 2 1 Inhoudsopgave Inleiding CO 2 - Footprint 211 CO 2 - Footprint 212 CO 2 - Footprint 213 Vergelijk Totalen Ambitie

Nadere informatie

Partij voor de Dieren Gouda Tav Corina Kerkmans

Partij voor de Dieren Gouda Tav Corina Kerkmans Partij voor de Dieren Gouda Tav Corina Kerkmans directie/afdeling RO/afdeling RBA contactpersoon E. ten Cate telefoon 0182-588976 uw kenmerk onderwerp reactie op uw vragen over klimaatdoelstellingen Gouda

Nadere informatie

VNG Raadsledencampagne

VNG Raadsledencampagne Duurzaam Drimmelen VNG Raadsledencampagne Klimaat niet zonder de Raad Invloed raadsleden Borging beleid Collegiaal bestuur Collegeakkoord 2010-2014 Duurzame ontwikkeling: Een ontwikkeling die kan voorzien

Nadere informatie

Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden. Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden

Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden. Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden - Woerden: duurzaamheid tot in de haarvaten van de samenleving - Het klimaatakkoord

Nadere informatie

Workshop J De kracht van een klimaatfonds. 05 april 2011

Workshop J De kracht van een klimaatfonds. 05 april 2011 Workshop J De kracht van een klimaatfonds 05 april 2011 Presentatie Ad Phernambucq Zeeuws Klimaatfonds: Klimaatneutraal met Zeeuwse Projecten Nationaal Energie- en klimaatbeleid Doelstelling: Duurzame

Nadere informatie

Regionale uitvoeringagenda.duurzame energie Achterhoek 2016

Regionale uitvoeringagenda.duurzame energie Achterhoek 2016 Regionale uitvoeringagenda.duurzame energie Achterhoek 2016 Energieneutraal; waar hebben we het over? Wat wel, wat niet? Hoe gaan we het aanvliegen? Want energieneutraliteit kan op vele manieren worden

Nadere informatie

Duurzame ontwikkeling:

Duurzame ontwikkeling: Duurzaam Tynaarlo Duurzame ontwikkeling: Een ontwikkeling die kan voorzien in de behoeften van de huidige generaties zonder die van de toekomstige generaties in gevaar te brengen. (Our common future 1987)

Nadere informatie

Compensatie CO 2 -emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2013

Compensatie CO 2 -emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2013 Compensatie CO 2 -emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2013 Inhoud 1 Aanleiding 1 2 Werkwijze 2 2.1. Bronnen 2 2.2. Kentallen 2 3 CO 2 -emissie gemeentelijke organisatie 3 4 Ontwikkeling 5 5

Nadere informatie

Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van. Gas. Versie 26 januari 2016

Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van. Gas. Versie 26 januari 2016 Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van Gas 1. Scope/afbakening De productgroep Gas omvat alle gas die van het openbare gasnet en via transport over de weg betrokken wordt door

Nadere informatie

NOTITIE. 1 Scenario s voor CO 2 -reductie Inleiding. Nulsituatie, klimaatwinkelen en klimaatbeleidsplan gemeente Schiedam

NOTITIE. 1 Scenario s voor CO 2 -reductie Inleiding. Nulsituatie, klimaatwinkelen en klimaatbeleidsplan gemeente Schiedam NOTITIE Project Nulsituatie, klimaatwinkelen en klimaatbeleidsplan gemeente Schiedam Datum 10 november 2015 Onderwerp Scenario s voor CO 2 -reductie Status Definitief Auteur drs. ir. G.C.M. Uitbeijerse

Nadere informatie

Rabin Baldewsingh. 27 juni SBR congres

Rabin Baldewsingh. 27 juni SBR congres Samen op weg naar een klimaatneutraal Den Haag Rabin Baldewsingh wethouder duurzaamheid gemeente Den Haag 27 juni SBR congres Den Haag Ambitie Den Haag klimaatneutraal in 2040 CO 2 -emissie reduceren door:

Nadere informatie

Ontwerp Gezonde Systemen

Ontwerp Gezonde Systemen Ontwerp Gezonde Systemen Het huidige zonne-inkomen gebruiken De cycli van de natuur worden aangedreven door de energie van de zon. Bomen en planten vervaardigen voedsel op zonlicht. De wind kan worden

Nadere informatie

Agendapunt 5 Opinienota

Agendapunt 5 Opinienota Agendapunt 5 Opinienota Registratie nr. : 076-2017 Opsteller : Gertjan Leeuw Vergaderdatum: 19 december 2017 Datum voorstel : 31 augustus 2017 Afdeling : Ontwikkeling en Dienstverlening Portefeuillehouder

Nadere informatie

Helmonds Energieconvenant

Helmonds Energieconvenant Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende

Nadere informatie

Groen? Het is te doen! Audit.Tax.Consulting.Financial Advisory.

Groen? Het is te doen! Audit.Tax.Consulting.Financial Advisory. Groen? Het is te doen! Audit.Tax.Consulting.Financial Advisory. Een uitdagend klimaat 20 20 2020 In 2020 moet de uitstoot van CO 2 in de EU met 20% zijn teruggebracht ten opzichte van het 1990 niveau.

Nadere informatie

Gemeente Langedijk. Voorstel aan de raad

Gemeente Langedijk. Voorstel aan de raad Gemeente Langedijk Raadsvergadering : 22 januari 2013 Agendanummer : 15 Portefeuillehouder Afdeling Opsteller : H.J.M. Schrijver : Beleid en Projecten : Schutten Voorstel aan de raad Onderwerp : Nota Langedijk

Nadere informatie

Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen

Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen Fons Claessen sr.adviseur klimaat, energie & duurzaamheid Gemeente Nijmegen Waarom moeten we iets doen?? 1: Klimaatverandering 2: Energie en grondstoffen 3.

Nadere informatie

Notitie energiebesparing en duurzame energie

Notitie energiebesparing en duurzame energie Notitie energiebesparing en duurzame energie Zaltbommel, 5 juni 2012 Gemeente Zaltbommel Notitie energiebesparing en duurzame energie 1 1. Inleiding Gelet op de ambities in het milieuprogramma 2012-2015

Nadere informatie

Duurzaamheidsonderzoek en subsidiescan Combibad De Vliet te Leiden. 11 februari 2016

Duurzaamheidsonderzoek en subsidiescan Combibad De Vliet te Leiden. 11 februari 2016 Duurzaamheidsonderzoek en subsidiescan Combibad De Vliet te Leiden 11 februari 2016 1 Managementsamenvatting Inleiding De gemeente Leiden heeft in haar duurzaamheidsambitie doelen gesteld voor de korte

Nadere informatie

Paragraaf duurzaamheid

Paragraaf duurzaamheid Paragraaf duurzaamheid Paragraaf duurzaamheid Wij hebben als gemeentelijke organisatie een voorbeeldfunctie en zorgen ervoor dat de gemeentelijke organisatie energieneutraal wordt voor 2030. Voor de gemeente

Nadere informatie

Gemeente Ede energieneutraal 2050

Gemeente Ede energieneutraal 2050 De gemeente Ede wil uiterlijk in 2050 energieneutraal zijn. Dit betekent dat we alle energie die in onze gemeente wordt gebruikt op een schone (hernieuwbare) manier willen opwekken. Dat doen we het liefst

Nadere informatie

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL

Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in

Nadere informatie

Aan de raad van de gemeente Olst-Wijhe. Raadsvergadering d.d. Agendapunt Opiniërend besproken d.d. Portefeuillehouder

Aan de raad van de gemeente Olst-Wijhe. Raadsvergadering d.d. Agendapunt Opiniërend besproken d.d. Portefeuillehouder Aan de raad van de gemeente Olst-Wijhe. Raadsvergadering d.d. Agendapunt Opiniërend besproken d.d. Portefeuillehouder 10 juli 2017 9 n.v.t. wethouder M. Blind Kenmerk 17.003559 *17.003559* Datum B&W-besluit

Nadere informatie

CO2-reductiedoelstellingen + voortgang

CO2-reductiedoelstellingen + voortgang CO2-reductiedoelstellingen + voortgang Samen zorgen voor minder CO2 Boskoop 22-08-2018 P. van t Wout Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO 2 -reductieplan heeft, net zoals het volledige

Nadere informatie

Compensatie CO 2 - emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2012

Compensatie CO 2 - emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2012 Compensatie CO 2 - emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2012 Inhoud 1 Aanleiding 1 2 Werkwijze 2 2.1. Bronnen 2 2.2. Kentallen 2 3 CO 2 -emissie gemeentelijke organisatie 3 4 Ontwikkeling 5

Nadere informatie

Wie wind niet durft, verliest!

Wie wind niet durft, verliest! Wie wind niet durft, verliest! Onderzoek naar de (on)haalbaarheid van de doelstellingen van de gemeente Hellendoorn op het gebied van duurzame energie en CO2-reductie met en zonder windmolens 1 Inhoudsopgave

Nadere informatie

CO2-reductieplan. Samen zorgen voor minder CO2. Rapportage M

CO2-reductieplan. Samen zorgen voor minder CO2. Rapportage M CO2-reductieplan Samen zorgen voor minder CO2 Rapportage 2016-6M 1 Inleiding Dit CO₂-reductieplan heeft, net zoals het volledige energiemanagementsysteem, zowel betrekking op de totale bedrijfsvoering

Nadere informatie

Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld

Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld Duurzaamheidsmonitor 2017 Voorbeeld Duurzaamheidsmonitor 2017 De duurzaamheidsmonitor is vernieuwd. De hoeveelheid data is flink gecondenseerd en meer beeldend vormgegeven ten behoeve van de leesbaarheid.

Nadere informatie

Klimaatakkoord Rijk en UvW

Klimaatakkoord Rijk en UvW Klimaatakkoord Rijk en UvW Politieke en beleidsmatige context (klimaatbeleid) Rafaël Lazaroms 25 mei 2010 1 Inhoud presentatie Voorstellen Internationaal en nationaal klimaatbeleid Positie waterschappen

Nadere informatie

edup 2016 Overzicht monitoringinstrumenten planet -onderdelen (onderdeel II) Gemeente Zuidhorn februari 2017

edup 2016 Overzicht monitoringinstrumenten planet -onderdelen (onderdeel II) Gemeente Zuidhorn februari 2017 1 edup 2016 Overzicht monitoringinstrumenten planet -onderdelen (onderdeel II) Gemeente Zuidhorn februari 2017 2 Inleiding Voor u ligt het de evaluatie van het Duurzaamheidsuitvoeringsplan 2016: het edup

Nadere informatie

CO 2 -uitstootrapportage 2011

CO 2 -uitstootrapportage 2011 Programmabureau Klimaat en Energie CO 2 -uitstootrapportage 2011 Auteurs: Frank Diependaal en Theun Koelemij Databewerking: CE Delft, Cor Leguijt en Lonneke Wielders Inhoud 1 Samenvatting 3 2 Inleiding

Nadere informatie

CO2-reductiedoelstellingen + voortgang

CO2-reductiedoelstellingen + voortgang CO2-reductiedoelstellingen + voortgang Samen zorgen voor minder CO2 Boskoop 18-08-2017 P. van t Wout Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO 2 -reductieplan heeft, net zoals het volledige

Nadere informatie

Raadsvoorstel. Voorloper. Startnotitie Duurzaam Druten. Datum collegebesluit 9 januari 2018 Datum presidium 8 januari 2018

Raadsvoorstel. Voorloper. Startnotitie Duurzaam Druten. Datum collegebesluit 9 januari 2018 Datum presidium 8 januari 2018 Voorloper Onderwerp Startnotitie Duurzaam Druten Datum collegebesluit 9 januari 2018 Datum presidium 8 januari 2018 Portefeuillehouder A. Springveld Behandelend team Team strategie en beleid Behandelend

Nadere informatie

edup 2015 Overzicht monitoringinstrumenten planet -onderdelen (onderdeel II) Gemeente Zuidhorn januari 2016

edup 2015 Overzicht monitoringinstrumenten planet -onderdelen (onderdeel II) Gemeente Zuidhorn januari 2016 1 edup 2015 Overzicht monitoringinstrumenten planet -onderdelen (onderdeel II) Gemeente Zuidhorn januari 2016 2 Inleiding Voor u ligt het de evaluatie van het Duurzaamheidsuitvoeringsplan 2015: het edup

Nadere informatie

Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug

Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug Notitie Duurzame energie per kern in de gemeente Utrechtse Heuvelrug CONCEPT Omgevingsdienst regio Utrecht Mei 2015 opgesteld door Erwin Mikkers Duurzame energie per Kern in gemeente Utrechtse Heuvelrug

Nadere informatie

Monitor klimaatbeleid. Gemeente Hunsum (fictief)

Monitor klimaatbeleid. Gemeente Hunsum (fictief) Inleiding Behaalt uw gemeente de klimaatdoelstellingen? Wilt u weten hoeveel duurzame energie in uw gemeente wordt geproduceerd of energie wordt bespaard? Zoekt u inzicht in welke maatregelen succesvol

Nadere informatie

Compensatie CO 2 -emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2011

Compensatie CO 2 -emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2011 Compensatie CO 2 -emissie gemeentelijke organisatie Den Haag over 2011 Dienst Stadsbeheer Milieu en Vergunningen Juni 2012 2 Aanleiding De gemeente Den Haag wil in 2040 een klimaatneutrale en -bestendige

Nadere informatie

Raadsvoorstel. categorie/agendanr. stuknr. B. en W RA B 3 12/167. jaar stuknr. Raad. Onderwerp: Energienota gemeente Emmen

Raadsvoorstel. categorie/agendanr. stuknr. B. en W RA B 3 12/167. jaar stuknr. Raad. Onderwerp: Energienota gemeente Emmen svoorstel Onderwerp: Energienota gemeente Emmen Portefeuillehouder: T. Houwing-Haisma Afdeling Beleid en Regie Team Ruimtelijk Beleid Rudi Gengler, telefoon ((0591)68 54 39) Aan de gemeenteraad Voorgesteld

Nadere informatie

CO2-reductieplan 2015

CO2-reductieplan 2015 CO2-reductieplan 2015 Samen zorgen voor minder CO2 Rapportage 2015 1 Inleiding Dit CO₂-reductieplan heeft, net zoals het volledige energiemanagementsysteem, zowel betrekking op de totale bedrijfsvoering

Nadere informatie

Totale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2

Totale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2 Totale uitstoot in 2010: 14.000 kiloton CO 2 Industrie Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 1% besparing op gas en elektra per jaar. Totaal is dat 8 % besparing in 2020. Opbrengst: 100 kiloton.

Nadere informatie

CO2-reductiedoelstellingen

CO2-reductiedoelstellingen CO2-reductiedoelstellingen Samen zorgen voor minder CO2 Boskoop 20-02-2017 P. van t Wout Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO 2 -reductieplan heeft, net zoals het volledige energiemanagementsysteem,

Nadere informatie

Energie in de provincie Utrecht. Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel

Energie in de provincie Utrecht. Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel Energie in de provincie Utrecht Een inventarisatie van het energiegebruik en het duurzaam energie potentieel Doel van Onderzoek Dit onderzoek dient om: 1. Een nieuw overzicht samen te stellen van het energiegebruik

Nadere informatie

De Kromme Rijnstreek Off Grid in Hoe kan dat eruit zien?

De Kromme Rijnstreek Off Grid in Hoe kan dat eruit zien? De Kromme Rijnstreek Off Grid in 00. Hoe kan dat eruit zien? De gemeenten Houten, Wijk bij Duurstede en Bunnik op weg naar energieneutraal in 00 Exact bepalen hoe het energiesysteem van de toekomst er uit

Nadere informatie

Nieuwsbrief CO2-Prestatieladder. Q1, Q2 en Q3 2017

Nieuwsbrief CO2-Prestatieladder. Q1, Q2 en Q3 2017 sbrief CO2-Prestatieladder Q1, Q2 en Q3 2017 Wij hebben als Kleywegen groep de CO2-Prestatieladder geïmplementeerd. De CO2-Prestatieladder is een instrument dat bedrijven helpt bij het reduceren van CO2.

Nadere informatie

Onderwerp Routekaart Energieneutraal Nieuwegein Datum 08 augustus 2017

Onderwerp Routekaart Energieneutraal Nieuwegein Datum 08 augustus 2017 Gemeenteraad 2017-272 Onderwerp Routekaart Energieneutraal Nieuwegein 2040 Datum 08 augustus 2017 Raadsvoorstel Afdeling Ruimtelijk Domein Portefeuillehouder mr. ing Peter W.M. Snoeren Onderwerp Routekaart

Nadere informatie

WATER- SCHAPPEN & ENERGIE

WATER- SCHAPPEN & ENERGIE WATER- SCHAPPEN & ENERGIE Resultaten Klimaatmonitor Waterschappen 2014 Waterschappen willen een bijdrage leveren aan een duurzame economie en samenleving. Hiervoor hebben zij zichzelf hoge ambities gesteld

Nadere informatie

1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening

1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening 1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% kunnen wel even wachten met grote maatregelen 17% 1 Een beetje dringend, we kunnen nog wel even wachten met grote maatregelen,

Nadere informatie

Klimaatneutraal worden doe je zo! Realiseren van klimaatneutrale ambities; een handreiking voor gemeenten en bedrijven

Klimaatneutraal worden doe je zo! Realiseren van klimaatneutrale ambities; een handreiking voor gemeenten en bedrijven Klimaatneutraal worden doe je zo! Realiseren van klimaatneutrale ambities; een handreiking voor gemeenten en bedrijven November 2009 Colofon Deze handreiking is opgesteld door Stichting Stimular, CE Delft

Nadere informatie

Klimaatneutraal worden doe je zo!

Klimaatneutraal worden doe je zo! Klimaatneutraal worden doe je zo! Realiseren van klimaatneutrale ambities; een handreiking voor gemeenten en bedrijven Stichting Stimular Stichting Natuur en Milieu CE Delft November 2009 1 Inleiding Om

Nadere informatie

http://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03

http://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03 1 van 13 5-7-2011 17:03 Enquête Enquête beheer Ingelogd als: aqpfadmin Uitloggen Enquête sta s eken Enquête beheer > De Klimaat Enquête van het Noorden > Statistieken Algemene statistieken: Aantal respondenten

Nadere informatie

CO 2 Reductie doelstellingen

CO 2 Reductie doelstellingen CO 2 Reductie doelstellingen Gebr. Griekspoor BV Innovatief Proactief Duurzaam Betrokken Nieuw-Vennep 5 november 2013 Dilia van der Want. Afdeling KAM Akkoord directie: Datum: Handtekening: 0.0 Inhoudsopgave

Nadere informatie

gemeente Eindhoven Hierin wil GroenLinks in ieder geval de volgende vragen beantwoord hebben.

gemeente Eindhoven Hierin wil GroenLinks in ieder geval de volgende vragen beantwoord hebben. gemeente Eindhoven Inboeknummer 15bst00959 Beslisdatum B&W 14 juli 2015 Dossiernummer 15.29.103 (2.3.1) Raadsvragen Van het raadslid dhr. R. Thijs (GroenLinks) over klimaatambities Eindhoven na gerechtelijke

Nadere informatie

Routekaart Energietransitie procesafspraken

Routekaart Energietransitie procesafspraken Routekaart Energietransitie procesafspraken Energiebesparing en transformatie van gebouwde omgeving, mobiliteit, industrie en landbouw & landgebruik Samenwerking met inwoners(initiatieven), ondernemers

Nadere informatie

CO2-reductieplan 2015

CO2-reductieplan 2015 CO2-reductieplan 2015 Samen zorgen voor minder CO2 Tussentijdse rapportage januari juni 2015 1 Inleiding Dit CO₂-reductieplan heeft, net zoals het volledige energiemanagementsysteem, zowel betrekking op

Nadere informatie

Groen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op?

Groen gas. Duurzame energieopwekking. Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Welke keuzes en wat levert het op? Totaalgebruik 2010: 245 Petajoule (PJ) Groen gas Welke keuzes en wat levert het op? Huidig beleid 100 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 3 PJ. Extra inspanning 200 miljoen m 3 groen gas. Opbrengst: 6 PJ.

Nadere informatie

Samen werken aan een duurzaam Hellendoorn. Collegebesluit 14 mei 2013. Raadsbesluit 29 oktober 2013.

Samen werken aan een duurzaam Hellendoorn. Collegebesluit 14 mei 2013. Raadsbesluit 29 oktober 2013. Samen werken aan een duurzaam Hellendoorn Collegebesluit 14 mei 2013. Raadsbesluit 29 oktober 2013. 1 Samenvatting Definitie duurzaamheid volgens Brundtland Aanmelden als Millenniumgemeente Speerpunten:

Nadere informatie

Uitvoeringsmaatregelen Hier zijn als beeldvorming de richtingen aangegeven waar het college verder inhoud aan te geven.

Uitvoeringsmaatregelen Hier zijn als beeldvorming de richtingen aangegeven waar het college verder inhoud aan te geven. 1 Inhoud Inleiding... 3 A. Gemeentelijke gebouwen en maatschappelijk vastgoed... 3 B. Woningen... 4 C. Commerciële dienstverlening (MKB)... 4 D. Industrie en bedrijven... 5 E. Verkeer en Vervoer... 5 F.

Nadere informatie

Klimaatcompensatie investeren in een schone toekomst

Klimaatcompensatie investeren in een schone toekomst Klimaatcompensatie investeren in een schone toekomst Van warme douche, autorit en vliegvakantie tot het verwarmen van ons huis: alles wat we in ons dagelijks leven doen, leidt tot uitstoot van broeikasgassen.

Nadere informatie

Achtergrond en doel presentatie

Achtergrond en doel presentatie Achtergrond en doel presentatie Achtergrond Uitnodiging van de raad; Nuon heeft reeds wind turbines in de Hoofdplaatpolder; Nuon ziet mogelijkheden voor het op termijn vervanging van de huidige turbines

Nadere informatie

Reductiedoelstelling scope 1 en 2 emissies en jaarplan

Reductiedoelstelling scope 1 en 2 emissies en jaarplan Notitie Contactpersoon Manja Buijen Datum 7 december 2011 Kenmerk N001-0495501BUJ-evp-V03-NL Reductiedoelstelling scope 1 en 2 emissies en jaarplan Tauw streeft naar continue verbetering van de energie-efficiëntie

Nadere informatie

ROUTEKAART DUURZAAM OSS

ROUTEKAART DUURZAAM OSS ROUTEKAART DUURZAAM OSS 2025-2030 Duurzaam Oss Alle gemeentelijke gebouwen energieneutraal of energieleverend in 2025 Bestaande woningen en gebouwen energiezuiniger maken Verduurzamen verkeer en vervoer

Nadere informatie

CO 2 reductiedoelstellingen Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0

CO 2 reductiedoelstellingen Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0 CO 2 reductiedoelstellingen 2016-2018 Conform niveau 5 op de CO2-prestatieladder 3.0 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 1.1. Doelstellingen 3 2 Subdoelstellingen 4 2.1. Subdoelstelling kantoren 4 2.2. Subdoelstelling

Nadere informatie

Inhoudsopgave. 1. Samenvatting en conclusies. 2. Bebouwde Omgeving. 3. Bedrijven & Industrie (inclusief Utiliteitsbouw) 4.

Inhoudsopgave. 1. Samenvatting en conclusies. 2. Bebouwde Omgeving. 3. Bedrijven & Industrie (inclusief Utiliteitsbouw) 4. CO 2 -monitor Haarlem 2013 De CO 2 -monitor heeft sinds 2012 heeft een andere opzet dan voorgaande jaren. Er is nu een management samenvatting waarin de grote lijnen en hoofdconclusies worden weergegeven

Nadere informatie

3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen

3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen 3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen Samen zorgen voor minder CO2 Veenendaal, 30 mei 2018 Dhr. D. van Dam Akkoord directie: Datum: Handtekening: Pagina 1 van 7 1 Inleiding Dit CO2-reductieplan heeft, net zoals

Nadere informatie

Bijlage 1: klimaatdoelstellingen & ambities

Bijlage 1: klimaatdoelstellingen & ambities Bijlage 1: klimaatdoelstellingen & ambities Mondiale ambities In 1992 is in Rio de Janeiro in het VN-Klimaatverdrag de doelstelling vastgelegd om de concentraties van broeikasgassen in de atmosfeer te

Nadere informatie

Energietransitie Utrecht: gebiedsgericht naar een aardgasvrije stad. Hier komt tekst Joop Oude Lohuis. Utrecht.nl

Energietransitie Utrecht: gebiedsgericht naar een aardgasvrije stad. Hier komt tekst Joop Oude Lohuis. Utrecht.nl Energietransitie Utrecht: gebiedsgericht naar een aardgasvrije stad Hier komt tekst Joop Oude Lohuis Hier 22 mei komt 2017 ook tekst Van Globaal Doel naar Lokaal aan de Slag Klimaatakkoord Parijs In 2050

Nadere informatie

Integrale energiestrategie UU. Fréderique Houben, Universiteit Utrecht

Integrale energiestrategie UU. Fréderique Houben, Universiteit Utrecht Integrale energiestrategie UU Fréderique Houben, Universiteit Utrecht Integraal en Samen! 2 3-10-2017 Integrale energiestrategie UU Universiteit Utrecht Opgericht in 1636 30.000 studenten en 7.500 medewerkers

Nadere informatie

waardoor er geen aanvullende verrekening plaatsvindt,

waardoor er geen aanvullende verrekening plaatsvindt, CVDR Officiële uitgave van Terneuzen. Nr. CVDR475891_1 5 december 2017 Zeeuws Energieakkoord voor energiebesparing bestaande particuliere woningvoorraad In aanmerking nemende dat: 1. Partijen het belang

Nadere informatie

Erdi Holding B.V. Voortgangsrapportage 2017

Erdi Holding B.V. Voortgangsrapportage 2017 01-01-017 t/m 31-1-017 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Inleiding. CO-voetafdruk.1. Rapportageperiode 017 3. Historische vergelijking 4. Relatieve uitstoot 5. Directe en indirecte emissies 6. Klimaatcompensatie

Nadere informatie

Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van. Gas. Versie 8 april 2015

Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van. Gas. Versie 8 april 2015 Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van Gas 1. Scope/afbakening De productgroep Gas omvat alle gas die van het openbare gasnet en via transport over de weg betrokken wordt door

Nadere informatie

AMBITIEDOCUMENT ZONNE-ENERGIE UITWERKING OMGEVINGSVISIE - GEMEENTE OPSTERLAND

AMBITIEDOCUMENT ZONNE-ENERGIE UITWERKING OMGEVINGSVISIE - GEMEENTE OPSTERLAND GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van gemeente Opsterland. Nr. 25469 16 februari 2017 AMBITIEDOCUMENT ZONNE-ENERGIE UITWERKING OMGEVINGSVISIE - GEMEENTE OPSTERLAND 1.INLEIDING ZONNE-ENERGIE IN OPKOMST Het

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag Uw kenmerk 2016Z15884

Nadere informatie

Bijlage 2 Potentieelberekening energiestrategie 1/5

Bijlage 2 Potentieelberekening energiestrategie 1/5 Bijlage 2 Potentieelberekening energiestrategie 1/5 Bijlage 2 Potentieelberekening energiestrategie 2/5 Toelichting bij scenario-analyse energiebeleid Beesel Venlo Venray Deze toelichting beschrijft wat

Nadere informatie

Energierapport Gemeente Lingewaard. Genereerdatum:

Energierapport Gemeente Lingewaard. Genereerdatum: Energierapport Gemeente Lingewaard Genereerdatum: 20-05-2017 Algemeen Het Energierapport is een automatisch gegenereerd rapport met een momentopname van gegevens uit de Lokale Energie Etalage over de gemeente

Nadere informatie

*Z075167D42B* Gemeenteraad van Goeree-Overflakkee Postbus AA MIDDELHARNIS. Geachte raad,

*Z075167D42B* Gemeenteraad van Goeree-Overflakkee Postbus AA MIDDELHARNIS. Geachte raad, Gemeenteraad van Goeree-Overflakkee Postbus 1 3240 AA MIDDELHARNIS *Z075167D42B* Geachte raad, Registratienummer : Z -16-69161 / 8211 Agendanummer : 11 Portefeuillehouder : Wethouder Van der Vlugt Raadsvergadering

Nadere informatie

Utrechtse energie! Op weg naar klimaatneutraal in 2030

Utrechtse energie! Op weg naar klimaatneutraal in 2030 Utrechtse energie! Op weg naar klimaatneutraal in 2030 Lot van Hooijdonk, wethouder Verkeer en mobiliteit, Duurzaamheid en Milieu Hier komt tekst Energie- & klimaatdag voor lokale besturen Hier Antwerpen,

Nadere informatie

Werkatelier duurzame energieopwekking

Werkatelier duurzame energieopwekking Werkatelier duurzame energieopwekking Plaats Bodegraven Datum 12 maart 2018 Presentator Jody de Graaf Duurzame energie 12 maart 2018 Pagina 1 Welkom Wethouder Kees Oskam Duurzame energie 12 maart 2018

Nadere informatie

Footprint Totaal scope 1 en 2. Scope 1 en 2 emissies Pilkes 2016 (totaal = 518,44 ton CO 2 )

Footprint Totaal scope 1 en 2. Scope 1 en 2 emissies Pilkes 2016 (totaal = 518,44 ton CO 2 ) Juli 2017 Extern Sinds november 2013 beschikt Pilkes over een CO2-bewust certificaat. In eerste instantie op niveau 3 van de ladder en vanaf januari 2015 is Pilkes gecertificeerd voor niveau 5 van de CO2-Prestatieladder.

Nadere informatie

Raadsvoorstel. Samenvatting

Raadsvoorstel. Samenvatting \--/7 Raadsvoorstel '5C7 (j) Agendapuntnummer : Documentnummer : Raadsvergadering d.d. : Raadscommissie Commissie d.d. Programma Onderwerp Portefeuillehouder Bijlagen 6 ir.n.rr 18 oo 000 25-01-2018 Commissie

Nadere informatie

Voortgang CO 2 Reductie doelstellingen

Voortgang CO 2 Reductie doelstellingen Voortgang CO 2 Reductie doelstellingen M. van der Spek Hoveniers BV Benthuizen 30-08-2017 Hendrik-Jan Konijn Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO2-reductieplan heeft, net zoals het

Nadere informatie

De energietransitie: kansen grijpen kansen creëren

De energietransitie: kansen grijpen kansen creëren De energietransitie: kansen grijpen kansen creëren Inspiratie voor de avond Marc Londo, ECN Beleidsstudies Alkmaar 1 april 2015 www.ecn.nl Boodschappen 1. De energiehuishouding verandert, en daar zijn

Nadere informatie

CO2-reductiedoelstellingen

CO2-reductiedoelstellingen CO2-reductiedoelstellingen Samen zorgen voor minder CO2 Vlaardingen 30 oktober 2018 W. Verver Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO2-reductieplan heeft, net zoals het volledige energiemanagementsysteem,

Nadere informatie

CONCEPT FACTSHEETS KLIMAATCONTRACT PROVINCIE DRENTHE GEMEENTE HOOGEVEEN Datum: Blad 1 van 5

CONCEPT FACTSHEETS KLIMAATCONTRACT PROVINCIE DRENTHE GEMEENTE HOOGEVEEN Datum: Blad 1 van 5 Blad 1 van 5 Hoogeveen deelprogramma Diep Onder Drenthe 1. WKO installatie BVG/CH/Raadhuis 2. WKO installatie 1. Een WKO installatie in het BVG/CH/Raadhuis. 2. Duidelijkheid over de haalbaarheid van een

Nadere informatie

AKB Grootverbruik B.V. Voortgangsrapportage 2017

AKB Grootverbruik B.V. Voortgangsrapportage 2017 Voortgangsrapportage 017 01-01-017 t/m 31-1-017 Voortgangsrapportage 017 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1. Inleiding. CO-voetafdruk.1. Rapportageperiode 017 3. Historische vergelijking 4. Relatieve uitstoot

Nadere informatie

Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van. Elektriciteit. Versie maart 2017

Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van. Elektriciteit. Versie maart 2017 Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van Elektriciteit 1. Scope/afbakening De productgroep Elektriciteit omvat alle elektriciteit die van het openbare net betrokken wordt door een

Nadere informatie

Lusten en lasten eerlijk verdelen

Lusten en lasten eerlijk verdelen Lusten en lasten eerlijk verdelen Er is breed draagvlak voor een eerlijke verdeling van de lusten en lasten van het klimaatbeleid. Dat is nodig om het draagvlak voor klimaatbeleid te vergroten en daarmee

Nadere informatie

Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van. Gas. Versie maart 2017

Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van. Gas. Versie maart 2017 Milieucriteria voor het maatschappelijk verantwoord inkopen van Gas 1. Scope/afbakening De productgroep Gas omvat alle gas die van het openbare gasnet en via transport over de weg betrokken wordt door

Nadere informatie

3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen

3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen 3.B.1 CO2-reductiedoelstellingen Samen zorgen voor minder CO2 Drunen 17 april 2018 Dhr. R. Buijs Akkoord directie: Datum: Handtekening: Pagina 1 van 6 1 Inleiding Dit CO2-reductieplan heeft, net zoals

Nadere informatie

Haalbaarheidsstudie toepassing PV-systeem Oorlogsmuseum Overloon

Haalbaarheidsstudie toepassing PV-systeem Oorlogsmuseum Overloon Haalbaarheidsstudie toepassing PV-systeem Oorlogsmuseum Overloon Vraagstelling/doel. Doel is om het energieverbruik (elektra) middels toepassing van PV (Photo Voltaische energie) te reduceren, met als

Nadere informatie

Groene energie? Vergroenen met GvO s of Carbon Credits?

Groene energie? Vergroenen met GvO s of Carbon Credits? Groene energie? Vergroenen met GvO s of Carbon Credits? Een organisatie die MVO hoog ik het vaandel heeft, people planet en profit dus, wil groene stroom. En het kan vaak al voor de prijs van grijze stroom,

Nadere informatie

Ministerie van Economische Zaken

Ministerie van Economische Zaken DOORBRAAKPROJECT ICT EN ENERGIE Routekaart doorbraakproject ICT en Energie Ministerie van Economische Zaken Rapport nr.: 14-2884 Datum: 2014-10-15 SAMENVATTING ROADMAP Het kabinet wil dat de uitstoot van

Nadere informatie

Verduurzaming gemeentelijk vastgoed

Verduurzaming gemeentelijk vastgoed Verduurzaming gemeentelijk vastgoed Toelichting op de aanpak van de gemeente Breda Marcel van Embden (projectleider afdeling Vastgoedbeheer) Inhoud Klimaatnota gemeente Breda Wat is de insteek bij het

Nadere informatie

Van energiebeleid naar duurzaamheidsbeleid

Van energiebeleid naar duurzaamheidsbeleid Van energiebeleid naar duurzaamheidsbeleid Duurzaamheidsbeleid van de Gemeente Goeree-Overflakkee 2016 Inhoud Introductie: Wat verstaan we onder duurzaamheid? 2 Aanleiding; Waarom een actualisatie van

Nadere informatie

Wijk bij Duurstede Klimaatneutraal in 2030

Wijk bij Duurstede Klimaatneutraal in 2030 Wijk bij Duurstede Klimaatneutraal in 2030 Wijk bij Duurstede klimaatneutraal in 2030 Door: Kees van der Leun en Linda Docter Datum: 23 september 2016 Projectnummer: UENNL17055 Ecofys 2016 voor de gemeente

Nadere informatie

Energie Management Actieplan

Energie Management Actieplan Energie Management Actieplan Aannemingsbedrijf K. Dekker B.V. Opgesteld door: Gecontroleerd door: Vrijgave door: D. Blank H. Groenenberg M.J.M. Stoop Versie: augustus 2014 1 Voorwoord In onze missie staat

Nadere informatie

Energieconvenant bedrijfsleven Veenendaal en gemeente Veenendaal

Energieconvenant bedrijfsleven Veenendaal en gemeente Veenendaal Energieconvenant bedrijfsleven Veenendaal en gemeente Veenendaal 1 Intentie Bedrijvenkring Veenendaal, de coöperatieve verenigingen van Ondernemend Veenendaal, de deelnemende bedrijven en de gemeente Veenendaal

Nadere informatie