DSB Jaarverslag DSB jaarverslag 2015

Transcriptie

1 DSB Jaarverslag 2015 DSB jaarverslag 2015

2

3

4

5 DSB Jaarverslag 2015 DSB Jaarverslag

6 150 jaar De Surinaamsche Bank: verbonden, zichtbaar en betrokken Op 19 januari 2015 vierde DSB haar 150ste verjaardag. Op die dag hebben we kort teruggeblikt op 1865; het jaar waarin de bank werd opgericht door de deurwaarder Simon Abendanon, in een woonhuis aan de Gravenstraat, thans de Henck Arronstraat. Met trots kijken wij terug op het rijke verleden van de bank. Om deze geschiedenis vast te leggen heeft DSB een documentaire gemaakt met als thema Verbonden, Zichtbaar en Betrokken. Dit thema komt terug als titel van het boek dat in verband met het jubileum is uitgegeven. In een speciaal ingerichte tentoonstelling, werden de beelden uit het rijke verleden van de bank getoond. Eveneens is er een jubileumplaatje van 10 gram goud uitgebracht en aan het publiek te koop aangeboden. Iedere maand in het jubileumjaar hebben wij activiteiten georganiseerd voor de samenleving van een receptie tot deelname aan de avondvierdaagse, van DSB Giving Back tot kinderstraattheater. DSB is dé bank in Suriname, voor Suriname. Al 150 jaar, onze bank! 4 DSB Jaarverslag 2015

7 Inhoud Visie, missie en corporate values 7 Organogram 9 Verslag van de Raad van Commissarissen 11 Vijf jaar geconsolideerde kerncijfers 16 Verslag van de directie Macro-economische beschouwing 18 Het bedrijf van de bank 24 Jaarrekening 2015 Vennootschappelijke balans vóór winstverdeling per 31 december Vennootschappelijke balans ná winstverdeling per 31 december Vennootschappelijke winst-en-verliesrekening over Geconsolideerde balans vóór winstverdeling per 31 december Geconsolideerde balans ná winstverdeling per 31 december Geconsolideerde winst-en-verliesrekening over Toelichting op de jaarrekening Activa vennootschappelijke en geconsolideerde balans ná winstverdeling 54 Passiva vennootschappelijke en geconsolideerde balans ná winstverdeling 56 Vennootschappelijke en geconsolideerde winst-en-verliesrekening 58 Geconsolideerd kasstroomoverzicht over Overige informatie Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 61 Adressen 63 DSB Jaarverslag

8 6 DSB Jaarverslag 2015

9 DSB Visie De Surinaamsche Bank is de beste bank voor Suriname. DSB Missie De Surinaamsche Bank is diep geworteld in de Surinaamse samenleving en biedt op klantgerichte wijze de beste financiële diensten aan particulieren, bedrijven, instellingen en overheden. Deze missie is gebaseerd op onze kernwaarden en wordt uitgedragen door onze toegewijde en trotse medewerkers. Door onze activiteiten voegen wij waarde toe aan de Surinaamse gemeenschap in het algemeen en aan onze klanten, medewerkers en aandeelhouders in het bijzonder. DSB Corporate Values Betrokken Betrokkenheid betekent oprecht geïnteresseerd zijn. Echt willen weten wat er speelt. Geworteld zijn in de Surinaamse samenleving en er onderdeel van zijn. Deelgenoot zijn van je gezin, betrokken zijn bij collega s, klanten en de samenleving, en bij natuur en milieu. Door die betrokkenheid raak je verweven met je omgeving, binnen en buiten de bank. Zo ontstaat respect, vertrouwen en teamgevoel. Raakvlakken worden zichtbaar als je altijd geïnteresseerd bent in het welzijn van anderen. Ambitieus Ambitieus zijn betekent de wil hebben om te groeien. Als professional en als persoon. Erop gebrand zijn iets te betekenen voor anderen. Sterke punten altijd verder willen verbeteren. Ernaar streven trendsettend te zijn door altijd op zoek te gaan naar innovatieve oplossingen. Elke vraag van een klant of collega vertalen in vernieuwende ideeën. Ambitieus zijn is daadkracht tonen om dingen tot stand te brengen. Energiek zijn en je energie delen binnen een dynamisch team. Altijd gaan voor de beste oplossingen, zowel binnen de bank als in de markt. Rechtvaardig Rechtvaardigheid begint met integriteit. Het betekent eerlijk handelen. Niet omdat het moet, maar omdat je zo bent. Transparant zijn onder alle omstandigheden. Betrouwbaar zijn op basis van heldere en herkenbare normen en waarden. Afstand nemen van vooringenomenheid en willekeur. Rechtvaardigheid betekent ook je afspraken nakomen. En respect hebben voor en handelen naar wet- en regelgeving. Professioneel Professioneel zijn betekent vraagstukken vanuit alle invalshoeken benaderen. Gefundeerde keuzes maken door te luisteren en je in te leven. Vooruit kijken, zodat je ziet wat erop je afkomt. Je beperkingen kennen en zaken respectvol verwoorden. Je kalmte bewaren en mogelijkheden en onmogelijkheden toelichten. Professionals zijn ook netwerkers, gericht op het signaleren van hulpbronnen. Ze hechten aan teamwork. Zijn niet gericht op zichzelf, maar op collega s, klanten en de samenleving. Kwaliteitsbewust Kwaliteitsbewust zijn betekent weten aan welke normen je werk moet voldoen en ernaar handelen. Letten op signalen van klanten en collega s om zo de kwaliteit te verhogen. Kwaliteitsbewust zijn uit zich in snelheid en nauwkeurigheid. Onderzoeken wat de klant verwacht, wil en tevreden stemt. Dat doe je door te luisteren en vragen te stellen. Door te beseffen dat maatwerk leidt tot klanttevredenheid. En dat je deel uitmaakt van een team dat streeft naar optimale dienstverlening. Risicobewust Risicobewust zijn betekent bijdragen aan de continuïteit en financiële stabiliteit van de bank. Een veilige financiële haven creëren voor klanten, aandeelhouders en de samenleving. Werken aan een professionele en betrouwbare bank. Nu en in de toekomst. Prudent risicomanagement is het fundament onder onze dienstverlening. Dat betekent dat je geen risico s neemt die je niet kunt overzien en geen activiteiten onderneemt die niet in het belang zijn van de bank. En dat je dagelijks je expertise inzet om risico s van klanten en de bank zo goed mogelijk te beheersen. DSB Jaarverslag

10 DSB Managementteam 8 DSB Jaarverslag 2015

11 DSB Organogram 1) Raad van Commissarissen drs. S. Smit, voorzitter J.J. Healy Jr. drs. M.J.A. Brahim RA Mw. Mr. R. Sohansingh drs. D.M.R. Currie Ir. R. Blufpand Chief Executive Officer drs. S.L.J. Proeve (A) Human Resources Internal Audit Mw. drs. K.C.A. Vaseur (A) Mw. drs. A. Ganpat-Kamta ²) Legal Affairs & Compliance Mr. P.A. Bhagwandin CAMS (A) Secretariat Mw. S. Boetius Branch Nieuw Nickerie M. Kalipersad (A) Suritrust Mw. drs A. Bhola-Raghoebarsing MBA (A) Chief Financial Officer drs. M.P. Loor MA (A) Chief Operating Officer drs. M.P. Loor MA (A)³) Chief Commercial Officer Mw. drs. H.F.S. Lieuw Hie - Gonesh Business Improvement J.W. Moison RA Accounting & Reporting Mw. drs. W. Slagveer-Ramautarsing MBA Contract Handling Mw. drs. P.I. Heerenveen MBA (A) Corporate Banking Mw. Mr. U. Ketwaru-Boedhoe MBA (A) Risk Management A.A. Sabiran B.Sc. Payments & Settlements Mw. drs. P.I. Heerenveen MBA (A) ²) Retail Banking Mw. D.S. Hijlaard-Chin (A) General Affairs Mw. H.A.J. Rellum (A) ICT Ing. J. Chen Poun Joe MBA Marketing Mw. S. van Diepenbos B.HA (B) Treasury Mw. drs. G.H. Lo Fo Wong (A) ²) Financial Restructuring & Recovery drs. I.H. Wong Chung MBA (A) ¹) Situatie per 24 maart 2016 ²) Deze functionaris is momenteel met de leiding van deze afdeling belast. ³) Deze functionaris is momenteel met de leiding van deze divisie belast. A= Algemene procuratiebevoegdheid B= Beperkte procuratiebevoegdheid DSB Jaarverslag

12 DSB Raad van Commissarissen drs. D.M.R. Currie drs. M.J.A. Brahim RA Ir. R. Blufpand J.J. Healy Jr. drs. S. Smit, voorzitter Mw. Mr. R. Sohansingh 10 DSB Jaarverslag 2015

13 DSB Verslag van de Raad van Commissarissen Algemeen Met genoegen rapporteren wij over de activiteiten van de Raad van Commissarissen in DSB heeft een moeilijk jaar achter de rug. De bank werd geconfronteerd met een groot aantal uitdagingen. Mede door de bijzondere omstandigheden, die in het verslag van de directie zijn toegelicht, heeft DSB haar financiële doelen niet gehaald. Werkzaamheden van de Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen heeft zijn taken verricht met inachtneming van de statuten van de vennootschap en de regelgeving in Suriname. De Raad heeft de directie geadviseerd over relevante zaken en toezicht gehouden op de verrichtingen van de directie in relatie tot de gestelde doelen. De directie heeft de Raad van Commissarissen regelmatig geïnformeerd over belangrijke transacties, investeringen en ontwikkelingen binnen de vennootschap. De Raad van Commissarissen is in het bijzonder geïnformeerd over de ontwikkeling van de resultaten, de financiële positie van het bedrijf en de risico s van de bedrijfsvoering. De Raad heeft de Selectie-, Aanstellings-, en Remuneratiecommissie (voorheen Remuneratie- en Nominatiecommissie) en de Auditcommissie uitgebreid. Daarnaast heeft de Raad een nieuwe commissie ingesteld: het Risk Committee. Dankzij die stappen kan de Raad zijn taken beter uitvoeren. Corporate Governance DSB hecht groot belang aan een goede corporate governance. DSB heeft daarom in 2013 haar corporate governance code afgerond. De code staat sinds 2014 op de website van DSB. Daarnaast werkt DSB aan een corporate governance reglement. Dit reglement is nog niet afgerond, mede doordat de herinrichting van de organisatie nieuwe inzichten heeft opgeleverd. Overleg en besluitvorming De Raad van Commissarissen heeft in het verslagjaar 22 vergaderingen gehouden, waarvan 15 met de directie. In de vergaderingen was regelmatig aandacht voor financiële rapportages en kredietrapportages, sectorlimieten, non-performing loans, solvabiliteit en funding. Andere onderwerpen waren de management letter van de accountant, corporate governance, legal en compliance, enterprise risk management, ICT, strategische doelstellingen, de on-site inspectie van de Centrale Bank van Suriname, de richtlijnen van de Centrale Bank van Suriname, investeringen en het betreden van markten buiten Suriname. In de vergaderingen is speciale aandacht besteed aan het kredietbeleid, de risicobeheersing en de inrichting van de organisatie. Met betrekking tot het laatste punt zijn consultants aangetrokken. Zij hebben geadviseerd over de (her)inrichting van de organisatie, zodat deze beter voldoet aan de eisen van deze tijd. Eén van de consultants is ingehuurd om het transitieproces op directieniveau te begeleiden. In de raadsvergadering van 26 november 2015 zijn de bedrijfsplannen en de begroting voor het boekjaar 2016 gepresenteerd en keurde de Raad van Commissarissen de kapitaalsbegroting voor dat boekjaar goed. De Raad heeft ook met de directie van gedachten gewisseld over het Meerjarenplan Op 10 maart 2016 heeft de externe accountant de Raad van Commissarissen geïnformeerd over zijn bevindingen. De aanbevelingen van de accountant zijn vastgelegd in een management letter. Op 2 maart 2015 heeft de Raad van Commissarissen - vertegenwoordigd door de Selectie-, Aanstellings- en Remuneratiecommissie - de beloning van de directie geëvalueerd en aangepast. Selectie-, Aanstellings- en Remuneratiecommissie De Selectie-, Aanstellings- en Remuneratiecommissie bestaat uit de leden S. Smit (voorzitter), R. Sohansingh en R. Blufpand. De heer Blufpand heeft in het laatste kwartaal van 2015 zitting genomen in de commissie. De commissie heeft in het verslagjaar drie vergaderingen gehouden. In deze vergaderingen zijn de beloning van de directie, het vakantiebeleid, het opvolgingsbeleid en de invulling van directiefuncties besproken. DSB Jaarverslag

14 Auditcommissie De Auditcommissie bestaat uit de leden M.J.A. Brahim (voorzitter), J.J. Healy en D.M.R. Currie. De heer Currie heeft in het laatste kwartaal van 2015 zitting genomen in de commissie. De commissie vergadert ten minste eens per kwartaal en is in 2015 negen keer bijeen geweest. In de vergaderingen komen onder meer aan de orde: het jaarplan, de capaciteit, de bezetting en het functioneren van de afdeling Internal Audit, de auditrapporten, risicobeheersing, internal controls, compliance, IT-governance & control, enterprise risk management, legal en compliance en het on-site inspectierapport van de Centrale Bank van Suriname. Naast de reguliere vergaderingen heeft de commissie buiten de directie om overleg gevoerd met het waarnemend hoofd van de afdeling Internal Audit en met de externe accountant. Het toezicht op het gebied van enterprise risk management is een primaire taak van het Risk Committee. Het charter van het Audit Committee is dienovereenkomstig aangepast. Op 24 februari 2015 is overlegd met de externe accountant over zaken die voortvloeien uit de accountantscontrole over Op 10 maart 2016 is de accountantscontrole over 2015 met de externe accountant besproken. Risk Committee Bij het toezicht op het risicobeleid wordt de Raad van Commissarissen sinds 25 juni 2015 ondersteund door het Risk Committee. Het Risk Committee bestaat uit de leden J. Healy, M.J.A. Brahim en R. Sohansingh. Voorheen werd de Raad bij het toezicht op het risicobeleid ondersteund door de Auditcommissie. De vergaderingen worden bijgewoond door de CEO, die de leiding heeft over het Internal Risk Committee en door de Department Manager Risk Management. Het Risk Committee vergadert zo vaak als nodig, maar ten minste één keer per kwartaal. Sinds de instelling van het Risk Committee zijn er zes vergaderingen gehouden. Belangrijke onderwerpen waren: het vaststellen van een risk slogan, het opnemen van risicobewustzijn in de kernwaarden van DSB, het vaststellen van het Risk Committee Charter, de bezetting van het Internal Risk Committee en het inbedden van risicobeheersing in de organisatie volgens het three lines of defense principe. Hiertoe behoort onder meer de aanzet tot het vaststellen van een nieuw risicobeleid, dat in de eerste helft van 2016 zijn beslag moet krijgen. Op 24 augustus 2015 heeft de Raad een training Beginselen voor ondernemingsbesturing, Organisatie-inrichting en Risicobeheersing bijgewoond. Functioneren van de Raad van Commissarissen en de Directie De vergaderingen van de Raad van Commissarissen werden goed bezocht en de leden hebben actief geparticipeerd in de besluitvorming. In januari 2016 heeft de Raad van Commissarissen zijn eigen functioneren geëvalueerd. De Raad is tevreden over zijn functioneren en het functioneren van de individuele leden. De Raad gaat de komende tijd meer aandacht besteden aan strategische issues, (her-)inrichting van de organisatie, risicobeheersing, het opvolgingsbeleid en het kredietbeleid. De Raad heeft ook het functioneren van de directie beoordeeld. Daarbij zijn verbeterpunten geïdentificeerd die met de directeur zijn besproken. Op 31 december 2015 is de heer H. Henar, Chief Commercial Officer, met pensioen gegaan. Teneinde in de vacature te voorzien is mevrouw H. Lieuw-Hie in dienst getreden. In februari 2016 is de ontslagprocedure van de heer J. Lie Tjauw (COO) ingezet. Verder is de heer J.W. Moison aangetrokken ter versterking van het directieteam. De Raad acht het wenselijk om de statutaire directie uit te breiden teneinde de slagvaardigheid te vergroten. In dit kader zal aan de aandeelhouders worden voorgesteld tot statutaire directieleden te benoemen: - drs. M.P. Loor - drs. H.F.S. Lieuw-Hie - Gonesh - J.W. Moison RA Het directieteam wordt voorgezeten door drs. S.L.J. Proeve. 12 DSB Jaarverslag 2015

15 Er is een Meerjarenplan opgesteld voor de periode De belangrijkste strategische doelstellingen uit dit plan zijn: - Behoud en uitbouw van de leidende positie van DSB - Verbetering van de marktbenadering - Optimalisering van de bedrijfsvoering - Verhoging van de rentabiliteit - Versterking van de financiële draagkracht - Positionering op de internationale markt Dividendbeleid Het beleid van de vennootschap is om ongeveer 35% van de nettowinst uit te keren als dividend. Door middel van de ingehouden winsten kan de bank het risicokapitaal op een niveau houden waarmee de solvabiliteit is gewaarborgd en de expansie van de vennootschap gefinancierd kan worden. DSB wil dit beleid voortzetten, met dien verstande dat het dividend per aandeel verhoogd wordt in lijn met de winstgroei van de vennootschap. Het dividendbeleid is echter ondergeschikt aan de richtlijnen en voorschriften die door de Centrale Bank van Suriname zijn uitgevaardigd. Jaarrekening en voorstel winstverdeling Ter voldoening aan het voorschrift van artikel 22 van de statuten hebben wij de eer u te berichten over de jaarrekening 2015 van De Surinaamsche Bank N.V. Wij hebben de vennootschappelijke- en de geconsolideerde balans per 31 december 2015, de vennootschappelijke- en de geconsolideerde winst-en-verliesrekening over 2015 en het geconsolideerde kasstroomoverzicht met de toelichting daarop laten controleren. Wij adviseren u de onderhavige jaarrekening, zoals die samen met de controleverklaring van BDO Assurance N.V. door de directie ter behandeling wordt aangeboden, vast te stellen. Deze vaststelling betreft de jaarrekening vóór winstverdeling en strekt tot decharge van de directie voor het bestuur en van de Raad van Commissarissen voor het gehouden toezicht. Het geconsolideerde resultaat voor belastingen bedroeg SRD Na aftrek van belastingen ad SRD en renteverplichtingen uit hoofde van het additioneel aangetrokken kapitaal ter versterking van het Tier 1 vermogen (AT1) ad SRD rest ter verdeling een bedrag van SRD Bij goedkeuring van de jaarrekening en het voorstel tot winstverdeling zal over het boekjaar 2015 een dividend worden uitgekeerd van SRD in contanten en SRD in aandelen (stockdividend). Het restant ad SRD zal worden toegevoegd aan de algemene reserve. De directie stelt voor een contant dividend van SRD 1,00 per aandeel van nominaal SRD 0,10. Daarnaast wordt voorgesteld een dividend in aandelen van 5%. Dat betekent dat 20 aandelen van nominaal SRD 0,10 recht geven op één nieuw aandeel van SRD 0,10. Uitgaande van de beurskoers van het aandeel per ultimo december 2015 van SRD 37,50 vertegenwoordigt het stockdividend een waarde van SRD 1,79. Het totaal uit te keren dividend komt dan overeen met een waarde van SRD 2,79 per aandeel. Met de voorstellen van de directie kunnen wij ons verenigen. Wij adviseren u dan ook met deze voorstellen mee te gaan, een en ander behoudens goedkeuring door de Centrale Bank van Suriname. Benoemingen Volgens het door de Raad van Commissarissen opgemaakte rooster van aftreden, zoals bepaald in artikel 17 van de statuten, zijn aan de beurt om af te treden de heer R. Blufpand en mevrouw R. Sohansingh. Zij stellen zich allebei herkiesbaar. Wij stellen u voor hen te herbenoemen. Honorarium van de Raad van Commissarissen De Algemene Vergadering van Aandeelhouders stelt het honorarium van de Raad van Commissarissen vast. Het honorarium van de Raad van Commissarissen bedroeg in 2015 in totaal SRD en is voor het laatst op 26 maart 2015 vastgesteld. DSB Jaarverslag

16 Dankwoord Wij bedanken de directie, staf en overige medewerkers voor hun inzet en toewijding in Paramaribo, 24 maart 2016 Raad van Commissarissen Drs. S. Smit, voorzitter J.J. Healy Drs. M.J.A. Brahim RA Mw. Mr. R. Sohansingh Drs. D.M.R. Currie Ir. R. Blufpand 14 DSB Jaarverslag 2015

17 DSB Jaarverslag

18 DSB Vijf jaar geconsolideerde kerncijfers (In duizenden SRD m.u.v. de gegevens per aandeel) Resultaten Rente Overige baten Totale baten Bedrijfslasten Voorziening kredietrisico's Bedrijfsresultaat vóór belastingen Nettowinst Dividend: in contanten stockdividend Balans Liquide middelen Bankiers (uitgezette gelden) Kredieten Overige activa Eigen vermogen Bankiers (opgenomen gelden) Toevertrouwde middelen Overige passiva Balanstelling Ratio's (in %) Return on Equity Return on Assets Exploitation ratio Verhouding personeelskosten/baten Verhouding personeelskosten/lasten Winstratio Capital ratio BIS-ratio 8,8 0, ,9 40,3 47,2 7,7 10,7 18,9 1, ,4 50,1 47,0 7,8 11,4 19,5 1, ,2 59,4 43,3 6,9 9,8 19,5 1, ,6 55,9 46,0 6,9 10,3 21,6 1, ,0 54,8 46,8 7,1 10,5 Gegevens van aandelen in SRD Aantal uitstaande aandelen Nettowinst per aandeel Dividend per aandeel: contant in aandelen in waarde Dividend pay out ratio (in %) Eigen vermogen Beurskoers per ultimo Price/earnings ratio ,18¹) 1,00 5,40 1,88 0, ,79²) 2,52 1,88 1,60 31,65 39,03 37,50 11,81 6,34 2,52 39,75 37,05 56,00 8,84 34,83 29,86 68,00 12,60 4,47 1,60 35,79 25,13 96,75 21, ,10 1,44-1,44 35,09 20,70 71,00 17,32 Aantal medewerkers ¹) Berekend over het aantal aandelen vóór stockdividend. ²) Contant- en stockdividend uitgaande van een beurskoers van SRD 37,50 per ultimo DSB Jaarverslag 2015

19 DSB Verslag van de directie drs. M.P. Loor MA drs. S.L.J. Proeve J.W. Moison RA Mw. drs. H.F.S. Lieuw-Hie - Gonesh DSB Jaarverslag

20 DSB Macro-economische beschouwing Algemeen In dit hoofdstuk komen de nationale en internationale macro-economische ontwikkelingen aan de orde. Internationale ontwikkelingen In tegenstelling tot de verwachting is de groei van de wereldeconomie in 2015 niet versneld. De groei van de Chinese economie vertraagde en Europa wist het tij nog niet te keren. Ook in opkomende markten vertraagde de groei. Dat kwam voornamelijk door dalende wereldmarktprijzen van grondstoffen. Vooral Brazilië, Rusland en Zuid-Afrika kampen met economische problemen. De aanhoudende daling van de olie- en goudprijzen was nadelig voor de groeipotentie van veel landen. Mede daardoor was er minder buitenlands investeringskapitaal (foreign direct investments) voor ontwikkelingslanden beschikbaar. Nationale ontwikkelingen Suriname had in 2015 te kampen met een aantal economische problemen. Door de lage olie- en goudprijzen was de afhankelijkheid van de minerale sector van grote invloed op de betalingsbalans, de overheidsinkomsten en de werkgelegenheid. De situatie in de goudsector heeft er onder andere toe geleid dat Rosebel Gold Mines met een reorganisatie is gestart, die gepaard ging met het afvloeien van een deel van het personeel. De sluiting van Suralco in december 2015 droeg ook bij aan de negatieve ontwikkeling. Veel bedrijven in de constructiesector hebben door het wegvallen van deze activiteiten hun bedrijfsactiviteiten gematigd. Bij het schrijven van dit verslag werd bekend dat Fitch Ratings de rating voor Suriname neerwaarts heeft bijgesteld. De vorige rating van BB- is per 26 februari 2016 veranderd in B+. Het vooruitzicht voor Suriname is van stabiel veranderd naar negatief. Fitch heeft haar rating vooral gebaseerd op de aanmerkelijke verslechtering van de deviezenpositie van Suriname, de verslechtering van de betalingsbalans en de scherpe toename van de totale schuldpositie van de overheid. Fitch stelt daarnaast vast dat de werking van het parallelle valutasysteem nog steeds bestaat en krachtig is, ondanks de devaluatie van 18 november Het is niet te verwachten dat 2016 een jaar van reële groei wordt. Fitch verwacht dat de recessie aanhoudt in 2016 en dat het reële Bruto Binnenlands Product (BBP) 2% tot 3% krimpt. Op basis hiervan is de verwachting dat, het reële BBP per hoofd van de bevolking ook onder druk komt te staan. De informatie in het volgende deel van het jaarverslag is gebaseerd op documentatie van de Centrale Bank van Suriname, het Ministerie van Financiën en het Algemeen Bureau voor de Statistiek. Daarnaast zijn rapporten van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank, de Caribische Ontwikkelingsbank (CDB) en de ratingbureaus geraadpleegd. Hieronder lichten wij de volgende onderwerpen toe: Het buitenlands betalingsverkeer en de wisselkoersontwikkeling De monetaire ontwikkelingen De ontwikkeling van de betalingsbalans De overheidsfinanciën De staatsschuld Overige economische ontwikkelingen Het buitenlands betalingsverkeer en de wisselkoersontwikkeling Voor het overgrote deel van 2015 bleef de wisselkoers ten opzichte van de USD op het officiële niveau van SRD 3,35 gehandhaafd. De Centrale Bank van Suriname kondigde op 18 november 2015 een devaluatie van ruim 21% af. Die maatregel moest de stabiliteit op de valutamarkt enigszins herstellen. Ondanks een afgenomen vraag naar importen van de particuliere sector, constateren wij dat de devaluatie niet het beoogde effect had. De afwijking ten opzichte van de vrije marktkoers bleef sinds de devaluatie ver boven de 15% en bereikte een aantal keer een piek van 25%. De Centrale Bank van Suriname was in 2015 nauwelijks in staat om op dezelfde manier te interveniëren op de valutamarkt als in de afgelopen jaren. Wij merken op dat in januari 2016 een vorm van interventie via een commerciële bank in samenwerking met de cambio s is geïnitieerd. Informatie over de opzet en werking van dit systeem is niet openbaar gemaakt. Wel stellen wij vast dat het zo nadrukkelijk betrekken van cambio s bij het wisselkoersbeleid niet zonder risico s is voor de reputatie van ons land. Vooral omdat de Caribbean Financial Action Task Force gaat beoordelen of Suriname de wet- en regelgeving naleeft die wit- 18 DSB Jaarverslag 2015

21 waspraktijken en de financiering van terrorisme moeten tegengaan. Vanuit onze rol als bank pleiten wij er opnieuw voor dat de overheid zich inzet om een diskwalificatie (blacklisting van het CFATF) te voorkomen. De gevolgen van een eventuele diskwalificatie voor het buitenlands betalingsverkeer, het investeringsklimaat en onze reputatie zijn immers niet te overzien. In dit verband vermelden wij ook dat internationale banken vanwege zeer stringente regelgeving hun relaties slechts onder steeds toenemende eisen willen voortzetten. Dit heeft ook op onze bank een grote impact. Tabel 1 Omschrijving 2015* 2014* 2013 Binnenlandse liquiditeitenmassa (M2) (x SRD mln.) Inflatie in % 25,1 3,9 0,6 USD-koers** 4,04 3,35 3,35 Relatieve mutatie van de koers 20,6% 0 0 Bron: Centrale Bank van Suriname Algemeen Bureau voor de Statistiek * Voorlopige cijfers ** Per ultimo van het jaar ,3 Inflatie en koersontwikkeling ,4 3, , , , ,0 De monetaire ontwikkeling De binnenlandse liquiditeitenmassa is in 2015 met ruim 11% toegenomen. Deze toename is vooral toe te schrijven aan de groei van de post overige deposito s. De tegoeden van ingezetenen in vreemde valuta namen in het verslagjaar verder toe. Dit komt volgens ons mede door de druk op de wisselkoers, waardoor ingezetenen een voorkeur hadden voor het aanhouden van vreemde valuta. Hierdoor zag het bankwezen het aandeel van de toevertrouwde middelen in SRD dalen en dat heeft de kredietverlening in SRD enigszins bemoeilijkt. Om deze ontwikkeling tegen te gaan hebben de meeste banken hun debet- en creditrentes in het verslagjaar verhoogd. Gelet op de huidige economische situatie verwachten we verdere rentestijgingen in de loop van De kasreservepercentages voor vreemde valuta bleven in het verslagjaar ongewijzigd op 50%. Voor SRD is daarentegen een verhoging met 5% punten per 3 november 2015 doorgevoerd, waardoor het percentage nu 35% is. Daarboven moeten banken 5% extra aanhouden bij de Centrale Bank van Suriname ter facilitering van de interbancaire clearing via Suriname National Electronic Payment System (SNEPS). 15,3 3,35 0 Tabel 2 Omschrijving Deviezenvorderingen Goud Overige Totaal Omvang en samenstelling van de internationale reserve (in mln. USD) 2015* 2014* ,0 543,9 691,9 45,6 61,9 40,4 35,6 26,0 43,1 330,2 625,1 778, ,9 123,3 50, , ,2 108,5 130,2 816,9 Bron: Centrale Bank van Suriname * Voorlopige cijfers per ultimo december 2014 en 2015 Tabel 3 Omschrijving Chartaal geld Giraal geld (Waarvan vreemde valuta) Totaal primaire liquiditeiten (M1) Overige deposito's Effecten Binnenlandse liquiditeitenmassa (M2) Monetaire reserve in % van M1 M2 Binnenlandse liquiditeitenmassa (in mln. SRD) 2015* 2014* ,6 921,3 883,9 846,1 707, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,6 18,9 17,7 42,2 122, , , , , ,0 26,5 44,8 58,2 78,5 77,2 12,3 21,9 28,8 41,6 40,8 Bron: Centrale Bank van Suriname * Voorlopige cijfers per ultimo december 2014 en 2015 DSB Jaarverslag

22 De ontwikkeling van de betalingsbalans Mede door de verdere daling van de olie- en goudprijzen daalden de exportopbrengsten van Suriname drastisch (-23%). Door de sluiting van Suralco in december 2015 kwamen de deviezeninkomsten verder onder druk te staan. De waarde van de importen nam daarentegen licht toe, waardoor het tekort op de lopende rekening verder steeg. De internationale reserves namen in vergelijking met 2014 verder af en bedroegen per eind 2015 USD 330,2 miljoen. Zoals eerder in dit verslag is opgemerkt, was de Centrale Bank van Suriname door het lage niveau van reserves gestopt met de valuta-interventies. De ingebruikname van de raffinaderij Staatsolie Maatschappij Suriname heeft nog niet geleid tot de verwachte positieve effecten op de betalingsbalans. De bananenexport nam in 2015 af doordat de aanplant is aangetast door de zogeheten Moko-bacterie. Tabel 4 Betalingsbalans op kasbasis (in mln. USD) Omschrijving 2015* 2014* Goederen uitvoer 1.652, , , , ,9 Goederen invoer 2.027, , , , ,1 Saldo goederenrekening -375,3 133,0 242,5 706,7 967,8 Saldo onzichtbaar verkeer ¹) -432,2-548,5-438,5-544,3-536,5 Saldo lopende rekening -807,4-415,5-196,0 162,4 431,3 Saldo financiële rekening Mutatie internationale reserves ²) 695,3 265,7 688,0 429,2 150,2 148,8-487,2-180,1-84,9-124,1 Bron: Centrale Bank van Suriname *Voorlopige cijfers ¹) omvat diensten, primaire inkomens en inkomensoverdrachten ²) exclusief herwaarderingen van monetair goud en SDR S. Een minteken duidt op een toename in reserves. De overheidsfinanciën Op 30 september 2015 heeft president D.D. Bouterse de ontwerpbegroting voor het dienstjaar 2016 aan De Nationale Assemblee (DNA) aangeboden. Deze begroting is intussen goedgekeurd. Opmerkelijk in deze begroting is dat de geraamde totale ontvangsten een drastische afname laten zien. Aan de uitgavenzijde valt op dat de kapitaaluitgaven, subsidies en bijdragen, en de post overige goederen en diensten ook behoorlijk dalen, terwijl de post lonen en salarissen een verdere stijging laat zien. Het ambtenarenbestand is volgens de Financiële Nota 2016 verder toegenomen tot per medio Per eind 2014 waren er ambtenaren. Een begroting waarin kapitaalsuitgaven en subsidies en bijdragen veel lager zijn, heeft een negatief effect op de samenleving. Er zal onder de gegeven omstandigheden waarin binnenlandse en buitenlandse particuliere investeringen niet veel voorkomen een verdere vertraging van de economie optreden. Wij verwijzen ook hier weer naar de reeds in eerdere jaarverslagen bepleitte nieuwe rol van de overheid in de nationale economie. Zij zal zich meer dan nu het geval is faciliterend moeten opstellen zodat particuliere ondernemers op een vlottere wijze aan de economische groei van ons land kunnen bijdragen. 20 DSB Jaarverslag 2015

23 Tabel 5 De ontwerpbegroting (x SRD 1 mln.) Omschrijving * 2014* Ontvangsten en schenkingen 4.520, , ,0 Lopende Ontvangsten 4.403, , ,6 Totaal belastingontvangsten - Directe belastingen 2.959, , , , , ,1 - Indirecte belastingen Niet belastingontvangsten 1.624, , , , , ,4 Schenkingen/leningen 117, , ,4 Uitgaven en leningen 4.969, , ,4 Lopende Uitgaven 3.834, , ,9 - Lonen en salarissen 1.772, , ,4 - Overige goederen en diensten 799, , ,1 - Subsidies en Bijdragen 935, , ,4 - Interest 327,7 94,9 141,0 Leningen Totale kapitaaluitgaven 411, , ,4 Kapitaaluitgaven 402, , ,3 Schenkingen 8,3 68,8 12,1 Aflossingen leningen 723,9 190,0 282,1 Tekort/surplus lopende rekening 568,5-62,0 570,7 Tekort/surplus totale rekening(incl. afl.) -449,2-666,5-372,4 BBP (x SRD 1 mln.) , , ,0 Tekort/surplus totale rekening in % v/h BBP -2,4-3,4-2,0 Bron: Ministerie van Financiën, Financiële Nota 2016 * gecorrigeerde cijfers DSB Jaarverslag

24 Tabel 6 De bruto binnenlandse schuld onderverdeeld naar verschillende schuldcomponenten over (in mln SRD) Omschrijving juni 2015* 2014* 2013* Schatkistpapier 754,5 963,6 411,8 304,3 209,0 Leningen w.o. voorschotten (ex. Art 21 van de Bankwet) en andere kortlopende schulden bij de CBvS 0,0 535, ,7 915,7 744,4 w.o. Geconsolideerde schuld bij de CBvS w.o. Lange termijn leningen bij het 2.498,3 97,2 102,8 108,3 113,9 bankwezen - 86,4 51,3 4,3 5,1 Schulden aan diverse binnenlandse bedrijven 223,9 186,3 235,2 313,7 273,5 Achterstallige betalingen aan bedrijven ,9 Afgeroepen garanties 1,5 1,6 1,6 6,9 0,8 Niet afgeroepen overheidsgaranties 1,6 1,3 21,2 20,6 27,0 Niet opgenomen committeringen op leningen 257,3 260,7 80,8 88,6 140,7 Niet opgenomen committeringen op garanties 3,3 2,7 64,4 7,3 7,9 Totale binnenlandse schuld in mln. SRD volgens de definitie in de Wet op de Staatsschuld 3.849, , , , ,3 Bron: Bureau voor de Staatsschuld * Voorlopige cijfers De staatsschuld In 2015 is de binnenlandse staatsschuld met circa SRD 1,7 miljard toegenomen tot SRD 3,85 miljard. Dat is een toename van circa 80%. De stijging komt vooral door stijgende schulden bij de Centrale Bank van Suriname. Die liepen op door de consolidatie van schulden in De buitenlandse staatsschuld is toegenomen met circa USD 64 miljoen. De schuld/bbp-ratio per eind 2015 is 50,9%. De totale schuld mag volgens de wet maximaal 60% van het BBP zijn. Het is duidelijk dat de toename van de schuldenlast druk zet op de begroting, doordat de rente en aflossing omhoog gaan. Wij zien dit al in de begroting van 2016 en vrezen dat dit een remmende werking kan hebben op mogelijke kapitaalsuitgaven. Bij het schrijven van dit verslag was bekend dat de regering overweegt de Wet op de Staatsschuld te veranderen, waardoor de leencapaciteit van de staat verruimd wordt. We merken op dat de financiële positie van Suriname al zodanig onder druk staat dat een verhoging van de leenruimte tot nieuwe lastenverzwaringen kan leiden als geen rekening wordt gehouden met de ruimte om deze leningen terug te betalen. Als de Staat schulden niet op tijd kan aflossen, kan dat negatieve effecten hebben op de reputatie van Suriname op de nationale en internationale kapitaalmarkt. Tabel 7 Totale bruto binnenlandse en buitenlandse schuld (in mln. USD) op kasbasis op basis van de Wet op de Staatsschuld Omschrijving juni 2015* 2014* Binnenlandse schuld Buitenlandse schuld Totaal Wisselkoers 952, , ,4 4,04 642, , ,1 3,35 820,6 984, ,8 3,35 528,3 810, ,1 3,35 454,4 701, ,1 3,35 Bron: Ministerie van Financiën, Financiële Nota 2016 * Voorlopige cijfers 22 DSB Jaarverslag 2015

25 Overige economische ontwikkelingen Op 13 december 2015 introduceerde Staatsolie Maatschappij Suriname haar diesel en benzine op de markt. De verwachting is dat import van brandstof daalt door deze lokale productie. Dat zou een positief effect kunnen hebben op de betalingsbalans. In het verslagjaar heeft Staatsolie een tweede obligatielening geplaatst ( ) om te kunnen investeren in verdere groei van het bedrijf. DSB is opnieuw als arrangeur van deze obligatielening aangewezen. In totaal is er voor USD 99,1 miljoen ingeschreven. Door de sluiting van Suralco is de bauxietsector in Suriname opnieuw met een behoorlijke terugval geconfronteerd. De discussie over de mogelijkheden om de activiteiten in deze sector op andere wijze voort te zetten, was bij het schrijven van dit verslag nog in volle gang. De goudindustrie merkt de gevolgen van de lagere prijzen op de internationale markt. Zo moest Rosebel Gold Mines meer dan honderd medewerkers ontslaan in het verslagjaar. Het is nog onzeker of de overheid de faciliteiten honoreert die het bedrijf heeft gevraagd om de productie te kunnen garanderen. Suriname Gold Company LLC (Surgold) is met de opzet van de mijn in Merian bezig. Die is naar verwachting in september 2016 operationeel. Als de constructie is afgerond, verdwijnen naar verwachting meer dan duizend arbeidsplaatsen. In de niet-minerale sectoren, zoals de bananensector, de rijstsector en de visserij, is in 2015 weinig geïnvesteerd. De export van bananen daalde vanwege de aantasting van de aanplant door de Moko-bacterie. Afgezien van Surgold waren er in 2015 geen grote binnen- of buitenlandse investeringen. Wij pleiten opnieuw voor het stimuleren van investeringen die de verdiencapaciteit van Suriname vergroten. DSB Jaarverslag

26 DSB Het bedrijf van de bank Aan onze aandeelhouders Algemeen De directiesamenstelling is per 1 januari 2016 gewijzigd. De heer Mr. H. Henar is vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, afgetreden als CCO en zal worden opgevolgd door mevrouw H. Lieuw-Hie. Wij zijn de heer Henar erkentelijk voor de bijdrage die hij de afgelopen 9 jaar heeft geleverd aan de bank. Per 1 maart 2016 hebben wij tevens een nieuw directielid aangetrokken die verantwoordelijk is voor Business Improvement van de bank, de heer J. Moison. Wij verwelkomen mevrouw Lieuw-Hie en de heer Moison en wensen hen veel succes toe. In het verslagjaar zijn de marktomstandigheden veranderd en zijn ook het toezicht en de richtlijnen waar DSB aan moet voldoen aangescherpt. DSB wil voldoen aan de wensen van haar klanten, dat is de belangrijkste doelstelling van de bank. Door ons in te spannen voor onze klanten groeit het vertrouwen in de bank. Door onze corporate values consequent te hanteren als uitgangspunt bij ons handelen verdiepen wij de relatie met onze klanten en kunnen we die prestaties leveren die we met onze belanghebbenden zijn overeengekomen. DSB heeft haar financiële doelen in het verslagjaar niet gehaald. Daar zijn verschillende redenen voor: de rentebaten zijn licht gestegen tegenover fors toegenomen rentelasten en we hebben grote voorzieningen moeten treffen in het kredietbedrijf. Dat komt deels door de toename van het aantal problematische kredieten, maar ook door de effecten van wat bekend geworden is als de creditcard affaire. Het strafrechtelijk onderzoek dat naar aanleiding van de aangifte door de bank is ingesteld duurt bij het schrijven van dit verslag nog voort. In ons halfjaarverslag 2015 hebben wij aangegeven dat de bank maatregelen heeft getroffen om de financiële schade vergoed te krijgen, waaronder het instellen van een civiele procedure tegen degenen die uiteindelijk geprofiteerd hebben. Wij betreuren dit incident ten zeerste en hebben stringente maatregelen getroffen met het doel om herhaling te voorkomen. De Centrale Bank van Suriname heeft het Suriname National Electronic Payment System (SNEPS) geïntroduceerd, het Surinaamse Clearing House Systeem. Door middel van een gefaseerde aanpak wordt de doelstelling volledig te automatiseren, bereikt. Aan de nadere uitwerking van het IFRS-traject werd in 2015 veel aandacht besteed, onder meer aan de gap-analyse. Daarbij wordt bijvoorbeeld niet alleen gekeken naar de kredietportefeuille en naar de bijhorende voorzieningen voor wat betreft hun impact op het eigen vermogen van de bank op het moment van overgang, maar ook naar de kwalitatieve impact van de overgang op IFRS. Ten aanzien van het laatste melden wij dat er uitgebreidere toelichtingen zullen komen in de jaarrekening van komende boekjaren hetgeen transparantie bevordert. Corporate Governance De bank hecht veel waarde aan goede ondernemingsbesturing. De directie en de Raad van Commissarissen van de bank houden rekening met de belangen van de verschillende belanghebbenden, inclusief de voor de bank relevante maatschappelijke aspecten van ondernemen. Vertrouwen van de belanghebbenden dat hun belangen goed en zorgvuldig worden behartigd, wordt door de directie en de Raad van Commissarissen gezien als een van de belangrijkste waarden van de bank. Goed ondernemerschap, waaronder integer en transparant handelen door de directie, evenals goed toezicht hierop, waaronder het afleggen van verantwoording over het uitgeoefende toezicht, zijn essentiële condities voor het stellen van vertrouwen in de bank. Dit zijn de twee steunpilaren waarop goede corporate governance rust en waarop de Corporate Governance Code van de bank toeziet. Bij het opstellen van de Corporate Governance Code heeft de bank als referentiekader gebruikt de richtlijnen van het Bazelse Comité voor het Toezicht op Banken, de nationale toezichtwetgeving en de (concept)richtlijnen van de Centrale Bank van Suriname. De Corporate Governance Code van de bank is gepubliceerd op de website van de bank. De Centrale Bank van Suriname heeft in 2015 een aantal richtlijnen en een Corporate Governance Code voor Banken gepubliceerd. Deze is per 15 april 2015 van kracht geworden. De code dient te worden opgevat als referentiekader voor de Corporate Governance Code van banken. De directie en de Raad van Commissarissen zijn verantwoordelijk voor de naleving van de code en leggen hierover verantwoording af aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders en in het jaarverslag. De Corporate Governance Code van de bank is eind 2013 gefinaliseerd. De bank voldoet grotendeels aan de vereisten die door de Corporate Governance Code van de Centrale Bank van Suriname (2015) aan de bank worden gesteld. Op een aantal punten moeten de procedures mogelijk worden aangeschept. Dat betreft de beheersing van het kredietrisico en het liquiditeitsrisico, de toepassing van het three lines of defence-model, de taakuitoefening van de functies in de 24 DSB Jaarverslag 2015

27 tweede lijn, zoals risicobeheerding en compliance en documentatie van de financiële verslaglegging. In de komende tijd zal de bank nader onderzoeken of de code van de Centrale Bank van Suriname op alle aspecten volledig wordt nageleefd en of sprake is van verdedigbare afwijkingen van de code. De jaarrekening Door de devaluatie in november 2015 is het balanstotaal toegenomen. De Centrale Bank van Suriname wijzigde per 18 november de koers van SRD 3,35 per USD naar SRD 4,04. Dit aspect moet bij het beoordelen van de groei van balansposten in ogenschouw genomen worden. De geconsolideerde balans groeide in 2015 met SRD 815 miljoen van SRD miljard naar SRD miljard. Dat is een stijging van 20% ten opzichte van De stijging aan de debetzijde komt vooral door de toename van de kredietverlening (SRD 288 miljoen), liquide middelen (SRD 277 miljoen) en vorderingen op bankiers (SRD 345 miljoen). Aan de creditzijde dragen de aandelenemissie (SRD 22 miljoen) en het aantrekken van aanvullend Tier 1 (SRD 20 miljoen) daartoe bij. Daarnaast is de funding van de bank verder toegenomen met SRD 736 miljoen. De nettowinst over 2015 na vergoeding over de perpetuele obligatielening bedroeg SRD 29,3 miljoen. Dat is een daling van SRD 25,1 miljoen ten opzichte van Het is voor het eerst sinds 2009 dat DSB haar winst ziet dalen. Zoals in 2014 wordt in 2015 inzicht verschaft in de balansen vóór en ná winstverdeling. Daardoor wordt direct inzichtelijk wat het effect is van het goedkeuren van de aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voorgelegde winstverdeling. Alle betrokkenen hebben aangegeven dat dit bijdraagt aan het algemene inzicht en geschikt is voor analytische doeleinden. Balans na winstverdeling De liquide middelen groeiden met 59% naar bijna SRD 742 miljoen. Hieronder vallen ook de kasreservemiddelen die bij de Centrale Bank van Suriname worden aangehouden. Ook zijn de vorderingen op bankiers toegenomen waarbij opgemerkt wordt dat het bijna geheel om vreemde valuta tegoeden gaat. De beleggingen in schatkistpapier daalden met SRD 149 miljoen (54%) ten opzichte van Dit komt vooral door de introductie van SNEPS waarbij hogere eisen worden gesteld aan de werkrekeningen die banken aanhouden bij de Centrale Bank van Suriname. In dat verband hebben wij nl. schatkistpapier omgezet naar werktegoeden. De kredietverlening is in 2015 met 13% toegenomen. De vreemde valuta component in de totale kredietverlening is 48%. In dit aandeel is het effect van devaluatie de belangrijkste oorzaak van de groei te noemen. De waarde van de aandelenportefeuille nam ten opzichte van 2014 af met circa SRD 6 miljoen (7%). Dit komt door de afwaardering van aandelen in portefeuille waarvan de beurskoers in 2015 omlaag ging. In het verslagjaar heeft DSB aandelen verkregen van N.V. Stadsherstel Suriname. Op die manier levert de bank een bijdrage aan de instandhouding van monumentale panden. Het aandelenkapitaal steeg in 2015 met 5% vanwege de aandelenemissie die begin van het boekjaar nog gaande was (overlopend van het jaar daarvoor). Het effect was vooral te merken in een toename van de agioreserve. Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt SRD , verdeeld in aandelen elk groot SRD 0,10 (tien Surinaamse Dollarcent), waarvan 31 december 2014, aandelen waren geplaatst en volgestort. Van het in 2007 beschikbaar gestelde stockdividend is een aantal van aandelen niet geclaimd. Deze zijn, conform artikel 22 lid 10 van de statuten van onze vennootschap waarin is bepaald dat winstuitkeringen waarover binnen 5 jaren na de betaalbaarstelling niet is beschikt, vervallen aan de vennootschap. De vennootschap heeft op 19 december 2014 een aandelenemissie gedaan tegen de koers van SRD 45 per aandeel. Per 31 december 2015 bestaat het geplaatste kapitaal uit aandelen van nominaal SRD 0,10 per aandeel, in totaal SRD 974,4 duizend (2014: SRD 925,4 duizend). Na gesprekken met de Centrale Bank van Suriname die in het vorig verslagjaar zijn geïnitieerd, hebben wij toestemming verkregen voor een obligatieprogramma van perpetuele obligaties ter grootte van Eur 15 miljoen en USD 25 miljoen. Deze obligaties worden aangemerkt als additioneel Tier 1 kapitaal, voor zover geplaatst en gestort. Daarop is voor een bedrag van USD 5 miljoen ingeschreven (omgerekend SRD 20 miljoen). Deze obligatielening, vermeld als 'Geplaatste perpetuele obligatielening (9% USD)' mag als eigen vermogen worden beschouwd. DSB Jaarverslag

28 De herwaarderingsreserve is per december 2015 SRD 4 miljoen lager dan een jaar geleden. Dit komt doordat de waarde van de beleggingsportefeuille in aandelen over die periode is afgenomen. De toevertrouwde middelen namen toe met ruim SRD 630 miljoen. Het grootste deel hiervan is een direct gevolg van de devaluatie in november De aansturing van deze balanselementen resulteerde in een BIS-ratio van 10,7% per eind Dat is hoger dan het minimum vereiste van de Centrale Bank van Suriname. Grafiek 1 Geconsolideerde balanstelling (x SRD 1.000) Grafiek 2 Kapitaal en reserves (x SRD 1.000) Geconsolideerde winst-en-verliesrekening De rentebaten uit de kredietverlening zijn met minder dan 2% gegroeid. Daarentegen zagen wij de rentelasten in 2015 toenemen met bijna 34%, een uitvloeisel van de krapper wordende geld- en kapitaalmarkt. Het gevolg van de lage groei van de rentebaten in combinatie met de hoge groei van de rentelasten is een lagere rentemarge; SRD 19 miljoen minder dan over In 2015 waren de overige opbrengsten circa SRD 5,4 miljoen hoger dan over 2014, waardoor de totale baten over 2015 uiteindelijk ongeveer SRD 13,5 miljoen lager waren dan over De operationele kosten inclusief afschrijvingen bedroegen in 2015 SRD 119 miljoen, over 2014 was dat SRD 127 miljoen. Als gevolg daarvan tonen de efficiency ratio en de exploitatieratio een beter beeld dan een jaar eerder. De dotatie aan de voorziening kredietrisico s ad SRD 59,5 miljoen, een toename van SRD 31,5 miljoen ten opzichte van 2014, is een reflectie van de toename van de kredietrisico's. De voorzieningen getroffen met betrekking tot de creditcard case zijn ook daarin ondergebracht. 26 DSB Jaarverslag 2015

29 De vergoeding over het aanvullende Tier 1 kapitaal wordt voldaan uit het resultaat na belasting. Het bedrag dat dan rest is geheel ter beschikking voor de aandeelhouders. Voor de overzichtelijkheid is de winst-en -verliesrekening overeenkomstig het voorgaande opgesteld. De eerste plaatsing betreft USD 5 miljoen (SRD 20 miljoen), waarover SRD moet worden vergoed. Grafiek 3 Nettowinst (x SRD 1.000) CORPORATE BANKING De afdeling Corporate Banking biedt het Surinaamse bedrijfsleven zakelijke producten en diensten op maat. Onze gedreven relatiemanagers leveren bedrijven innovatieve oplossingen. Zakelijke klanten kunnen onder andere bij ons terecht voor kredieten, financieel advies en andere passende bancaire producten. Voor het internationaal betalingsverkeer bieden wij de Letter of Credit en andere Trade Finance producten aan. Dat doen we in samenwerking met de Inter-American Development Bank en de International Finance Corporation. Kredietportefeuille Gezien de economische ontwikkelingen in Suriname was de bescheiden kredietgroei in lijn met onze verwachtingen. De overheid startte vrijwel geen nieuwe projecten. Ondernemers waren terughoudend met investeren in verband met de verkiezingen. De dollarisatiegraad van de portefeuille nam af, omdat veel klanten hun vreemde valutafaciliteiten hebben omgezet in SRD-kredieten. Dit is onder andere het gevolg van de druk op de wisselkoers. Grafiek 4 Aandeel per sector in kredietportefeuille (inclusief schatkistpapier) 5% 12% 5% 4% 2% 15% OVERHEID (4%) AGRARISCHE SECTOR EN VISSERIJ (2%) 3% INDUSTRIE, MIJNBOUW EN BOSBOUW (15%) HANDEL EN DIENSTVERLENING (46%) CONSTRUCTIE EN INSTALLATIE (8%) 8% TRANSPORT, OPSLAG EN COMMUNICATIE (3%) WONINGBOUW (5%) 46% OVERIGE (12%) SCHATKISTPAPIER (5%) DSB Jaarverslag

30 Risicomanagement Het kredietrisico¹ is toegenomen door tegenvallende economische ontwikkelingen. Daarom hebben we het beheer en de bewaking van kredieten verder geïntensiveerd. Bestaande processen en procedures voor het goedkeuren van kredietaanvragen zijn verder aangescherpt. Ook hebben we onze IT-systemen verder gemoderniseerd om de kredietportefeuille beter te kunnen monitoren. Kwaliteit zekerheden De belangrijkste vorm van zekerheidsstelling voor uitgezette kredieten zijn hypotheken op onroerende goederen. Daarnaast worden aanvullende zekerheden bedongen, zoals borgstellingen, cessie van vorderingen en fiduciaire eigendomsoverdracht van roerende goederen. Door de koopkrachtdaling en het relatief hoge aantal ontslagen en de verborgen werkloosheid, zijn de risico`s rond zekerheidsstelling groter geworden. In het verslagjaar zijn onroerende goederen daarom conservatief gewaardeerd. Ondernemersdesk In 2015 hebben wij een speciale ondernemersdesk voor het midden- en kleinbedrijf (mkb) geopend. Ondernemers kunnen bij dit centrale aanspreekpunt terecht met vragen over onze producten, zoals zakelijke rekeningen, internetbankieren, de zakelijke creditcard en het POS-apparaat. Vooruitzichten Corporate Banking Wij verwachten dat de economie zich in 2016 negatief blijft ontwikkelen. De verwachting is dat mede hierdoor de kredietportefeuille nauwelijks zal groeien. Onze focus blijft ook in 2016 op het verbeteren van het beheer en de bewaking van onze kredietportefeuille. Daarnaast blijven we uitkijken naar solide projecten om te financieren. RETAIL BANKING De afdeling Retail Banking van DSB onderscheidt zich door de hoge kwaliteit van de dienstverlening. We blijven investeren in het verbeteren van onze service door onder andere trainingen voor een nog betere klantervaring. DSB Financieringen De persoonlijke leningen hebben goed bijgedragen aan de rentebaten van Retail Banking. In januari 2015 hebben we particuliere klanten een aantrekkelijke persoonlijke lening aangeboden met een maximale looptijd van 12 maanden tegen 9% rente. Het was één van de acties ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van DSB. Mede door de aantrekkelijke rente hebben veel klanten van het aanbod gebruik gemaakt. De 7*7*7 persoonlijke lening liep minder goed dan voorgaande jaren, doordat de Surinaamse economie zich minder goed ontwikkelde. Van de 6200 aanvragen werd de helft goedgekeurd. Ook dit jaar hadden we de persoonlijke lening voor schoolbenodigdheden als speciale actie. We boden de lening aan met een looptijd van één jaar tegen 9% rente. De doorlooptijd van onze huurkoopfinanciering is verbeterd met de implementatie van ons nieuwe programma. Wij hebben met diverse bedrijven overeenkomsten om hun klanten financiering te bieden. In 2016 zullen wij hieraan verder invulling geven. De portefeuille studentenkredieten heeft nog geen bevredigende omzet vertoond. De portefeuille consumentenleningen is licht gegroeid. Dienstverlening Ook in 2015 bezochten onze medewerkers bedrijven om presentaties te geven over de producten en diensten van DSB. Zij voerden ter plekke intakegesprekken met werknemers die een rekening wilden openen. Om aan de regels te voldoen, ontmoeten wij klanten altijd persoonlijk en worden zij gescreend voordat een rekening voor hen wordt geopend. Een aantal medewerkers van Retail Banking heeft trainingen gevolgd om zakelijke klanten beter van dienst te kunnen zijn. Onder hen zijn ook medewerkers die andere talen spreken, zoals Chinees. Om het betalingsverkeer voor klanten betaalbaar te houden, brengen wij geen kosten meer in rekening voor sealbags. Ook hebben we de borg voor POS-machines afgeschaft. We hebben al onze safeloketten vernieuwd. Ons hoofdkantoor beschikt nu over enkele duizenden loketten. ¹) Het risico dat een tegenpartij een financiële of andere contractuele verplichting niet nakomt met negatieve effecten op het vermogen en resultaat 28 DSB Jaarverslag 2015

31 Ondanks herhaalde oproepen zijn enkele klanten met oude safeloketten hun loket niet komen leeghalen. Wij hebben deze loketten volgens procedure in het bijzijn van een notaris ontruimd. De inhoud van de loketten hebben wij voor klanten bewaard. Onze SMS alert wordt door klanten hoog gewaardeerd. Klanten krijgen een SMS als er een transactie wordt gedaan met hun pinpas of creditcard. Zo kunnen zij hun transacties direct monitoren en DSB op de hoogte stellen als zij onbekende transacties zien. Deelname beurzen DSB heeft in maart 2015 opnieuw het Kinderboekenfestival in Paramaribo ondersteund in het kader van community development. DSB had twee stands: één voor de bovenbouw en één voor de onderbouw van het lager onderwijs. Het terugkerende thema van het Kinderboekenfestival is Groeien. Customer representatives legden kinderen op een toegankelijke en leuke manier uit hoe het bankwezen werkt. De stands werden goed bezocht door de leerlingen. Daarnaast was er een voorlees- en vertelmiddag. Daarin stonden twee boeken centraal die DSB heeft uitgegeven: Duku de geheimzinnige munt van mevrouw Indra Hu en Geld moet rollen, het verhaal van geld en De Surinaamsche Bank van mevrouw Cynthia Mc Leod. Op de Global Money Week beurs, georganiseerd door de Centrale Bank van Suriname, konden jongeren het speciale DSB-museum bezoeken. Customer representatives gaven er les over de geschiedenis van de bank en het geldwezen. Kinderspaarrekening Op 4 december 2015 hebben we onze kinderspaarrekening DUKU feestelijk geïntroduceerd op de St Elisabethschool II. In 2015 hebben we de DUKU-mascotte ontworpen. De DUKU-mascotte was er ook om samen met de leerlingen en een DJ de beroemde DUKU-dans te doen. De DUKU-spaarrekening is voor kinderen tot en met 12 jaar. Kinderen kunnen op zaterdag zelf hun spaargeld storten bij ons hoofdkantoor en de kantoren in Nickerie en Kwatta. In aanloop naar de introductie van de DUKU-spaarrekening heeft DSB een gelijknamig kinderboek uitgegeven en een kinderstraattheater genaamd DUKU georganiseerd. Kantoren Ma Retraite en Ma Retraite Mall Op 27 juli 2015 is het nieuwe kantoor in de Ma Retraite Mall geopend. Hier kunnen klanten terecht voor al hun bankzaken (behalve safeloketten). Het nieuwe kantoor is van maandag tot en met vrijdag open van 7.30 uur tot uur. Met die ruime openingstijden spelen we in op de wensen van onze klanten. Het oude kantoor Ma Retraite is op 27 juli 2015 gesloten en er wordt gestart met de bouw van een nieuw en modern kantoor dat aan de huidige eisen voldoet. Wij willen de openingstijden van al onze kantoren op termijn gelijktrekken. Afdeling Effecten Onze afdeling Effecten is de trekker geweest van ons optreden als arrangeur en administrateur voor de tweede uitgifte van de Staatsolie obligaties. Er werd voor USD 99,1 miljoen ingeschreven. Daarmee werd de beoogde USD 55 miljoen ruimschoots overschreden. Call Center Ons Call Center is ingericht volgens internationale normen. Op dit moment zijn we ons Call Center verder aan het professionaliseren, zodat de dienstverlening voldoet aan de internationale standaarden. Efficiency en Trainingen Om de dienstverlening te optimaliseren werden in 2015 brainstormsessies gehouden met de afdeling Corporate Banking en werden trainingen gegeven. Daarnaast worden de aanvraagformulieren en doorlooptijden van de producten en diensten van Retail Banking continu geëvalueerd. Vooruitzichten Retail Banking Door de economische ontwikkelingen verwachten wij een minimale groei van onze kredietportefeuille in TREASURY De afdeling Treasury is verantwoordelijk voor de uitvoering van de Asset & Liability Policy van de bank. In het kader van Asset & Liability Management beheert en bewaakt de afdeling Treasury de liquiditeiten van de bank, de nostro- en swing-rekeningen, het cash management en het rentebeleid van de bank. De vreemde valuta buffer wordt uitgezet in onder meer buitenlandse obligaties en termijndeposito s, in lijn met de bepalingen in de buffer investment policy. DSB Jaarverslag

32 De afdeling Treasury draagt bij aan de rentebaten en vanwege de aan- en verkoop en conversie van vreemde valuta aan commissie-inkomsten. Daarnaast houdt de afdeling zich bezig met productontwikkeling en richt zich daarbij vooral op nieuwe en aangepaste rentedragende producten. Vreemde valutahandel De discrepantie tussen de officiële wisselkoersnoteringen en de vrije marktkoersen werd in de tweede helft van 2015 steeds groter. Daardoor werd het voor DSB steeds moeilijker om vreemde valuta aankopen te doen. De Centrale Bank van Suriname heeft ook in 2015 geïntervenieerd op de valutamarkt, zij het in mindere mate dan in De Centrale Bank van Suriname ging op 18 november 2015 over tot devaluatie van de Surinaamse dollar. De officiële CBvS-notering voor verkoop van de US Dollar is vanaf die dag opgetrokken van SRD 3,35 naar SRD 4,04. Voor de EUR geldt een soortgelijke aanpassing, maar dan op basis van de internationale verhouding tussen de EUR en de USD. Bijzonder aan deze devaluatie was de introductie van een marge van 5% boven en onder de CBvS-notering waarop alle marktpartijen mogen handelen. Mede door de marge tussen aan- en verkopen op de EUR en de EUR / USD-transacties hebben wij toch een goed foreign exchange resultaat behaald. Om de evenwichtkoers van de economie vast te stellen en vervolgens tot het stabiliseren daarvan heeft de Centrale Bank van Suriname op 5 februari valutaveilingen aangekondigd. De eerste valutaveiling heeft op 22 maart plaatsgevonden waarbij de koers is opgetrokken naar SRD 5,16. Termijndeposito s en obligaties De lage EUR- en USD-rentes in het buitenland hebben hun weerslag gehad op het rendement van onze internationale beleggingsportefeuille. Beleggingen in zogenoemde termijndeposito s in EUR leverden nauwelijks nog rendement op. We hebben dan ook op vervaldata van de termijndeposito s naar alternatieve beleggingen gezocht. Het resultaat van de beleggingsportefeuille in USD was beter dan dat van de EUR-portefeuille. In de laatste twee maanden van 2015 stegen de rentes van de buitenlandse USD-termijndeposito s licht. In verband met de introductie van SNEPS hebben wij in augustus 2015 schatkistpapier afgekocht bij de Centrale Bank van Suriname. Het lokaal interbancair verkeer in SRD wordt daarbij volledig geautomatiseerd. Dit systeem wordt in fasen geïntroduceerd. Wij hebben alleen nog schatkistpapier in onze boeken door de swaps die wij in USD en EUR hebben gedaan met de Centrale Bank van Suriname. De verkregen SRD-fondsen zijn belegd in schatkistpapier. Het rendement op de obligatieportefeuille droeg bij aan het nettoresultaat van DSB. Wij merken de invloed van de internationale ontwikkelingen op het gebied van rentestanden. Het vinden van nieuwe beleggingen met een aantrekkelijk rendement en laag risico blijft een uitdaging. Door marktontwikkelingen en groei van onze kredietverlening hebben we besloten de creditrentes van onder meer termijndeposito s te verhogen. Dat leidt tot een stijging van de rentekosten. In het vierde kwartaal van 2015 ontkwamen wij er niet aan ook de debetrentes op te trekken. Liquiditeitsmanagement Het beleid voor de beheersing van de liquiditeit wordt door de directie vastgesteld. Op maandelijkse basis bespreekt de Asset & Liabilitee Committee de ontwikkelingen in rentabiliteit, liquiditeit en solvabiliteit. Besluitvorming door de Asset & Liabilitee Committee is richtinggevend voor de commerciële activiteiten van de bank die hierop van invloed zijn. De afdeling Treasury bewaakt de ontwikkeling van de liquiditeit op dagelijkse basis en heeft binnen haar mandaat de bevoegdheid om geldmarkttransacties uit te voeren om de liquiditeit op het vereiste niveau te houden. De liquiditeitspositie van de bank eind 2015 volgens de rapportage aan de Centrale Bank van Suriname kan als volgt worden gekwantificeerd. 30 DSB Jaarverslag 2015

33 Liquiditeitspositie (in mln.) Omschrijving SRD USD EUR Aanwezige Liquiditeit Vereiste liquiditeit Netto liquiditeitspositie Samenstelling van de aangetrokken middelen per 31 december 2015 Termijndeposito s 27,7% (2014: 22,6%) Girorekeningen 37,8% (2014: 41,1%) Spaarrekeningen 34,5% (2014: 36,3%) Samenstelling kredietportefeuille in SRD en vreemde valuta per 31 december 2015 VV 48% (2014: 50%) SRD 52% (2014: 50%) Richtlijnen Centrale Bank van Suriname In 2015 heeft de Centrale Bank van Suriname nieuwe richtlijnen uitgevaardigd die onder andere van invloed zijn op de wijze van uitoefening van de ALM-functie van de afdeling Treasury. De voor de Treasury relevante richtlijnen gaan over het liquiditeitsrisico, de open currency positie en het renterisicomanagement. De implementatie van deze richtlijnen heeft geleid tot verdere verdieping van het ALM-beleid. SURITRUST De Surinaamse Trust Maatschappij N.V. (Suritrust) heeft zich gespecialiseerd in vermogensbeheer voor vermogende particuliere en institutionele beleggers. Ook beheert Suritrust fondsen, zoals het Micro Kredieten Programma (MKP) en het nationale woningbouwprogramma en is verantwoordelijk voor het beheer en de verkoop van verzekeringen en het deponeren van merken. De aan Suritrust in beheer gegeven middelen worden veelal in hypotheken uitgezet. De concurrentie is toegenomen, zowel als het gaat om het aantrekken van SRD-middelen als op de markt voor uitzettingen. Er was wel interesse voor het plaatsen van beleggingen in USD en EUR, maar ook in 2015 waren er heel weinig aanvragen voor hypotheken (dus uitzettingen) in deze valuta. Beleggers waren terughoudend met beleggingen voor de lange termijn. Op de hypotheekmarkt zagen wij in het laatste kwartaal van 2015 dat klanten met een hypotheek in EUR of USD keken naar de mogelijkheid om die om te zetten in SRD. DSB Jaarverslag

34 Drop Off Systeem Met de introductie van het Drop Off Systeem kunnen klanten de documenten voor een hypotheekaanvraag in een speciale Drop Off Box afgeven bij elk DSB-kantoor. Door de verruiming van onze openingstijden kunnen zij op een aantal kantoren van 7.30 uur tot uur terecht. Daarmee hebben wij onze dienstverlening verder verbeterd. 7% woningbouwfinanciering Er is een constante stroom hypotheekaanvragen voor woningbouwfinanciering uit de kasreservemiddelen van de Centrale Bank van Suriname. Klanten maakten in 2015 in ruime mate gebruik van de verruiming van de maximale financiering die de Centrale Bank van Suriname in 2014 heeft doorgevoerd. Woningbouw Overheid In 2015 is het landelijk woningbouwprogramma voor geregistreerde woningzoekenden voortgezet. Voor het aantal te verwerken hypotheek-aanvragen zijn wij afhankelijk van de toewijzingen die bij ons binnenkomen. Het tempo waarin toewijzingen binnenkwamen, is drastisch afgenomen. Daardoor hebben wij minder aanvragen kunnen verwerken en uitzetten. Verzekeringen Suritrust voert sinds 2014 als dochteronderneming van DSB het agentschap van alle verzekeringsmaatschappijen namens de bank. Zij is verantwoordelijk voor de verkoop en het beheer van de verzekeringsproducten. In 2015 zijn we begonnen met het aanpassen van de structuur van de afdeling die belast is met de verkoop en afhandeling van verzekeringen. Daarnaast worden bestaande interne processen geëvalueerd en bijgesteld. In 2016 ligt de focus op uitbreiding van het takenpakket en het optimaliseren van de dienstverlening. Tot 2015 verkocht DSB alleen verzekeringen via het hoofdkantoor. In 2015 zijn wij begonnen met de verkoop van verzekeringen via de kantoren Nieuwe Haven en Moengo. In 2016 kunnen klanten op alle DSB-kantoren verzekeringen afsluiten. Merkinschrijvingen Doordat werkzaamheden nauwkeuriger werden uitgevoerd is de verdiencapaciteit van het onderdeel merkinschrijvingen in 2015 verder toegenomen. Low Middle Income Shelter Program Het Low Middle Income Shelter Program (LMISP) helpt gezinnen met een bruto maandinkomen tussen SRD en SRD bij de financiering van een woning. De rente op deze hypotheken is 6%. Klanten kunnen de woningbouwfinanciering gebruiken voor het (af)bouwen van een nieuwe woning of voor het renoveren of uitbreiden van een bestaande woning. Zij kunnen maximaal SRD lenen. Kredietaanvragers moeten 5% van de financieringsbehoefte zelf inbrengen. Het overleg tussen Suritrust en de leiding van LMISP dat in 2014 plaatsvond, had positieve effecten. In 2015 is het aantal verstrekte financieringen sterk toegenomen tot 61 huishoudens (2014: 28) Het tweede Low Income Shelter Program (LISP-2) is in 2015 voortgezet. Dit programma ondersteunt de overheid bij haar streven de woon- en leefomstandigheden van voornamelijk lage inkomensgroepen te verbeteren. LISP 2 is een woningbouwsubsidieprogramma voor huishoudens met een maand-inkomen tussen SRD 675 en SRD 1.575; afhankelijk van het aantal gezinsleden. Zij kunnen de financiering gebruiken voor het (af)bouwen van een nieuwe woning of voor de renovatie of uitbreiding van een bestaande woning. Het maximale leenbedrag is SRD In 2015 hebben wij 518 huishoudens kunnen helpen in het kader van LISP-2. Het programma is in december 2015 beëindigd. Stichting Voorzieningsfonds voor Particuliere Werknemers in Suriname Door de introductie van de Wet Algemeen Pensioen (WAP) staat het fonds voor een aantal uitdagingen. Zo zijn enkele deelnemers uitgetreden die zich hebben aangesloten bij WAP. Het fonds is echter geschikt voor grote bedrijven die met flexibele krachten werken. Micro Kredieten Programma In 2015 is het Micro Kredieten Programma (MKP) onder leiding van het Ministerie van Financiën voortgezet. Suritrust beheert het MKP. De in 2014 uitgevoerde bewustwordingscampagne liep door in Dankzij de campagne hebben enkele potentiële Micro Financierings Instellingen (MFI s) zich gemeld. Een van deze instellingen is geschikt bevonden. In de eerste helft van 2016 gaan wij een relatie aan met deze nieuwe MFI. 32 DSB Jaarverslag 2015

35 Daarnaast lag de focus afgelopen jaar op verlenging van de contracten met bestaande MFI s. De financieringsvoorwaarden zijn op basis van de ervaringen verder aangepast. Suritrust heeft op 27 augustus 2014 met de Minister van Financiën een overeenkomst getekend om het beheer van het MKP met vier jaar te verlengen. PAYMENTS & SETTLEMENTS De afdeling Payments & Settlements is verantwoordelijk voor het lokale en internationale betalingsverkeer. Door technologische veranderingen vindt er ook op het gebied van betalingsverkeer een verschuiving plaats van handmatige naar elektronische aanlevering en verwerking van opdrachten. Die ontwikkeling heeft zijn weerslag op de inrichting van de organisatie. De afdeling Payments & Settlements is daarom samengesteld uit de volgende secties: International Transfers and Trade De sectie International Transfers and Trade, voorheen bekend als Buitenlands Betalingsverkeer, verwerkt alle overboekingen van en naar het buitenland en alle handelstransacties (LC s en incasso's). Het gebruik van letters of credit en incasso's als betaalinstrument is in 2015 verder gedaald ten opzichte van Ook de inkomende en uitgaande overschrijvingen zijn afgenomen ten opzichte van Afgelopen jaar hebben wij contacten gelegd met nieuwe correspondentbanken om zo het netwerk uit te breiden. E-Banking De sectie E-Banking verwerkt de debit- en creditcardaanvragen en monitoort de betalingen met deze kaarten. Het gebruik van debit- en creditcards neemt sterk toe in Suriname. We blijven het gebruik ervan stimuleren vanwege de veiligheid en het gemak. Het aantal betalingen met creditcards bleef het afgelopen jaar constant stijgen. Vooral het gebruik van classic cards nam toe. Domestic De introductie van het Surinaamse clearing house systeem SNEPS (Suriname Network Electronic Payment System) heeft grote invloed op de operationele aspecten van het binnenlands betalingsverkeer. Hierdoor verlopen SRD-betalingen tussen klanten van diverse banken nu geheel automatisch en realtime. Alle lokale banken zijn aangesloten op SNEPS en de Centrale Bank van Suriname treedt op als beheerder. In 2015 is de GBD-dienstverlening uitgebreid. Klanten kunnen deze opdrachten nu ook aanbieden in Nickerie. GBD is de Giro Betaal Dienst waarmee zakelijke klanten betalingsopdrachten digitaal kunnen aanleveren. In de overige districten is deze dienst nog niet beschikbaar. Het aantal aangeboden opdrachten steeg in % ten opzichte van Het aantal GBD-gebruikers groeide met 7% ten opzichte van DSB ASSURIA VASTGOED MAATSCHAPPIJ N.V. (DAVG) De Surinaamsche Bank N.V. en Assuria Verzekeringsmaatschappij N.V. werken binnen DAVG samen op het gebied van vastgoedontwikkeling. Afgelopen jaar hebben de aandeelhouders van DAVG besloten om een desinvesteringstraject in gang te zetten met als doel het aandeel onroerend goed in de totale activa van de twee moedermaatschappijen terug te brengen. De verkoop van de percelen van de al ontwikkelde projecten Noordpolderdam, Leiding 9A en Sumatraweg verloopt voorspoedig. N.V. Panaso is een dochteronderneming van DAVG. In de vennootschap is het onroerend goed van het prestigieuze project Concordia in Acaribo ingebracht. Er zijn gesprekken gaande met investeerders om dit woningbouwproject te ontwikkelen. Het is de bedoeling op termijn tweeduizend woningen te realiseren. Naar verwachting wordt in de tweede helft van 2016 een begin gemaakt met de ontbossing. RISK MANAGEMENT Beleid Continuïteit en financiële stabiliteit zijn een basisvereiste voor de bank om haar belangrijke rol te kunnen blijven vervullen voor de klanten, de aandeelhouders, de medewerkers en de samenleving. De bank wil een veilige financiële haven voor haar klanten zijn: een professionele en betrouwbare bank, nu en in de toekomst. Het gematigde risicoprofiel van DSB en de nadruk op prudente risicobeheersing vormen het fundament onder wat de bank klanten te bieden heeft. Dat betekent dat de bank geen risico s neemt die niet kunnen worden overzien en geen activiteiten onderneemt die niet in het belang zijn van de bank en haar belanghebbenden. De medewerkers van de bank zetten dagelijks hun expertise in om risico s van klanten en de bank zo goed mogelijk te beheersen. DSB Jaarverslag

36 Het beleid van de bank is gericht op adequate risicobeheersing waarmee een bijdrage wordt geleverd aan de realisatie van de strategische doelstellingen van de bank. Risico s worden gesignaleerd, gemeten, bewaakt en indien nodig gereduceerd zodat de risico s die de bank loopt bij de bedrijfsvoering passen binnen de risk appetite die de bank heeft geformuleerd. De risicobeheersing vindt plaats door toepassing van een integraal raamwerk voor de beheersing van de bedrijfsprocessen, waaronder de beheersing van de risico s die uit deze bedrijfsprocessen voortvloeien. Hiertoe is de bank ingericht volgens het model van de zogenoemde three lines of defense en beschikt de bank over een aantal verbijzonderde commissies die aandacht besteden aan specifieke risico s. Het beleid voor de risicobeheersing is in detail uitgewerkt en vastgelegd in beleidsdocumenten en uitgewerkt in procedures en werkinstructies. Risk universe De bank heeft een risk universe bepaald met zeven risicocategorieën. Strategisch risico: De kans op verlies doordat de bank de strategische doelstellingen niet realiseert of een onsuccesvolle strategie hanteert. Hiertoe behoren risico s als gevolg van de bedrijfsomgeving waarin de bank opereert, politieke risico s en reputatierisico. Kredietrisico: De kans op verlies omdat een kredietnemer in gebreke blijft bij de nakoming van verplichtingen jegens de bank. Dit risico betreft onder meer de kredietwaardigheid van de tegenpartij, de waarde en uitwinbaarheid van zekerheden en het concentratierisico van grote kredieten door economische verbondenheid van kredietnemers of kredietnemers in dezelfde bedrijfstak. Marktrisico: De kans op verlies door een daling van de marktprijzen van activa of een stijging van de marktprijzen van verplichtingen. Hiertoe behoren renterisico, valutarisico en marktwaarderisico. De rentetypische looptijd van aangetrokken en uitgezette middelen van de bank moet vergelijkbaar zijn om een rentemismatch te voorkomen. Evenzo dient de open positie in vreemde valuta beperkt te blijven om de kans op koersverliezen te beperken. Operationeel risico: De kans op verlies doordat de operationele processen of beheersmaatregelen van de bank niet effectief zijn. Het betreft risico s van geautomatiseerde opslag en verwerking van gegevens, personele risico s, procesrisico s, productrisico s en het risico dat projecten niet slagen. Financieel risico: De kans op verlies vanwege onvoldoende rendement of een zwakke financiële positie. Tot deze categorie behoren risico s rond de rentabiliteit, de liquiditeit en de solvabiliteit. De verscherpte eisen van de Centrale Bank van Suriname voor de kasreserve verkrappen de liquiditeit van de bank. Groei van het bankbedrijf maakt uitbreiding van het kapitaal noodzakelijk. Juridisch risico: De kans op verlies doordat de bank niet voldoet aan algemene wet- en regelgeving of doordat contractuele bepalingen niet afdwingbaar of niet correct gedocumenteerd zijn. Compliancerisico: De kans op verlies omdat de bank niet voldoet aan toezichtwet- en regelgeving, fiscale vereisten of rapportageverplichtingen, of omdat de bank niet voldoet aan ethische normen of gedragsregels. De toename van de regeldruk vraagt veel aandacht van de bank onder andere voor het tegengaan van witwaspraktijken, het doorsluizen van criminele gelden en fraude en cybercrime door derden. Risk appetite De bank is zich bewust van het hogere risico van de economische omstandigheden in Suriname, die gevolgen hebben voor de bank en haar klanten. De onzekerheden in dit verband kunnen niet door de bank worden weggenomen. De directie van de bank staat in nauw contact met de overheid en de Centrale Bank van Suriname om de ontwikkelingen te volgen en, indien mogelijk, de situatie te helpen verbeteren. Een goede reputatie is van groot belang voor de bank. De risicobereidheid van de bank voor het strategische risico is laag. De bank is de grootste en oudste verstrekker van bedrijfsleningen in Suriname, is zeer goed geïnformeerd over de economische omstandigheden in de verschillende branches, en heeft een sterk zakelijke netwerk. De bank bewaakt de risico's op het niveau van de tegenpartijen, indien van toepassing op basis van het onderpand, en houdt ook toezicht op de concentratie van risico's vanuit verschillende invalshoeken. De bank voorkomt ongedekte leningen en streeft ernaar om een overwaarde aan zekerheden te verkrijgen. De kredietverlening aan particulieren vindt voornamelijk plaats op basis van de financiële positie en het inkomen. De risicobereidheid van de bank voor het krediet-risico in de zakelijke kredietverlening is gemiddeld tot hoog, in de particuliere sfeer laag tot gemiddeld. De bank wordt geconfronteerd met marktrisico's die voortvloeien uit valutaposities en renterisico's. De bank heeft een relatief kleine investeringsportefeuille in vastrentende effecten. De bank heeft geen handelsactiviteiten. De marktrisico's als gevolg van de economische en politieke onzekerheden kunnen hoog zijn. De risicobereidheid van de bank voor marktrisico is laag. 34 DSB Jaarverslag 2015

37 De activiteiten van de bank leiden tot operationele risico's. De bank streeft ernaar om deze operationele risico's optimaal te beheersen. Als de grootste bank van Suriname is de bank van mening dat haar bedrijfsactiviteiten niet of nauwelijks mogen worden verstoord door problemen van operationele aard. De bank bewaakt en ontwikkelt de kwaliteit van haar producten en presenteert zich als een dynamische lerende organisatie, een leider in de bancaire markt. De risicobereidheid van de bank voor het operationele risico is laag tot gemiddeld. De continuïteit van de bank kan alleen worden gegarandeerd als de bank een goed rendement realiseert op het eigen vermogen. Dit maakt een adequaat dividend voor de aandeelhouders mogelijk en de nodige toevoegingen aan het eigen vermogen om risicobuffers op te bouwen. Het resultaat kan een zekere mate van volatiliteit hebben. Bovendien moet de bank te allen tijde in staat zijn om aan de betalingsverplichtingen op korte termijn te voldoen om het vertrouwen van klanten en zakenrelaties niet te schaden. De bank moet altijd ruimschoots voldoen aan de door de wetgever of de toezichthouder gestelde eisen. De risicobereidheid van de bank voor de winstgevendheid is gemiddeld, voor het liquiditeitsrisico en het solvabiliteitsrisico laag. De bank wordt geconfronteerd met juridische risico's als onderneming die moeten voldoen aan algemene wet- en regelgeving. Bovendien is de bank betrokken bij een groot aantal wettelijke verplichtingen die voortvloeien uit de bedrijfsactiviteiten, zoals algemene voorwaarden, kredietovereenkomsten, contracten over onderpand, etc. De risicobereidheid van de bank voor de wet- en regelgevingsrisico s en contractrisico's is laag. Compliancerisico's vloeien voort uit de vereisten waaraan de bank moet voldoen ingevolgde toezichtweten regelgeving, fiscale voorschriften, financiële verslaggeving en de specifieke eisen voor banken met betrekking tot integriteit. De bank streeft ernaar om aan al deze vereisten te voldoen. De bank is zich bewust van haar verantwoordelijkheid als onderneming om juiste en volledige fiscale aangiften in te dienen, en ook om te voorkomen dat de bank wordt misbruikt voor of betrokken raakt bij belastingontduiking door klanten. De risicobereidheid van de bank voor deze aspecten van compliancerisico is laag. Raamwerk voor de risicobeheersing Three lines of defense De business lines en ondersteunende afdelingen zijn, als eerste lijn, eigenaar van de risico s en beheersen deze onder meer door het stellen van limieten, het toepassen van functiescheidingen en het uitvoeren van controles. Zij zijn ook verantwoordelijk voor het doorvoeren van verbeteringen wanneer sprake is van zwakten in de processen en de beheersingsmaatregelen. De Directie en de Department Managers van de business lines en de ondersteunende afdelingen zijn verantwoordelijk voor het onderhouden van effectieve interne beheersingsmaatregelen en voor het uitvoeren van risico- en controleprocedures op dagelijkse basis. De Directie en de Department Managers van de business lines en de ondersteunende afdelingen identificeren, beoordelen, beheren en beperken de risico s, geven leiding aan de ontwikkeling en invoering van intern beleid en procedures en waarborgen dat de werkzaamheden conform de doelstellingen en instructies worden uitgevoerd. Zij functioneren als eerste verdedigingslinie omdat beheersingsmaatregelen zijn ingebed in procedures en systemen waarvoor zij primair verantwoordelijk zijn. De functies in de tweede lijn helpen bij de ontwikkeling van en toezicht op de maatregelen in de eerste lijn. De bank heeft deze functies ingeregeld om zeker te stellen dat de beheersingsmaatregelen in de eerste lijn goed zijn ontworpen, bestaan en daadwerkelijk functioneren. Accounting & Reporting bewaakt de financiële risico s, analyseert de financiële ontwikkelingen en is verantwoordelijk voor de financiële verslaggeving. Risk Management faciliteert en bewaakt de uitvoering van effectief risicomanagement door de eerste lijn en adviseert risico-eigenaren over het identificeren, meten en beheersen van risico s en het voorzien in adequate risico-informatie. Legal Affairs & Compliance: faciliteert en bewaakt de naleving van wet- en regelgeving en de beheersing van juridische risico s door de eerste lijn en adviseert de risico-eigenaren over beleid en procedures. Internal Audit, als functie in de derde lijn, voorziet de Raad van Commissarissen, de Directie en de Department Managers van assurance over het effectief functioneren van de interne beheersing. Internal Audit geeft zekerheid over de effectiviteit van de ondernemingsbesturing, de risicobeheersing en de interne controle, waaronder begrepen de mate waarin de eerste en tweede lijn voorzien in de doelstellingen van interne- en risicobeheersing. DSB Jaarverslag

38 De bank heeft de volgende commissies ingesteld die aandacht besteden aan specifieke risico s. De Krediet Commissie heeft de bevoegdheid om kredietaanvragen vanaf een bepaalde omvang te beoordelen en zo mogelijk goed te keuren. De Asset & Liability Committee (ALCO) richt zich op het balansbeheer en de beheersing van rente-, valuta-, liquiditeits- en solvabiliteitsrisico. Het Internal Risk Committee (IRC) heeft primair als doel om de directie te assisteren bij het opzetten en handhaven van adequate risicobeheersing binnen de bank. De Raad van Commissarissen heeft een Risk Committee ingesteld om de Raad te ondersteunen en besluitvorming van de Raad voor te bereiden betreffende het toezicht op de risicobeheersing door de bank. De Risk Committee telt drie leden uit de Raad. LEGAL AFFAIRS & COMPLIANCE De afdeling Legal Affairs & Compliance is verantwoordelijk voor de aandachtsgebieden Legal Affairs (juridische zaken) en Compliance. Legal Affairs Legal Affairs houdt zich onder andere bezig met het adviseren van de bank over uiteenlopende juridische vraagstukken. Ter illustratie enkele activiteiten van Legal Affairs: Het opstellen van nieuwe overeenkomsten en het doornemen, aanpassen en waar nodig verbeteren van bestaande overeenkomsten. Het adviseren en ondersteunen van de afdeling Human Resource Management met betrekking tot arbeidsrechtelijke vraagstukken. Het (mede) beoordelen en accorderen van kredietbrieven en de daarbij behorende zekerheidsdocumenten. Het beleid voorbereiden met betrekking tot (krediet)klanten die in gebreke zijn. Daaronder valt ook het instrueren en begeleiden van de advocaat van de bank, het namens de bank voeren van schikkingsonderhandelingen, het in voorkomende gevallen opstellen van afbetalingsregelingen en nadere overeenkomsten. Alle overige bancaire zaken waarbij juridische begeleiding nodig is. Begeleiding Legal Affairs begeleidt afdelingen van de bank bij interne en externe juridische vraagstukken en procedures. Zij doet dat conform de wetgeving en houdt daarbij rekening met de interne richtlijnen en instructies van de bank. Vertegenwoordiging Legal Affairs treedt op als procesgemachtigde voor de bank in civiele procedures. Dat doet zij vooral bij comparities van partijen en inlichtingen comparities. Ook verstrekt zij aanvullende informatie aan de gerechtelijke instanties om een voor de bank zo goed mogelijk resultaat te behalen. Zij onderhoudt namens de bank contacten met derden, in het bijzonder met contractpartijen van de bank en/of hun gemachtigden. Advisering Legal Affairs geeft mondeling en schriftelijk juridisch advies aan de directie en afdelingen van de bank en haar dochterondernemingen. Zij doet dat conform de wetgeving en houdt daarbij rekening met interne richtlijnen en instructies van de bank. Op die manier wordt nagestreefd dat documenten, overeenkomsten en acties van de bank of haar dochterondernemingen aan de wet- en regelgeving voldoen. Compliance De belangrijkste taak van Compliance is het begeleiden van de invoering van nieuwe regelgeving (zowel wetgeving als richtlijnen van de Centrale Bank van Suriname) en het monitoren van nieuwe en bestaande regelgeving. Compliance maakt daarvoor beleidsvoorstellen die in veel gevallen reden zijn om procedures en werkinstructies aan te passen. Ook ziet Compliance erop toe dat DSB zich houdt aan de regels om witwaspraktijken (anti money laundering - AML) en de financiering van terrorisme (anti-terrorist financing - CTF) te voorkomen. Hierbij worden wij softwarematig ondersteund door ons AML-monitoringssysteem Financial Crime Risk Management (FCRM). In het verslagjaar werden dertien door de Centrale Bank van Suriname (CBvS) uitgevaardigde richtlijnen voor de algemene banken van kracht. Het betreft zowel nieuwe richtlijnen als aanpassingen van bestaande 36 DSB Jaarverslag 2015

39 richtlijnen. Bij de implementatie van die richtlijnen zijn de risicogebieden voor de bank benoemd en regels opgesteld voor het managen van die risico s. Daarnaast heeft de CBvS een corporate governance code voor banken gepresenteerd. Daarin zijn de principes van deugdelijk ondernemingsbestuur en best practices opgenomen INTERNAL AUDIT De afdeling Internal Audit (IAD) ondersteunt het management en de Auditcommissie. Zij toetst opzet, bestaan en werking van de interne beheersingsmaatregelen. De audits zijn bedoeld om onafhankelijk vast te kunnen stellen of de interne risicobeheer- en controlesystemen goed werken. De IAD rapporteert tegelijkertijd aan de Auditcommissie en de CEO (tweevoudige rapportagelijn). Dit versterkt de onafhankelijke positie van de afdeling en benadrukt haar rol als third line of defense. In 2015 is de Internal Audit Charter aangepast, onder andere conform CBvS Richtlijn # 8: Interne Audit afdeling bij kredietinstellingen. De Raad van Commissarissen heeft de Internal Audit Charter vastgesteld. Het auditteam is afgelopen jaar uitgebreid met een internal auditor en bestaat nu uit zeven medewerkers. Ook zijn de Risk Based Integrated Audits uit het Internal Audit Jaarplan 2015 uitgevoerd om aanvullende zekerheid te geven aan het management en de Auditcommissie over de interne beheersingsmaatregelen. Hierbij is de samenwerking met de tweede verdedigingslinie (Risk Management en Legal Affairs & Compliance) verder geïntensiveerd. In het verleden voerde de afdeling operational audits uit, waarbij de focus vooral lag op de beoordeling van interne beheersingsvraagstukken binnen de processen. Nu zijn dat integrated audits, waarbij een belangrijke rol is weggelegd voor de IT-Audit. De IT-Auditor beoordeelt de effectiviteit van generieke IT-controls en geprogrammeerde controls in de banksystemen. Bij het uitvoeren van de IT-Audits wordt het gerenommeerde IT best practices framework COBIT (Control Objectives for Information and related Technology) van Isaca gebruikt. Ook in 2015 heeft de IAD de externe accountant ondersteund bij de halfjaar-, interim- en slotcontrole. De IAD was eveneens actief op IT-Quality Assurance gebied. De rol van de IAD daarbij was het verschaffen van assurance over een succesvol verloop van datamigraties binnen IT-dataconversietrajecten. INFORMATION & COMMUNICATION TECHNOLOGY Bij de afdeling Information & Communication Technology (ICT) staat de DSB-slogan In mijn tijd, op mijn manier bankieren met mijn bank' centraal. ICT richt zich daarnaast op het verhogen van de effectiviteit en efficiëntie van het bankbedrijf. Door technologische ontwikkelingen geven klanten steeds vaker de voorkeur aan digitale oplossingen. De snelle ontwikkelingen op het gebied van mobiel bankieren en social media bieden DSB de kans in te spelen op de veranderende behoefte van klanten. Bij ICT zijn de bedrijfsprocessen verbeterd met het doel het beheer te versterken en kosten te besparen. Daarnaast moet aanpassing van de processen mogelijkheden scheppen sneller technologische diensten aan te bieden. Op die manier kan innovatie waarde toevoegen door bij te dragen aan de flexibiliteit en kwaliteit van de producten. Door globalisering en het toenemende gebruik van technologie neemt het gevaar van cybercrime toe. DSB neemt maatregelen tegen cybercrime en dringt risico s terug met de invoering van het eerder gepresenteerde three lines of defence model. Tegelijkertijd implementeert DSB de code voor IT-governance en certificering ISO Jaarlijks wordt een external audit uitgevoerd op de ICT-afdeling. ACCOUNTING & REPORTING Ook in 2015 is veel aandacht besteed aan het voorzien in meer gedetailleerde informatie, maar ook aan een hogere informatiekwaliteit. Informatie moet daarnaast op de meest efficiënte en effectieve manier worden geleverd aan de business om de besluitvorming te ondersteunen. De transformatie van de afdeling tot business partner van de overige afdelingen binnen DSB begint steeds meer vorm te krijgen. Accounting & Reporting stelt niet alleen rapporten samen, maar werkt ook aan uitgebreidere analyses die de basis vormen voor verdere bedrijfsontwikkelingen. In 2015 is aan de afdeling één medewerker toegevoegd. In 2015 is ook aandacht besteed aan het afronden van het ingezette traject om de winst-en-verliesrekening per branch inzichtelijk te maken met name voor wat betreft de doorbelastingsgrondslagen. Deze managementinformatie is van maand tot maand reeds intern beschikbaar. DSB Jaarverslag

40 In aanloop naar het rapporteren volgens International Financial Reporting Standards (IFRS) heeft de afdeling diverse exercities uitgevoerd. Zo is ook de vergelijkende balans van de voorafgaande periode bijna geheel volgens IFRS opgemaakt. Daardoor wordt duidelijk wat de impact is van de overgang van rapporteren volgens IFRS. GENERAL AFFAIRS General Affairs heeft als een van haar verantwoordelijkheden het onderhouden en uitbreiden van de faciliteiten van de bank. Op 27 juli 2015 is het nieuwe kantoor in de Ma Retraite Mall feestelijk geopend. Onze klanten kunnen daar in een moderne omgeving hun bankzaken doen. Met het oog op de bouw van een nieuw kantoor aan de Coronastraat is het veertig jaar oude pand gesloopt en worden de bouwtekeningen van het nieuwe pand voltooid. DSB heeft oog voor het milieu; het nieuwe gebouw voldoet aan de reeds ingezette trend en wordt energiezuinig opgezet. In de kantoren is er dan ook genoeg daglicht en zijn de daken voorzien van warmte-isolatie en soms van warmtereflecterende folie. Ook bij de gevels zijn maatregelen genomen om energie te besparen, zoals spouwmuren en/of zonwerende overstekken. Daardoor wordt het binnen het kantoor minder warm. Daarnaast is warmtewerend glas gebruikt, zijn energiezuinige airco s geïnstalleerd en zijn panden vanaf 2012 voorzien van ledverlichting. In 2015 is een onderzoek gestart om traditionele verlichting te vervangen door ledverlichting bij de overige kantoren. Om de operationele risico s te minimaliseren zijn alle DSB-panden onderworpen aan een risicoanalyse. Daarbij is vooral brandveiligheid en inbraakpreventie onderzocht. We hebben extra maatregelen genomen waar nodig. In dat kader zijn we begonnen met de implementatie van het bedrijfshulpverleningsplan (BHV). Sessies zijn gehouden met het gehele personeel om het bewustzijn te vergroten en inmiddels is de BHV-organisatie gestructureerd. CONTRACT HANDLING De afdeling Contract Handling is verantwoordelijk voor de administratieve en financiële verwerking en controle van vrijwel alle producten die via de afdelingen Corporate Banking en Retail Banking worden verstrekt. Denk daarbij onder meer aan het afhandelen van correspondentie tussen DSB en haar klanten, zoals brieven voor notarissen, ambassades, banken, en krediet- en garantiebrieven. De afdeling stelt ook de middelen beschikbaar voor goedgekeurde leningen en controleert de documenten bij een kredietaanvraag. Elektronisch archiveren Vanaf 2016 gaat DSB klantgegevens elektronisch archiveren. Om de tijdigheid en volledigheid van klantgegevens te garanderen, is in 2015 een begin gemaakt met het opschonen van het klantenbestand. Controlewerkzaamheden De afdeling controleert vooral werkzaamheden die door de afdelingen Retail Banking en Corporate Banking worden uitgevoerd. Daaronder valt onder andere het totale kredietproces. Dat bestaat uit het controleren van verstrekte persoonlijke leningen, het opmaken van de kredietbrief, het invoeren van het goedgekeurde krediet, en het controleren van de invoer van het verstrekte krediet en de ter beschikking gestelde geldmiddelen. De afdeling controleert daarnaast het ATM- en kasverkeer, handelt correctieposten van ATM en POS af, en controleert diverse grootboekrekeningen. MARKETING Ontwikkelingen DSB DSB positioneert zich als de beste financiële dienstverlener in Suriname. Die belofte willen we blijven waarmaken voor zowel onze particuliere als onze zakelijke klanten. Dankzij gedegen kennis van de markt en professionele medewerkers kan DSB zich inleven in de behoeften van klanten. We stellen gemak en een positieve klantbeleving centraal bij alles wat we doen; van het ontwikkelen van nieuwe producten en diensten tot het plaatsen van ATM s op nieuwe locaties. De afdeling Marketing ondersteunt de lines of business bij het handhaven of terugwinnen van onze leidende positie van elk product en elke dienst. Dat doen we door nieuwe producten te ontwikkelen, bestaande producten en diensten te verbeteren, de efficiëntie te verhogen en de service aan klanten te verbeteren. Daarnaast brengt de afdeling producten en diensten op verschillende manieren naar de markt en adviseert over de prijsstelling ervan. Evaluatie van onze marktpositie vindt periodiek plaats. Ook is Marketing verantwoordelijk voor de uitstraling van de kantoren en andere distributiekanalen. 38 DSB Jaarverslag 2015

41 Jubileumjaar Op 19 januari 2015 vierde DSB haar 150ste verjaardag. Het jubileumjaar begon die dag officieel met een receptie in de tuin van het hoofdkantoor. Daar werd in het speciaal daarvoor ingerichte museum teruggeblikt op het rijke verleden van de bank: DSB werd in 1865 opgericht door deurwaarder Simon Abendanon. Ook presenteerde DSB de documentaire Verbonden, Zichtbaar en Betrokken en het gelijknamige jubileumboek. Daarnaast verkocht DSB een jubileumplaatje van 10 gram goud. Op de speciale jubileumkalender stonden elke maand activiteiten in het teken van het 150-jarig bestaan. Een greep uit de activiteiten: Op het Kinderboekenfestival was aandacht voor twee boeken die DSB heeft uitgegeven: Duku, de geheimzinnige munt en Geld moet rollen, het verhaal van geld en De Surinaamsche Bank. Tijdens de Global Money Week werd het levendig museum opnieuw opgezet en had DSB een stand waar jongeren konden deelnemen aan activiteiten. In april 2015 nam DSB deel aan de 51ste BVSS Fernandes Avond Vierdaagse. Zeventig enthousiaste DSB ers liepen samen met een brassband mee door de straten van Paramaribo. Op de eerste en de laatste wandeldag had DSB een verjari oso hotspot waar artiesten het publiek ontvingen. In september 2015 organiseerde DSB voor het eerst een kinderstraattheater in Suriname. De DSBmascotte DUKU stelde zich voor aan het jonge publiek. De drukbezochte musical werd in Paramaribo en Nickerie gehouden. Het kerstconcert, traditiegetrouw in de derde week van december, stond in het teken van de verjaardag van de bank. Surinaamse artiesten traden op voor de ruim bezoekers. DSB I Giving Back Onder de noemer DSB Giving Back werden DSB-medewerkers uitgenodigd om iets terug te doen voor de maatschappij. Het programma is geïntroduceerd in het kader van het 150-jarig bestaan van DSB en bestond uit drie projecten: DSB Geeft!, DSB Trakteert! en DSB Investeert! In 2015 werden kinderen van Stichting Blindencentrum en de Kennedyschool getrakteerd op een leuke en leerzame dag in de dierentuin. En senioren van Republiek, Wit Santi en Zanderij werden getrakteerd op een gezellige dag. Ook heeft een groep medewerkers een plantenkas ingericht bij een stichting die zorg verleent aan kinderen die seksueel misbruikt zijn. De medewerkers onderhouden die plantenkas nog steeds. Door in hun vrije tijd deel te nemen aan het project laten DSB-medewerkers zien dat zij betrokken zijn bij de samenleving. De bank steunde in 2015 opnieuw veel instellingen, organisaties en festivals als onderdeel van het corporate social responsibility beleid. HUMAN RESOURCES Ook in 2015 lag de focus van de afdeling Human Resouces op het verder verbeteren van onze dienstverlening aan klanten. Alleen met gemotiveerde, deskundige en klantgerichte medewerkers kunnen wij de beste bank voor Suriname zijn. Het Human Resources-beleid draagt bij aan onze missie en is gericht op duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Kerncijfers medewerkers Aantal medewerkers jaarultimo Verhouding man/vrouw 193/ /250 Opleidingskosten in SRD Ziekteverzuim 2,7% 3,6% Instroom Uitstroom 7 * 15 Uitzendkrachten * Pensioen (5), uitdiensttreding (2) Nieuwe DSB medewerkers We hebben in het verslagjaar 48 nieuwe medewerkers aangenomen en 25 uitzendkrachten aangetrokken. Zij helpen ons bij het waarmaken van onze ambities, zoals het verruimen van de openingstijden van meer kantoren. DSB Jaarverslag

42 De volgende medewerkers kwamen DSB in 2015 versterken: Retail Banking 1 Fauzia Mohaboe 01 januari Shannaz Sabiran 01 januari Andy Patterson 01 februari Rachel Beek 01 februari Surahja Pawiro 01 februari Fabienne Hunswijk 01 februari Xavira Pollack 01 april Sheila Ghiraw-Bijlhout 01 april Xiomara Pinas-Oosterwolde 01 juni Susan Ormskerk 08 juni Winnifred Simson 16 juni Melanie Kiban 01 juli Victor Comvalius 01 september Dayenne Zerp 01 september Cherishe Wortel 01 oktober Kavitadebie Rampersad 05 oktober Abigail Baumgart 01 december Chivian Gilliot 01 december Vinodj Barhoe 07 december Charissa Asmodikromo 07 december Kimberly Kasanpawiro 07 december Rashiva Ngadiman 07 december 2015 Payments & Settlements 23 Renuka Oedairamsingh 13 februari Raoel Friperson 16 april Gabriella Atmodikoro 16 juni Nathaly Soekhan 01 juli Lisa Towikromo 13 juli Urrel Prijor 01 september Charissa Anapi - Arnhem 01 oktober Ryan Gefferie 01 oktober Philomenia Van Bree 01 november 2015 Corporate Banking 32 Rakesh Jhinkoe-Rai 08 juni 2015 Suritrust N.V. 33 Kiran Chotkan 01 februari Melisa Sontowinggolo 16 november Mereldith Creton-Pieka 01 december 2015 Contract Handling 36 Randy Thompson 13 juli Gulaume Ristra-Payoute 13 juli Xavieira Rasidin 01 november 2015 ICT 39 Donovan Tokarijo 01 september Ashna Pabarni 01 november Avinashkoemar Jarbandhan 01 december 2015 Human Resources 42 Sharda Wajwakana 06 juli 2015 Directie 43 Hanna Lieuw-Hie - Gonesh 01 oktober 2015 General Affairs 44 Jean-Christophe Saint-Romain 16 oktober 2015 Internal Audit 45 Mohamed Soeltan 03 augustus 2015 Legal Affairs & Compliance 46 Anil Jadnanansing 01 februari 2015 Marketing 47 Emma Laan 12 januari DSB Jaarverslag 2015

43 Projectmanagement i.o. 48 Jinaraja Menke 09 november 2015 Jubilarissen We hebben in het verslagjaar 31 medewerkers met een bijzonder aantal dienstjaren bij DSB bedankt. AFDELING 12, Totaal jaar jaar jaar jaar jaar ACCOUNTING & REPORTING AUDIT 0 CONTRACT HANDLING CORPORATE BANKING 0 DIRECTIESECRETARIAAT 0 FINAN. RESTRUCTURING & RECOVERING 0 GENERAL AFFAIRS HUMAN RESOURCES 0 ICT LEGAL AFFAIRS & COMPLIANCE 0 MARKETING 1 1 NICKERIE PAYMENTS & SETTLEMENTS RETAIL BANKING RISK MANAGEMENT 0 SURITRUST TREASURY In 2015 vierden vier medewerkers hun 40-jarig jubileum. Wij willen hen nogmaals danken voor hun inzet: 01 maart 2015 Hendrik Sodiko Payments & Settlements 01 augustus 2015 Letitia Koenders Retail Banking 16 september 2015 Sandro Colli Retail Banking 16 oktober 2015 Charles Wongsodimedjo General Affairs Benoemingen In januari 2015 zijn benoemd: Drs. Sabrina Fitz James Sanngali als stafmedewerkster in de functie van Senior Service Management Officer op de afdeling Information & Communication Technology. Drs. Saskia Aliredjo als stafmedewerkster in de functie van Human Resources Officer op de afdeling Human Resources. Vanessa Sidoel Lee-Fat MPA als stafmedewerkster in de functie van Human Resources Officer op de afdeling Human Resources. In april 2015 is benoemd: Alida Gorre Blufpand BBA als stafmedewerkster in de functie van Treasury Officer op de afdeling Treasury. In juli 2015 is benoemd: Mala Joerawan-Kandhai BBA als stafmedewerkster in de functie van Section Head E-Banking op de afdeling Payments & Settlements. Wij feliciteren alle medewerkers die zijn benoemd in 2015 en wensen hen veel succes! Procuratie In het verslagjaar is aan één medewerker B-Procuratie toegekend en aan elf medewerkers de C-procuratie. De spreiding is nu als volgt: 20 medewerkers met een A-Procuratie 22 medewerkers met een B-Procuratie 48 medewerkers met een C-Procuratie Diversiteit Ons medewerkersbestand is zeer divers. Onze organisatie bestaat uit medewerkers van verschillende leeftijden, etniciteit en geslacht. Ook in de samenstelling van ons managementteam is die diversiteit terug te zien. DSB Jaarverslag

44 Wij geloven dat iedereen een kans verdient om mee te doen aan onze maatschappij en een bijdrage kan leveren in onze organisatie. Daarom bestaat minimaal 1% van ons werknemersbestand uit mensen met een beperking. Daaraan hebben we ons gecommitteerd. Vitaliteit & Gezondheid In het kader van vitaliteit en gezondheid heeft de bank beleid ontwikkeld om medewerkers proactief hun gezondheid te laten checken. Vooral nieuwe medewerkers en medewerkers die relatief vaak ziek zijn, hebben in 2015 zo n gezondheidscheck laten uitvoeren. Het gemiddelde ziekteverzuim is gedaald naar 2,7% (2014: 3,6%). Opleiding & Ontwikkeling Om de professionaliteit te verhogen en te verbeteren investeert de bank in haar medewerkers. Naast het volgen van interne en on-the-job trainingen, stelt de bank haar medewerkers ook in de gelegenheid om kennis en ervaring op te doen middels het volgen van externe trainingen en deelname aan lokale en internationale seminars en conferenties. Daarnaast worden medewerkers gestimuleerd te investeren in hun persoonlijke ontwikkeling en kunnen ze in aanmerking komen voor een studiefinanciering, indien het een opleiding betreft die de bank ook ten goede komt. In dit verslagjaar hebben verscheidene medewerkers een opleiding afgerond. Eén medewerker behaalde een Masterdiploma in International and Comparative Law Twaalf medewerkers rondden een HBO-opleiding af onder andere in Management, Economie en Recht, Bedrijfseconomie, Bedrijfskunde, Accountancy, ICT en Human Resources Twee medewerkers behaalden het certificaat Anti Money Laundering en twee de titel CIRM (Certified International Risk Manager) 107 medewerkers rondden de module Financiële Dienstverlening af en veertien medewerkers haalden diverse NIBE-diploma s Om de veiligheid in en om DSB-panden verder te verhogen hebben alle medewerkers trainingen gevolgd in Bedrijfshulpverlening. Bij ongewenste gebeurtenissen die de veiligheid en/of gezondheid van medewerkers, klanten en andere aanwezigen bedreigen, zoals brand en ongevallen, zal er hulp kunnen worden verleend door een speciaal getrainde groep van 48 medewerkers oftewel BHV'ers Onderwijsondersteuning Studenten van diverse scholen en opleidingen dienen verzoeken in om hun stage dan wel afstudeeropdrachten bij de bank te voltooien. Wij trachten zoveel als mogelijk te voorzien in deze behoefte. Wij hebben in het verslagjaar 7 studenten van het IMEAO een stageplek voor een maand geboden die onder begeleiding van medewerkers van de bank werkzaamheden hebben verricht. Eveneens hebben twee studenten van de Anton de Kom Universiteit (ADEK) en vier studenten van de FHR School of Business gedurende langere tijd stage gelopen bij ons. Verder hebben wij aan 59 kinderen een vakantiebaan geboden tijdens de grote vakantie en zij hebben onder begeleiding eenvoudige werkzaamheden verricht tegen een kleine vergoeding. Samenwerking met De Surinaamsche Bank Werknemers Organisatie (DSBWO) In 2015 is er opnieuw overleg geweest met het bestuur van DSBWO. Dat heeft bijgedragen aan de goede verstandhouding met de vakbond. Wij streven ernaar deze goede relatie voort te zetten. In memoriam In 2015 hebben wij helaas afscheid moeten nemen van één gepensioneerde medewerker, Gijem Kartoredjo-Norjodikromo (07 juni 2015) en van de partner van een gepensioneerde medewerker, mevrouw Elfriede Boldewijn-Watson, echtgenote van de heer Henk Boldewijn (02 april 2015). Paramaribo, 24 maart 2016 Directie Drs. S.L.J. Proeve 42 DSB Jaarverslag 2015

45 DSB Jaarrekening 2015 DSB Jaarverslag

46 Vennootschappelijke balans vóór winstverdeling per 31 december 2015 (In duizenden SRD) ACTIVA Liquide middelen Vorderingen op bankiers Schatkistpapier Kredieten: - Aan de overheid - Aan de private sector Aandelen Deelnemingen Onroerende goederen en bedrijfsmiddelen Overige activa Overlopende activa PASSIVA Schulden aan bankiers Toevertrouwde middelen: - Spaarrekeningen - Termijndeposito s Rekening-courant Kortlopende leningen Overige schulden Overlopende passiva Voorzieningen Kapitaal Geplaatste perpetuele obligatielening (9% USD) Algemene reserve Agioreserve Reserve herwaardering Resultaat verslagperiode Niet uit de balans blijkende verplichtingen uit hoofde van: Gestelde garanties Documentaire kredieten Valutaswaps Paramaribo, 24 maart 2016 Directie drs. S.L.J. Proeve Raad van Commissarissen drs. S. Smit, voorzitter J.J. Healy Jr. drs. M.J.A. Brahim Mw. Mr. R. Sohansingh drs. D.M.R. Currie Ir. R. Blufpand 44 DSB Jaarverslag 2015

47 Vennootschappelijke balans ná winstverdeling per 31 december 2015 (In duizenden SRD) ACTIVA Liquide middelen Vorderingen op bankiers Schatkistpapier Kredieten: - Aan de overheid - Aan de private sector Aandelen Deelnemingen Onroerende goederen en bedrijfsmiddelen Overige activa Overlopende activa PASSIVA Schulden aan bankiers Toevertrouwde middelen: - Spaarrekeningen - Termijndeposito s Rekening-courant Kortlopende leningen Overige schulden Overlopende passiva Voorzieningen Kapitaal Geplaatste perpetuele obligatielening (9% USD) Algemene reserve Agioreserve Reserve herwaardering Niet uit de balans blijkende verplichtingen uit hoofde van: Gestelde garanties Documentaire kredieten Valutaswaps Paramaribo, 24 maart 2016 Directie drs. S.L.J. Proeve Raad van Commissarissen drs. S. Smit, voorzitter J.J. Healy Jr. drs. M.J.A. Brahim Mw. Mr. R. Sohansingh drs. D.M.R. Currie Ir. R. Blufpand DSB Jaarverslag

48 Geconsolideerde balans vóór winstverdeling per 31 december 2015 (In duizenden SRD) ACTIVA Liquide middelen Vorderingen op bankiers Schatkistpapier Kredieten: - Aan de overheid - Aan de private sector Aandelen Onroerende goederen en bedrijfsmiddelen Overige activa Overlopende activa PASSIVA Schulden aan bankiers Toevertrouwde middelen: - Spaarrekeningen Termijndeposito s Rekening-courant Langlopende leningen Kortlopende leningen Overige schulden Overlopende passiva Voorzieningen Geplaatst aandelenkapitaal Geplaatste perpetuele obligatielening (9% USD) Algemene reserve Agioreserve Reserve herwaardering Resultaat verslagperiode Niet uit de balans blijkende verplichtingen uit hoofde van: Gestelde garanties Documentaire kredieten Valutaswaps Paramaribo, 24 maart 2016 Directie drs. S.L.J. Proeve Raad van Commissarissen drs. S. Smit, voorzitter J.J. Healy Jr. drs. M.J.A. Brahim Mw. Mr. R. Sohansingh drs. D.M.R. Currie Ir. R. Blufpand DSB Jaarverslag

49 Geconsolideerde balans vóór winstverdeling per 31 december 2015 (In duizenden SRD) ACTIVA Liquide middelen Vorderingen op bankiers Schatkistpapier Kredieten: - Aan de overheid - Aan de private sector Aandelen Onroerende goederen en bedrijfsmiddelen Overige activa Overlopende activa PASSIVA Schulden aan bankiers Toevertrouwde middelen: - Spaarrekeningen Termijndeposito s Rekening-courant Langlopende leningen Kortlopende leningen Overige schulden Overlopende passiva Voorzieningen Geplaatst aandelenkapitaal Geplaatste perpetuele obligatielening (9% USD) Algemene reserve Agioreserve Reserve herwaardering Resultaat verslagperiode Niet uit de balans blijkende verplichtingen uit hoofde van: Gestelde garanties Documentaire kredieten Valutaswaps Paramaribo, 24 maart 2016 Directie drs. S.L.J. Proeve Raad van Commissarissen drs. S. Smit, voorzitter J.J. Healy Jr. drs. M.J.A. Brahim Mw. Mr. R. Sohansingh drs. D.M.R. Currie Ir. R. Blufpand DSB Jaarverslag

50 Geconsolideerde balans ná winstverdeling per 31 december 2015 (In duizenden SRD) ACTIVA Liquide middelen Vorderingen op bankiers Schatkistpapier Kredieten: - Aan de overheid - Aan de private sector Aandelen Onroerende goederen en bedrijfsmiddelen Overige activa Overlopende activa PASSIVA Schulden aan bankiers Toevertrouwde middelen: - Spaarrekeningen Termijndeposito s Rekening-courant Langlopende leningen Kortlopende leningen Overige schulden Overlopende passiva Voorzieningen Kapitaal Geplaatste perpetuele obligatielening (9% USD) Algemene reserve Agioreserve Reserve herwaardering Niet uit de balans blijkende verplichtingen uit hoofde van: Gestelde garanties Documentaire kredieten Valutaswaps Paramaribo, 24 maart 2016 Directie drs. S.L.J. Proeve Raad van Commissarissen drs. S. Smit, voorzitter J.J. Healy Jr. drs. M.J.A. Brahim Mw. Mr. R. Sohansingh drs. D.M.R. Currie Ir. R. Blufpand 48 DSB Jaarverslag 2015

51 Geconsolideerde winst-en-verliesrekening over 2015 (In duizenden SRD) BATEN Rentebaten Rentelasten Rentemarge Opbrengst uit aandelen Provisie Resultaat uit financiële transacties Totale baten LASTEN Personeelskosten Andere beheerskosten Afschrijvingen Bedrijfslasten Dotatie voorziening kredietrisico's Totale lasten Bedrijfsresultaat vóór belastingen Belastingen Resultaat na belasting RECAPITULATIE WINSTVERDELING In contanten: Interim-dividend Slotdividend In aandelen: 48 Vergoeding voor perpetuele obligatielening Toevoeging reserve Paramaribo, 24 maart 2016 Directie drs. S.L.J. Proeve Raad van Commissarissen drs. S. Smit, voorzitter J.J. Healy Jr. drs. M.J.A. Brahim Mw. Mr. R. Sohansingh drs. D.M.R. Currie Ir. R. Blufpand DSB Jaarverslag

52 Toelichting op de jaarrekening 2015 Vaststelling jaarrekening De Algemene Vergadering van Aandeelhouders heeft op 26 maart 2015 de jaarrekening 2014 vastgesteld conform het jaarverslag d.d. 9 maart Daarin is opgenomen een interimdividend van SRD 0,76 per aandeel en een slotdividend van SRD 1,76 per aandeel. Algemene informatie De Surinaamsche Bank N.V., opgericht in 1865 en gevestigd in Suriname, is een naamloze vennootschap naar Surinaams recht. Het adres van de statutaire zetel van De Surinaamsche Bank N.V. is Henck Arronstraat te Paramaribo. De Surinaamsche Bank N.V. is de moedermaatschappij van de Surinaamse Trustmaatschappij N.V., de Surinaamse Computer Maatschappij N.V. en de Financieringsmaatschappij Paramaribo N.V. Daarnaast heeft De Surinaamsche Bank N.V. een belang van 50% in de joint venture DSB Assuria Vastgoed Maatschappij N.V. In de jaarrekening wordt zowel de balans vóór als na winstverdeling gepresenteerd. De toelichting op de jaarrekening 2015 heeft betrekking op de vennootschappelijke en de geconsolideerde financiële overzichten na winstverdeling. Schattingen, aannames en veronderstellingen Voor het opmaken van de jaarrekening zijn schattingen, aannames en veronderstellingen gehanteerd die van invloed zijn op de verantwoorde bedragen. Het gaat in het bijzonder om de gebruiksduur en restwaarde van onroerend goed en bedrijfsmiddelen, de taxaties van onroerend goed, bijzondere waardeverminderingen van activa, de omvang van de voorziening kredieten en de voorzieningen die zijn opgenomen onder de passiva in de balans. De schattingen, aannames en veronderstellingen die zijn gemaakt, zijn gebaseerd op marktgegevens, kennis, ervaring uit het verleden en andere factoren die onder de gegeven omstandigheden als redelijk worden beschouwd. De werkelijke resultaten kunnen echter afwijken van de gemaakte schattingen. Schattingen, aannames en veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Schattingswijzigingen worden verwerkt in de periode waarin de schattingen worden herzien als de wijzigingen alleen op deze periode betrekking hebben. Als de schattingswijziging ook betrekking heeft op toekomstige perioden vindt wijziging prospectief plaats in de relevante perioden. Grondslagen voor consolidatie In de geconsolideerde balans en winst-en-verliesrekening worden de cijfers verwerkt van de ondernemingen waarin DSB een belang heeft van minimaal 50%. In de consolidatie zijn in verband hiermee de 100% deelnemingen in de Surinaamse Trustmaatschappij N.V., De Financieringsmaatschappij Paramaribo N.V. en de Surinaamse Computermaatschappij N.V. betrokken. De activa en passiva, en de resultaten van deze deelnemingen, zijn voor 100% in de geconsolideerde balans respectievelijk de geconsolideerde winst-en-verliesrekening opgenomen, na eliminatie van intergroepsverhoudingen. In de consolidatie zijn de cijfers van DSB Assuria Vastgoed Maatschappij N.V. voor 50% meegenomen. De intrinsieke waarde van deze vennootschap bedraagt per ultimo 2015 negatief SRD ,- (2014: SRD ,-). Grondslagen van valuta-omrekening De activa en passiva in vreemde valuta worden omgerekend tegen de koersen van de Centrale Bank van Suriname per 31 december De koersverschillen die ontstaan bij de waardering van valutaposities en door afwikkeling worden in de resultatenrekening opgenomen onder "resultaat uit financiële transacties". Dat geldt ook voor de resultaten die ontstaan bij de aan- en verkoop van vreemde valuta. Grondslagen van waardering ACTIVA Liquide middelen Hieronder vallen de wettige betaalmiddelen, zowel in lokale als vreemde valuta, en vorderingen op de Centrale Bank van Suriname. Deze post omvat ook de verplichte kasreserves. Die staan niet ter vrije beschikking. De kasmiddelen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. 50 DSB Jaarverslag 2015

53 Vorderingen op bankiers Vorderingen op bankiers omvatten beleggingen in call- en termijndeposito's, investement portfolio's, obligaties en direct opeisbare vorderingen bij buitenlandse en binnenlandse banken alsmede de verplicht voorgeschreven kasreserve aangehouden bij buitenlandse banken, die niet ter vrije beschikking is van DSB. De beleggingen en vorderingen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Schatkistpapier De onder dit hoofd opgenomen schatkistpromessen, uitgegeven door de overheid, zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. De looptijden zijn vastgesteld op 6 maanden, 12 maanden en 18 maanden tegen rentepercentages van 9% en 10% per jaar (2014: 7,5%, 9% en 10%). Kredieten Deze post omvat leningen aan consumenten en bedrijven, waaronder rekening-courantkredieten, huurkoopkredieten en persoonlijke leningen. Waar nodig wordt een specifieke voorziening getroffen tegen het risico van oninbaarheid. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de regelgeving van de Centrale Bank van Suriname en eventueel van inschattingen van het management. De voorziening voor specifieke debiteuren wordt in de balans in mindering gebracht op de post "Kredieten". Aandelen Deze post betreft aandelen in lokale ondernemingen. Deze aandelen worden gewaardeerd tegen actuele waarde, dat is de beurswaarde met inachtneming van een afwaardering van 10%. De meerwaarde als gevolg van de waardering tegen de beurswaarde is opgenomen in het eigen vermogen ( Reserve herwaardering ), onder aftrek van een voorziening voor latente belastingen. De aandelen BNETS, Stadsherstel Suriname N.V. en TBL Multiplex zijn gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs of lagere marktwaarde. Aangezien de aandelen van laatstgenoemde in vreemde valuta luiden zijn ze per balansdatum gewaardeerd in SRD tegen de geldende USD-koers. Deelnemingen De deelnemingen worden gewaardeerd tegen de intrinsieke waarde of netto vermogenswaarde per balansdatum, indien invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijk en financieel beleid. De mutaties daarin worden verwerkt als resultaat op deelnemingen. De vorderingen op en schulden op aan deelnemingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Onroerende goederen en bedrijfsmiddelen De bankgebouwen inclusief terreinen zijn tot nog toe gewaardeerd tegen de actuele waarde. De afschrijvingen op bankgebouwen vinden lineair plaats over de gebruiksduur van 40 jaar (2,5% per jaar). DSB laat haar onroerend goed eens in de drie jaar taxeren door een externe partij. Begin 2015 is dat voor het laatst geschied. In verband met de geplande overgang naar IFRS in 2015 zou een besluit moeten worden genomen over de keuze van een waarderingsmethode. Veranderingen in de actuele waarde van gebouwen en terreinen worden ten gunste/laste van de herwaarderingsreserve gebracht, onder aftrek van een voorziening voor latente belastingverplichtingen bij gebouwen tegen het nominaal belastingtarief. De herwaarderingsreserve is afzonderlijk onder het eigen vermogen opgenomen. De bedrijfsmiddelen worden gewaardeerd tegen aanschaffingsprijs vermindert met de lineaire afschrijvingen op basis van de geschatte economische gebruiksduur. Voor inventarissen is deze gebruiksduur gesteld op vijf jaar, voor transportmiddelen en personal computers op drie jaar en voor overige computerapparatuur op vier jaar. Een deel van de op balansdatum vermelde activa onder de post Onroerende goederen en bedrijfsmiddelen is vanwege een indertijd met de Centrale Bank van Suriname overeengekomen krediet-arrangement. Dit krediet-arrangement was noodzakelijk vanwege de tegen onze bank gevoerde rechtsgedingen en de daaruit voortvloeiende beslagleggingen als hypothecaire zekerheidsstelling verschaft. Per balansdatum is deze hypothecaire inschrijving niet geroyeerd. DSB Jaarverslag