UITSLAE en BESPREKING n Produksie- en bruto-marge kompetisie vir die Canola produsente van die Suid-Kaap geborg deur die Proteïen Navorsingstigting.

Transcriptie

1 UITSLAE en BESPREKING n Produksie en brutomarge kompetisie vir die Canola produsente van die SuidKaap geborg deur die Proteïen Navorsingstigting. Foto: Jacob Smuts

2 SUPERCANOLAKOMPETSIE DOELSTELLINGS * Om Canolaproduksie in die SuidKaap te verhoog. * Om die winsgewendheid van Canolaproduksie deur optimale Bestuurspraktyke te bevorder. * Om Canola as wisselbou gewas in die SuidKaap te vestig. 1

3 BORG PNS Proteïennavorsingstigting PRYSE PNS (Hoogste opbrengs) PNS (Beste bruto marge) PNS (Hoogste opbrengs per mm reën) CBK Skild vir hoogste opbrengs PNS Skild vir beste bruto marge 2

4 WENNERS 2012 SUIDKAAP Hoogste opbrengs: ton per hektaar Agri Dwala (Pty) Ltd Beste bruto marge: R10,169 per hektaar Agri Dwala (Pty) Ltd Hoogste Canola opbrengs kg per mm reënval: 9.114kg per mm reënval Agri Dwala (Pty) Ltd 3

5 SUPER CANOLA KOMPETISIE SUIDKAAP Deelnemers G V A Boerdery (Enon) Die Theunissen Familie Trust Middelplaas Boerdery A G Beukes BK Haasjeskop Boerdery Hammansdal Boerdery G A F Boerdery (Franskraal) Langhoogte Plase Patryskraal Trust Blom Broers D H Wessels Nooitgedacht Trust Zeekoevlei Farming Fick Broers Boerdery A P van Zyl Pierre du Plessis Agri Dwala (Pty) Ltd Fletcher Heydorn Farming BK Verfheuwel Boerdery P C Swart Posstal Boerdery Kyksim Boerdery A du T Streicher en Seuns S F S Boerdery Bontebokskloof Boerdery P S Uys Boerdery A G Joubert en Seuns Toit Broers Wankie Boerdery Eerstebos Boerdery Distrik Caledon Caledon Caledon Caledon Caledon Caledon Caledon Caledon Bredasdorp Bredasdorp Bredasdorp Bredasdorp Bredasdorp Bredasdorp Bredasdorp Bredasdorp Bredasdorp Bredasdorp Bredasdorp Bredasdorp Swellendam Swellendam Swellendam Swellendam Swellendam Heidelberg/Riversdal Heidelberg/Riversdal Heidelberg/Riversdal Heidelberg/Riversdal Heidelberg/Riversdal 4

6 SUPER CANOLA KOMPETISIE 2012 INLEIDING Hierdie kompetisie is vanjaar (2012) vir die twaalfde keer aangebied. Ek wil graag die Borg PNS (Proteïennavorsingstigting) bedank vir hulle ondersteuning, belangstelling en hulp, waarsonder die kompetisie nie sou kon plaasvind nie. Baie dankie aan die volgende persone vir hulle spesifieke bydraes: Gert Conradie (DLWK) vir die ontwerp van die voorblad en afronding van die tabelle. Elmarie Smit (Moorreesburg) vir die tikwerk. Henk Cerfonteyn (DLWK) vir die reënvalverspreiding grafieke. Sakkie Slabbert (Swartland LOS) vir die tegniese verwerking en identifisering van die voorbladfoto. Piet Lombard (DLWK) vir bedryfstak advies en canola kultivar inligting tydens die velddae. Willem Burger (SSK Swellendam) vir bedryfstak inligting. Pierre Laubscher (Overberg Agri Bredasdorp) vir advies en reëlings tydens die velddag en bedryfstak inligting. Johan Lusse (Overberg Agri Caledon) vir advies en reëlings tydens velddag en bedryfstak inligting. Prof André Agenbag (Universiteit Stellenbosch) vir die rigtinggewende advies. Laaste, maar die belangrikste, n woord van dank aan die canola produsente vir hulle vriendelikheid en medewerking om canola produksie te bevorder. Johann Loubser KOÖRDINEERDER SUPER CANOLA KOMPETISIE SUIDKAAP 5

7 1. ALGEMEEN Gedurende 2012 het 30 produsente ingeskryf en almal het die Canola Kompetisie voltooi. In die algemeen het goeie grondvogtoestande tydens die 2012 planttyd geheers, behalwe in gebiede naby die berge by Swellendam, Heidelberg en Riversdal waar nat toestande tydens planttyd geheers het. Vir die 2012 groeiperiode was reënval hoër as die langtermyn gemiddelde neerslag, maar veral goeie vogtoestande en laer as gemiddelde temperature gedurende Augustus en Sepetember het die Canola oes fisiologies met relatief min stres tot volwassenheid laat groei. Twee nuwe deelnemers het ingeskryf, terwyl twee bestaande deelnemers onttrek het. Die gemiddelde opbrengs van 2.17 ton per hektaar vir die 2012 produksie jaar, was die hoogste die afgelope 4 jaar ( 1.64 ton per hektaar 2009, 1.39 ton per hektaar 2010 en 1.78 ton per hektaar 2011). Persentasiegewys was die styging in opbrengs ton per hektaar vir die 2011 en 2012 produksiejare van Canola % en dié van gars en koring onderskeidelik 8.02% en %. Die oesproses gedurende Oktobermaand was gekenmerk deur hoë reënval (meer as 100mm in sommige gebiede) met die gevolglike lang onderbrekings van die oesproses en benadeling van dié kwaliteit van gewasse. Deelnemers verdeling Caledon 8 Bredasdorp 12 Swellendam 5 Heidelberg / Riversdal 5 Hierdie kompetisie is inwese n voorligtingsaksie om die verbouing van Canola in die SuidKaap te bevorder. Canolaverbouing het reeds omstreeks 1992 in die SuidKaap begin. Sedertdien het die oppervlakte onder Canola baie gewissel as gevolg van die wisselende prys van Canola en wisselende weersomstandighede. Die oppervlakte onder Canola verbouing word ook beïnvloed deur die winsgewendheid van gars en koring. In die SuidKaap was die oppervlakte onder canola verbouing na beraming onderskeidelik 26,000 ha in 2009, 22,037 ha in 2010, 27,543 ha in 2011 en 32,200 ha in Die agterskotte van R600 en R680 per ton, wat onderskeidelik gedurende 2011 en 2012 op 67% en 80% van die 2010 en 2011 oeste uitbetaal is, kan moontlik n rol speel in die omvang van toekomstige aanplantings. Die belangrikste aspek van hierdie kompetisie is nie wie die wenners gaan wees nie, maar die geleentheid wat dit skep om kennis en ondervinding uit te ruil en verskillende produksiepraktyke te besigtig. Hier kry produsente en landboukundiges die geleentheid om gedagtes, kennis en ondervinding uit te ruil. Tydens die Maart 2012 Overberg Agri Boeredag, is die 2011 resultate bespreek. Gedurende Augustus 2012 is velddae in al vier produksiegebiede aangebied. Tydens hierdie velddae kon die deelnemers saam met ander kundiges hul aanplantings besigtig en kennis uitruil. Die resultate van hierdie kompetisie sal ook tydens verskeie plaasbesoeke bespreek word. Inligting ingewin gedurende die seisoen waaroor die kompetisie gestrek het is, onder andere, kultivars geplant, plantdatums, plantpopulasie, bewerkingspraktyke toegepas, grondontledings, bemesting toegedien, onkruid en insektebeheer praktyke, asook reënval gedurende die groeiseisoen. 6

8 Omdat dit te moeilik is om eweredig deur n land klein blokkies te oes vir n opbrengsbepaling, is besluit om die totale opbrengs van die land te meet. Feitlik al die lande is met n GPS opgemeet en sodoende kan die opbrengs akkuraat bepaal word. Hier het ons staat gemaak op die deelnemers se integriteit om die ware opbrengs te bepaal. Al nadeel van hierdie metode is dat die produsent met n groot land dalk n laer opbrengs per hektaar kan realiseer as die een met n kleiner land. Daarom word 30 deelnemers se inligting ingesluit ten einde die effek van kampgrootte te verminder. Die vogpersentasie waarby geoes is, is by die boere verkry en olie en proteïenbepalings is gemaak. Die gemiddelde opbrengs vir die vier gebiede in 2012 was 2,17 ton/ha, teenoor 1,78 ton/ha vir 2011, wat 0,39 ton/ha hoër was as in Die gemiddelde opbrengs vir die Caledon gebied was 2,47 ton/ha, Bredasdorp 2.10 ton/ha, Swellendam 1.87 ton/ha en die Heidelberg/Riversdalgebied 2.17 ton/ha. Die individuele laagste en hoogste opbrengste was onderskeidelik 1.56ton/ha en ton/ha. Alhoewel ons weet dat klimaatstoestande, veral reënval, baie verskil van streek tot streek in die SuidKaap, wil ons hierdie variasie van opbrengste probeer verminder. Ons wil dus poog dat opbrengste in veral die hoë reënvalgebiede minder van mekaar moet verskil en so ook dié in die laer reënvalgebiede. Al die koste van bewerkings uitgevoer en middels gebruik, is in berekening gebring om die produksiekoste per hektaar te bereken. Die kompetisie word volgens drie maatstawwe beoordeel naamlik: graanopbrengs ton per hektaar, Bruto Marge Rand per hektaar en Opbrengs in kg per mm reënval. 2. KLIMAAT Volgens Grafieke 1 en 2 het die 2012 reënval verspreiding vir Maart en April verskil van middel tot bo die langtermyn gemiddelde (LTG) reënval en het dit goed verspreid voorgekom Die Canola saad het sonder moeite binne 710 dae opgekom. In Meimaand was die reënval van bogemiddeld by Voorstekop tot ondergemiddeld by die ander vier gebiede aangedui in Grafieke 1 en 2. Juniemaand se reënval het gewissel van bogemiddeld by Voorstekop, Rietpoel en Uitkyk tot ondergemiddeld by Napky en Dunghye Park. Juliemaand se reënval het gewissel van bogemiddeld by Rietpoel, Napky en Uitkyk tot ondergemiddeld by Voorstekop en Dunghye Park. Augustusmaand se reënval was, behalwe vir Dunghye Park, bogemiddeld in die vier ander gebiede, wat die oespotensiaal finaal help stabiliseer het. Dunghye Park het vir die periode Mei tot Augustus ondergemiddelde reënval gehad, maar dit was nie so min dat dit die opbrengs potensiaal nie ernstig benadeel het nie. Septembermaand se reënval was gemiddeld tot bogemiddeld in vier van die produksiegebiede. Voorstekop se reënval vir Septembermaand was egter ondergemiddeld. 7

9 Die relatief lae temperature wat tydens Augustus en Septembermaand oor die hele produksiegebied voorgekom het, het gehelp om die effek van ʼn lae September reënval te versag op die saad vormingsproses. In Tabel 16 word die kg opbrengs per mm reënval uitgedruk om die deelnemer te identifiseer wat die beste opbrengs behaal het vir die hoeveelheid reënval vanaf die 15de Maart tot die dag voor platsny. Hierdeur probeer ons ook vasstel watter deelnemer die mees produktiefste met sy reënval was, omdat die deelnemers verskillende reënval gehad het. NB. In die volgende bespreking moet dit beklemtoon word dat die inligting in die tabelle as n moontlike tendens beskou moet word, en nie as definitiewe resultate nie, omdat klimaat en ander faktore ook n rol kan speel. 8

10 9

11 10

12 BEMESTING Volgens Tabel 3 is daar n redelike wisseling in die totale hoeveelheid stikstof wat toegedien is gedurende die 2012 seisoen. Die rede vir hierdie wisselende toedienings kan weereens moontlik aan die wisselende reënval patrone van die verskillende gebiede toegeskryf word. Oor die algemeen is die doel om die lukrake toediening van stikstof te verminder. Ongelukkig blyk dit dat die deelnemers nie hulle stikstof toedienings aangepas het vir die beter reënval toestande nie. Ses deelnemers het 2140 kg stikstof per ha toegedien (almal geleë in die Bredasdorp, Swellendam, Heidelberg/Riversdal gebiede), teen n opbrengs van 1.99 ton per ha of 7.70% minder as die SuidKaap se gemiddelde 2.17 ton/ha. Twaalf deelnemers het 4160 kg stikstof per ha toegedien teen n opbrengs van 2.02 ton per ha, of 6.54% minder as die SuidKaap se gemiddeld van 2.17 ton per ha. Vier deelnemers het kg stikstof per ha toegedien met n opbrengs van gemiddeld 2.09 ton per ha of 3.05% laer as die gemiddelde opbrengs van 2.17 ton per ha. Laasgenoemde drie kategorieë het moontlik die stikstof behoefte van die jaar onderskat. Die reënval van 15 Maart tot die dag voor plantsny was onderskeidelik 208 mm vir 2010, 309 mm vir 2011 en 396mm vir die 2012 produksiejare. Sewe deelnemers het tussen kg stikstof per ha toegedien met n opbrengs van gemiddeld 2,56 ton per ha, of 18.08% hoër as die gemiddelde van 2.17 ton per ha. In die kategorie van meer as 100 kg stikstof toegedien, was die een deelnemer se opbrengs 2.86 ton per ha of % hoër as die SuidKaap se gemiddeld van 2.17 ton per ha vir Die gemiddelde swawelinhoud van die grondontledings van die 30 deelnemers in 2011 was 9,18 mg/kg, wat hoër is as die minimum norm van 6 8 mg/kg. In 2012 was die swawelinhoud van die grondontledings 9.83mg/kg. Dit is ʼn gegewe dat swawel, saam met stikstof, n belangrike invloed op die opbrengs kan hê. Die gemiddelde koolstof persentasie van grondontledings van die 30 deelnemers in 2011 was 1.84% teenoor 2.22% in Omdat ander faktore ook n rol kan speel by die opbrengs (ton/ha), kon daar geen duidelike verband tussen koolstof persentasie en opbrengs verkry word nie. TABEL 3: TOTALE N TOTALE N 2011 DEEL 2012 DEEL ,57 1,71 1,96 2,02 1, % 3.98% % %.2.84% % 6.54% 3.05% % % Basis opbrengs

13 4. PLANTTOESTANDE Grondvogtoestande aan die begin van April was redelik klam, aangesien heelwat reën gedeurende Maart en April geval het. Gevolglik het die vyf en twintig deelnemers, volgens Tabel 4, wat in klam toestand gesaai het n opbrengs van 2.18 ton per ha of +0.46% meer as die gemiddeld van 2.17 ton per ha behaal. Die vyf deelnemers wat in die nat toestande gesaai het, se opbrengs was 2.15 ton minder per ha of 0,92% minder as die gemiddelde opbrengs van 2.17 ton per ha. Dit is gewoonlik die beste om in klam toestande te saai. Die vogtoestand van grond tydens plant/saai van canola is nog kontroversieel, soos wanneer dit beter is om vroeg in droë grond te plant/saai, of om later in klam grond te plant/saai. Die kombinasie effek kan miskien in n wetenskaplike navorsingsprojek geëvalueer word. TABEL 4: DIE INVLOED VAN PLANTTOESTANDE TOESTANDE 2011 DEEL 2012 DEEL Klam Droog Nat % 10.88% 3.51% % 0.70% 25 5 Basis opbrengs 1, CANOLA KULTIVARS Volgens tabel 5 is daar in 2011 agt en in 2012 sewe kultivars gesaai. Vier kultivars het in 2012 ʼn opbrengs hoër as die gemiddelde opbrengs van 2.17 ton/ha behaal naamlik: Garnet ton/ha gesaai deur 5 deelnemers Hyola ton/ha gesaai deur 10 deelnemers Jardee ton/ha gesaai deur 1 deelnemer 45y ton/ha gesaai deur 5 deelnemers Drie kultivars het ʼn opbrengs laer as die gemiddelde opbrengs van 2.17 ton/ha behaal naamlik: Hyola ton/ha gesaai deur 3 deelnemers Tawriffic ton/ha gesaai deur 2 deelnemers AGA Max ton/ha gesaai deur 4 deelnemers Vier kultivars is nie meer in 2012 gesaai nie, naamlik Hyola 61, Cobbler TT, Thunder TT en Bravo TT. Die rede hiervoor kan wees dat laasgenoemde kultivars deur hoër opbrengs potensiaal kultivars vervang is, waarvan die saad in elk geval al hoe meer en geredelik beskikbaar is. Indien korrekte afleidings gemaak moet word, moet daar eerder na die Canola kultivar proewe gekyk word, omdat die kultivars onder dieselfde omstandighede kompeteer het. 12

14 TABEL 5: DIE INVLOED VAN KULTIVARS OP KULTIVARS 2011 DEEL 2012 DEEL Hyola 61 AGA Max ATR Cobbler 45Y82 CL AV Garnet Hyola 50 Thunder TT Tawriffic TT Jardee TT Bravo TT Hyola 571 CL % +0.79% 31.36% 8.29% +7.41% 13.36% 0.08% +1.27% % +4.04% +2.40% +4.97% 14.87% % 12.51% Basis opbrengs PLANTTYD, SAAIDIGTHEID EN PLANTESTAND Volgens Tabel 6 is die hoogste opbrengste vir 2011 in die vierde week van April (1.97 ton/ha) en die eerste week van Mei (1.86 ton/ha) behaal. Volgens Tabel 6 is die hoogste opbrengste in 2012 in die derde week van April (2.27 ton/ha) en die vierde week van April (2.23 ton/ha) behaal. Daar kan dus min twyfel bestaan dat die laaste week van April die optimum tyd is om te saai. Soos afgelei kan word uit die inligting hierbo word die hoogste opbrengste behaal, wanneer vanaf die tweede week van April tot en die eerste week van Mei gesaai kan word. Indien ná 15 Mei gesaai word, is deur middel van proewe bepaal, dat die risiko van verlaagde opbrengs toeneem met ongeveer 56% per week. Wat egter ook belangrik is, is die tyd van opkoms en nie net die saaidatum. Die datum van opkoms is egter moeilik kontroleerbaar en dus word aanvaar dat die Canola wat vroeg gesaai is ʼn kans het om vroeër op te kom. Ter opsomming kan die positiewe tendense waargeneem word. Hoe vroeër Canola ontkiem en vestig, hoe beter is die kans dat n goeie opbrengs kan realiseer. Dit blyk egter dat die kanse vir n goeie opbrengs baie goed is, indien die reënval 10mm of meer is ná die middel van April, en daar onmiddellik Canola kan geplant of gesaai kan word met die minimum grondversteuring. Dit is nie altyd prakties moontlik nie, omdat almal nie planters het nie, en ook omdat dit die kanse vir onkruid kompetisie verhoog. Dit is egter goed om n stukkie grond gereed te hê vir n vroeë aanplanting. 13

15 TABEL 6: DIE INVLOED VAN PLANTTYD TYD 2011 DEEL 2012 DEEL 1 week April 2 week April 3 week April 4 week April 1 week Mei 2 week Mei 3 week Mei 4 week Mei % 24.54% 4.07% % +4.80% 0.93% % 3.01% +4.74% +2.78% 3.42% 1.19% Basis opbrengs Volgens Tabel 7 was die hoogste opbrengs wat in 2011 behaal is, in die saaidigtheid kategorieë 4 4,9 kg saad per ha (opbrengs 1,83 ton per ha) en 5 5,9 kg saad per ha (opbrengs 1,99 ton per ha). Die reënval van die 2011 produksiejaar was 120 mm hoër as dié van 2010 en het waarskynlik n beduidende invloed gehad op die hoër opbrengste by hoër saaidigthede. Die saaidigtheid met die hoogste opbrengs vir 2012 is in die kategorie 33.9kg /ha saad (opbrengs 2.44ton/ha) wat deur nege deelnemers toegepas is. Die konvensionele kultivars word toenemend deur basterkultivars met ʼn hoër groeikragtigheid en ʼn laer saaidigtheid aanbeveling vervang en daarom sal die saaidigtheid ietwat daal tot al die konvensionele kultivars uitgefaseer is en die saaidigtheid stabiliseer op ʼn toepaslike saaidigtheid. n Té hoë saaidigtheid kan aanleiding gee tot ʼn té hoë aantal saailinge onder gunstige ontkiemings toestande, wat later ʼn nadeel kan word wanneer droogtetoestande tydens Augustus en September kan intree. TABEL 7: DIE INVLOED VAN SAAIDIGTHEID KG/HA 2011 DEEL 2012 DEEL 11,9 22,9 33,9 44,9 55,9 66,9 77, % 5.22% +2.67% % 0.00% % 8.56% % 0.88% Basis opbrengs Die wenners van die kompetisie (opbrengs ton per ha) het tussen die 2009 en 2012 produksiejare plantdigthede van tussen 50 en 70 plante per vierkante meter gehandhaaf. Dit kan dalk een van die moontlike redes wees vir die hoë opbrengste. Dus kan die afleiding gemaak word dat, indien n hoë opbrengs behaal wil word, daar ʼn goeie opkoms/plantestand moet wees. In Tabel 8 het die kategorieë 50 tot 79 plante per vierkante meter in 2011 vir die hoogste opbrengs van 1,87 2,39 ton per hektaar behaal. Dit bevestig weereens waarom die hoër saaidigtheid in Tabel 7 die beste opbrengs gerealiseer het. 14

16 In 2012 het die kategorie 50 tot 59 plante per vierkante meter die hoogste opbrengs van 2.70 ton per hektaar behaal.. Oor die algemeen het die plantestand gedaal vanaf 2011 tot 2012 wat hoofsaaklik aan laer saaidigthede toegeskryf kan word. TABEL 8: DIE INVLOED VAN PLANTESTAND PLANTE/M² 2011 DEEL 2012 DEEL % 6.07% 0.70% +5.22% +4.17% % % 4.36% +1.47% 4.36% % Basis opbrengs ONKRUIDBEHEER Onkruiddruk was in die meeste deelnemers se lande relatief laag. Hierdie verskynsel kan heel waarskynlik toegeskryf word aan twee faktore naamlik wisselbou en klimaat. Omdat baie van die deelnemers n drie tot ses jaar periode lusern stelsel het, het hulle n redelike tyd om onkruide met nieselektiewe kontak onkruiddoders te beheer en dus die vermeerdering van enige onkruid te beperk. Die gebruik van nieselektiewe onkruiddoders (kontak en sistemies) verhoed ook die toename van weerstandbiedende onkruide. Wat die klimaat betref, is in die SuidKaap n redelike goeie kans op somerreën, wat die ontkieming van onkruid soos raaigras stimuleer en wat dan met n onkruiddoder soos glisofaat beheer kan word. Volgens Tabel 9 het vier deelnemers in 2011 Atrazine gebruik en hulle opbrengs van 1,58 ton per ha of 10,95% was minder as die gemiddelde opbrengs van 1,78 ton per ha. Drie deelnemers wat Cysure gebruik het, se opbrengs was 1,60 ton per ha of 9,82% minder as die gemiddeld van 1,78 ton per ha. Drieentwintig deelnemers het ander grasdoders gebruik en n gemiddelde opbrengs van 1,84 ton per ha behaal, of 3,27% beter as die gemiddelde opbrengs van 1,78 ton per ha. Een van die redes vir laasgenoemde tendens is dat gewone grasdoders gespuit is waar konvensionele kultivars gesaai is, wat n hoër opbrengs potensiaal het. Nog n rede kan wees dat deelnemers Canola op lande gesaai het wat nie n onkruidprobleem het nie. Volgens Tabel 9 het twee deelnemers in 2012 Atraxine gebruik en hulle opbrengs van ton per ha was 22.95% meer as die gemiddelde opbrengs van 2.17 ton per ha. Twee deelnemers het in 2012 Cysure gebruik en hulle opbrengs was ton per ha. Vier en twintig deelnemers het in 2012 gewone grasdoders gebruik en hulle gemiddelde opbrengs was ton per ha of 0.54% hoër as die gemiddelde opbrengs van 2.17ton per ha. Die rede vir die laer gemiddelde opbrengs kan toegeskryf word daaraan dat enkele van die groep deelnemers lae opbrengste gerealiseer het as gevolg van swaar raaigras en ander onkruid besmetting. 15

17 TABEL 9: DIE INVLOED VAN ONKRUIDBEHEER ONKRUIDDODER 2011 DEEL 2012 DEEL Atrazine/ simazien % % 2 Cysure % % 4 Ander Grasdoders % % PLAAGBEHEER Die volgende plae kan Canola teister: (i) In die saailing stadium is dit sandmyte, erdvloei, isopoda (krimpvarkies) en slakke. (ii) Vanaf ± 4blaar tot en met die laaste blomme kan plantluise n probleem wees. (iii) In die peulstadium is dit hoofsaaklik die ruitrugmot se larwes en bolwurms. As gevolg van toenemende bewaringsboerdery praktyke, soos deur die oesreste op die lande te laat en dan net weer te plant, is daar n gunstige habitat vir slakke, isopodas en ander insekte geskep. Sommige deelnemers het slakpille voorkomend, ander reaktief of glad nie gestrooi nie. Die meeste slak en iopoda probleme is in die omgewing van Caledon en Napier waargeneem. Die slak en isopoda probleme is veral ondervind waar produsente geplant het met planters en waar daar baie dooie plantreste tussen die rye was. Daar was waarneembaar minder slak en isopoda probleme waar die produsente vooraf gebrand het en waar hulle die Canola saad breedwerpig gestrooi het. Die praktyk om die plantmateriaal te brand is egter, uit ʼn bewaringsboerdery oogpunt beskou, nie volhoubaar nie. As gevolg van die koeler klimaattoestande in September, voor en tydens die rypwording van die peule, was die voorkoms van ruitrugmot by sommige deelnemers nie n probleem nie. Slakskade was tot die minimum beperk omdat die deelnemers dit gereeld gemonitor en voorkomend beheer het. Snywurmskade was goed beheer, hoofsaaklik as gevolg van die aanwending van goeie insekbeheermiddels. 9. SWAMBEHEER Die kampe wat vir die SuidKaap Canola kompetisie 2012 ingeskryf het, toon minder tekens van sclerotinia as in 2011, maar meer tekens van swartstam letsels as voorige jare. Swartstam letsels het selfs soms op die peule voorgekom. Een deelnemer het ʼn swammiddel op 50% blom toegedien. 10. KOSTEBEREKENING Die doel van die onderstaande Bruto Marge berekenings, is ʼn poging om die relatiewe winsgewendheid van die vier Canola produksie gebiede, die gemiddelde Canola produksie, beste derde Canola produksie, Gars en Koring produksie in Tabel 14 geïllustreer en teen mekaar op te weeg. n Opsomming van die Bruto Marges na gespesifiseerde koste van die individuele 30 deelnemers word in vier produksie gebiede verdeel naamlik, Caledon Tabel 10 (8 deelnemers), Bredasdorp 16

18 Tabel 11 (12 deelnemers), Swellendam Tabel 12 (5 deelnemers) en Heidelberg/Riversdal Tabel 13 (5 deelnemers). Die Canola gemiddeldes is geweegde gemiddeldes. Die hektare wat elke produsent gesaai het, word dus met sy opbrengs, saadkostes, ens. vermenigvuldig, bymekaar getel en dan deur die totale hektare wat al die deelnemers gesaai het gedeel. Die Bruto Marges verteenwoordig nie totale produksiekoste nie, omdat net waardevermindering van masjienerie in berekening gebring is vir die berekening van niedirekte koste. Die gemiddelde Canola Bruto Marge word saamgestel uit die samevoeging van die 30 individuele deelnemers se Bruto Marges. Die beste derde Bruto Marge word saamgestel uit die samevoeging van die 10 individuele deelnemers met die beste Bruto Marges. Die Gars en Koring Bruto Marges is bereken deur die beraamde produksiekoste vir 2012 van die graanstudiegroepe van die Landboubesighede SSK en Overberg Agri by mekaar te voeg. Die werklike opbrengs (ton/ha) en verkooppryse (Rand/ton) vir Canola, Gars en Koring is by die onderskeie 30 deelnemers verkry. Vir kompetisie doeleiendes is enige moontlike Canola agterskot nie in ag geneem nie. Onverkoopte koring se netto produsente prys is afgelei vanaf die Maart Safex prys van Februarie 2013 volgens elke deelnemer se graad samestelling. Wanneer die kritiese faktore van die Bruto Gemiddelde Marges van die vier Canola gebiede vergelyk word, kom die volgende na vore: Hoogste gemiddelde opbrengs 2.47 ton/ha Caledon Hoogste gemiddelde prys R4,418/ton Swellendam Hoogste gemiddelde bruto produksie waarde R10,851/ha Caledon Laagste gemiddelde direkte koste R2,525/ha Swellendam Laagste gemiddelde niedirekte koste R986/ha Swellendam Laagste gemiddelde produksie koste R3,511/ha Swellendam Van die vier produksiegebiede het die Caledongebied die beste Bruto Marge van R6,672 per/ha gerealiseer. Dit kan toegeskryf word aan die hoër as gemiddelde opbrengs van 2.47 ton/ha, hoogste bruto produksie waarde van R10,851 per ha van al die gebiede. Die beste derde Bruto Marge se opbrengs van 2,64 ton per ha, is hoër as die gemiddeld van 2,17 ton per ha, die produkprys per ton R 3,793 is dieselfde as die gemiddelde produkprys van R 3,793 en die produksiekoste van R4,017 is hoër as die gemiddelde produksiekoste van R 3,877 per ha. Die beste derde Bruto Marge is R7,571 per ha en is hoër as die gemiddelde Bruto Marge van R5,634 per ha. Die doel van die beste derde ontledings is om die kritieke aspekte van Canola produksie in monitêre waarde uit te druk. Die gemiddelde Bruto Marge van Canola (R5,634/ha) vir 2012 is laer as dié van Gars (R5,881/ha) en Koring (R8,118/ha). Die opbrengs van Canola (ton per ha) moet verbeter om met koring en gars te kan kompeteer. Die produksiekoste van Canola verskil met dié van gars en koring as gevolg van die toepassing van swambeheer. Wanneer die gemiddelde bruto marges van Canola, Gars en Koring (Tabel 14) met mekaar vergelyk word, kan daar geen twyfel wees dat Canola wel sy plek verdien om as n volwaardige gewas ingespan te word in graanprodusente se kleingraan wisselbouprogram nie. Winsgewende Canola produksie gaan egter gepaard met n hoë vlak van bestuursinsette. 17

19 11. OPSOMMENDE TABELLE In Tabel 15 word die resultate van die % ruproteïen en % olie saadmonsters van deelnemers aan die SuidKaap Canola Kompetisie aangedui. Volgens die onderstaande data bestaan daar ʼn duidelike omgekeerde korrelasie tussen die twee persentasies. Die laagste % ru proteïen (19.50%) gee aanleiding tot die hoogste % olie (43.87%). Jare % RuProteïen % Olie Tabel 16 gee ʼn kort opsomming van die belangrikste data van die SuidKaap Canola Kompetisie van

20 TABEL 10: CALEDON: CANOLA BRUTO MARGE 2012 Deelnemers Gem Hektaar gesaai Opbrengs (ton/ha) Prys (R/ton) Bruto Produksie Waarde Direk allokeerbare koste Saad Bemesting Plaagbeheer Onkruidbeheer Swambeheer 0 Kontrakwerk 0 Bewerkingskoste Rente op direkte koste Marge na direk allokeerbare koste Niedirekte koste Totale koste Marge na gespesifiseerde koste

21 TABEL 11: BREDASDORP CANOLA BRUTO MARGE 2012 Deelnemers Hektaar gesaai Opbrengs (ton/ha) Prys (R/ton) Bruto Produksie Waarde Direk allokeerbare koste Saad Bemesting Plaagbeheer Onkruidbeheer Swambeheer Kontrakwerk 0 Bewerkingskoste Rente op direkte koste Marge na direk allokeerbare koste Niedirekte koste Totale koste Marge na gespesifiseerde koste

22 TABEL 12: SWELLENDAM CANOLA BRUTO MARGE 2012 Deelnemers Gem Hektaar gesaai Opbrengs (ton/ha) Prys (R/ton) Bruto Produksie Waarde Direk allokeerbare koste Saad Bemesting Plaagbeheer Onkruidbeheer Swambeheer 0 Kontrakwerk 0 Bewerkingskoste Rente op direkte koste Marge na direk allokeerbare koste Niedirekte koste Totale koste

23 TABEL 13: HEIDELBERG/RIVERSDAL CANOLA BRUTO MARGE 2012 Deelnemers Gem Hektaar gesaai Opbrengs (ton/ha) Prys (R/ton) Bruto Produksie Waarde Direk allokeerbare koste Saad Bemesting Plaagbeheer Onkruidbeheer Swambeheer Kontrakwerk 0 Bewerkingskoste Rente op direkte koste Marge na direk allokeerbare koste Niedirekte koste Totale koste Marge na gespesifiseerde koste

24 TABEL 14: MARGE ONTLEDINGS 2012 CALEDON CAN. BREDASDORP CAN. SWELLENDAM CAN. HEID/RIV CAN. GEMIDDELD CAN. BESTE ⅓ CAN. GEM GARS GEM KORING Deelnemers Hektaar gesaai Opbrengs (ton/ha) Prys (R/ton) Bruto Produksie Waarde Direk allokeerbare koste Saad Bemesting Plaagbeheer Onkruidbeheer Swambeheer Kontrakwerk(Vliegkoste) Bewerkingskoste Rente op direkte koste Marge na direk allokeerbare koste Niedirekte koste Totale koste Marge na gespesifiseerde koste

25 TABEL 15: % RU PROTEÏEN EN OLIE INHOUD VAN CANOLA SAAD 2012 ` KULTIVAR % RU PROTEÏEN %OLIE CALEDON: 1 HYOLA GARNET TAWRIFFIC Y GARNET TAWRIFFIC JARDEE Y SUB TOTAAL BREDASDORP: 1 HYOLA Y AGA MAX GARNET AGA MAX HYOLA GARNET HYOLA Y Y HYOLA HYOLA SUB TOTAAL SWELLENDAM: 1 HYOLA HYOLA HYOLA GARNET AGA MAX SUB TOTAAL HEIDELBERG/ 1 HYOLA RIVERSDAL 2 AGA MAX HYOLA HYOLA HYOLA SUB TOTAAL GROOT TOAAL

26 TABEL: 16 OPSOMMING DATA VAN DEEL 2012 Deel Kultivar Week Saaidigtheid Plantestand Toestande Totale Opbrengs Bruto Opbrengs kg/ nemer van saai Kg/ha Plante/m 2 met saai N ton/ha Marge mm reënval CALEDON: 1 Hyola 50 16de April Klam R 7, Garnet 17de April Klam R 8, Tawrffic 19de April Klam R 2, Y82 26ste April Klam R 7, Garnet 21ste April Klam R 7, Tawrffic 26ste April Klam R 4, Jardee 24ste April klam R 7, Y82 7de Mei Klam R 5, Gem R, BREDASDORP: 1 Hyola ste April Klam R 3, Y82 3de Mei Klam R 4, Aga Max 25ste April Klam R 5, Garnet 13de April Klam R 6, Aga Max 20ste April Klam R 3, Hyola 50 19de April Klam R 3, Garnet 26ste April Klam R 4, Hyola 50 3 Mei Klam R 5, y82 19de April Klam R 10, Y82 17de April Klam R 4, Hyola 50 16de April Droog R 7, Hyola 50 10de April Klam R 5, Gem SWELLENDAM: 1 Hyola 50 12de April Nat R 6, Hyola 50 14de April Klam R 5, Hyola 50 13de April Klam R 5, Garnet 12de April Klam R 3, Aga Max 5de April Nat R 3, Gem R 4, HEIDELBERG/RIVERSDAL: 1 Hyola 571 3de April Klam R 4, Aga Max 18de April Nat R 6, Hyola 571 6de April Nat R 5, Hyola 50 13de April Nat R 6, Hyola 50 4de April Klam R 5, Gem R 5, Groot totaal gemid R 5,