EEN BLIK OP DEN TOESTAND VAN SURINAME BIJ DEN OVERGANG VAN HET ENGELSCHE BESTUUR OP DAT VAN DE BATAAFSCHE REPUBLIEK IN 1802

Transcriptie

1 EEN BLIK OP DEN TOESTAND VAN SURINAME BIJ DEN OVERGANG VAN HET ENGELSCHE BESTUUR OP DAT VAN DE BATAAFSCHE REPUBLIEK IN 1802 DOOR FRED. OUDSCHANS DENTZ De vrede van Amiens maakte een einde aan het eerste Engelsche tusschenbestuur van Suriname, dat Groot-Brittannië toen aan de Bataafsche republiek als kolonie moest teruggeven. De brigadier-generaal Archibald Campbell. commandeerendezyner Groot-Brittannische Majesteit's landmacht in de Colonie Suriname en onderhoorige van dien etc. etc." ontsloeg in het hoofdkwartier te Paramaribo op 30 November 1802 alle zoowel civiele als militaire autoriteiten van den eed van getrouwheid, welken zij aan Zijne Brittannische Majesteit hadden gelegd, en wel van het oogenblik af, waarop de Bataafsche vlag in de kolonie zou zijn geheschen. De gouverneur J. F. de Friderici werd a.i. vervangen door gouverneur W. O. Bloys van Treslong, die van 4 December 1802 tot 9 December 1803 het bewind voerde, en opgevolgd werd door den commissaris-generaal Pierre Beranger, die op zijn beurt, toen de kolonie andermaal, en nu voor de laatste maal, onder Engelsch tusschenbestuur kwam door het verdrag van 28 April 1804, het bestuur op 9 Mei d.a.v. overdroeg aan den Engelschen gouverneur-generaal sir Charles Green. Over den toestand van de kolonie ten tijde van het aanvaarden van het Nederlandsche bewind door Bloys van Treslong geeft onderstaande brief, van den heer W. H. Eyma, raad van Politie en Crimineele Justitie in de jaren , die verscheidene plantages in de kolonie bezat, een kijk. De brief is aan zijn bloedverwanten in Nederland gericht. Hij behandelt den toenmaals heerschenden toestand, welken hij vergeleek met dien van de naburige koloniën Berbice en Demerary die zooveel beter was uit oorzaken, welke hij opsomt. 379

2 380 FRED. OUDSCHANS DENTZ V De brief luidt als volgt: Men zal ongetwijffeld van alle kanten verneemen, dat deeze Colonie door de Engelsche Troupes ontruimd, en door de Bataafsche Troupes in bezit is genomen; deeze ontruiming is zeer stil geschied, den 2 December, en den volgenden dag de bezitneming, terwijl de Bataafsche Vlag wierd opgeheijst, wierd het geschut van alle de schepen gelost, en het was een dag van algemeene vreugde. Den 6e Publiceerde de heer Bloys van Treslong. Dat, ingevolge het besluit van het Staatsbewind der Bataafsche Republiek van den 5 July 1802, den Gouverneur-Generaal deezer Colonie J. F. Friderici provisioneel is gesuspendeerd. Als nu het Gouvernement der Opgem. Colonie provisioneel zal worden waargenomen, door hem Commandant, benevens twee Raaden uit den Hove van Politie en Crimineele Justitie, en waartoe hij Commandant verkozen heeft, de twee oudste Raaden van voornoemde Hove, zijnde de Raaden W. van Ommeren en D. Brederode" Maar de dag van deeze Publicatie is gansch geen dag van vreugde geweest, om meer dan eene reden. Den 14en publiceerde het provisionaal Gouvernement dat de publicatien van Gouverneur en Raden dato 20 December 1781, 23 December 1791 en 1 Maart 1793 (welken door den Gouverneur Frederici gechurcheert waren) wederom hunne vigeur en kragt zouden sorteeren. En wijders dat wij hebben goedgevonden aan alle en een iegelijk wie het moge aangaan bij deeze bekend te maken dat van nu voortaan de Publique comptoiren geene uitgezonderd, weder werden gebracht, en gesteld zijn op denzelfden voet, als dezelve zig hebben bevonden ten tijden deeze colonie is overgegaan onder de Protectie van zijne Groot Britanische Majesteit". Den 24en publiceerde het Hof van Politie de taxatie van de producten welke sedert den 3 December tot de maand Mey zijn en zullen afgescheept worden, namentlijk Suijker / 110. ; heele Koffy 7, gebroken 5, schoone Catoen 18, vuijle 11 en Cacao 6 stv., waarvan 6 pc. moet worden betaald; buijten dien moet een suiker planter nog betalen 6 pc. van de Dram en Melassie, en de Americaanen, die Melassie uitvoeren, moeten weder 6 pc. betaalen; verders moeten 3 pc. betaald worden van de Producten, welke in de Colonie worden verkogt, al is het voor Exportatie, zodat de 6 pc, die den Koper betaald, even als van de Melassie door den verkopers schoon indirect werd gedragen, en dan nog een zoogenaamd temporair Hoofdgeld van een gulden per hoofd zonder onderscheijd van jaaren. Alle deeze Impositien worden alleen aan de Cassa tegens de Weglopers betaald; eene Cassa, die voor 1749 niet bekend was, die voor 1770 ongevoelig is geweest, en die in de laatste Jaaren meer heeft bedragen, dan alle de andere Impositien te zamen. In deeze Omstandigheyden zien wij op de gearriveerde facatures, dat van afgescheepte benodigdheedens eene Recognitie van 3 pc. is betaald, dan men meld ons dat de Producten deezer Colonie voor 5 pc. een inkomend Recht zal geheven worden. Wij weten niet waaraan wij deeze nieuwe Impositien moeten toeschrijven, of het is, om dezelve

3 EEN BLIK OP DEN TOESTAND VAN SURINAME IN te voegen bij de Impositien, die de Planters reeds betaalen, dan of het is, om reden dat naar de Bataafsche Trouppes, die hier zijn, betaald worden met Assignatien op den Raad der Americaansche Colonien, in plaatze dat dezelve te voren hier te Lande betaald wierden, men nu ook in het Moederland die Impositien wil ontfangen, waaruit dezelven te vooren hier te Lande wierden betaald, maar het is naar het mij voorkomt te voorzien, immers te vreezen, dat indien de Eygenaren in het Moederland deze nieuwe Lasten stilzwijgende betalen, het Additioneele Impositien zullen worden. Het Staats Reglement Art. 47. zegt, dat den Raad der Oost West Indische Handelsbezittingen de afzonderlijke administratie hunner Inkomsten hebben. Ingevalle dezelve niet toereikende zijn, worden zij uit de Nationale Kas gesubsedieert, in we/ae aaw dew andere» ftan< ooa Ae< cwerseaotf sa/ awdew ges/ow". Dus zijn deeze beyden Raden met betrekking tot hunne Inkomsten zoveel als Rentmeesters van deeze beyde deelen der Nationale finantien, nu zal niemand ontkennen, dat een yverig Rentmeester zijn Eer daar in stelt, om zijne rekeningen Jaarlijks met een batig saldo te sluyten. Indien nu iemand voor deeze nieuwe impositien klaagd en dezelven met en benevens de Cassa tegens de weglopers gereedelyk betaald, wat zal dan den Raad bewegen, om een van de beyden af te schaffen? En waarlijk daar zijn redenen genoeg, niet alleen om over dezelve te klagen, maar teffens aan te toonen waarin niet al Suriname onderscheiden is van Berbice en Demerary, en dat na de verliezen, welke de Eygenaaren der Plantagien in Suriname (meestal inwoonders van de Republicq en die hun aandeel in de heffingen en andere lasten gedragen hebben) gedurende den oorlog met Engeland geleden hebben, zij van de billijkheid zouden mogen verwagten, dat men op middelen zouden bedagt zijn, om hun op te beuren, op dat zij hunne Plantagien weder in bloeiende Staat Kunnen brengen en daardoor de Welvaart van de Bataafsche Republiek doen toenee men. Wij kunnen van hier niets doen, eensdeels is het getal van Planters hier te Lande te gering, om in aanmerking te komen en andersdeels hebben wij nog geene legaale kennis van de 5 pc. inkomende Regten. in het Moederland, weshalven de Representatie in Amsterdam en verdere plaatsen van de Republik diend te geschieden, en men zoude Kunnen besluyten met het verzoek, dat de Commissarissen welke herwaarts staan te komen mogen worden gelast aan de eene kant om de finantien op zodanige voet in rigten, als overeen zal komen met de constitutie van de colonie, gereguleert of nog te reguleeren, maar aan de andere Kant dat een planter zo veel mogelyk worde verligt, immers niet bezwaard, boven het geene hij voor den nu pas geyndigde Oorlog is belast geweest. Indien men mogt goedvinden op deeze ofte andere gronden eene Remonstrantie te doen, dunkt my het geschikste te zyn dat men zig met de voornaamste Surinaamsche Comptoiren vereenigde om zodanig Request door hunnen Committenten eygenaaren van of in Plantagien te laten teekenen, en myne vurige wenschen dat het van een gelukkig gevolg mag zyn. Na het sluiten deezes wordt mij door een mijner vrienden onder het Oog gebragt, dat misschien a Costi het onderscheid van Suriname

4 382 FRED. OUDSCHANS DENTZ ï van Berbice & Demerary niet zo wel bekend zal zyn, als ons het hier is; ik zal het derhalven een weinig nader Expliceeren. ' In Berbice & Demerary behoren de meeste Plantagien aan Inwoo- ^-.- ijk-? */ ners: deeze Colonien zijn al vroeg aan de Engelschen overgegaan. De scheepvaart is van toen aan onbelemmert geweest met Engelsche scheepen. De West-Indische Producten waren ter dier tyd hoog in prys. De Planters konden hunnen benodigdheeden met hunnen producten betaalen zonder eenig gevaar van de zee, of van slegte verkopen. Negers wierden hun in een grote abondantie aangevoerd, waardoor zij hunne beplanting naar welgevallen hebben uitgebreid. De Planters betaalde hunne Intressen niet aan hunne Hypothecaire crediteuren. Zy droegen niets in de lasten en heffingen, welke de Inwoners der Republiek hebben moeten opbrengen. In Suriname behoren de meeste Plantagien aan Inwoners der Bataafsche Republiek. Na 1794 is geen Nationaal Schip aldaar aangekomen. Byna alle de Producten welken met Neutrale Scheepen zyn verzonden, zyn in 's Vyands handen gevallen. Het ontbreekt niet aan Plantagien welken 500 Vaten Suyker of pond koffy verloren hebben, vermits men dezelven niet heeft kunnen laten assureeren. Op de meeste Suyker Plantagien heeft men Lootsen moeten maken, om de suyker te bergen, en toen die naderhand wierd afgeleverd, was dezelve, meer als de helft verminderd. De eygenaaren der Plantagien hadden geen inkomen van dezelven en moesten egter hun aandeel opbrengen in de lasten en heffingen welken in de Bataafsche Republiek wierden uitgeschreeven. Diegeenen en andere die Surinaamsche goederen bezaten, moesten nog daarenboven schulden maken om te kunnen leeven. In 1792 en 1799 hebben de Administrateurs wel een deel Producten aan kooplieden verkogt, om cargaisoenen met vreemde schepen aangebragt te betaalen, maar zij konden geen remises overmaken. Tydens de overgave van de colonie onder Engelsche Protectien waren de pryzen van de suyker en koffy vry laag. De administrateurs moesten de Producten naar Engeland zenden, van waar de Eygenaaren meestal schreyende ') verkoop zeerekeningen hebben ontfangen. De wisselkoers was aanstonds / 12 met 5 pc Agio en in Amsterdam 4,^ circa / zodat de Eygenaaren meer dan / 2 p. r ^ stg verloren op de Remises die hen door hunne Administrateurs wierd gedaan. Ter vergelijking van de prijzen van verschillende, producten, bij publicatie van 24 December 1802 vastgesteld, geven wij hier- *) Niet duidelijk leesbaar woord.

5 EEN BLIK OP DEN TOESTAND VAN SURINAME IN onder de prijzen der afgescheepte en nog onvoldane producten, welke 20 jaar tevoren golden, en aanmerkelijk lager waren. Prijzen in 1782 ') Prijs in 1783 ') Prijs in Een oxhoofd suiker Een pond heele kof f ieboonen...,, cacao,,,, schoone katoen.... indigo,, gebroken kof f ieboonen.,, vuile katoen of uitschot Rijst ƒ80. st. 5., 4 15 / 2.- st. 1,8,, 4 /55. st / 2.- st. 2,8 3 2 / 110. St st. 5,8 11,8 Na het herstel van het Nederlandsche bestuur werden op 23 December 1818 nieuwe prijzen vastgesteld. Deze waren als volgt: Suiker: 65 stuiver, heele koffieboonen: 20 stuiver, cacao: 12 stuiver, schoone katoen: 33 stuiver, gebroken koffieboonen: 12 stuiver en vuile katoen: eveneens 12 stuiver, alles per pond. In de prijzenpublicatie van 1783 valt ons het artikel rijst op *), waarvan de aanplant nog gering was, om eerst anderhalve eeuw daarna een zoodanige hoogte te bereiken, dat invoer van buiten ophield en de kolonie niet alleen haar eigen bevolking ermede kon voeden, maar een overschot voor den uitvoer kon aanwijzen. '<-' * - y SB.-. ') Publicatie van 21 December. ') Publicatie van 22 December. ) Zie mijn artikel: Iets uit de geschiedenis van de rijstcultuur in Suriname D.W.I.G. 1930/1, blz. 107/8. -' * «