JAARRAPPORTAGE ENERGIE- EFFICIENCY 2016 Arcadis Nederland Arnhem 28 JUNI 2017

Transcriptie

1 JAARRAPPORTAGE ENERGIE- EFFICIENCY 2016 Arcadis Nederland Arnhem 28 JUNI

2 Contactpersonen MARIE ERNST Energiezorg coördinator T +31 (0) E marie.ernst@arcadis.com Arcadis Nederland B.V. Postbus 1018, 5200 BA 's-hertogenbosch Nederland THOMAS DE GROOT MSC. Energy & Reporting manager T +31 (0) E thomas.degroot@arcadis.com Arcadis Nederland B.V. Postbus 1018, 5200 BA 's-hertogenbosch Nederland

3 INHOUDSOPGAVE INLEIDING 4 1 DIRECTE CO 2 -EMISSIES: SCOPE Doelstelling scope Energiegebruik en CO 2 -emissies scope Maatregelen en invloedsfactoren Maatregelen Geplande maatregelen Aanvullende maatregelen Invloedsfactoren Voortgang van de doelstelling 8 2 INDIRECTE CO 2 -EMISSIES DOOR ENERGIEOPWEKKING: SCOPE Doelstelling scope Energiegebruik en CO 2 -emissies scope Maatregelen en invloedsfactoren Maatregelen Invloedsfactoren Voortgang van de doelstelling 12 3 OVERIGE INDIRECTE CO 2 -EMISSIE: SCOPE Doelstelling scope Energiegebruik scope Maatregelen en invloedsfactoren Maatregelen Invloedsfactoren Voortgang van de doelstelling Upstream Scope 3 emissies Downstream Scope 3 emissies 16 4 ZAKELIJK VERKEER Scope verdeling 18 5 ENERGIEVERBRUIK GEBOUWEN 20 6 CO 2 -PRESTATIELADDER 22 3

4 Besparing CO2, basisjaar 2010 Samenvatting Arcadis Nederland BV (ANL) publiceert halfjaarlijks een energie-efficiency rapportage. In deze rapportages wordt het energieverbruik en de CO 2 -emissies van ANL in het voorgaande (half)jaar beschreven. Er wordt beschreven welke energiebesparingsmaatregelen zijn uitgevoerd en welke andere invloeden effect op het energiegebruik hebben gehad. Daarnaast wordt geanalyseerd hoe ver ANL is met het realiseren van haar energiereductie-doelstellingen uit het energiebeleidsplan. In de ambitie Arcadis Nederland 2020 wordt een CO 2 -footprint reductie van 40% van de scope 1 en 2 emissies ten opzichte van het referentiejaar, 2010, genoemd. Dit komt neer op een reductie van 4% per jaar. De planning van maatregelen voor de periode is gebaseerd op deze ambitie. Doordat Arcadis het laaghangend fruit aan maatregelen inmiddels heeft genomen zijn verschillende externe factoren van invloed op het wel of niet behalen van onze doelstelling. Daarom is de doelstelling zelf op 30% gezet. Dit komt neer op een reductie van 3% per jaar ten opzichte van het referentiejaar. In dit document wordt de voortgang van de doelstellingen die zijn opgesteld in het energiebeleidsplan besproken. Het gaat om een doelstelling van een reductie van 30% ten opzichte van zogenoemde scope 1 en scope 2 emissies per fte 1, en om een ambitie van 40% reductie van scope 1 en scope 2 emissies. Voor scope 3 emissies is alleen een doelstelling geformuleerd voor emissies met betrekking tot woon-werkverkeer, voor de overige scope 3 emissies, brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s, vliegreizen en openbaar vervoer, zijn in het huidige energiebeleidsplan geen doelen vastgesteld. Kijkend naar de resultaten die geboekt zijn bij de scope 1 en 2 emissies, dan valt op dat de ambities voor 2020 al in het huidige verslagjaar zijn gerealiseerd, er is een besparing van 40,0% ten opzichte van 2010 voor scope 1 en 2 samen (zie figuur 1). Ook is de doelstelling voor scope 3 (woon-werkverkeer), deze emissies niet laten toenemen ten opzichte van 2010, is voor 2016 behaald. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% Ambitie 2020 Doel 2020 Gerealiseerd Figuur 1: Voortgang van de doelstelling voor scope 1 en 2 samen. Echter, als we de ambitie van Arcadis van 30% tot 40% emissiereductie doorvertalen over de som van alle gerapporteerde emissies voor de prestatieladder, dus scope 1,2 en 3 gecombineerd, dan ontstaat er een ander beeld. Dan geldt voor de periode eenzelfde afname van scope 1 en scope 2 emissies, respectievelijk, maar is er een forse toename in scope 3 emissies van 68,7%. In totaal betekent dit een afname in emissies per fte van -23,0% voor de periode Op zich nog steeds een heel mooi resultaat, maar om de ambities te kunnen halen zouden we op 24% moeten zitten. Ook zien we dat we op Scope 2 al de meeste maatregelen hebben genomen en nog weinig aanvullende resultaten kunnen boeken nog slechts 9% van totale footprint. Aanvullende maatregelen zullen dus met name binnen scope 1 (brandstofverbruik auto s en gasgebruik kantoren) of scope 3 moeten komen (vliegen, treinen, prive gebruik auto s). Inleiding 1 Ten opzichte van basisjaar Gecorrigeerd voor de meest recente emissiefactoren (2016)

5 Arcadis Nederland BV (ANL) publiceert halfjaarlijks een energie-efficiency rapportage. In deze rapportages wordt het energieverbruik en de CO 2 -emissies van ANL in het voorgaande (half)jaar beschreven. Er wordt beschreven welke energiebesparingsmaatregelen zijn uitgevoerd en welke andere invloeden effect op het energiegebruik hebben gehad. Daarnaast wordt geanalyseerd hoever ANL is met het realiseren van haar energiereductie-doelstellingen uit het energiebeleidsplan 3. Om de energieverbruiken te kunnen analyseren worden ze omgerekend naar CO 2 -emissies. Deze emissies worden onderverdeeld in een drietal scopes volgens het GHG protocol. De scopes onderscheiden zich door de mate waarin het bedrijf invloed heeft op de uitstoot: Scope 1 betreft directe CO 2 -emissies waar ANL direct invloed op heeft. Voorbeeld: op het moment dat de verwarming aangaat wordt er meteen aardgas verbruikt en CO 2 uitgestoten. Scope 2 betreft indirecte CO 2 -emissies waar ANL wel invloed op heeft, maar waar de uitstoot op een andere locatie plaatsvindt. Voorbeeld: wanneer het licht aangaat komt de stroom van de energiecentrale, waar de uiteindelijke uitstoot plaatsvindt. Scope 3 betreft indirecte CO 2 -emissies waar ANL beperkt invloed op kan uitoefenen. Voorbeeld: medewerkers van ANL mogen zelf kiezen op welke manier zij hun woon-werk verkeer invullen. Arcadis is wel verantwoordelijk voor de uitstoot, niet voor de keuze die wordt gemaakt. In de onderstaande figuur staan de scopes grafisch weergegeven. Figuur 2: Indeling scope 1, 2 en 3 (Volgens het GHG Protocol) Dit is het eerste jaar waarin de energiegegevens niet alleen in CO 2 maar ook in primaire energie 4 wordt uitgedrukt. ANL heeft tot op heden alleen beleidsdoelstelling geformuleerd over het terugdringen van de CO 2 -emissies. Het is echter de ambitie van ANL om in de toekomst ook te kijken naar het reduceren van het primaire energiegebruik. In de volgende hoofdstukken worden per scope het energieverbruik en de CO 2 -emissies en daaraan gerelateerde maatregelen, invloedsfactoren en doelstellingen beschreven. Hoofdstuk 2 bevat informatie over energieverbruik en de directe CO 2 -emissies van ANL (scope 1). In hoofdstuk 3 worden energieverbruik en de indirecte CO 2 -emissies door energieopwekking beschreven (scope 2) gevolgd door de overige indirecte CO 2 -emissies en bijhorend energieverbruik (scope 3) in hoofdstuk 4. Hoofdstuk 5 bevat aanvullende informatie over het zakelijk verkeer van ANL en de beoogde verschuiving daarin. Tot slot worden in hoofdstuk 6 de CO 2 -emissies van ANL nog eens weergegeven maar dan berekend conform de scopedefinitie van de CO 2 -Prestatieladder. 3 Sinds het opstellen van het energiebeleidsplan is de rapportagemanier gewijzigd (scopebepaling conform NEN-EN-ISO in plaats van CO 2-Prestatieladder). Hierdoor lijken de doelstellingen af te wijken. Deze zijn echter gelijk gebleven zoals opgenomen in het energiebeleidsplan Primaire energie is de hoeveelheid energie die nodig is geweest om een energiedrager (bijv. een kwh elektriciteit of een GJ warmte uit een warmtenet te produceren). Dus voordat er enige conversie heeft plaatsgevonden. 5

6 Brandstofverbruik leaseauto 1 DIRECTE CO 2 -EMISSIES: SCOPE 1 In dit hoofdstuk worden de doelstelling en het energiegebruik van ANL in 2016 met betrekking tot de scope 1 emissies beschreven. De scope 1 emissies van ANL bestaan uit het aardgasverbruik van de gebouwen en het brandstofverbruik ten behoeve van de leaseauto s. De maatregelen en invloedsfactoren die effect hebben gehad op deze energieverbruiken worden beschreven en tot slot wordt de voortgang van de scope 1 doelstelling weergegeven. 1.1 Doelstelling scope 1 De doelstellingen van ANL met betrekking tot scope 1 CO 2 -reductie zijn vastgesteld in het Energiebeleidsplan De scope 1 doelstelling is als volgt: Uitgaande van een lineair effectreductie van de te nemen maatregelen wordt volgens planning in 2018 met de scope 1 maatregelen in totaal 0,301 ton CO 2-eq emissie per fte bespaard ten opzichte van het referentiejaar Dit komt overeen met 665 ton CO 2-eq -emissie, ca. 8,0%, van de totale CO 2 - emissie in Voor primair energiegebruik zijn in het energiebeleidsplan (nog) geen doelen vastgesteld. Hier is dan ook nog niet actief op gestuurd. 1.2 Energiegebruik en CO 2 -emissies scope 1 De directe CO 2 -emissies van ANL in 2016 zijn het aardgasverbruik van onze gebouwen en het woon-werk en zakelijk verkeer van de leaseauto s. In de onderstaande tabel staan de energieverbruiken en de CO 2 -emissies hiervan weergegeven. Om een vergelijkbaar beeld te creëren met het referentiejaar 2010 worden het energiegebruik en de CO 2 - emissies in de onderste rij ook gecorrigeerd voor fte 5 weergegeven. In deze rij wordt berekend wat de CO 2 - emissise zou zijn geweest wanneer het aantal fte in 2016 gelijk was gebleven aan het aantal fte in Activiteit Verbruik Primaire energie CO 2- emissie Verbruik Primaire energie CO 2- emissie Verbruik Primaire energie CO 2- emissie Eenheid - GJ prim Ton CO 2 - GJ prim Ton CO 2 - GJ prim Ton CO 2 Aardgasverbruik Nm³ Nm³ Nm Benzine ltr ltr ltr Diesel ltr ltr ltr LPG ltr ltr ltr 22 2 Hybride benzine ltr ltr Hybride diesel ltr ltr Totaal Gecorrigeerd voor fte Tabel 1: Scope 1 energiegebruik en CO 2 -emissies Tabel 1 laat een afname zien in zowel het energieverbruik als de CO 2 -emissies, gecorrigeerd voor fte, ten opzichte van het referentiejaar (2010) van ruim 20%. 1.3 Maatregelen en invloedsfactoren Bij Arcadis maken wij onderscheid in maatregelen (geplande acties gericht op energiebesparingen) en invloedsfactoren (invloeden van buiten die leiden tot een afname dan wel toename van het energiegebruik). In deze paragraaf worden de maatregelen en invloedsfactoren met betrekking tot scope 1 toegelicht. 5 Fte (flow) 2010: 2.212,5 2015: 1.935,0 2016: 1.891,5

7 1.3.1 Maatregelen Om de geplande doelstelling te realiseren, worden (meer-)jaarlijks maatregelen uitgevoerd. Een aantal hiervan wordt bij het vaststellen van de doelstellingen gepland, de rest vindt aanvullend plaats door bijvoorbeeld veranderde inzichten of ontwikkelingen in de markt/onze organisatie. In 2016 zijn met betrekking tot scope 1 de volgende maatregelen uitgevoerd Geplande maatregelen Inzet energiezuinige leaseauto s/ handhaven mobiliteitsregeling 6 De gemiddelde CO 2 -emissie per kilometer van de nieuw ingezette leaseauto s is steeds verder aan het dalen. In het afgelopen jaar is de uitstoot verder gereduceerd van 146,56 g CO 2 naar 137,14 g CO 2 per vervoerskilometer. Dat is een reductie van bijna 6,5%. Aangezien de nieuw ingezette auto s een lagere CO 2 - uitstoot kennen, daalt de gemiddelde uitstoot van alle leaseauto s. In het afgelopen jaar is hiermee een besparing van 18,74 ton CO 2 en 0,92 TJ primair bereikt. Inzet zuinigere wisselwagens Inmiddels zijn op een aantal kantoren 10 (waarvan 1 elektrisch) wisselwagens beschikbaar om naar afspraken te gaan die niet of slecht met het Openbaar Vervoer te bereiken zijn. Aangezien deze auto s een lagere CO 2 -uitstoot en verbruik kennen dan een gemiddelde privé auto, is in het afgelopen jaar een besparing van 37,57 ton CO 2 en 1,58 TJ primair bereikt. Inzet hybride elektrische leaseauto s 7 Sinds eind 2015 is het voor medewerkers van Arcadis mogelijk een (semi)elektrische leaseauto te rijden. Wegens de (nog) onbekende technische beperkingen, voornamelijk in actieradius van de elektrische auto, is deze maatregel niet voor alle medewerkers van toepassing (moet passen in het reisprofiel). Er wordt uitgegaan van een toename van gemiddeld 10 elektrische auto s per jaar tot en met In 2016 zijn er 9 ((plug in) hybride) elektrische leaseauto s bijgekomen (totale hoeveelheid: 70). Dat zorgde voor een besparing van 13,33 ton CO 2 en 1,91 TJ primair. Communicatie/ bewustwording reisgedrag Op het gebied van communicatie/ bewustwording met betrekking tot het reisgedrag zijn in 2016 verschillende acties uitgevoerd. Het effect van deze communicatiemaatregelen is niet altijd (direct) meetbaar. Zo is er onder andere gecommuniceerd over: De doorontwikkeling van de carpool-tool CARS (Collega s Arcadis Reizen Samen). Stimulering van het gebruik maken van de NS-businesscard voor zakelijke reizigers, ook voor leaseautorijders. De (nieuwe) elektrische laadpalen op een aantal van Arcadis kantoorlocaties. De regeling (semi)-elektrisch rijden om collega s te stimuleren om te kiezen voor een (semi)-elektrische auto. Het Low Car Diet, waarbij 117 collega s hun auto een maand lang zoveel mogelijk hebben laten staan en de mogelijkheden van hun NS-businesscard gebruiken om van A naar B te komen. Arcadis is de winnaar van Low Car Diet Met 9 ton CO 2 -emissie wist Arcadis het meest te besparen. De aftrap van het Low Car Diet vond dit jaar plaats in Den Bosch. Het Mee! Programma. Een competitie voor leaserijders om een maand lang de auto zoveel mogelijk te laten staan en te kiezen voor duurzamer alternatieven, waarbij collega s persoonlijk gecoacht zijn. De presentatie door Niels van Geenhuizen over ontmoedigen autogebruik op congres Fleet Lounge. De high speed pedelecs die op drie kantoren beschikbaar zijn (Den Bosch, Amersfoort, Arnhem). Verschillende nieuwsberichten op het intranet (Portaal) en status updates op Yammer, gerelateerd aan duurzame mobiliteit. Doorgaan met de Fuelmonitor waarin collega s maandelijks een update krijgen van hun brandstofgebruik en ieder kwartaal een herhalingstraining. 6 Aangepaste berekeningsmethode: er wordt nu met werkelijke verbruiken en uitstoten gerekend (i.p.v. fabrieksopgaven). Ook is i.p.v. het gemiddelde van slechts de nieuwe inzet, met het gemiddelde van alle leaseauto s gerekend. 7 Zie voetnoot 4. 7

8 Aanvullende maatregelen Aangepast beleid uitgifte leaseauto s Begin 2014 is het mobiliteitsbeleid met betrekking tot de leaseauto s aangepast. De grens voor het aanvragen van een leaseauto ging van naar zakelijke kilometers per jaar. Ook is er strenger toegezien op het naleven van de voorwaarden uit het mobiliteitsbeleid van ANL met betrekking tot de uitgifte van leaseauto s. Dit heeft in 2016 een besparing van circa 71,84 ton CO 2 en 1,04 TJ primair opgeleverd Invloedsfactoren Naast de besparingsmaatregelen zijn er ook altijd een aantal invloedsfactoren die effect hebben op de CO 2 -emissie van ANL. Dit zijn factoren die buiten de invloed van ANL een effect hebben gehad op het energieverbruik. Zoals bijvoorbeeld het effect van het klimaat (koude winter). Verandering gebruik gebouwoppervlak De gebruikte gebouwoppervlakten van ANL veranderen met enige regelmaat. Deels wegens omstandigheden en deels wegens aangepast beleid waardoor er minder kantoorruimte nodig is. In totaal is het vloeroppervlak in 2016 ten opzichte van 2015 afgenomen met m². Dit verklaart een afname van 16,9 ton CO 2 in de totale CO 2 -emissies van 2016 ten opzichte van het voorgaande verslagjaar 2015 door een verminderd aardgasgebruik. Klimaateffect Het klimaat is van grote invloed op de hoeveelheid aardgas die ANL inkoopt. Het klimaat is een altijd veranderende factor dus wordt, om dit effect te berekenen, gebruik gemaakt van graaddagen. In 2016 waren er in totaal 2.784,5 graaddagen in De Bilt. In 2015 was het aantal graaddagen in De Bilt 2.685,5. Deze toename in het aantal graaddagen betekent dat het in 2016 relatief kouder was dan in Deze invloedsfactor verklaart een toename van 10 ton CO 2 in de totale CO 2 -emissies van 2016 ten opzichte van de CO 2 -emissies in Voortgang van de doelstelling Om een beeld te krijgen van de behaalde besparing staan in de onderstaande Tabel 2 de maatregelen en invloedsfactoren onder elkaar weergegeven. Omdat er nog geen doelstellingen bepaald zijn voor primaire energie, kan hiervoor nog geen voortgang berekend worden. Focus ligt in deze beleidsplanperiode op reductie van de CO 2 -uitstoot. Ontsparend effect t.o.v [ton CO 2] Besparend effect t.o.v [ton CO 2] Netto-effect [ton CO 2] Inzet energiezuinige leaseauto s/ handhaven mobiliteitsregeling -18,74-18,74 Inzet zuinigere wisselwagens -37,57-37,57 Inzet hybride elektrische leaseauto s -13,33-13,33 Communicatie/ bewustwording reisgedrag n.v.t. n.v.t. n.v.t. Aangepast beleid uitgifte leaseauto s -71,84-71,84 Verandering gebruik gebouwoppervlak -16,90-16,90 Klimaateffect 10,00 10,00 Totaal effect -148,40 Tabel 2: Overzicht maatregelen en invloedsfactoren scope 1

9 Besparing CO2, basisjaar 2010 De scope 1 emissie in het referentiejaar was 2,56 ton CO 2 /fte 8. Om op koers te zijn met het behalen van de doelstelling mag de uitstoot in 2016 maximaal 2,38 ton/fte zijn. De CO 2 -uitstoot scope 1 was in ,05 ton/fte. Dit is een afname van 20% ten opzichte van het referentiejaar. Daarmee ligt doelstelling voor scope 1 ruimschoots op schema (zie figuur 3). 100% 95% 90% 85% 80% 75% 70% Gepland Gerealiseerd Figuur 3: Ambities en gerealiseerde reductie scope Op basis van nieuwe emissiefactoren heeft voor het energiebeleidsplan een herberekening plaatsgevonden van de CO 2- emissies in het basisjaar. Deze wijkt dus enigszins af van de basisemissies in het vorige jaarverslag (2,56 tonco 2/fte vs. 2,52 tonco 2/fte) 9

10 2 INDIRECTE CO 2 -EMISSIES DOOR ENERGIEOPWEKKING: SCOPE 2 In dit hoofdstuk worden de doelstelling en het energiegebruik van ANL in 2016 met betrekking tot de scope 2 emissies beschreven. De scope 2 emissies van ANL-bestaan uit het elektriciteitsverbruik en de gebruikte warmte en koude. De maatregelen en invloedsfactoren die effect hebben gehad op de energieverbruiken worden beschreven en tot slot wordt de voortgang van de scope 2 doelstelling weergegeven. 2.1 Doelstelling scope 2 De doelstellingen van ANL met betrekking tot energiebesparing zijn vastgesteld in het Energiebeleidsplan De scope 2 doelstelling is als volgt: Uitgaande van een lineaire effect reductie van de te nemen maatregelen wordt volgens planning in 2018 met de scope 1 maatregelen in totaal 0,604 ton CO 2-eq -emissie per fte bespaard ten opzichte van het referentiejaar Dit komt overeen met ton CO 2-eq -emissie, ca. 16%, van de totale CO 2 - emissie in Voor primair energiegebruik zijn in het energiebeleidsplan (nog) geen doelen vastgesteld. Hier is dan ook nog niet actief op gestuurd. 2.2 Energiegebruik en CO 2 -emissies scope 2 De indirecte energiegebruiken door energieopwekking van ANL in 2016 zijn het elektriciteitsverbruik en het gebruik van warmte en koude. In de onderstaande tabel staan het energieverbruik en de hieraan gerelateerde CO 2 -emissies weergegeven. Om een vergelijkbaar beeld te creëren met het referentiejaar 2010 worden de CO 2 -emissies in de onderste rij ook gecorrigeerd voor fte 9 weergegeven. In deze rij wordt berekend wat de CO 2 -emissies zouden zijn geweest wanneer het aantal fte in 2016 gelijk was gebleven aan het aantal fte in Activiteit Verbruik Primaire energie CO 2-emissie Verbruik Primaire energie CO 2- emissie Verbruik Primaire energie CO 2- emissie Eenheid - GJ Ton CO 2 - GJ Ton CO 2 - GJ Ton CO 2 Elektriciteitsverbruik MWh MWh MWh W&K - stookolie ltr ltr ltr 0 0 W&K - WKO 288 MWh MWh MWh W&K - Stadswarmte 793 GJ GJ Totale CO 2-emissie Gecorrigeerd voor fte Tabel 3: Scope 2 energiegebruiken en CO 2-emissies ANL Bovenstaande tabel laat een afname zien in de CO 2 -emissies ten opzichte van het referentiejaar (2010). Het grootste deel van de besparing wordt gerealiseerd door de inkoop van groene stroom 11. Omdat er bij het berekenen van het primaire energiegebruik geen onderscheid is tussen groene of grijze stroom, zijn voor scope 2 de CO 2 -emissies veel scherper gedaald dan het primaire energiegebruik, welke zelfs licht gestegen is in de periode Fte (flow) 2010: 2.212,5 2015: 1.935,0 2016: 1.891,5 10 % groene stroom 2010: 0% 48% 83% 11 Met SMK-Keurmerk.

11 2.3 Maatregelen en invloedsfactoren Bij ARCADIS maken wij onderscheid in maatregelen (geplande acties gericht op energiebesparingen) en invloedsfactoren (invloeden van buiten die leiden tot een besparing dan wel toename van het energiegebruik). In deze paragraaf worden de maatregelen en invloedsfactoren met betrekking tot scope 2 toegelicht Maatregelen Om de geplande doelstelling te realiseren, worden jaarlijks maatregelen uitgevoerd. In 2016 zijn met betrekking tot scope 2 de volgende maatregelen uitgevoerd. Groene stroom In 2016 zijn ook de kantoren Amersfoort en Maastricht overgestapt op 100% groene stroom, gecertificeerd middels garanties van Oorsprong. Daarnaast wordt op de locatie Amersfoort groene stroom opgewekt met zonnepanelen. Met de inkoop en opwekking van groene stroom is 579,00 ton CO 2 bespaard in 2016 t.o.v. het voorgaande jaar. Op dit moment koopt Arcadis 83,01% van de door haar gebruikte elektriciteit gegarandeerd groen in (met certificaten van oorsprong). Reden voor de intensivering ten opzichte van 2015 is de verandering in de percentages groene stroom en grijze stroom. Het percentage groen ingekochte stroom is gestegen omdat kantoren die grijze stroom inkochten, zijn afgestoten. Hierdoor heeft een verschuiving plaatsgevonden. Ook levert de overstap op groene stroom met certificaat op kantoor Amersfoort een forse besparing van CO 2 op. In 2015 heeft Arcadis bijna 50% van de gebruikte elektriciteit groen ingekocht, in 2016 is dat gestegen tot 80% (excl. eigen opwekking middels zonnepanelen). Het betreft een pure besparing op de uitgestoten CO 2 -emissie, maar geen besparing op primair energiegebruik. Afstoten verdieping 5 Rotterdam Lichtenauerlaan (elektriciteit en stadswarmte) De meeste kantoorlocaties van Arcadis zijn al ingericht volgens het OpenUp principe. Er zijn nog een aantal locaties waar Het Nieuwe Werken (verder) doorgevoerd moet worden. Voor deze maatregel geldt dat het effect van de maatregel zowel in scope 2 bij elektriciteit en stadswarmte zichtbaar is. Door het implementeren van het nieuwe principe kon op kantoor Rotterdam Lichtenauerlaan de 5de verdieping afgesloten en afgestoten worden. Dit heeft in het afgelopen jaar voor elektriciteit een besparing van 14,42 ton CO 2 en voor stadswarmte een besparing van 2,66 ton CO 2 opgeleverd. Dat staat gelijk aan een besparing van 0,33 TJ primair Invloedsfactoren Ook in 2016 is een aantal factoren van invloed geweest op het energiegebruik van ANL. Met betrekking tot de scope 2 emissies zijn dit de volgende invloedsfactoren. Verandering gebruikt gebouwoppervlak In 2016 zijn de gebruikte gebouwoppervlakten anders dan in het voorgaande verslagjaar 2015 en ten opzichte van het referentiejaar. In totaal is het vloeroppervlak in 2016 ten opzichte van 2015 afgenomen met m². Dit verklaart een afname van 37 ton CO 2 van het elektriciteit- en warmteverbruik in 2016 ten opzichte van het voorgaande verslagjaar Vloeroppervlakte per fte In 2016 is het aantal vierkante meter per fte (14,9 m²/fte) afgenomen ten opzichte van het voorgaande verslagjaar 2015 (15,7 m²/fte). Dit heeft te maken met ons beleid om Het Nieuwe Werken steeds verder door te voeren in onze kantoren. Bij het afsluiten en/ of verlengen van huurcontracten wordt gekeken naar de mogelijkheid om vierkante meters in te leveren en meer te flexwerken. Deze afname in vloeroppervlak verklaart een afname van 27 ton CO 2 -emissies ten opzichte van Klimaateffect In 2016 waren er in totaal 2.784,5 graaddagen in De Bilt. In 2015 was het aantal graaddagen in De Bilt 2.685,5. Deze toename in het aantal graaddagen betekent dat het in 2016 relatief kouder was dan in Deze invloedsfactor verklaart een toename van 4 ton CO 2 in van de totale emissies van het warmtegebruik van 2016 ten opzichte van de CO 2 -emissies in

12 Besparing CO2, basisjaar Voortgang van de doelstelling In de onderstaande tabel staan de maatregelen en invloedsfactoren met de bijbehorende effecten weergegeven. Gezien nog geen doelstellingen bepaald zijn voor primaire energie, kan hiervoor nog geen voortgang berekend worden. Focus ligt in deze beleidsplanperiode op reductie van de CO 2 -uitstoot. Ontsparend effect t.o.v [ton CO 2 ] Besparend effect t.o.v [ton CO 2 ] Netto-effect [ton CO 2 ] Afstoten verdieping 5 Rotterdam Lichtenauerlaan (elektriciteit en stadswarmte) -17,08 Groene stroom -579,00 Verandering gebruik gebouwoppervlak -36,99 Vloeroppervlakte per fte -26,65 Klimaateffect 4,58 Totaal effect -656,16 Tabel 4: Effect maatregelen en invloedsfactoren scope 2 De scope 2 emissies in het referentiejaar was 1,021 ton CO 2 /fte 12. Om op koers te zijn met het behalen van deze doelstelling mag de uitstoot in 2016 maximaal 0,72 ton/fte zijn. De CO 2 -uitstoot scope 2 was in ,22 ton/fte. Daarmee ligt de doelstelling voor scope 2 ruimschoots op schema (figuur 4). 100% 80% 60% 40% 20% 00% Gepland Gerealiseerd Figuur 4: Ambities en gerealiseerde reductie scope Op basis van nieuwe emissiefactoren heeft voor het energiebeleidsplan een herberekening plaatsgevonden van de CO 2- emissies in het basisjaar. Deze wijkt dus af van de basisemissies in het vorige jaarverslag (1,21 tonco 2/fte vs 1,05 tonco 2/fte)

13 3 OVERIGE INDIRECTE CO 2 -EMISSIE: SCOPE 3 In dit hoofdstuk worden de doelstelling en het energiegebruik van ANL in 2016 met betrekking tot de scope 3 emissies beschreven. De scope 3 emissies van ANL bestaan uit het vliegverkeer, de zakelijke kilometers gereden met privéauto s en het openbaar vervoer en het woon-werkverkeer met privéauto s. De maatregelen en invloedsfactoren die effect hebben op de energieverbruiken worden beschreven en tot slot wordt de voortgang van de scope 3 doelstellingen weergegeven. 3.1 Doelstelling scope 3 De doelstellingen van ANL met betrekking tot energiebesparing zijn vastgesteld in het Energiebeleidsplan Met betrekking tot de upstream scope 3 emissies is er een aantal doelstellingen geformuleerd. Daarnaast rapporteert Arcadis over een aantal downstream scope 3 emissies. Voor de downstream scope 3 emissies van ANL zijn doelstellingen ontwikkeld die bestaan uit een meerdere focus- en speerpunten. Onderstaand wordt per sector en focus-/ speerpunt een update gegeven over de voortgang van de doelstelling. Upstream scope 3 doelstelling De CO 2 -emissie van drie scope 3 emissies worden jaarlijks gerapporteerd in de CO 2 -footprint. Dit zijn de emissies: Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s; Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen; Brandstofverbruik zakelijk verkeer met openbaar vervoer. Voor deze emissies zijn geen reductiedoelstellingen vastgesteld voor de periode Wel is het de ambitie van Arcadis het brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s en verkeer OV gezamenlijk minimaal gelijkblijvend te houden en indien mogelijk met 5% te verlagen ten opzichte van het referentiejaar. Ook zullen er acties worden ondernomen om de vliegkilometers tot een minimum te beperken en op andere aspecten meer te reduceren. Wat betreft het brandstofverbruik zakelijk verkeer met openbaar vervoer, is het de ambitie ook deze uitstoot te minimalieren, waarbij we geholpen worden door de NS, die aangeeft in 2017 al haar elektriciteit groen in te kopen. Downstream scope 3 doelstellingen Algemeen Door ontwikkelen CO 2 -tool en inzetten in CO 2 -gunningvoordeel projecten Het is de ambitie om de CO 2 -tool de komende jaren verder uit te breiden zodat ook het aanleggen van het spoor (vervoer van de materialen, grondwerkzaamheden, e.d.) en de exploitatie van het spoor hierin meegenomen kunnen worden. De uitbreiding van de CO 2 -tool zal worden gebaseerd op de speerpunten inertie, assetmanagement en rolweerstand. Rail-sector Inzicht in de CO 2 -uitstoot van een installatiehuis Doel is om meer inzicht te krijgen in de CO 2 -uitstoot van installatiehuizen en mogelijkheden om deze CO 2 - uitstoot te verminderen. Uitgevoerd onderzoek toonde aan dat het aanpassen van de betonsamenstelling een direct toepasbare oplossing is voor het terugdringen van de CO 2 -emissies. Voor een grotere reductie van de emissies moet de bouwmethode van installatiehuizen veranderen. Toepassen van houtskeletbouw of innovatieve gecarboniseerde kalksteen vraagt verder onderzoek. Wegen-sector/ Adviesgroep WV&I Speerpunt 1 Inertie in het ontwerp Doelstelling is om in de periode inzicht te krijgen in de CO 2 -uitstoot die verminderd kan worden door een goede weginrichting en toepassing van dynamisch verkeersmanagement (DVM). Dit zal vervolgens opgenomen worden in het CO 2 -tool. Ieder kwartaal zal overleg plaatsvinden tussen de projectleider CO 2 - prestatieladder en de verantwoordelijke CO 2 -tool om de voortgang te borgen. 13

14 Zakelijk verkeer privéauto Speerpunt 2 Assetmanagement Doelstelling is om in de periode inzicht te krijgen in het effect van maatregelen die in de gebruiksfase op het gebied van onderhoud genomen kunnen worden om de CO 2 -uitstoot te verminderen. Een vroegtijdige advisering is niet slechts kostenefficiënt en vergroot de veiligheid bij werkzaamheden, maar reduceert ook de uitstoot van CO 2. Speerpunt 3 Rolweerstand Een speerpunt voor de komende jaren is om de keuze voor wegdekken met een lage rolweerstand te promoten. 3.2 Energiegebruik en CO 2 -emissies scope 3 - upstream De overige indirecte energiegebruiken van ANL in 2016 zijn het vliegverkeer, de zakelijke kilometers gereden met de privéauto s, het woon-werkverkeer gereden met privéauto s en de zakelijke kilometers gereden met het openbaar vervoer. In de onderstaande tabel staan het energieverbruik en de hieraan gerelateerde CO 2 -emissies weergegeven. Om een vergelijkbaar beeld te creëren met het referentiejaar 2010 worden de CO 2 -emissies in de onderste rij ook gecorrigeerd voor fte weergegeven. In deze rij wordt berekend wat de CO 2 -emissies zouden zijn geweest wanneer het aantal fte in 2016 gelijk was gebleven aan het aantal fte in Activiteit Verbruik Primaire energie CO 2- emissie Verbruik Primaire energie CO 2- emissie Verbruik Primaire energie CO 2- emissie Eenheid Km GJ Ton CO 2 Km GJ Ton CO 2 Km GJ Ton CO 2 Benzine Hybride Diesel LPG Elektrisch Vliegreizen Woonwerk privéauto s Openbaar vervoer Totaal Gecorrigeerd voor fte Tabel 5: Scope 3 energiegebruiken en CO 2-emissies ANL Bovenstaande tabel laat een toename zien in de CO 2 -emissies ten opzichte van het referentiejaar (2010) en ten opzichte van het voorgaand verslagjaar (2015). Ten opzichte van het voorgaand verslagjaar zijn alle scope 3 uitstootposten toegenomen, waarbij er vooral een forse toename in treinverkeer is. Dit kan verklaard worden door de afname van het aantal leaseauto s en een groei in omzet. Hiermee kan de toename van het treinverkeer gezien worden als een reboundeffect van de afname in scope 1 emissies ten gevolge van leaseauto s. Het is niet aannemelijk dat het treinverkeer zal afnemen in de nabije toekomst. Dit kan echter ook als positief beschouwd worden, zeker met het oog op de aanhoudende vergroening van het treinverkeer door de NS in de komende jaren. Tot slot is er ook met privéauto s meer gereden dan in Er is in 2016 geen hernieuwde mobiliteitsenquête uitgevoerd. Om toch een inschatting te maken voor 2016 is gebruikt gemaakt van emissiefactoren per medewerker van Wijkt af van de waarde die is gerapporteerd in het voorgaande verslagjaar. De nieuwe emissiefactor voor treinverkeer is ook toegepast voor een herberekening van de footprint van voorgaande jaren, om vertekening te voorkomen

15 3.3 Maatregelen en invloedsfactoren - upstream Bij Arcadis maken wij onderscheid in maatregelen (geplande acties gericht op energiebesparingen) en invloedsfactoren (invloeden van buiten die leiden tot een besparing dan wel toename van het energiegebruik). In deze paragraaf worden de maatregelen en invloedsfactoren met betrekking tot scope 3 toegelicht Maatregelen Om de geplande doelstelling te realiseren, worden jaarlijks maatregelen uitgevoerd. In 2016 zijn met betrekking tot scope 3 geen specifieke maatregelen uitgevoerd, anders dan al beschreven bij scope 1 en 2. Denk daarbij aan Low Car Diet en de Carpool app, alleen de effecten voor scope 3 zijn niet te bepalen Invloedsfactoren Ook in 2015 is een aantal factoren van invloed geweest op het energiegebruik van ANL. Met betrekking tot de scope 3 emissies zijn dit de volgende invloedsfactoren: Vliegverkeer wegens Arcadis Europe Sinds 2013 is Arcadis Europe opgericht en een aantal medewerkers van ANL was hierbij betrokken. Veel van deze medewerkers zijn nu niet meer in dienst van ANL, maar van AEU. Door verbeterde en gestegen samenwerking wordt meer gevlogen dan in de afgelopen jaren. In totaal hebben deze medewerkers in 2016 circa 126 ton CO 2 uitgestoten met vliegreizen. Het effect ten opzichte van 2015, waarin door het vliegverkeer van deze medewerkers 122 ton CO 2 is uitgestoten, is dat er 4 ton CO 2 is ontspaard. Veranderde emissiefactor treinverkeer Sinds 2016 is er bij het SKAO een nieuwe emissiefactor in gebruik genomen met betrekking tot treinverkeer. Omdat wij als Arcadis geen inzicht hebben in de verdeling van de treinkilometers tussen stoptrein en intercity, werd tot 2016 altijd uitgegaan van stoptreinen, omdat deze de hoogste emissiefactor hebben (65 gco 2 /km). Dit is waarschijnlijk te hoog ingeschat, omdat het merendeel van de medewerkers via intercity reist. Sinds 2016 is er een nieuwe emissiefactor voor treinverkeer (type onbekend), die beter aansluit bij de situatie van Arcadis omdat wij wél zicht hebben op het aantal gereden kilometers maar geen zicht op het treintype waarmee gereisd is. Het effect van het omzetten van deze emissiefactor ten opzichte van de oude emissiefactor is een besparing van ca. 151 ton CO Voortgang van de doelstelling ANL heeft twee typen scope 3 emissies: upstream en downstream. Onderstaand wordt de voortgang van de doelstellingen per type beschreven Upstream Scope 3 emissies In de onderstaande tabel staan de maatregelen en invloedsfactoren met de bijbehorende effecten weergegeven. Omdat er nog geen doelstellingen voor primaire energie zijn bepaald, kan hiervoor nog geen voortgang berekend worden. Focus ligt in deze beleidsplanperiode op reductie van de CO 2 -uitstoot. Ontsparend effect t.o.v [ton CO 2 ] Vliegverkeer wegens Arcadis Europe 4,00 Besparend effect t.o.v [ton CO 2 ] Netto-effect [ton CO 2 ] Veranderende emissiefactor treinverkeer -151,00 Totaal effect -147,00 Tabel 6: Effect maatregelen en invloedsfactoren scope 3 15

16 Voor upstream scope 3 emissies is er een enkel een doelstelling geformuleerd op het beperken van woonwerkverkeer door privéauto s. Doelstellingen aangaande vliegverkeer en zakelijk verkeer van privéauto s worden onderzocht. In 2016 was de uitstoot ten behoeve van woon-werkverkeer privéauto s ton CO 2. Dit komt overeen met 0,77 ton CO 2 /fte. Dit is een daling in de emissies van 5% ten opzichte van het referentiejaar Ondanks de lichte stijging ten opzichte van 2015 is hiermee de doelstelling van een gelijkblijvende emissie in 2016 ten opzichte van 2010 gehaald Downstream Scope 3 emissies Downstream scope 3 doelstellingen Algemeen Door ontwikkelen CO 2 -tool en inzetten in CO 2 -gunningvoordeel projecten De uitbreiding van de CO 2 -tool zal worden gebaseerd op de speerpunten inertie, assetmanagement en rolweerstand. Deze stap staat gepland voor het tweede kwartaal De output uit deze onderzoeken zal als input worden gebruikt voor de nieuw in te brengen fases in het wegontwerp. Ieder kwartaal zal overleg plaatsvinden tussen de projectleider CO 2 -prestatieladder en de verantwoordelijke CO 2 -tool om de voortgang te borgen. De voortgang wordt gerapporteerd in de Q-rapportages duurzaamheid. De borging zit in de planning van de CO 2 -prestatieladder. Rail-sector Inzicht in de CO 2 -uitstoot van een installatiehuis Het uitgevoerde afstudeeronderzoek toonde aan dat het aanpassen van de betonsamenstelling een direct toepasbare oplossing is voor het terugdringen van de CO 2 -emissies. Voor een grotere reductie van de emissies moet de bouwmethode van installatiehuizen veranderen. Toepassen van houtskeletbouw of innovatieve gecarboniseerde kalksteen vraagt verder onderzoek. Implementatie en toepassing zal in 2017 plaatsvinden. Daarnaast zullen in 2017 nieuwe initiatieven worden ontplooid om duurzaamheid in de railsector te borgen en uit te breiden. Hiervoor zal een sessie worden georganiseerd om de speerpunten voor de komende jaren te bepalen. Wegen-sector/ Adviesgroep WV&I Speerpunt 1 Inertie in het ontwerp Vanwege andere prioriteiten binnen duurzaamheid en Arcadis is hier in 2016 nog geen voortgang geboekt. Speerpunt 2 Assetmanagement Een vroegtijdige advisering is niet slechts kostenefficiënt en vergroot de veiligheid bij werkzaamheden, maar reduceert ook de uitstoot van CO 2. Om dit inzichtelijk te maken wordt een maatregelendatabase opgesteld. Deze maatregelen kunnen vervolgens in de CO 2 -tool worden verwerkt. Het onderzoek is begonnen in september Het opzetten van de maatregelendatabase beheer en onderhoud en de vertaling naar het CO 2 -tool wegen zal in 2017 plaatsvinden. Dit betreft een actie specifiek voor wegen. De borging vindt plaats zoals bij speerpunt 1. Inmiddels is er al een eerste analyse uitgevoerd. Implementatie in de tool zal in de 2e helft van 2017 plaatsvinden. Assetmanagement is één van de meest in het oog springende onderdelen van de advisering bij de wegenonderhoudsprestatiecontracten. Aannemers worden intensief begeleid in de programmering van de werkzaamheden. Een belangrijk onderdeel van het wegonderhoud is het maaien van de bermen. Op dit moment wordt een intern onderzoek afgerond, waarbij wordt gekeken of hierbij CO 2 -reductie mogelijk is en hoe dit gestalte te geven. In de voorlopige conclusie kan gezegd worden dat dit mogelijk is, door 1) aanpassingen in het proces van maaien, 2) grasvergisting en 3) aangepast maaibeheer. Na het afronden van dit onderzoek zal verder gekeken worden hoe een database kan worden ingericht. Speerpunt 3 Rolweerstand

17 Opgesteld is een raamwerk met onderdelen van een UAV-GC-contract om CO 2 -reductie (en specifiek rolweerstand) te verminderen. Het raamwerk is aangevuld met eisen die gericht zijn op vermindering van emissies door de voertuigen die gebruik maken van het systeem. Vanaf september 2016 voert een stagiaire het onderzoek uit (afronding tweede kwartaal 2017). Conclusies zullen daarbij worden gepresenteerd en geïmplementeerd binnen de adviesgroep. De analyse van de best practises EMVIcriteria inzake CO 2 -reductie wordt momenteel uitgevoerd binnen de adviesgroep Wegen. De borging vindt plaats zoals hierboven gesteld. 17

18 4 ZAKELIJK VERKEER Het zakelijk verkeer van ANL is verdeeld over alle drie de scopes. Toch hebben deze verschillende vormen van vervoer, in meer of mindere mate, invloed op elkaar. De medewerker die besluit minder vaak met zijn leaseauto naar het werk te gaan, kiest bijvoorbeeld voor de trein als vervangend vervoer. Hierdoor vindt een verschuiving van energieverbruiken over de scopes plaats. Maar is dat nou de bedoeling, die verschuiving? Uiteraard is een aantal verschuivingen gewenst, zoals de verschuiving naar het openbaar vervoer (immers kent een kilometer in het OV een circa driemaal lagere emissie). Deze verschuivingen worden gestimuleerd door ANL. Daarnaast is het ook mogelijk dat er een ongewenst effect optreedt. Zo kan een verandering in het leasebeleid betekenen dat meer kilometers worden gereden met privéauto s. Middels de onderstaande analyses worden deze veranderingen in kaart gebracht. 4.1 Scope verdeling Het zakelijk verkeer van ANL is verdeeld over alle drie scopes. ANL heeft, afhankelijk van de scope, in meer of mindere mate controle op de uitgestoten CO 2. De verdeling is als volgt: Scope 1: Zakelijk verkeer leaseauto s (inclusief woon-werkverkeer) Controle Scope 3: Zakelijk verkeer privéauto s (exclusief woon-werkverkeer) Beperkte controle Scope 3: Zakelijk verkeer openbaar vervoer (exclusief woon-werkverkeer) Beperkte controle Activiteit Scope CO 2 -emissie [ton/ jaar] Zakelijk verkeer leaseauto s Scope Zakelijk verkeer privéauto s Scope Zakelijk verkeer openbaar vervoer Scope Totaal Tabel 7: CO 2-emissies gerelateerd aan zakelijk verkeer in 2016 De onderstaande figuur geeft de verdeling over de drie verschillende scopes weer. Figuur 5: Verdeling zakelijk verkeer totaal Arcadis stimuleert haar medewerkers minder te reizen. Wanneer reizen toch noodzakelijk is, worden de medewerkers gestimuleerd te reizen met het openbaar vervoer. Tabel 8 illustreert het aantal gereisde kilometers in 2016.

19 Vervoersmiddel Totale afstand [km] Afstand per fte [km/fte] Trein Auto Totaal Tabel 8: Verdeling zakelijk verkeer ANL 2016 In de onderstaande figuur is weergegeven hoeveel van de gereisde zakelijke kilometers met het openbaar vervoer zijn afgelegd. In 2015 was dit 19% van de in totaal gereden zakelijke kilometers laat hier een stijging zien naar 21% van de afgelegde kilometers met het openbaar vervoer. Figuur 6: Trein vs. auto Naast de verschuiving van 2% van de gereden kilometers naar treinkilometers is er ook een absolute toename zichtbaar in het aantal treinkilometers dat wordt afgelegd. Het aantal treinkilometers in 2016 is toegenomen met kilometer ten opzichte van De afgelopen jaren heeft Arcadis een aantal extra acties ingezet om het gebruik van openbaar vervoer te stimuleren. Zoals o.a. handhaving mobiliteitsregeling, aanscherping uitgifte leaseauto s, communicatie en bewustwording reisgedrag, verplaatsing kantoren naar stationslocaties, de inzet van wisselwagens. Het effect van deze maatregelen is zichtbaar in bovenstaande figuren. 19

20 5 ENERGIEVERBRUIK GEBOUWEN De emissie van de gebouwen van ANL is verdeeld over scope 1 en 2. Toch hebben deze energiestromen een potentieel grote invloed op elkaar. Zo kan in een pand worden verwarmd middels een WKO-systeem op elektriciteit, het elektriciteitsverbruik van deze locatie is dan relatief hoog terwijl er niets tot geen aardgas of stadswarmte wordt verbruikt. Om de energiegegevens per locatie te kunnen beoordelen worden in de onderstaande twee figuren de totalen aan Primaire energie en CO 2 -emissie per vierkante meter weergegeven. Echter is ervoor gekozen om kantoor Goes uit het overzicht te halen. Reden hiervoor is de reeds plaatsgevonden verhuizing. Het oude kantoor was slechts gedurende een wintermaand (januari 2016) nog bezet. Dit geeft een vertekent beeld voor het aardgasverbruik in Het nieuwe kantoor is evenals nog niet meegenomen omdat er nog geen trend zichtbaar is. 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 Primaire Energie [GJ/ m²] Figuur 7: Energieverbruik locaties in Primaire energie per vierkante meter De bovenstaande figuur laat het energieverbruik in primaire energie per vierkante meter zien per locatie van Arcadis. De figuur laat een relatief hoog energieverbruik, in vergelijking met de andere panden, zien bij de locaties: Amersfoort, Arnhem Beau en Den Bosch MP. Dit betreffen ook een aantal van de grootste ANL locaties in Nederland. Daarnaast heeft de locatie Maastricht CLN een relatief hoog energieverbruik. Van dit pand huurt Arcadis slechts één deel van een verdieping, het energieverbruik wordt berekend op basis van vierkante meters. Dit betekend dat veranderingen in het energiegebruik van derden van grote invloed zijn op het energieverbruik van ANL.

21 0,120 CO 2 -emissie [CO 2 /m²] 0,100 0,080 0,060 0,040 0,020 0, Figuur 8: Totale CO 2-emissie per vierkante meter per locaties Bovenstaande figuur laat de CO 2 -emissie per locatie van ANL zien. In deze figuur zitten relatief grote verschillen in vergelijking met figuur 7. Dit komt omdat in het berekenen van de primaire energie geen andere conversiefactor wordt gebruikt voor bijvoorbeeld het berekenen van groene stroom vs. grijze stroom, dit gebeurd wel in het berekenen van de CO 2 -emissie. 21

22 6 CO 2 -PRESTATIELADDER Sinds 2009 is ANL gecertificeerd voor de CO 2 -Prestatieladder. Onderdeel van de CO 2 -Prestatieladder is een CO 2 -footprint waarin de scopedefinitie afwijkt van de scopedefinitie uit het GHG protocol In dit hoofdstuk wordt de CO 2 -emissie conform de scopedefinitie van de CO 2 -Prestatieladder weergegeven. 6.1 CO 2 -emissies conform de CO 2 -Prestatieladder De CO 2 -emissies conform de CO 2 -Prestatieladder staan weergegeven in de onderstaande tabel, Tabel 9. Activiteit Scope [conform GHGprotocol] Scope [conform CO 2- prestatieladder] CO 2 [ton/ jaar] Rel. [%] CO 2 / fte [ton/ fte] Directe CO 2-emissies Aardgasverbruik Scope 1 Scope ,12 Brandstofverbruik zakelijk verkeer leaseauto s Scope 1 Scope ,93 Indirecte CO 2-emissies Elektriciteitsverbruik Scope 2 Scope ,15 Elektriciteitsverbruik leaseauto s Scope 2 Scope ,00 Warmte- en koudeverbruik Scope 2 Scope ,07 Overige indirecte CO 2-emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto Scope 3 Scope ,49 Brandstofverbruik zakelijke vliegtuigreizen Scope 3 Scope ,58 Brandstofverbruik zakelijk verkeer openbaar 15 Scope 3 Scope ,12 vervoer Totaal ,45 Tabel 9: CO 2-emissie 2016 conform CO 2-Prestatieladder 6.2 Toerekening emissies aan projectenportefeuille Arcadis rekent de emissies van het bedrijf deels toe aan de projectenportefeuille en deels aan overhead (zoals verwarming en elektriciteit voor kantoren). Bij Arcadis bestaat er een causale relatie tussen de kantoren en de dienstverlening. Daarom wordt voor de kantoor-gerelateerde emissies op basis van FTE s een verdeelsleutel toegepast. Hierbij wordt gekeken hoeveel procent van de medewerkers ondersteunend is. Deze verdeling is: Stafmedewerkers (indirecte medewerkers): 15% Niet stafmedewerkers (directe medewerkers): 85% Aangezien ook een deel van de directe medewerkers vaak thuiswerken of op een andere locatie werken (flexwerken), schatten we in dat 25% van de kantoor-gerelateerde emissies toe te kennen is aan overhead, en 75% aan de projectenportefeuille. Deze verdeling is ongewijzigd van voorgaande jaren. Door deze factoren constant te houden kan een objectiever beeld worden verkregen van de toekenning aan de projectenportefeuille. Dit leidt tot de volgende verdeling per emissiecategorie: 15 Op basis van de scopewijziging in Handboek CO 2-Prestatieladder 3.0 (2015) horen de CO 2-emissies van het zakelijke vervoer met het openbare vervoer bij scope 2. Nadere toelichting over de scopewijziging op basis van Handboek is te vinden in de CO 2-Footprint van Arcadis NL.

23 Categorie Overhead Projectenportefeuille Verdeelsleutel ton CO2 in 2016 Verdeelsleutel ton CO2 in 2016 Aardgasverbruik 25% 56 75% 167 Brandstofverbruik zakelijk verkeer leaseauto s 0% 100% Elektriciteitsverbruik 25% 70 75% 211 Warmte en Koude 25% 96 75% 32 Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s 0 100% 921 Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen 100% % 0 Brandstofverbruik zakelijk verkeer met openbaar vervoer 0% 0 100% 227 Tabel 10: Verdeling per emissiecategorie 6.3 Voortgang van de doelstelling Deze andere scope definitie heeft geen gevolgen voor de scope 1 doelstelling van ANL. Voor de voortgang van de scope 1 doelstellingen wordt verwezen naar hoofdstuk 2. De scope 2 emissie in het referentiejaar was 1,68 ton CO 2 /fte. Doelstelling van ANL is het realiseren van een besparing van ton CO 2, wat bij deze scopedefinitie overeenkomt met een besparing van 31% op de CO 2 -emissies. Om op koers te zijn met het behalen van deze doelstelling mag de uitstoot in 2016 maximaal 1,43 ton/fte zijn. De CO 2 -uitstoot scope 2 was in ,40 ton/fte, wat betekent dat Arcadis op schema loopt voor de doelstelling met betrekking tot scope 2. 23

24 BIJLAGE A VOORTGANG SCOPE 3 ANALYSES Jaarlijks wordt beoordeeld of het mogelijk is het komende verslagjaar verbeteringen aan te brengen in de scope 3 analyses. Indien dit niet mogelijk blijkt, wordt er een nieuwe scope 3 keten gekozen die wordt geanalyseerd en waar doelstellingen aan worden gekoppeld. In deze paragraaf wordt aangegeven op welke manier de analyses het afgelopen jaar zijn verbeterd en op welke manier ze het komende jaar worden verbeterd. Woon-werkverkeer privéauto s ANL is momenteel bezig met het opstellen van een nieuwe mobiliteitsvisie De mobiliteitsbehoefte van Arcadis zal in de komende jaren stevig groeien door drukte in de treinen en file op de wegen. Op het moment is er een uitgebreide mobiliteitsregeling van toepassingen met veel uitzonderingen en details. Een belangrijk element is de gedragsverandering van de medewerkers. De nieuwe mobiliteitsvisie focust op drie thema s: Eerlijk (voor individuele medewerkers en Arcadis); Flexibel (passende keuze mobiliteitsvorm op ieder moment voor zowel medewerker als Arcadis); Duurzaam (beter voor mens, milieu en organisatie). De mobiliteitsvisie leidt ertoe dat collega s altijd en overal kunnen reizen met het meest aantrekkelijke vervoermiddel (zakelijk en privé), dat de impact op de gezondheid en veiligheid van onze medewerkers en de impact op onze omgeving (het milieu) continu verbetert en dat collega s en Arcadis naar rato van de mobiliteitsbehoefte een eerlijke en transparante vergoeding krijgen. Downstream scope 3 emissies Naast de analyse van de upstream emissies willen wij als ANL ook inzicht hebben in onze downstream emissies. Wij vinden het belangrijk om te onderzoeken wat voor impact onze activiteiten hebben in de keten en hoe wij hierin CO 2 -emissies kunnen reduceren. Zie bovenstaand in de rapportage voor de stand van zaken en de voortgang met betrekking tot de scope 3 emissies downstream.