JAARRAPPORTAGE ENERGIE- EFFICIENCY 2015 Arcadis Nederland Arnhem 24 JUNI 2016

Transcriptie

1 JAARRAPPORTAGE ENERGIE- EFFICIENCY 2015 Arcadis Nederland Arnhem 24 JUNI 2016

2 Contactpersonen NIKKI SPAPENS European Energy & Reporting Manager M +31 (0) E nikki.spapens@arcadis.com Arcadis N.V. P.O. Box AB Amsterdam Netherlands 2

3 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING 5 2 DIRECTE CO 2 -EMISSIES: SCOPE Doelstelling scope CO 2 -emissies scope Maatregelen en invloedsfactoren Maatregelen Geplande maatregelen Aanvullende maatregelen Invloedsfactoren Voortgang van de doelstelling 8 3 INDIRECTE CO 2 -EMISSIES DOOR ENERGIEOPWEKKING: SCOPE Doelstelling scope Energiegebruik scope Maatregelen en invloedsfactoren Maatregelen Invloedsfactoren Voortgang van de doelstelling 11 4 OVERIGE INDIRECTE CO 2 -EMISSIE: SCOPE Doelstelling scope Energiegebruik scope Maatregelen en invloedsfactoren Maatregelen Invloedsfactoren Voortgang van de doelstelling Upstream Scope 3 emissies Downstream Scope 3 emissies 16 5 ZAKELIJK VERKEER Scope verdeling 17 6 ENERGIEVERBRUIK GEBOUWEN 19 7 CO 2 -PRESTATIELADDER CO 2 -emissies conform de CO 2 -Prestatieladder Toerekening emissies aan projectenportefeuille 20 3

4 7.3 Voortgang van de doelstelling 21 4

5 1 INLEIDING ARCADIS Nederland BV (ANL) publiceert halfjaarlijks een energie-efficiency rapportage. In de rapportages worden de CO 2 -emissies van ANL in het voorgaande (half)jaar beschreven. Er wordt beschreven welke energiebesparingsmaatregelen zijn uitgevoerd en welke andere invloeden effect op het energiegebruik hebben gehad. Daarnaast wordt geanalyseerd hoe ver ANL is met het realiseren van haar energiereductiedoelstellingen uit het energiebeleidsplan 1. Om de energieverbruiken te kunnen analyseren worden ze omgerekend naar CO 2 -emissies. Deze emissies worden onderverdeeld in een drietal scopes volgens het GHG protocol. De scopes onderscheiden zich door de mate waarin het bedrijf invloed heeft op de uitstoot. Scope 1 betreft directe CO 2 -emissies waar ANL direct invloed op heeft. Voorbeeld: op het moment dat de verwarming aangaat wordt er meteen aardgas verbruikt en CO 2 uitgestoten. Scope 2 betreft indirecte CO 2 -emissies waar ANL wel invloed op heeft, maar waar de uitstoot op een andere locatie plaatsvindt. Voorbeeld: wanneer het licht aangaat komt de stroom van de energiecentrale, waar de uiteindelijke uitstoot plaatsvindt. Scope 3 betreft indirecte CO 2 -emissies waar ANL beperkt invloed op kan uitoefenen. Voorbeeld: medewerkers van ANL mogen zelf kiezen op welke manier zij hun woon-werk verkeer invullen. ARCADIS is wel verantwoordelijk voor de uitstoot, niet voor de keuze die wordt gemaakt. In de onderstaande figuur staan de scopes grafisch weergegeven. Figuur 1: Indeling scope 1, 2 en 3 (Volgens het GHG Protocol) In de volgende hoofdstukken worden per scope de CO 2 -emissies en daaraan gerelateerde maatregelen, invloedsfactoren en doelstellingen beschreven. Hoofdstuk 2 bevat informatie over de directe CO 2 -emissies van ANL (scope 1). In hoofdstuk 3 worden de indirecte CO 2 -emissies door energieopwekking beschreven (scope 2) gevolgd door de overige indirecte CO 2 -emissies (scope 3) in hoofdstuk 4. Hoofdstuk 5 bevat aanvullende informatie over het zakelijk verkeer van ANL en de beoogde verschuiving daarin. Tot slot worden in hoofdstuk 6 de CO 2 -emissies van ANL nog eens weergegeven maar dan berekend conform de scope-definitie van de CO 2 -Prestatieladder. 1 Sinds het opstellen van het energiebeleidsplan is de rapportagemanier gewijzigd (scopebepaling conform NEN-EN-ISO in plaats van CO 2-Prestatieladder). Hierdoor lijken de doelstellingen af te wijken. Deze zijn echter gelijk gebleven zoals opgenomen in het energiebeleidsplan

6 2 DIRECTE CO 2 -EMISSIES: SCOPE 1 In dit hoofdstuk worden de doelstelling ( 2.1) en het energiegebruik ( 2.2) van ANL in 2015 met betrekking tot de scope 1 emissies beschreven. De scope 1 emissies van ANL bestaan uit het aardgasverbruik van de gebouwen en het brandstofverbruik ten behoeve van de leaseauto s. De maatregelen en invloedsfactoren die effect hebben gehad op deze energieverbruiken worden beschreven ( 2.3) en tot slot wordt de voortgang van de scope 1 doelstelling weergegeven ( 2.4). 2.1 Doelstelling scope 1 De doelstellingen van ANL met betrekking tot CO 2 -reductie zijn vastgesteld in het Energiebeleidsplan De scope 1 doelstelling is als volgt: De totale geplande besparing op scope 1 emissies in de periode is 175 ton CO 2. Dit komt overeen met 3,1% ten opzichte van de scope 1 emissies in het referentiejaar. Per fte is de besparing 0,08 ton CO CO 2 -emissies scope 1 De directe CO 2 -emissies van ANL in 2015 zijn het aardgasverbruik van onze gebouwen en het woon-werk en zakelijk verkeer van de leaseauto s. In de onderstaande tabel staan de energieverbruiken en de CO 2 -emissies hiervan weergegeven. Om een vergelijkbaar beeld te creëren met het referentiejaar 2010 worden de CO 2 -emissies in de onderste rij ook gecorrigeerd voor fte 2 weergegeven. In deze rij wordt berekend wat de CO 2 -emissise zou zijn geweest wanneer het aantal fte in 2015 gelijk was gebleven aan het aantal fte in Activiteit Energie [2010] CO 2-emissie [2010] Energie [2014] CO 2-emissie [2014] Energie [2015] CO 2-emissie [2015] Aardgasverbruik Nm³ 574 ton CO Nm³ 247 ton CO Nm³ 271 ton CO 2 Brandstofverbruik benzine ltr ton CO ltr 755 ton CO ltr 647 ton CO 2 Brandstofverbruik diesel ltr ton CO ltr ton CO ltr ton CO 2 Brandstofverbruik LPG ltr 568 ton CO ltr 25 ton CO ltr 4 ton CO 2 Brandst. Hybride benzine ltr 173 ton CO ltr 124 ton CO 2 Brandst. Hybride diesel ltr 57 ton CO ltr 119 ton CO 2 Totale CO 2-emissie ton CO ton CO ton CO 2 Gecorrigeerd voor fte ton CO ton CO 2 Tabel 1: Scope 1 energiegebruiken en CO 2 -emissies Tabel 1 laat een afname zien in de CO 2 -emissies, gecorrigeerd voor fte, ten opzichte van het referentiejaar (2010). 2.3 Maatregelen en invloedsfactoren Bij ARCADIS maken wij onderscheid in maatregelen (geplande acties gericht op energiebesparingen) en invloedsfactoren (invloeden van buiten die leiden tot een afname dan wel toename van het energiegebruik). In deze paragraaf worden de maatregelen en invloedsfactoren met betrekking tot scope 1 toegelicht. 2 Fte (flow) voor 2010: 2.212,5 2014: 1.972,9 2015: 1.935,0. 6

7 2.3.1 Maatregelen Om de geplande doelstelling te realiseren, worden (meer-)jaarlijks maatregelen uitgevoerd. Een aantal hiervan wordt bij het vaststellen van de doelstellingen gepland, de rest vindt aanvullend plaats door bijvoorbeeld veranderde inzichten of ontwikkelingen in de markt/onze organisatie. In 2015 zijn met betrekking tot scope 1 de volgende maatregelen uitgevoerd Geplande maatregelen Handhaven mobiliteitsregeling Uit gegevens van de leasemaatschappij blijkt dat de gemiddelde CO 2 -emissie per kilometer van de nieuw ingezette leaseauto s de afgelopen jaren is gedaald. In 2015 is de uitstoot echter licht omhoog gegaan. In 2014 was de gemiddelde uitstoot per vervoerskilometer van de nieuwe inzet leaseauto s 95 gram CO 2. In 2015 is de uitstoot iets omhoog gegaan naar 98 gram CO 2 per vervoerskilometer. Ondanks de stijging in de uitstoot is een besparing behaald van 31,9 ton CO 2 -emissie. In 2015 was dit echter 71,4 ton CO 2 -emissie, ten opzichte van Communicatie/ bewustwording reisgedrag Op het gebied van communicatie/ bewustwording met betrekking tot het reisgedrag zijn in 2015 verschillende acties uitgevoerd. Zo is er onder andere gecommuniceerd over: de doorontwikkeling van de carpool-tool CARS (Collega s ARCADIS Reizen Samen); stimulering van het gebruik maken van de NS-businesscard voor zakelijke reizigers, ook voor leaseautorijders; workshop duurzame mobiliteit op het congres van MVO Nederland; de Low Car Diet, waarbij 121 collega s hun auto een maand lang zoveel mogelijk hebben laten staan. ARCADIS was de grootste deelnemer aan de actie; de nieuwe elektrische laadpalen op een aantal van Arcadis kantoorlocaties; de regeling (semi)-elektrisch rijden om collega s te stimuleren om te kiezen voor een (semi)-elektrische auto; de mobiliteit enquête (Duurzaamheid is hierin een belangrijk onderdeel); de band op spanning actie: waarbij de bandenspanning van auto s werd gecontroleerd en geoptimaliseerd om zo brandstofverbruik terug te dringen; verschillende nieuwsberichten op het intranet (Portaal) en status updates op Yammer, gerelateerd aan duurzame mobiliteit. Het effect van deze communicatie maatregelen is niet altijd (direct) meetbaar. Wel meetbaar is de toename van het aantal treinreizen. Hiermee is in ,4 ton CO 2 bespaard op autokilometers ten opzichte van Aanvullende maatregelen Aanscherping uitgifte leaseauto s Begin 2014 is het mobiliteitsbeleid met betrekking tot de leaseauto s aangepast. De grens voor het aanvragen van een leaseauto ging van naar zakelijke kilometers per jaar. Ook is er strenger toegezien op het naleven van de voorwaarden uit het mobiliteitsbeleid van ANL met betrekking tot de uitgifte van leaseauto s. Dit heeft in 2015 een besparing van circa 118,6 ton CO 2 -emissie opgeleverd ten opzichte van het referentie jaar. Eventuele effecten van besparingen in voorgaande verslagjaren zijn hiervan gehaald. Sluiting kantoor Apeldoorn Eind augustus 2015 is het kantoor van ANL in Apeldoorn worden gesloten. Deze sluiting beïnvloedt het woon-werkverkeer en het zakelijke verkeer van de medewerkers met voormalig standplaats Apeldoorn. De 188 medewerkers zijn gewisseld van standplaats (o.a. 76% naar Arnhem, 19% naar Amersfoort). Het verschil in kilometers woon-werkafstand, het gebruikte vervoersmiddel en de keuze voor een alternatieve standplaats resulteert in een toename in CO 2 -emissie van 4,05 ton. Het effect van de sluiting en het hierdoor niet meer te verwarmen kantoor levert een besparing op van 22,53 ton CO 2 ten opzichte van de referentiesituatie. 7

8 2.3.2 Invloedsfactoren Naast de besparingsmaatregelen zijn er ook altijd een aantal invloedsfactoren die effect hebben op de CO 2 -emissie van ANL. Dit zijn factoren die buiten de invloed van ANL een effect hebben gehad op het energieverbruik. Zoals bijvoorbeeld het effect van het klimaat (koude winter). Verandering gebruik gebouwoppervlak De gebruikte gebouwoppervlakten van ANL veranderen met enige regelmaat. Deels wegens omstandigheden en deels wegens aangepast beleid waardoor er minder kantoorruimte nodig is. Aan het einde van 2015 had ANL 16 panden in haar beheer, drie minder dan eind In totaal is het vloeroppervlak in 2015 ten opzichte van 2014 afgenomen met m². Dit verklaart een afname van 41 ton CO 2 in de totale CO 2 -emissies van 2015 ten opzichte van het voorgaande verslagjaar Klimaateffect Het klimaat is van grote invloed op de hoeveelheid aardgas die ANL inkoopt. Het klimaat is een altijd veranderende factor dus wordt, om dit effect te berekenen, gebruik gemaakt van graaddagen. In 2015 waren er in totaal 2.685,5 graaddagen in De Bilt. In 2014 was het aantal graaddagen in De Bilt 2.385,0. Deze toename in het aantal graaddagen betekent dat het in 2015 relatief kouder was dan in Deze invloedsfactor verklaart een toename van 32 ton CO 2 in de totale CO 2 -emissies van 2015 ten opzichte van de CO 2 -emissies in Voortgang van de doelstelling Om een beeld te krijgen van de behaalde besparing staan in de onderstaande Tabel 2 de maatregelen en invloedsfactoren onder elkaar weergegeven. Ontsparend effect t.o.v [ton CO 2 ] Besparend effect t.o.v [ton CO 2 ] Netto effect [ton CO 2 ] Handhaven aangepaste mobiliteitsregeling 31,9 31,9 Communicatie bewustwording reisgedrag -51,5-51,5 Strenger leasebeleid -118,6-118,6 Zuinige wisselwagens -32,7-32,7 Verhuizing Apeldoorn -18,5-18,5 Verandering gebruikt gebouwoppervlak -41,0-41,0 Klimaateffect 32,0 32,0 Totaal effect -198,4 Tabel 2: Overzicht maatregelen en invloedsfactoren scope 1 De scope 1 emissie in het referentiejaar was 2,52 ton CO 2 /fte. Om op koers te zijn met het behalen van deze doelstelling (3,1%) mag de uitstoot in 2015 maximaal 2,44 ton/fte zijn. De CO 2 -uitstoot scope 1 was in ,14 ton/fte. Dit is een afname van 15% ten opzichte van het referentiejaar. Daarmee is de doelstelling voor de periode ruimschoots behaald. Vooruitblik Met deze jaarrapportage 2015 wordt de energiebeleidsperiode afgesloten. Voor de periode is een nieuw beleidsplan opgesteld dat de ambitie van Arcadis voor de periode , 8

9 40% CO 2 -reductie, ondersteund. Voor scope 1 is de volgende doelstelling voor de periode vastgesteld: De totale geplande besparing op scope 1 emissies in de periode is 665 ton CO 2. Dit komt overeen met ca. 8% ten opzichte van de totale emissies in het referentiejaar. Per fte is de besparing 0,301 ton CO 2. 9

10 3 INDIRECTE CO 2 -EMISSIES DOOR ENERGIEOPWEKKING: SCOPE 2 In dit hoofdstuk worden de doelstelling ( 3.1) en het energiegebruik ( 3.2) van ANL in 2015 met betrekking tot de scope 2 emissies beschreven. De scope 2 emissies van ANL bestaan uit het elektriciteitsverbruik en de gebruikte warmte en koude. De maatregelen en invloedsfactoren die effect hebben gehad op de energieverbruiken worden beschreven ( 3.3) en tot slot wordt de voortgang van de scope 2 doelstelling weergegeven ( 3.4). 3.1 Doelstelling scope 2 De doelstellingen van ANL met betrekking tot energiebesparing zijn vastgesteld in het Energiebeleidsplan De scope 2 doelstelling is als volgt: De totale geplande besparing op scope 2 emissies in de periode is 536 ton CO 2. Dit komt overeen met 23% besparing ten opzichte van de scope 2 emissies in het referentiejaar. Per fte is de besparing 0,24 ton CO Energiegebruik scope 2 De indirecte energiegebruiken door energieopwekking van ANL in 2015 zijn het elektriciteitsverbruik en het gebruik van warmte en koude. In de onderstaande tabel staan het energieverbruik en de hieraan gerelateerde CO 2 -emissies weergegeven. Om een vergelijkbaar beeld te creëren met het referentiejaar 2010 worden de CO 2 -emissies in de onderste rij ook gecorrigeerd voor fte 3 weergegeven. In deze rij wordt berekend wat de CO 2 -emissies zouden zijn geweest wanneer het aantal fte in 2015 gelijk was gebleven aan het aantal fte in Activiteit Energie [2010] CO 2-emissie [2010] Energie [2014] CO 2-emissie [2014] Energie [2015] CO 2-emissie [2015] Elektriciteitsverbruik MWh ton CO MWh 930 ton CO MWh 854 ton CO 2 Warmte en koude - stookolie ltr 50 ton CO 2 0 ltr 0 ton CO 2 0 ltr 0 ton CO 2 Warmte en koude - WKO 288 MWh 131 ton CO MWh 54 ton CO MWh 78 ton CO 2 Warmte en koude stadswarmte 793 GJ 16 ton CO GJ 16 ton CO GJ 41 ton CO 2 Totale CO 2-emissie ton CO ton CO ton CO 2 Gecorrigeerd voor fte ton CO ton CO 2 Tabel 3: Scope 2 energiegebruiken en CO 2-emissies ANL Bovenstaande tabel laat een afname zien in de CO 2 -emissies ten opzichte van het referentiejaar (2010). Het grootste deel van de besparing wordt gerealiseerd door de inkoop van groene stroom Maatregelen en invloedsfactoren Bij ARCADIS maken wij onderscheid in maatregelen (geplande acties gericht op energiebesparingen) en invloedsfactoren (invloeden van buiten die leiden tot een besparing dan wel toename van het energiegebruik). In deze paragraaf worden de maatregelen en invloedsfactoren met betrekking tot scope 2 toegelicht. 3 Fte (flow) voor 2010: 2.212,5 2014: 1.972,9 2015: 1.935,0. 4 Met SMK-Keurmerk. 10

11 3.3.1 Maatregelen Om de geplande doelstelling te realiseren, worden jaarlijks maatregelen uitgevoerd. In 2015 zijn met betrekking tot scope 2 de volgende maatregelen uitgevoerd. Groene stroom In totaal is 48% van de ingekochte elektriciteit in 2015 met een SMK-keurmerk ingekocht. Daarnaast wordt op de locatie Amersfoort groene stroom opgewekt met zonnepanelen. Met de inkoop en opwekking van groene stroom is 662 ton CO 2 bespaard in Naast de inkoop en opwekking van groene stroom met SMK-keurmerk koopt ANL ook groene stroom in zonder SMK-keurmerk. Deze stroom wordt in de footprint opgenomen als grijze stroom omdat de herkomst niet altijd helder is. De totale inkoop van groene stroom, met en zonder SMK-keurmerk, bedraagt 48,1% (zonder SMK-keurmerk 43,3%) inclusief de elektriciteit opgewekt door de zonnepanelen in Amersfoort. Sluiting kantoor Apeldoorn Eind augustus 2015 is het kantoor van ANL in Apeldoorn gesloten.. Het effect van de sluiting van het kantoor levert een besparing op van 41,8 ton CO 2 op het elektriciteits- en warmteverbruik van ANL Invloedsfactoren Ook in 2015 is een aantal factoren van invloed geweest op het energiegebruik van ANL. Met betrekking tot de scope 2 emissies zijn dit de volgende invloedsfactoren. Verandering gebruikt gebouwoppervlak In 2015 zijn de gebruikte gebouwoppervlakten anders dan in het voorgaande verslagjaar 2014 en ten opzichte van het referentiejaar. In totaal is het vloeroppervlak in 2015 ten opzichte van 2014 afgenomen met m². Dit verklaart een afname van 91 ton CO 2 van het elektriciteit- en warmteverbruik in 2015 ten opzichte van het voorgaande verslagjaar Vloeroppervlakte per fte In 2015 is het aantal vierkante meter per fte (15,7 m²/fte) sterk afgenomen ten opzichte van het voorgaande verslagjaar 2014 (17,5 m²/fte ). Dit heeft te maken met ons beleid om Het Nieuwe Werken steeds verder door te voeren in onze kantoren. Bij het afsluiten en/ of verlengen van huurcontracten wordt gekeken naar de mogelijkheid om vierkante meters in te leveren en meer te flexwerken. Deze afname in vloeroppervlak verklaart een afname van 65 ton CO 2 -emissies ten opzichte van Klimaateffect Het klimaat is (binnen de scope 2 emissies) van invloed op het warmteverbruik van ANL. Het weer is altijd een variabele factor. Om dit effect te berekenen, wordt gebruik gemaakt van graaddagen. In 2015 waren er in totaal 2.685,5 graaddagen in De Bilt. In 2014 was het aantal graaddagen in De Bilt 2.385,0. Deze toename in het aantal graaddagen betekent dat het in 2015 kouder was dan in Deze invloedsfactor verklaart een toename van 10 ton CO 2 in het warmteverbruik 2015 ten opzichte van Voortgang van de doelstelling In de onderstaande tabel staan de maatregelen en invloedsfactoren met de bijbehorende effecten weergegeven. Ontsparend effect Besparend effect Netto effect 11

12 t.o.v [ton CO 2 ] t.o.v [ton CO 2 ] [ton CO 2 ] Groene stroom -36,3-36,3 Verhuizing Apeldoorn -41,9-41,9 Verandering gebruikt gebouwoppervlak -91,0-91,0 Vloeroppervlakte per fte -65,0-65,0 Klimaateffect (warmte) 10,0 10,0 Totaal effect -224,2 Tabel 4: Effect maatregelen en invloedsfactoren scope 2 Zoals in bovenstaande tabel te zien is, wordt de geplande scope 2 besparing voornamelijk gerealiseerd door de inkoop van groene stroom. Om op koers te zijn met het behalen van onze doelstelling dient in % groene stroom met een SMK-keurmerk te worden ingekocht. In 2014 is in totaal 48% groene stroom met een SMK-keurmerk ingekocht, wat betekent dat ANL ruim op koers is met het behalen van deze doelstelling. De scope 2 emissies in het referentiejaar was 1,05 ton CO 2 /fte 5. Om op koers te zijn met het behalen van deze doelstelling mag de uitstoot in 2015 maximaal 0,83 ton/fte zijn. De CO 2 -uitstoot scope 2 was in ,50 ton/fte, ten opzichte van het referentiejaar is een reductie van 52% gerealiseerd. Daarmee is de doelstelling voor de periode ruimschoots behaald. Vooruitblik Met deze jaarrapportage 2015 wordt de energiebeleidsperiode afgesloten. Voor de periode is een nieuw beleidsplan opgesteld dat de ambitie van Arcadis voor de periode , 40% CO 2 -reductie, ondersteund. Voor scope 2 is de volgende doelstelling voor de periode vastgesteld: De totale geplande besparing op scope 1 emissies in de periode is ton CO 2. Dit komt overeen met ca. 16% ten opzichte van de totale emissies in het referentiejaar. Per fte is de besparing 0,604 ton CO 2. 5 Dit getal wijkt af van de carbon footprint 2010 omdat hierin enkel is gerekend met de grijze stroom conversiefactor. Dit omdat na 1 juli 2011 de criteria, in het Handboek CO 2 Prestatieladder 2.0 van 23 juni 2011, waaraan groene stroom moet voldoen, zijn veranderd. De CO 2 emissie van elektriciteit waarmee is gerekend is ton CO 2. 12

13 4 OVERIGE INDIRECTE CO 2 -EMISSIE: SCOPE 3 In dit hoofdstuk worden de doelstelling ( 4.1) en het energiegebruik ( 4.2) van ANL in 2015 met betrekking tot de scope 3 emissies beschreven. De scope 3 emissies van ANL bestaan uit het vliegverkeer, de zakelijke kilometers gereden met privéauto s en het openbaar vervoer en het woon-werkverkeer met privéauto s. De maatregelen en invloedsfactoren die effect hebben op de energieverbruiken worden beschreven ( 4.3) en tot slot wordt de voortgang van de scope 3 doelstellingen weergegeven ( 4.4). 4.1 Doelstelling scope 3 De doelstellingen van ANL met betrekking tot energiebesparing zijn vastgesteld in het Energiebeleidsplan Met betrekking tot de upstream scope 3 emissies is er een aantal doelstellingen geformuleerd. Daarnaast rapporteert arcadis over een aantal downstream scope 3 emissies. Deze doelstellingen staan in het document Duurzaamheid in de arcadis-keten onze scope 3 reductie strategie, d.d. aug Upstream scope 3 doelstelling De doelstelling voor de CO 2 -emissies woon-werkverkeer met privéauto s is een gelijkblijvende emissie voor de periode Als referentiejaar geldt Toen waren de emissies woon-werkverkeer privéauto s ton CO 2. Dit komt overeen met 0,81 ton CO 2 per fte. Downstream scope 3 doelstellingen Energieverbruik trein Uitwerken van het idee tot een USP. Indienen van het USP. Onderbouwen wat de mogelijke CO 2 -reductie kan zijn bij het landelijk toepassen van deze USP (en als onderdeel daarvan inzichtelijk maken hoeveel energie verloren gaat tijdens transport en waar deze verliezen tot stand komen). Materiaal voor infra Inzichtelijk maken wat de reductie potentie is van ballast met minder CO 2 -uitstoot. Inzichtelijk maken wat de reductie potentie is van alternatieve dwarsliggers. Bij ten minste vier projecten per jaar een advies toevoegen over alternatieve ballast en/ of dwarsliggers. Ondersteunen ProRail bij het opnemen van JAVODIS in de productcatalogus. Energieverbruik infra Prototype bouwen van winterhard wissel op rangeerspoor. Winterhard wissel laten goedkeuren door ProRail. Rolweerstand wegen CO 2 -berekening uitvoeren traditioneel versus ModieSlab. Gesprek aangaan met Rijkswaterstaat en betreffende provincie om ambities vast te stellen met betrekking tot verminderen CO 2 -emissies en hierover advies uitbrengen. Voor elk wegenproject de CO 2 -besparing van ModieSlab berekenen en bespreken met de opdrachtgever. 4.2 Energiegebruik scope 3 De overige indirecte energiegebruiken van ANL in 2015 zijn het vliegverkeer, de zakelijke kilometers gereden met de privéauto s, het woon-werkverkeer gereden met privéauto s en de zakelijke kilometers gereden met het openbaar vervoer. 13

14 In de onderstaande tabel staan het energieverbruik en de hieraan gerelateerde CO 2 -emissies weergegeven. Om een vergelijkbaar beeld te creëren met het referentiejaar 2010 worden de CO 2 -emissies in de onderste rij ook gecorrigeerd voor fte weergegeven. In deze rij wordt berekend wat de CO 2 -emissies zouden zijn geweest wanneer het aantal fte in 2015 gelijk was gebleven aan het aantal fte in Activiteit Energie [2010] CO 2-emissie [2010] Energie [2014] CO 2-emissie [2014] Energie [2015] CO 2-emissie [2015] ZV privéauto s benzine km 567 ton CO km 509 ton CO km 495 ton CO 2 ZV privéauto s hybride km 10 ton CO km 8 ton CO 2 ZV privéauto s diesel km 496 ton CO km 352 ton CO km 349 ton CO 2 ZV privéauto s LPG km 46 ton CO km 27 ton CO km 30 ton CO 2 ZV privéauto s elektrisch 805 km 0 ton CO km 2 ton CO 2 Vliegreizen km 276 ton CO km 816 ton CO km ton CO 2 WW privéauto s ton CO ton CO ton CO 2 ZV openbaar vervoer km 303 ton CO km 331 ton CO 2 Totale CO 2-emissie ton CO ton CO ton CO 2 Gecorrigeerd voor fte ton CO ton CO 2 Tabel 5: Scope 3 energiegebruiken en CO 2-emissies ANL Bovenstaande tabel laat een toename zien in de CO 2 -emissies ten opzichte van het referentiejaar (2010). Een deel van de toename wordt veroorzaakt door de toevoeging van het zakelijk verkeer openbaar vervoer. Zonder deze emissie zou de gecorrigeerde CO 2 -emissie in ton CO 2 bedragen. Dan is er nog een toename te zien ten opzichte van het referentiejaar. De toename wordt met name veroorzaakt door de zakelijke vliegreizen van ANL. Ook het woon-werkverkeer privéauto en het zakelijk verkeer openbaar vervoer nemen toe ten opzichte van Dit laatste heeft naar alle verwachting te maken met het stimuleren van alternatieve woon-werk vervoersmiddelen. 4.3 Maatregelen en invloedsfactoren Bij ARCADIS maken wij onderscheid in maatregelen (geplande acties gericht op energiebesparingen) en invloedsfactoren (invloeden van buiten die leiden tot een besparing dan wel toename van het energiegebruik). In deze paragraaf worden de maatregelen en invloedsfactoren met betrekking tot scope 3 toegelicht Maatregelen Om de geplande doelstelling te realiseren, worden jaarlijks maatregelen uitgevoerd. In 2015 zijn met betrekking tot scope 3 de volgende maatregelen uitgevoerd: Sluiting kantoor Apeldoorn Een deel van de besparing die wordt gerealiseerd door de sluiting van het kantoor Apeldoorn, vindt plaats binnen de scope 3 emissies. Eind augustus 2015 is het kantoor van ANL in Apeldoorn gesloten. Het verschil in kilometers woon-werkafstand, het gebruikte vervoersmiddel en de keuze voor een alternatieve standplaats resulteert in een toename in de scope 3 CO 2 -emissie van 11,65 ton. 14

15 4.3.2 Invloedsfactoren Ook in 2015 is een aantal factoren van invloed geweest op het energiegebruik van ANL. Met betrekking tot de scope 3 emissies is dit de volgende invloedsfactor. Vliegverkeer wegens Arcadis Europe Sinds 2013 is ARCADIS Europe opgericht en een aantal medewerkers van ANL was hierbij betrokken. Veel van deze medewerkers zijn nu niet meer in dienst van ANL, maar van AEU. Door verbeterde en gestegen samenwerking wordt meer gevlogen dan in de afgelopen jaren. In totaal hebben deze medewerkers in 2015 circa 121 ton CO 2 uitgestoten met vliegreizen. Het effect ten opzichte van 2014, waarin er 178 ton CO 2 is uitgestoten, is echter dat er 56 ton CO 2 is bespaard. Dit wordt verklaard doordat er in 2015 verhoogde maatregelen zijn genomen om het vliegverkeer ten behoeve van Arcadis Europa te minimaliseren. 4.4 Voortgang van de doelstelling ANL heeft twee typen scope 3 emissies: upstream en downstream. Onderstaand wordt de voortgang van de doelstellingen per type beschreven Upstream Scope 3 emissies In de onderstaande tabel staan de maatregelen en invloedsfactoren met de bijbehorende effecten weergegeven. Ontsparend effect t.o.v [ton CO 2 ] Besparend effect t.o.v [ton CO 2 ] Netto effect [ton CO 2 ] Verhuizing Apeldoorn 11,7 11,7 Vliegverkeer Arcadis EU -56,0-56,0 Totaal effect -44,3 Tabel 6: Effect maatregelen en invloedsfactoren scope 3 In 2015 waren de emissies woon-werkverkeer privéauto s ton CO 2. Dit komt overeen met 0,74 ton CO 2 /fte. Dit is een daling in de emissies van 8% ten opzichte van het referentiejaar Hiermee is de doelstelling van ten minste een gelijkblijvende emissie in 2015 ten opzichte van 2010 gehaald. Vooruitblik In 2015 wordt het onderzoek hoe de stijgende emissies ten gevolge van het vliegverkeer kunnen worden beperkt, voortgezet. Hiervoor zal worden onderzocht of het mogelijk is om bepaalde vluchten bijvoorbeeld per trein te laten plaatsvinden. 15

16 4.4.2 Downstream Scope 3 emissies De downstream emissie van ANL zijn opgedeeld in vier speerpunten: 1. Energieverbruik trein; 2. Materiaal voor infra; 3. Energieverbruik voor infra; 4. Autosnelwegen. In het energiebeleidsplan heeft ANL zich gecommitteerd om zich in te spannen om de energieverbruiken en de daarbij behorende CO 2 -emissies waar ANL invloed op kan uitoefenen in kaart te brengen. Tevens zal zij aan de slag gaan met het formuleren van doelstellingen voor het verminderen van deze CO 2 emissies. Speerpunt 1: Energieverbruik trein De doelstelling voor de middellange termijn ( ) is met name afhankelijk van de ontvangst van een USP NGPS bij ProRail. Bij positief ontvangst zal de USP verder uitgewerkt worden. In 2014 is het USP ingediend bij ProRail. Dit is positief ontvangen, en daarom wordt het idee momenteel verder uitgewerkt. Speerpunt 2: Materiaal voor infra In 2014 heeft ARCADIS in meer dan 4 projecten een advies toegevoegd over alternatieve ballast en/ of dwarsliggers. Ook is Javodis inmiddels opgenomen in de ProRail voorschriften, en wordt het momenteel toegepast. Daarnaast wordt Javodis momenteel ook doorontwikkeld in Javodis 2.0. Speerpunt 3: Energieverbruik infra Er is een prototype gebouwd. Helaas is de wissel niet goedgekeurd door ProRail, omdat deze teveel bewegende delen bevat. Volgens ProRail brengen de bewegende delen een risico van extra storingen met zich mee. Speerpunt 4: Rolweerstand wegen Helaas zijn deze doelstellingen in 2013 niet gehaald. Gekozen is om in 2014 van het project A13-A16 een gedetailleerde CO 2 -berekening uit te voeren. Helaas ligt de ontwikkeling van ModieSlab op dit moment stil. Vandaar dat er voor het project A13-A16 diverse andere berekeningen en voorstellen zijn opgesteld en besproken met de opdrachtgever. Verder is in 2014 gestart met het opstellen van een gedetailleerde CO 2 -tool waarmee de CO 2 -uitstoot van een geheel wegenproject kan worden berekend. 16

17 5 ZAKELIJK VERKEER Het zakelijk verkeer van ANL is verdeeld over alle drie de scopes. Toch hebben deze verschillende vormen van vervoer, in meer of mindere mate, invloed op elkaar. De medewerker die besluit minder vaak met zijn leaseauto naar het werk te gaan, kiest bijvoorbeeld voor de trein als vervangend vervoer. Hierdoor vindt een verschuiving van energieverbruiken over de scopes plaats. Maar is dat nou de bedoeling, die verschuiving? Uiteraard is een aantal verschuivingen gewenst, zoals de verschuiving naar het openbaar vervoer (immers kent een kilometer in het OV een circa driemaal lagere emissie). Deze verschuivingen worden gestimuleerd door ANL. Daarnaast is het ook mogelijk dat er een ongewenst effect optreedt. Zo kan een verandering in het leasebeleid betekenen dat meer kilometers worden gereden met privéauto s. Middels de onderstaande analyses worden deze veranderingen in kaart gebracht. 5.1 Scope verdeling Het zakelijk verkeer van ANL is verdeeld over alle drie scopes. ANL heeft, afhankelijk van de scope, in meer of mindere mate controle op de uitgestoten CO 2. De verdeling is als volgt: Scope 1: Zakelijk verkeer leaseauto s (inclusief woon-werkverkeer) Controle Scope 3: Zakelijk verkeer privéauto s (exclusief woon-werkverkeer) Beperkte controle Scope 3: Zakelijk verkeer openbaar vervoer (exclusief woon-werkverkeer) Beperkte controle Activiteit Scope CO 2 -emissie [ton/ jaar] Zakelijk verkeer leaseauto s Scope Zakelijk verkeer privéauto s Scope Zakelijk verkeer openbaar vervoer Scope Totaal Tabel 7: CO 2-emissies gerelateerd aan zakelijk verkeer in 2015 De onderstaande Figuur 3 geeft de verdeling over de drie verschillende scopes weer. Figuur 2: Verdeling zakelijk verkeer totaal Arcadis stimuleert haar medewerkers minder te reizen. Wanneer reizen toch noodzakelijk is, worden de medewerkers gestimuleerd te reizen met het openbaar vervoer. Tabel 8 illustreert het aantal gereisde kilometers in

18 Vervoersmiddel Totale afstand [km] Afstand per fte [km/fte] Trein Auto Totaal Tabel 8: Verdeling zakelijk verkeer ANL 2015 In de onderstaande figuur is weergegeven hoeveel van de gereisde zakelijke kilometers met het OV zijn afgelegd. In 2014 was dit 16% van de in totaal gereden zakelijke kilometers laat hier een stijging zien naar 19% van de afgelegde kilometers met het openbaar vervoer. Figuur 3: Trein vs. auto Naast de verschuiving van 3% van de gereden kilometers naar treinkilometers is er ook een absolute toename zichtbaar in het aantal treinkilometers dat wordt afgelegd. Het aantal treinkilometers in 2015 is toegenomen met kilometer ten opzichte van 2014 (totaal km). De afgelopen jaren heeft Arcadis een aantal extra acties ingezet om het OV-gebruik te stimuleren. Zoals o.a. handhaving mobiliteitsregeling, aanscherping uitgifte leaseauto s, communicatie en bewustwording reisgedrag, verplaatsing kantoren naar stationslocaties, de inzet van wisselwagens. Het effect van deze maatregelen is zichtbaar in bovenstaande figuren. 18

19 6 ENERGIEVERBRUIK GEBOUWEN De emissie van de gebouwen van ANL is verdeeld over scope 1 en 2. Toch hebben deze energiestromen een potentieel grote invloed op elkaar. Zo kan in een pand worden verwarmd middels een WKO-systeem op elektriciteit, het elektriciteitsverbruik van deze locatie is dan relatief hoog terwijl er niets tot geen aardgas of stadswarmte wordt verbruikt. Om de energiegegevens per locatie te kunnen beoordelen worden in de onderstaande twee figuren de totalen aan Primaire energie en CO 2 -emissie per vierkante meter weergegeven. Figuur 4: Energieverbruik locaties in Primaire energie per vierkante meter De bovenstaande figuur laat het energieverbruik in primaire energie per vierkante meter zien per locatie van Arcadis. de figuur laat een relatief hoog energieverbruik, in vergelijking met de andere panden, zien bij de locaties: Amersfoort, Arnhem Beau en Den Bosch MP. Dit betreffen ook een aantal van de grootste ANL locaties in Nederland. Daarnaast heeft de locatie Maastricht CLN een relatief hoog energieverbruik. Van dit pand huurt Arcadis slechts één deel van een verdieping, het energieverbruik wordt berekend op basis van vierkante meters. Dit betekend dat veranderingen in het energiegebruik van derden van grote invloed zijn op het energieverbruik van ANL. Figuur 5: Totale CO 2-emissie locaties per vierkante meter Bovenstaande figuur laat de CO 2 -emissie per locatie van ANL zien. In deze figuur zitten relatief grote verschillen in vergelijking met figuur 4. Dit komt omdat in het berekenen van de Primaire energie geen andere conversiefactor wordt gebruikt voor bijvoorbeeld het berekenen van groene stroom vs. grijze stroom, dit gebeurd wel in het berekenen van de CO 2 -emissie. 19

20 7 CO 2 -PRESTATIELADDER Sinds 2009 is ANL gecertificeerd voor de CO 2 -Prestatieladder. Onderdeel van de CO 2 -Prestatieladder is een CO 2 -footprint waarin de scopedefinitie afwijkt van de scopedefinitie uit de NEN-EN-ISO In dit hoofdstuk wordt de CO 2 -emissie conform de scopedefinitie van de CO 2 -Prestatieladder weergegeven. 7.1 CO 2 -emissies conform de CO 2 -Prestatieladder De CO 2 -emissies conform de CO 2 -Prestatieladder staan weergegeven in de onderstaande tabel, Tabel 9. Activiteit Scope CO 2 [ton/ jaar] Directe CO 2-emissies Percentage [%] CO 2 / fte [ton/ fte] Aardgasverbruik Scope ,14 Brandstofverbruik zakelijk verkeer leaseauto s Scope ,00 Indirecte CO 2-emissies Elektriciteitsverbruik Scope ,44 Warmte- en koudeverbruik Scope ,06 Overige indirecte CO 2-emissies Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto Scope ,46 Brandstofverbruik zakelijke vliegtuigreizen Scope ,56 Brandstofverbruik zakelijk verkeer openbaar 6 Scope ,17 vervoer Totaal ,83 Tabel 9: CO 2-emissie 2015 conform CO 2-Prestatieladder 7.2 Toerekening emissies aan projectenportefeuille Arcadis rekent de emissies van het bedrijf deels toe aan de projectenportefeuille en deels aan overhead (zoals verwarming en elektriciteit voor kantoren). Bij Arcadis bestaat er een causale relatie tussen de kantoren en de dienstverlening. Daarom wordt voor de kantoor-gerelateerde emissies op basis van FTE s een verdeelsleutel toegepast. Hierbij wordt gekeken hoeveel procent van de medewerkers ondersteunend is. Deze verdeling is: Stafmedewerkers (indirecte medewerkers): 15% Niet stafmedewerkers (directe medewerkers): 85% Aangezien ook een deel van de directe medewerkers vaak thuiswerken of op een andere locatie werken (flexwerken), schatten we in dat 25% van de kantoor-gerelateerde emissies toe te kennen is aan overhead, en 75% aan de projectenportefeuille. Deze verdeling is ongewijzigd van voorgaande jaren. Door deze factoren constant te houden kan een objectiever beeld worden verkregen van de toekenning aan de projectenportefeuille. Dit leidt tot de volgende verdeling per emissiecategorie: 6 Op basis van de scopewijziging in Handboek CO 2-Prestatieladder 3.0 (2015) horen de CO 2-emissies van het zakelijke vervoer met het openbare vervoer bij scope 2. Nadere toelichting over de scopewijziging op basis van Handboek is te vinden in de CO 2-Footprint van Arcadis NL. 20

21 Categorie Overhead Projectenportefeuille Verdeelsleutel ton CO 2 in 2015 Verdeelsleutel ton CO 2 in 2015 Aardgasverbruik 25% 68 75% 203 Brandstofverbruik zakelijk verkeer leaseauto s 0% - 100% Elektriciteitsverbruik 25% % 641 Warmte en Koude 25% 30 75% 89 Brandstofverbruik zakelijk verkeer privéauto s 0% - 100% 884 Brandstofverbruik zakelijke vliegreizen 100% % 0 Brandstofverbruik zakelijk verkeer met openbaar vervoer 0% - 100% 331 Tabel 10: Verdeling per emissiecategorie 7.3 Voortgang van de doelstelling Deze andere scope definitie heeft geen gevolgen voor de scope 1 of 2 doelstelling van ANL. Voor de voortgang van de scope 1 doelstellingen wordt verwezen naar hoofdstuk 2. De scope 2 emissies in het referentiejaar was 1,68 ton CO 2 /fte. Doelstelling van ANL is het realiseren van een besparing van 536 ton CO 2, wat bij deze scopedefinitie overeenkomt met een besparing van 14% op de CO 2 -emissies. Om op koers te zijn met het behalen van deze doelstelling mag de uitstoot in 2015 maximaal 1,49 ton/fte zijn. De CO 2 -uitstoot scope 2 was in ,52 ton/fte, wat betekent dat Arcadis haar doelstelling niet heeft gehaald. Dit heeft echter te maken met de conversiefactoren wijziging in De CO 2 -uitstoot scope 2 in 2015 met de oude factoren was 1,40 ton/fte. Hiermee is ten opzichte van het referentiejaar is een reductie van 16% gerealiseerd. Daarmee is de doelstelling behaald. 21

22 BIJLAGE A VOORTGANG SCOPE 3 ANALYSES Jaarlijks wordt beoordeeld of het mogelijk is het komende verslagjaar verbeteringen aan te brengen in de scope 3 analyses. Indien dit niet mogelijk blijkt, wordt er een nieuwe scope 3 keten gekozen die wordt geanalyseerd en waar doelstellingen aan worden gekoppeld. In deze paragraaf wordt aangegeven op welke manier de analyses het afgelopen jaar zijn verbeterd en op welke manier ze het komende jaar worden verbeterd. Woon-werkverkeer privéauto s Momenteel is ANL bezig met het analyseren van de effecten van files op de emissies uit het woonwerkverkeer van de privéauto s. Daarnaast wordt ook een nadere analyse gemaakt van de werkelijke CO 2 -uitstoot van privéauto s. Downstream scope 3 emissies Naast de analyse van de upstream emissies willen wij als ANL ook inzicht hebben in onze downstream emissies. Wij vinden het belangrijk om te onderzoeken wat voor impact onze activiteiten hebben in de keten en hoe wij hierin CO 2 -emissies kunnen reduceren. Halverwege 2012 is daarom de analyse scope 3 emissies uit Arcadis ontwerpen uitgevoerd. In deze analyse is gekozen voor een focus op de emissies in de railsector, omdat daar de invloed van ANL relatief groot is en ProRail een belangrijke ketenpartner is die de CO 2 -Prestatieladder hanteert bij de gunning van projecten. In de ketenanalyse van Rail zijn drie speerpunten gedefinieerd: Energieverbruik trein: Inmiddels is de studie afgerond. Dit ligt nu bij ProRail. Deze is een pleidooi begonnen voor invoer van hogere spanning. Figuur 6: Pleidooi verhogen spanning rail Materiaal voor de infra: de cijfers die in de ketenanalyse zijn opgenomen zijn getoetst, en behoeven geen 22

23 update. Inmiddels wordt dit materiaal bijna altijd voorgeschreven. Dit speerpunt is daarmee afgerond. Om voortgang te geven zijn inmiddels nieuwe doelen gesteld voor de periode Energieverbruik van de infra: deze ketenanalyse wordt niet verder ontwikkeld. Inmiddels zijn er nieuwe doelen gesteld voor de periode Verder is in 2014 gestart met het opstellen van een gedetailleerde CO 2 -tool waarmee de CO 2 -uitstoot van een geheel spoorproject kan worden berekend. Deze tool is volop in ontwikkeling. In de nieuwe doelstelling voor zal ook de aanlegfase en exploitatiefase meegenomen worden in de tool. Deze tool wordt voor alle projecten binnen PMC-Rail toegepast. In de ketenanalyse voor Wegen is één speerpunt gedefinieerd: In 2014 is gestart met het opstellen van een gedetailleerde CO 2 -tool waarmee de CO 2 -uitstoot van een geheel wegenproject kan worden berekend. Inmiddels is deze tool voor de bouwfase afgerond. In de nieuwe doelstelling zal de tool worden uitgebreid met de aanlegfase en exploitatiefase. 23

24 BIJLAGE B ENERGIEZORG In 2009 is ANL gestart met het invoeren van energiezorg in haar organisatie. Energiezorg is het op een structurele en economisch verantwoorde wijze uitvoeren van organisatorische-, technische- en gedragsmaatregelen om het gebruik van energie (inclusief energie voor de productie en het gebruik van grond- en hulpstoffen) te minimaliseren. Aan de hand van de BasisCheck Energiezorg wordt jaarlijks de audit energiezorg uitgevoerd. De BasisCheck Energiezorg is een vragenlijst die is ontwikkeld om de kwaliteit van het energiezorgsysteem te toetsen. Deze vragenlijst geeft weer op welke punten het energiezorgsysteem nog onvolkomenheden heeft en hoe deze verbeterd kunnen worden. Uit de audit energiezorg in 2014 bleek dat ANL een structurele vorm van energiezorg heeft opgezet die past bij de organisatie. Uit de audit energiezorg 2015 bleek dat ANL een structurele vorm van energiezorg heeft opgezet die voldoet aan de BasisCheck Energiezorg 2005, die passend is bij de organisatie. Met het oog op een systeem conform ISO is, naast het hebben van een definitief handboek, de wijze van documenteren nog niet volledig en gedetailleerd genoeg uitgewerkt. De samenhang tussen ISO en ISO kan nog duidelijker worden weergegeven. Verantwoordelijkheden, taken en wijzigingsbevoegdheden en hoe Arcadis borgt dat de meest actuele versie beschikbaar is, kan beter worden toegelicht. Het handboek energiezorg wordt eind 2016 uitgebreid naar een volwaardig ISO systeem. 24

25 Arcadis N.V. P.O. Box AB Amsterdam Netherlands +31 (0) Onze referentie: A 25