JAARRAPPORTAGE ENERGIE-EFFICIENCY 2013

Transcriptie

1 JAARRAPPORTAGE ENERGIE-EFFICIENCY 2013 DIRECTIE ARCADIS NEDERLAND ARNHEM 2 september :F - Definitief C

2

3 Voorwoord Duurzaamheid is een belangrijk uitgangspunt in de bedrijfsvoering van ARCADIS. Bij ARCADIS werken wij al sinds 1888 aan de verbetering van onze leefomgeving. Wij streven naar ruimte voor ontwikkeling en economische groei in balans met deze leefomgeving en het milieu. Gezamenlijk met onze opdrachtgevers spannen wij ons in om de leefomgeving te verbeteren en te reserveren voor toekomstige generaties. Wij maken duurzaamheid expliciet door duurzaamheid programmatisch in te vullen volgens drie programmalijnen, zoals onderstaand is gevisualiseerd: 1. Duurzame oplossingen: de ambitie is dat wij in alle projecten voor klanten en partners zoeken naar de meest duurzame oplossingen binnen de kaders van het project. 2. Duurzame bedrijfsvoering: natuurlijk is ons eigen huis op orde en streven we ernaar om onze bedrijfsvoering constant verder te verduurzamen en deze verduurzaming te borgen in de organisatie. 3. Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO): initiatieven waarmee we onze bijdrage leveren aan een duurzame maatschappij. Figuur 1: Duurzaamheid verdeeld in drie programmalijnen Wij streven in onze eigen bedrijfsvoering naar duurzaam bewust handelen. Focus daarbinnen ligt op de bewustwording van duurzaamheid bij onze medewerkers, efficiënt gebruik van materialen, energiebesparingen en het gebruik van hernieuwbare energie. Om inzicht te krijgen in de invloed die ARCADIS Nederland heeft op het milieu, en derden inzicht te geven in het effect van haar activiteiten op de CO2-problematiek, maakt ARCADIS halfjaarlijks een energie-efficiencyrapportage. Hierin wordt beschreven welke acties ARCADIS onderneemt om haar CO2-reductiedoelstellingen te behalen en wat de voortgang van de doelstellingen is :F - Definitief ARCADIS 1

4 Inhoud Voorwoord... 1 Inhoud Inleiding Directe CO2-emissies: scope Doelstelling scope Energiegebruik scope Maatregelen en invloedsfactoren Maatregelen Geplande maatregelen Aanvullende maatregelen Invloedsfactoren Voortgang van de doelstelling Indirecte CO2-emissies door energieopwekking: scope Doelstelling scope Energiegebruik scope Maatregelen en invloedsfactoren Maatregelen Invloedsfactoren Voortgang van de doelstelling Overige indirecte CO2-emissie: scope Doelstelling scope Energiegebruik scope Maatregelen en invloedsfactoren Maatregelen Invloedsfactoren Voortgang van de doelstelling Upstream scope 3 emissies Downstream scope 3 emissies Zakelijk verkeer Scope verdeling CO2-Prestatieladder CO2-emissies conform CO2-Prestatieladder Voortgang van de doelstelling Bijlage 1 Voortgang scope 3 analyses Bijlage 2 Kwaliteit van de data ARCADIS :F - Definitief

5 Bijlage 3 Energiezorg Colofon :F - Definitief ARCADIS 3

6 1 Inleiding ARCADIS Nederland BV (ANL) publiceert halfjaarlijks een energie-efficiency rapportage. In de rapportages worden de CO2-emissies van ANL in het voorgaande (half)jaar beschreven 1. Er wordt beschreven welke energiebesparingsmaatregelen zijn uitgevoerd en welke andere invloeden effect op het energiegebruik hebben gehad. Daarnaast wordt geanalyseerd hoe ver ANL is met het realiseren van haar energiereductie-doelstellingen uit het energiebeleidsplan 2. De energiegegevens worden onderverdeeld in een drietal scopes (scope 1, 2 en 3) volgens NEN De scopes onderscheiden zich door de mate waarin het bedrijf invloed heeft op de uitstoot. Scope 1 betreft directe CO2-emissies waar ANL direct invloed op heeft. Voorbeeld: op het moment dat de verwarming aangaat wordt er meteen aardgas verbruikt en CO2 uitgestoten. Scope 2 betreft indirecte CO2-emissies waar ANL wel invloed op heeft, maar waar de uitstoot op een andere locatie plaatsvindt. Voorbeeld: wanneer het licht aangaat komt de stroom van de energiecentrale, waar de uiteindelijke uitstoot plaatsvindt. Scope 3 betreft indirecte CO2-emissies waar ANL beperkt invloed op kan uitoefenen. Voorbeeld: medewerkers van ANL mogen zelf kiezen op welke manier zij hun woon-werk verkeer invullen. ARCADIS is wel verantwoordelijk voor de uitstoot, niet voor de keuze die wordt gemaakt. In de onderstaande figuur staan de scopes grafisch weergegeven. Figuur 2: Indeling scope 1, 2 en 3 (Volgens NEN 14064) 1 In 2012 is een verkeerde flow voor medewerkersaantallen en fte gebruikt. De getallen zijn in deze rapportage gecorrigeerd met de juiste flow in 2012 weergegeven. 2 Sinds het opstellen van het energiebeleidsplan is de rapportagemanier gewijzigd (scopebepaling conform NEN-ISO in plaats van CO2-Prestatieladder). Hierdoor lijken de doelstellingen af te wijken. Deze zijn echter gelijk gebleven zoals opgenomen in het energiebeleidsplan ARCADIS :F - Definitief

7 In de volgende hoofdstukken worden per scope de energie-emissies en daaraan gerelateerde maatregelen, invloedsfactoren en doelstellingen beschreven. Hoofdstuk 2 bevat informatie over de directe CO2-emissies van ANL (scope 1). In hoofdstuk 3 worden de indirecte CO2-emissies door energieopwekking beschreven (scope 2) gevolgd door de overige indirecte CO2-emissies (scope 3) in hoofdstuk 4. Hoofdstuk 5 bevat aanvullende informatie over het zakelijk verkeer van ANL en de beoogde verschuiving daarin. Tot slot worden in hoofdstuk 6 de CO2-emissies van ANL nog eens weergegeven maar dan berekend conform de scope-definitie van de CO2-Prestatieladder :F - Definitief ARCADIS 5

8 2 Directe CO 2 -emissies: scope 1 In dit hoofdstuk worden de doelstelling ( 2.1) en het energiegebruik ( 2.2) van ANL in 2013 met betrekking tot de scope 1 emissies beschreven. De scope 1 emissies van ANL bestaan uit het aardgasverbruik van de gebouwen en het brandstofverbruik ten behoeve van de leaseauto s. De maatregelen en invloedsfactoren die effect hebben gehad op deze energieverbruiken worden beschreven ( 2.3) en tot slot wordt de voortgang van de scope 1 doelstelling weergegeven ( 2.4). 2.1 DOELSTELLING SCOPE 1 De doelstellingen van ANL met betrekking tot CO2-reductie zijn vastgesteld in het Energiebeleidsplan De scope 1 doelstelling is als volgt: De totale geplande besparing op scope 1 emissies in de periode is 175 ton CO 2. Dit komt overeen met 3,1% ten opzichte van de scope 1 emissies in het referentiejaar. Per fte is de besparing 0,08 ton CO ENERGIEGEBRUIK SCOPE 1 De directe energiegebruiken van ANL in 2013 zijn het aardgasverbruik van onze gebouwen en het woonwerk en zakelijk verkeer van de leaseauto s. In de onderstaande tabel staan de energieverbruiken en de CO2-emissies hiervan weergegeven. Om een vergelijkbaar beeld te creëren met het referentiejaar 2010 worden de CO2-emissies in de onderste rij ook gecorrigeerd voor fte 3 weergegeven. In deze rij wordt berekend wat de CO2-emissise zou zijn geweest wanneer het aantal fte in 2013 gelijk was gebleven aan het aantal fte in Activiteit Energie CO 2-emissie Energie CO 2-emissie Energie CO 2-emissie [2010] [2010] [2012] [2012] [2013] [2013] Aardgasverbruik Nm³ 574 ton CO Nm³ 530 ton CO Nm³ 419 ton CO 2 Brandstofverbruik benzine ltr ton CO ltr ton CO ltr 965 ton CO 2 Brandstofverbruik diesel ltr ton CO ltr ton CO ltr ton CO 2 Brandstofverbruik LPG ltr 568 ton CO ltr 216 ton CO ltr 83 ton CO 2 Brandst. Hybride benzine ltr 219 ton CO 2 Brandst. Hybride diesel ltr 63 ton CO 2 Totale CO 2-emissie ton CO ton CO ton CO 2 Gecorrigeerd voor fte ton CO ton CO 2 Tabel 1: Scope 1 energiegebruiken en CO2-emissies ANL 3 Fte (flow) voor 2010: 2.212,5; voor 2012: 2.188,5; voor 2013: 2.060,8. 6 ARCADIS :F - Definitief

9 Tabel 1 laat een toename zien in de CO2-emissies, gecorrigeerd voor fte, ten opzichte van het referentiejaar (2010). Wel is in 2013 weer een dalende lijn ingezet ten opzichte van het voorgaande verslagjaar. De toename wordt veroorzaakt door de opname van het ingenieursbureau PRC in de totale ANL-organisatie in Dit effect en andere maatregelen en invloedsfactoren in 2013 staan nader toegelicht in onderstaande paragraaf MAATREGELEN EN INVLOEDSFACTOREN Bij ARCADIS maken wij onderscheid in maatregelen (geplande acties gericht op energiebesparingen) en invloedsfactoren (invloeden van buiten die leiden tot een afname dan wel toename van het energiegebruik). In deze paragraaf worden de maatregelen en invloedsfactoren met betrekking tot scope 1 toegelicht MAATREGELEN Om de geplande doelstelling te realiseren, worden (meer-)jaarlijks maatregelen uitgevoerd. Een aantal hiervan wordt bij het vaststellen van de doelstellingen gepland, de rest vindt aanvullend plaats door bijvoorbeeld veranderde inzichten of ontwikkelingen in de markt/onze organisatie. In 2013 zijn met betrekking tot scope 1 de volgende maatregelen uitgevoerd GEPLANDE MAATREGELEN Handhaven mobiliteitsregeling Uit gegevens van de leasemaatschappij blijkt dat de gemiddelde CO2-emissie per kilometer van de nieuw ingezette leaseauto s de afgelopen jaren is gedaald. In 2012 was de gemiddelde uitstoot per vervoerskilometer van de nieuwe inzet leaseauto s 108 g CO2. In 2013 is de uitstoot verder omlaag gegaan naar 104 g CO2 per vervoerskilometer. Deze verbetering levert een besparing van 21 ton CO2-emissie, ten opzichte van Communicatie/ bewustwording reisgedrag Op het gebied van communicatie/ bewustwording met betrekking tot het reisgedrag zijn in 2013 verschillende acties uitgevoerd. Zo is er onder andere gecommuniceerd over: de doorontwikkeling van de carpool-tool CARS (Collega s ARCADIS Reizen Samen); de verhuizing van kantoor s-hertogenbosch van een snelweglocatie naar een locatie dicht bij een treinstation. Medewerkers zijn daarin actief ondersteund in de te maken nieuwe duurzame keuzes rondom hun mobiliteit; verschillende nieuwsberichten op het intranet (Portaal) en status updates op Yammer, gerelateerd aan duurzame mobiliteit. Ook is er deelgenomen aan diverse bijeenkomsten betreffende duurzaamheid: Deelname aan Earth Day. Actieve deelname aan sessies/ bestuur Forum Duurzaam Werken, waarbij mobiliteit/ CO2-reductie belangrijke elementen zijn. Het effect van deze communicatie maatregelen is niet (direct) meetbaar. Toch wordt de toename van het aantal treinreizigers gezien als effect van deze maatregel. Hiermee is in ton CO2 bespaard op autokilometers ten opzichte van :F - Definitief ARCADIS 7

10 AANVULLENDE MAATREGELEN Low Car Diet In oktober 2013 hebben medewerkers van ANL meegedaan aan het Low Car Diet. Een initiatief waarin deelnemers worden gestimuleerd om tien dagen zo min mogelijk te reizen met de auto. Vanuit ARCADIS deden hier 84 collega s aan mee, waarmee wij de top 2 positie hebben ingenomen. Het effect van deze maatregel is helaas niet meetbaar. E-learning module duurzaam en veilig rijden Eind 2013 is een pilot gestart met circa 150 deelnemers die worden getraind om zuiniger en veiliger te rijden. Deze training duurt een half jaar en wordt, indien succesvol, uitgerold onder alle leaserijders van ANL. Tussenresultaten van begin 2014 laten zien dat er een reductie te realiseren lijkt van meer dan 6% op het brandstofverbruik. Pilot elektrisch rijden In 2012 is gestart met een pilot elektrisch rijden. In 2013 reden twee medewerkers van ANL met een elektrische auto. Dit leidde in 2013 tot een besparing van circa 4 ton CO2-emissie. Verhuizing kantoor s-hertogenbosch In april 2013 is het kantoor van ANL in s-hertogenbosch verhuisd van een snelweglocatie naar een locatie vlakbij het centraal station van s-hertogenbosch. Met deze verhuizing naar een stationslocatie kunnen de medewerkers bewust kiezen hun woon-werkverkeer af te leggen met het openbaar vervoer en/of de fiets. Onder de medewerkers met standplaats s-hertogenbosch is een nulmeting uitgevoerd naar het mobiliteitsgedrag voor de verhuizing. Het gedrag na de verhuizing is in de jaarlijkse mobiliteitsenquête getoetst. De besparing naar aanleiding van deze maatregel bedraagt 49 ton CO2 in Aanscherping uitgifte leaseauto s In 2013 is strenger toegezien op het naleven van de voorwaarden uit het mobiliteitsbeleid van ANL met betrekking tot de uitgifte van leaseauto s. Dit heeft voor 2013 een besparing van circa 92 ton CO2-emissie opgeleverd. Inzet zuinige wisselwagens Op een aantal kantoren zijn zeer zuinige wisselwagens neergezet die mensen kunnen gebruiken om naar afspraken te komen die niet met OV-bereikbaar zijn. Deze auto s kennen een lagere CO2-uitstoot dan de standaard huurauto s. In 2013 is hierdoor een besparing van 4 ton CO2 bereikt. Daarnaast zijn medewerkers niet langer genoodzaakt met de auto naar kantoor te komen (woon-werk) als zij een afspraak hebben die niet met het OV te bereiken is INVLOEDSFACTOREN Hoe kan het dan zijn dat de CO2-emissies uit scope 1 toch gestegen zijn? Daarin heeft een aantal externe invloedsfactoren een rol gespeeld. Verandering gebruik gebouwoppervlak De gebruikte gebouwoppervlakten van ANL veranderen met enige regelmaat. Deels wegens omstandigheden (krimpende organisatie) en deels wegens aangepast beleid waardoor er minder kantoorruimte nodig is. Aan het einde van 2013 had ANL 20 panden in haar beheer, twee minder dan eind In totaal is het vloeroppervlak in 2013 ten opzichte van 2012 afgenomen met m². Dit verklaart een afname van 85 ton CO2 in de totale CO2-emissies van 2013 ten opzichte van het voorgaande verslagjaar ARCADIS :F - Definitief

11 Klimaateffect Het klimaat is van grote invloed op de hoeveelheid aardgas die ANL inkoopt. Het klimaat is een altijd veranderende factor dus wordt, om dit effect te berekenen, gebruik gemaakt van graaddagen. In 2013 waren er in totaal 3.077,7 graaddagen in De Bilt. In 2012 was het aantal graaddagen in De Bilt 2.878,8. Deze toename in het aantal graaddagen betekent dat het in 2013 kouder was dan in Deze invloedsfactor verklaart een toename van 37 ton CO2 in de totale CO2-emissies van 2013 ten opzichte van de CO2-emissies in Toename leaseauto s De opname van PRC in 2012 heeft geleid tot een forse toename in het aantal leaseauto s van ANL. Het percentage leaseauto s per (voormalig) PRC medewerker is bijna het dubbele van het percentage leaseauto s per ANL medewerker. Hierdoor is de CO2-emissie/fte hoger dan vooraf was te verwachten. De toevoeging van het voormalige PRC-wagenpark veroorzaakt in 2013 een toename van 250 ton CO2 ten opzichte van VOORTGANG VAN DE DOELSTELLING Om een beeld te krijgen van de behaalde besparing staan in de onderstaande Tabel 2 de maatregelen en invloedsfactoren onder elkaar weergegeven. Ontsparend effect t.o.v [ton CO 2] Besparend effect t.o.v [ton CO 2] Netto effect [ton CO 2] Handhaven mobiliteitsregeling Communicatie/ bewustwording reisgedrag Blijven stimuleren mobiliteitsmaatregelen - - Low Car Diet E-learning module duurzaam rijden - - Pilot elektrisch rijden -4-4 Verhuizing kantoor s-hertogenbosch Aanscherping uitgifte leaseauto s Inzet zuinige wisselwagens -4-4 Verandering gebruikt gebouwoppervlak Klimaateffect Toename leaseauto s Totaal effect Tabel 2: Overzicht maatregelen en invloedsfactoren scope 1 De scope 1 emissies in het referentiejaar waren 2,52 ton CO2/fte 4. Om op koers te zijn met het behalen van deze doelstelling (3,1%) mag de uitstoot in 2013 maximaal 2,48 ton/fte zijn. De CO2-uitstoot scope 1 was in ,58 ton/fte. Dit is een toename van 2,25% ten opzichte van het referentiejaar. Wanneer wij de uitstoot corrigeren voor het effect dat wordt veroorzaakt door de toename in leaseauto s is de emissie 2,47 ton CO2/fte. Er is een daling in de scope 1 emissies van 0,38%. 4 Voorheen werden de emissies in het referentiejaar gedeeld door het aantal medewerkers op 31 december Wegens grote veranderingen in medewerkersaantallen wordt inmiddels gebruik gemaakt van de flow. Daarom is de doelstelling aangepast van 2,58 ton CO2/fte naar 2,52 ton CO2/fte :F - Definitief ARCADIS 9

12 Vooruitblik Om deze daling in de doelstelling voort te zetten, staan in 2014 een aantal aanvullende maatregelen op het programma. Deze maatregelen zijn als volgt: Aanpassing mobiliteitsbeleid: begin 2014 is het mobiliteitsbeleid met betrekking tot de leaseauto s aangepast. Dan gaat de grens voor het aanvragen van een leaseauto van naar zakelijke kilometers per jaar. Persoonsgebonden Mobiliteitsbudget: in het verlengde van de vorige bullet wordt begin 2014 een onderzoek uitgevoerd naar de kansen en mogelijkheden voor persoonsgebonden mobiliteitsbudget. Eerste analyses lijken positieve invloed te hebben op het brandstofverbruik, doordat medewerkers bewuster keuzes zullen maken. E-learning duurzaam en veilig rijden: vanuit de pilot zijn positieve resultaten geboekt, verkend wordt hoe dit verder te implementeren in de gehele organisatie. Low Car Diet: hernieuwde deelname aan Low Car Diet en vergelijkbare (regionale) initiatieven. NS-business card: onderzoek effecten NS-business card gebruik optellen bij de zakelijke kilometers van de leaseauto: medewerkers gaan ervan uit dat bij km zakelijke kilometers ze een nieuwe leaseauto mogen uitzoeken. Het kan voorkomen dat medewerkers derhalve de keuze om vaker met de auto te reizen dan te kiezen voor alternatieven. Onderzocht wordt of de zakelijk gemaakte treinkilometers ook gezien kunnen worden als onderdeel van de kilometer. In 2014 willen wij onderzoeken/ starten met het inzichtelijk maken van de directe CO2-uitstoot (reizen) per adviesgroep/ afdeling. Dit willen wij periodiek doen, zodat ook adviesgroepen die bezig zijn met het terugdringen van hun footprint, dat inzichtelijk krijgen. 10 ARCADIS :F - Definitief

13 3 Indirecte CO 2 -emissies door energieopwekking: scope 2 In dit hoofdstuk worden de doelstelling ( 3.1) en het energiegebruik ( 3.2) van ANL in 2013 met betrekking tot de scope 2 emissies beschreven. De scope 2 emissies van ANL bestaan uit het elektriciteitsverbruik en de gebruikte warmte en koude. De maatregelen en invloedsfactoren die effect hebben gehad op de energieverbruiken worden beschreven ( 3.3) en tot slot wordt de voortgang van de scope 2 doelstelling weergegeven ( 3.4). 3.1 DOELSTELLING SCOPE 2 De doelstellingen van ANL met betrekking tot energiebesparing zijn vastgesteld in het Energiebeleidsplan De scope 2 doelstelling is als volgt: De totale geplande besparing op scope 2 emissies in de periode is 536 ton CO 2. Dit komt overeen met 23% besparing ten opzichte van de scope 2 emissies in het referentiejaar. Per fte is de besparing 0,24 ton CO ENERGIEGEBRUIK SCOPE 2 De indirecte energiegebruiken door energieopwekking van ANL in 2013 zijn het elektriciteitsverbruik en het gebruik van warmte en koude. In tabel 3 staat het energieverbruik en de hieraan gerelateerde CO2- emissies weergegeven. Om een vergelijkbaar beeld te creëren met het referentiejaar 2010 worden de CO2-emissies in de onderste rij ook gecorrigeerd voor fte 5 weergegeven. In deze rij wordt berekend wat de CO2-emissies zouden zijn geweest wanneer het aantal fte in 2013 gelijk was gebleven aan het aantal fte in Fte (flow) voor 2010: 2.212,5; voor 2012: 2.188,5; voor 2013: 2.060, :F - Definitief ARCADIS 11

14 Activiteit Energie CO 2-emissie [2010] [2010] Elektriciteitsverbruik MWh ton CO 2 Energie CO 2-emissie Energie CO 2-emissie [2012] [2012] [2013] [2013] MWh ton CO MWh ton CO 2 Warmte en koude - stookolie ltr 50 ton CO ltr 70 ton CO ltr 35 ton CO 2 Warmte en koude - WKO 288 MWh 131 ton CO MWh 78 ton CO MWh 90 ton CO 2 Warmte en koude GJ 16 ton CO GJ 20 ton CO GJ 22 ton CO 2 stadswarmte Totale CO 2-emissie ton CO ton CO ton CO 2 Gecorrigeerd voor fte ton CO ton CO 2 Tabel 3: Scope 2 energiegebruiken en CO2-emissies ANL Bovenstaande tabel laat een afname zien in de CO2-emissies ten opzichte van het referentiejaar (2010). Het grootste deel van de besparing wordt gerealiseerd door de inkoop van groene stroom MAATREGELEN EN INVLOEDSFACTOREN Bij ARCADIS maken wij onderscheid in maatregelen (geplande acties gericht op energiebesparingen) en invloedsfactoren (invloeden van buiten die leiden tot een besparing dan wel toename van het energiegebruik). In deze paragraaf worden de maatregelen en invloedsfactoren met betrekking tot scope 2 toegelicht MAATREGELEN Om de geplande doelstelling te realiseren, worden jaarlijks maatregelen uitgevoerd. In 2013 zijn met betrekking tot scope 2 de volgende maatregelen uitgevoerd. Groene stroom In totaal is 33% van de ingekochte elektriciteit in 2013 met een SMK-keurmerk ingekocht. Met de inkoop van groene stroom is 576 ton CO2 bespaard in Daarnaast kopen wij nog groene stroom in zonder SMK keurmerk. Dit percentage bedraagt 49%. Deze stroom nemen wij mee als grijze stroom omdat de herkomst niet altijd even helder is. Energielabel In 2013 is de nieuwe locatie Zwolle van een energielabel voorzien. Het gebouw heeft energielabel B gekregen met als advies tijdens (groot)onderhoudsingrepen energiezuinige schakelingen en HR++ glas toe te passen. ANL onderzoekt momenteel of energiezuinige schakelingen en de realisatie van HR++ glas interessant is in afstemming met de gebouwbeheerder/ -eigenaar. Performance scan In 2013 is een installatie performance scan uitgevoerd voor de locatie s-hertogenbosch Mercatorplein. Deze locatie is sinds april 2013 onderdeel van ANL. De resultaten van deze scan zijn voorgelegd aan de gebouwbeheerder en eigenaar van deze locatie. Naar aanleiding van de performance scan zijn volgende maatregelen uitgevoerd: 6 Dit getal wijkt af van de carbon footprint 2010 omdat hierin enkel is gerekend met de grijze stroom conversiefactor. Dit omdat na 1 juli 2011 de criteria, in het Handboek CO2 Prestatieladder 2.0 van 23 juni 2011, waaraan groene stroom moet voldoen zijn veranderd. De CO2 emissie van elektriciteit waarmee in de footprint is gerekend is ton CO2. 7 Met SMK-Keurmerk. 12 ARCADIS :F - Definitief

15 Bewegingsmelders in de toiletten geplaatst. SCIOS keuringen (met betrekking tot onderhoud stookinstallaties) hebben plaatsgevonden. De thermostatische ventielen van de radiatoren zijn ingesteld op een lagere stand. Aangezien ANL zich als doel heeft gesteld om (nieuwe) panden met minimaal energielabel A te betrekken, is in de onderhandeling van het huurcontract de voorwaarde gesteld het pand aan het Mercatorplein, met toenmalig energielabel C, op te waarderen. Dit pand heeft sinds mei 2013 energielabel A INVLOEDSFACTOREN Ook in 2013 is een aantal factoren van invloed geweest op het energiegebruik van ANL. Met betrekking tot de scope 2 emissies zijn dit de volgende invloedsfactoren. Verandering gebruikt gebouwoppervlak In 2013 zijn de gebruikte gebouwoppervlakten voor een aantal locaties anders dan in het voorgaande verslagjaar 2012 dan wel ten opzichte van het referentiejaar. In totaal is het vloeroppervlak in 2013 ten opzichte van 2012 afgenomen met m². Dit verklaart een afname van 136 ton CO2 van het elektriciteiten warmteverbruik in 2013 ten opzichte van het voorgaande verslagjaar Vloeroppervlakte per fte In 2013 is het aantal vierkante meter per fte (17,6 m²/fte) sterk afgenomen ten opzichte van het voorgaande verslagjaar 2012 (19,8 m²/fte). Dit heeft te maken met ons beleid om Het Nieuwe Werken steeds verder door te voeren in onze kantoren. Met als gevolg het afstoten van, met name, voormalige PRC panden. Deze afname in vloeroppervlak verklaart een afname van 96 ton CO2-emissies ten opzichte van Klimaateffect Het klimaat is (binnen de scope 2 emissies) van invloed op het warmteverbruik van ANL. Het weer is altijd een variabele factor. Om dit effect te berekenen, wordt gebruik gemaakt van graaddagen. In 2013 waren er in totaal 3.077,7 graaddagen in De Bilt. In 2012 was het aantal graaddagen in De Bilt 2.878,8. Deze toename in het aantal graaddagen betekent dat het in 2013 kouder was dan in Deze invloedsfactor verklaart een toename van 4 ton CO2 in het warmteverbruik 2013 ten opzichte van VOORTGANG VAN DE DOELSTELLING In de onderstaande tabel staan de maatregelen en invloedsfactoren met bijbehorende effecten. Ontsparend effect t.o.v [ton CO 2] Besparend effect t.o.v [ton CO 2] Netto effect [ton CO 2] Energielabel kantoorgebouw n.v.t. n.v.t. n.v.t. Performance scan n.v.t. n.v.t. n.v.t. kantoorgebouw Inkoop groene stroom SMK Verandering gebouwoppervlak Vloeroppervlakte per fte Klimaateffect (warmte) 4 4 Totaal effect Tabel 4: Effect maatregelen en invloedsfactoren scope :F - Definitief ARCADIS 13

16 Zoals in bovenstaande tabel te zien is, wordt de geplande scope 2 besparing gerealiseerd door de inkoop van groene stroom. Om op koers te zijn met het behalen van onze doelstelling dient in % groene stroom met een SMK-keurmerk te worden ingekocht. In 2013 is in totaal 33% groene stroom met een SMK-keurmerk ingekocht, wat betekent dat ANL ruim op koers is met het behalen van deze doelstelling. De scope 2 emissies in het referentiejaar was 1,07, ton CO2/fte. Om op koers te zijn met het behalen van deze doelstelling mag de uitstoot in 2013 maximaal 0,94 ton/fte zijn. De CO2-uitstoot scope 2 was in ,67 ton/fte, wat betekent dat ANL ruim op koers is met het behalen van de doelstelling. Ten opzichte van het referentiejaar is een reductie van 37% gerealiseerd. Vooruitblik Ook voor de scope 2 emissies vinden er het komende verslagjaar een aantal veranderingen plaats in de geplande maatregelen: Installatie Performance scans: in 2014 verandert ANL van aanpak met betrekking tot labelling en performance scans. Bij de grootste locaties wordt een beperkte installatie performance scan uitgevoerd. Naar aanleiding hiervan worden de komende jaren acties uitgevoerd om het energieverbruik verder te doen dalen. Waar mogelijk wordt aangesloten bij natuurlijke vervangmomenten. Hiermee komt het energielabel te vervallen. Energielabel: in het volgende verslagjaar wordt van elke locatie van ANL een installatie performance scan uitgevoerd. Dit heeft in onze ogen een beter en positiever effect dan het vaststellen van een energielabel, waardoor deze komt te vervallen. Daarnaast is er een aantal maatregelen die in 2014 worden gehandhaafd: Huisvestingsbeleid: doorvoeren Het Nieuwe Werken conform OpenUp. Dit leidt tot verdere inkrimping van de vierkante meters kantooroppervlakte en het sluiten van kantoren (waaronder Arnhem Rijntoren en Hoofddorp). Contractonderhandelingen: bij nieuwe contractonderhandelingen wordt ingezet op gebouwlabel A. Groene stroom: waar mogelijk verder vergroenen van onze stroominkoop met SMK keurmerk. Outsourcing datacenters: grote datacenters werken efficiënter dan het datacenter van ANL. 14 ARCADIS :F - Definitief

17 4 Overige indirecte CO 2 -emissie: scope 3 In dit hoofdstuk worden de doelstelling ( 4.1) en het energiegebruik ( 4.2) van ANL in 2013 met betrekking tot de scope 3 emissies beschreven. De scope 3 emissies van ANL bestaan uit het vliegverkeer, de zakelijke kilometers gereden met privéauto s en het woon-werkverkeer met privéauto s. De maatregelen en invloedsfactoren die effect hebben op de energieverbruiken worden beschreven ( 4.3) en tot slot wordt de voortgang van de scope 3 doelstellingen weergegeven ( 4.4). 4.1 DOELSTELLING SCOPE 3 De doelstellingen van ANL met betrekking tot energiebesparing zijn vastgesteld in het Energiebeleidsplan Met betrekking tot scope 3 is er een aantal doelstellingen geformuleerd. Een gedeelte hiervan gaat over de emissies die ANL rapporteert, dit zijn upstream CO2-emissies. Daarnaast is er een aantal maatregelen geformuleerd over de downstream scope 3 emissies van ANL. Hierover zijn geen energiegegevens bekend. Upstream scope 3 doelstelling De doelstelling voor de CO 2-emissies woon-werkverkeer met privéauto s is een gelijkblijvende emissie voor de periode Als referentiejaar geldt Toen waren de emissies woon-werkverkeer privéauto s ton CO 2. Dit komt overeen met 0,81 ton CO 2 per fte. Downstream scope 3 doelstellingen Energieverbruik trein Bij positieve ontvangst van ProRail bij een USP wordt een doelstelling voor de periode geformuleerd. Materiaal voor infra - Bij ten minste vier projecten per jaar een advies toevoegen over alternatieve ballast en/ of dwarsliggers. - Ondersteunen ProRail bij het opnemen van JAVODIS in de productcatalogus. Energieverbruik infra - Prototype bouwen van winterhard wissel op rangeerspoor. - Winterhard wissel laten goedkeuren door ProRail :F - Definitief ARCADIS 15

18 4.2 ENERGIEGEBRUIK SCOPE 3 De overige indirecte energiegebruiken van ANL in 2013 zijn het vliegverkeer, de zakelijke kilometers gereden met de privéauto s en het woon-werkverkeer gereden met privéauto s. In de onderstaande tabel staan het energieverbruik en de hieraan gerelateerde CO2-emissies weergegeven. Om een vergelijkbaar beeld te creëren met het referentiejaar 2010 worden de CO2-emissies in de onderste rij ook gecorrigeerd voor fte 8 weergegeven. In deze rij wordt berekend wat de CO2-emissies zouden zijn geweest wanneer het aantal fte in 2013 gelijk was gebleven aan het aantal fte in Activiteit Energie CO 2-emissie Energie CO 2-emissie Energie CO 2-emissie [2010] [2010] [2012] [2012] [2013] [2013] ZV privéauto s benzine km 567 ton CO km 511 ton CO km 473 ton CO 2 ZV privéauto s diesel km 496 ton CO km 431 ton CO km 371 ton CO 2 ZV privéauto s LPG km 46 ton CO km 28 ton CO km 22 ton CO 2 Vliegreizen km 276 ton CO km 583 ton CO km 805 ton CO 2 WW privéauto s ton CO ton CO ton CO 2 Totale CO 2-emissie ton CO ton CO ton CO 2 Gecorrigeerd voor fte ton CO ton CO 2 Tabel 5: Scope 3 energiegebruiken en CO2-emissies ANL Bovenstaande tabel laat een toename zien in de CO2-emissies ten opzichte van het referentiejaar (2010). De toename wordt met name veroorzaakt door de zakelijke vliegreizen van ANL. Daarnaast is een kleine toename zichtbaar in het woon-werkverkeer van privéauto s tussen 2013 en 2012, maar niet ten opzichte van Dit laatste heeft naar alle verwachting te maken gehad met het minder snel toekennen van leaseauto s en het sluiten van enkele kantoren. 4.3 MAATREGELEN EN INVLOEDSFACTOREN Bij ARCADIS maken wij onderscheid in maatregelen (geplande acties gericht op energiebesparingen) en invloedsfactoren (invloeden van buiten die leiden tot een besparing dan wel toename van het energiegebruik). In deze paragraaf worden de maatregelen en invloedsfactoren met betrekking tot scope 3 toegelicht MAATREGELEN Om de geplande doelstelling te realiseren, worden jaarlijks maatregelen uitgevoerd. In 2013 zijn met betrekking tot scope 3 de volgende maatregelen uitgevoerd: Verhuizing kantoor s-hertogenbosch Een deel van de besparing die wordt gerealiseerd door de verhuizing van kantoor s-hertogenbosch naar een stationslocatie, vindt plaats binnen de scope 3 emissies. In april 2013 is het kantoor verhuisd van een locatie nabij de snelweg, naar een locatie vlakbij centraal station s-hertogenbosch. Onder de medewerkers met standplaats s-hertogenbosch is een nulmeting uitgevoerd naar het mobiliteitsgedrag voor de verhuizing. Het gedrag na de verhuizing is in de jaarlijkse mobiliteits-enquête getoetst. De besparing naar aanleiding van deze maatregel bedraagt 69 ton CO2 in 2013 ten opzichte van het voorgaande verslagjaar Fte (flow) voor 2010: 2.212,5; voor 2012: 2.188,5; voor 2013: 2.060,8. 16 ARCADIS :F - Definitief

19 4.3.2 INVLOEDSFACTOREN Ook in 2013 is een aantal factoren van invloed geweest op het energiegebruik van ANL. Met betrekking tot de scope 3 emissies is dit de volgende invloedsfactor. Toename vliegverkeer wegens ARCADIS Europe Sinds 2013 is ARCADIS Europe in oprichting en een aantal medewerkers van ANL is hierbij betrokken. In totaal hebben deze medewerkers in 2013 circa 98 ton CO2 uitgestoten met vliegreizen. 4.4 VOORTGANG VAN DE DOELSTELLING ANL heeft twee typen scope 3 emissies: upstream en downstream. Onderstaand wordt de voortgang van de doelstellingen per type beschreven UPSTREAM SCOPE 3 EMISSIES In de onderstaande tabel staan de maatregelen en invloedsfactoren met de bijbehorende effecten weergegeven. Ontsparend effect t.o.v [ton CO 2] Besparend effect t.o.v [ton CO 2] Netto effect [ton CO 2] Verhuizen kantoor s Hertogenbosch Toename vliegverkeer Totaal effect Tabel 6: Effect maatregelen en invloedsfactoren scope 3 Bovenstaande effecten zijn beide niet van invloed op het woon-werkverkeer van ANL, de scope 3 emissie waar de upstream scope 3 doelstelling van ANL op is gebaseerd. In 2013 waren de emissies woon-werkverkeer privéauto s ton CO2. Dit komt overeen met 0,68 ton CO2/fte. Dit is een daling in de emissies van 16% ten opzichte van het referentiejaar Hiermee is de doelstelling van een gelijkblijvende emissie in 2013 ten opzichte van 2010 ruimschoots gehaald. Vooruitblik In 2014 wordt gestart met een onderzoek hoe de stijgende emissies ten gevolge van het vliegverkeer kunnen worden beperkt. Hiervoor zal worden onderzocht of het mogelijk is om bepaalde vluchten bijvoorbeeld per trein te laten plaatsvinden DOWNSTREAM SCOPE 3 EMISSIES Speerpunt 1: Energieverbruik trein De doelstelling met betrekking tot speerpunt 1 voor de middellange termijn ( ) is met name afhankelijk van de ontvangst van een USP NGPS bij ProRail. Bij positief ontvangst zal de USP verder uitgewerkt worden. Hierbij zal naar verwachting nauw samen gewerkt worden met ten minste ProRail en Siemens, maar wellicht ook nog met andere ketenpartners. Het conceptuele idee is gemengd positief ontvangen bij ProRail. Helaas was er in 2013 geen budget om het idee (USP) verder uit te werken. In 2014 is er een studiebudget om het conceptuele idee concreter te maken, en zal er een concrete doelstelling geformuleerd worden voor de periode :F - Definitief ARCADIS 17

20 Speerpunt 2: Materiaal voor infra In ten minste vier projecten per jaar een advies toevoegen over alternatieve ballast en/ of dwarsliggers Inmiddels worden duurzame dwarsliggers standaard toegepast in de meeste opdrachten. Ook ligt er een voorstel om de gebruikte ballast in te zetten in geluidschermen. Dit wordt in 2014 verder uitgewerkt. Ondersteunen ProRail bij het opnemen van JAVODIS in de productcatalogus JAVODIS is inmiddels opgenomen in de productcatalogus van ProRail. Omdat het systeem nog onvoldoende bekend is wordt het nog niet overal ingezet waar mogelijk. In 2014 wordt hier aandacht aan besteed. Speerpunt 3: Energieverbruik infra Prototype bouwen van winterhard wissel op rangeerspoor en laten goedkeuren door ProRail Er is een prototype gebouwd. Helaas is de wissel niet goedgekeurd door ProRail, omdat deze teveel bewegende delen bevat. Volgens ProRail brengen de bewegende delen een risico van extra storingen met zich mee. Speerpunt 4: Rolweerstand wegen Doelstellingen voor 2013 waren: Gedetailleerde CO2- berekening uitvoeren Rijnlandroute. Vergelijking traditioneel ModieSlab. Gesprek aangaan met Rijkswaterstaat en provincie Zuid-Holland om ambities vast te stellen met betrekking tot verminderen CO2-emissies en hierover advies uitbrengen. Helaas zijn deze doelstellingen in 2013 niet gehaald. Gekozen is om in 2014 van een ander project de gedetailleerde CO2-berekening uit te voeren. Na deze berekening zullen gesprekken aangegaan worden met Rijkswaterstaat en andere partijen met betrekking tot het verminderen van de CO2-emissies. 18 ARCADIS :F - Definitief

21 5 Zakelijk verkeer Het zakelijk verkeer van ANL is verdeeld over een tweetal scopes (1 en 3). Toch hebben deze verschillende vormen van vervoer een, in meer of mindere mate, invloed op elkaar. De medewerker die besluit minder vaak met zijn leaseauto naar het werk te gaan, kiest bijvoorbeeld voor de trein als vervangend vervoer. Hierdoor vindt een verschuiving van energieverbruiken over de scopes plaats. Maar is dat nou de bedoeling, die verschuiving? Uiteraard is een aantal verschuivingen gewenst, zoals de verschuiving naar het openbaar vervoer (immers kent een kilometer in het OV een circa driemaal lagere emissie). Deze verschuivingen worden gestimuleerd door ANL. Daarnaast is het ook mogelijk dat er een ongewenst effect optreedt. Zo kan een verandering in het leasebeleid betekenen dat meer kilometers worden gereden met privéauto s of dat mensen bewust kiezen voor het reizen per auto en niet per trein om hun leaseauto veilig te stellen. Middels de onderstaande analyses worden deze veranderingen in kaart gebracht. 5.1 SCOPE VERDELING Het zakelijk verkeer van ANL is verdeeld over een tweetal scopes, scope 1 en 3. ANL heeft, afhankelijk van de scope, in meer of mindere mate controle op de uitgestoten CO2. De verdeling is als volgt: Scope 1: Zakelijk verkeer leaseauto s (inclusief woon-werkverkeer) Controle Scope 3: Zakelijk verkeer privéauto s (exclusief woon-werkverkeer) Beperkte controle Scope 3: Zakelijk verkeer openbaar vervoer (exclusief woon-werkverkeer) Beperkte controle Activiteit Scope CO 2-emissie [ton/jaar] Zakelijk verkeer leaseauto s Scope Zakelijk verkeer privéauto s Scope Zakelijk verkeer openbaar vervoer Scope Totaal Tabel 7: CO2-emissies gerelateerd aan zakelijk verkeer in 2013 Figuur 3 op de volgende bladzijde geeft de verdeling over de drie verschillende scopes weer :F - Definitief ARCADIS 19

22 Figuur 3: Verdeling zakelijk verkeer totaal ANL stimuleert haar medewerkers minder te reizen. Wanneer reizen toch noodzakelijk is, worden de medewerkers gestimuleerd te reizen met het openbaar vervoer. Tabel 8 illustreert het aantal gereisde kilometers in Vervoersmiddel Totale afstand [km] Afstand per fte [km/fte] Trein Auto Totaal Tabel 8: Verdeling zakelijk verkeer ANL 2013 In de onderstaande figuren is weergegeven hoeveel van de gereisde kilometers met het OV zijn afgelegd. In 2012 was dit 9% van de in totaal gereden kilometer laat hier een stijging zien naar 11% van de afgelegde kilometers met het openbaar vervoer. Figuur 4: Trein vs. auto Naast de verschuiving van 2% van de gereden kilometers naar treinkilometers is er ook een absolute toename zichtbaar in het aantal treinkilometers dat wordt afgelegd. Het aantal treinkilometers in 2013 is toegenomen met kilometer ten opzichte van 2012 (totaal km). Het afgelopen jaar heeft ANL een aantal extra acties ingezet om het ov gebruik te stimuleren. Zoals onder andere handhaving mobiliteitsregeling, aanscherping uitgifte leaseauto s, communicatie en bewustwording reisgedrag, verhuizing kantoor s-hertogenbosch naar een stationslocatie, de inzet van wisselwagens. Het effect van deze maatregelen is zichtbaar in bovenstaande figuren. 20 ARCADIS :F - Definitief