Sectorplan

Transcriptie

1 Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbranche

2 Voorwoord In het Sociaal Akkoord van 11 april 2013 hebben Kabinet en Sociale Partners in de Stichting van de Arbeid afspraken gemaakt die de Nederlandse arbeidsmarkt bestand moeten maken voor de uitdagingen van de toekomst. Er is afgesproken dat het Kabinet door cofinanciering van sectorplannen ondersteuning zal bieden bij inspanningen om mensen die hun baan dreigen kwijt te raken via (inter-)sectorale mobiliteit en scholing aan de slag te houden. Omdat niet alle sectoren in dezelfde mate en op dezelfde wijze door de crisis worden getroffen, zijn gerichte stimuleringsmaatregelen en een (inter-)sectorale en regionale aanpak nodig. Ook het bieden van kansen aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt kan rekenen op steun, evenals het bieden van kansen aan jongeren om werkervaring op te doen. Daarnaast moeten sectorplannen bijdragen aan duurzame inzetbaarheid van werknemers en een betere werking van de arbeidsmarkt. Het kabinet stelt 600 miljoen euro ter beschikking om maatregelen, die zijn opgenomen in een sectorplan, te cofinancieren. Deze maatregelen moeten dan bijdragen aan het behoud van werkgelegenheid en het voorkomen van werkloosheid. Voor u ligt het Sectorplan van de Schoonmaak- en Glazenwassersbranche waarin een analyse staat van de sector, de werkzaamheden en de werknemerspopulatie. Uitgaande van de sectorale knelpunten en de visie van sociale partners dat de komende jaren de uitdaging moet worden opgepakt om te komen tot een toekomstbestendige en duurzame inzetbaarheid van de werknemers, wordt er cofinanciering aangevraagd voor: opleidingen en projecten gericht op bredere inzetbaarheid van de werknemers, urenuitbreiding om te komen tot arbeidscontracten met meer uren om zo een bijdrage te leveren aan versterking van de financiële draagkracht van werkenden, en een verzuimbeleid dat tot doel heeft dat leidinggevenden en werknemers samen werken aan duurzame inzetbaarheid tot de pensioengerechtigde leeftijd. In dit Sectorplan gaat de aandacht met name uit naar de inzetbaarheid van werknemers, met als doel dat zij aan het werk blijven en het liefst met een urencontract waarmee zij voldoende verdienen om in hun levensonderhoud te voorzien. Dit is een behoorlijke uitdaging omdat, zoals blijkt uit de analyse, er in de sector veel mensen werken die laaggeschoold zijn en de Nederlandse taal slecht beheersen. Werknemers zonder startkwalificatie die bij crisis te maken krijgen met verdringing op de arbeidsmarkt, maar ook door de taakstellingen op social return van de (lagere) overheden te maken krijgen met baanverlies. Tegelijkertijd ook een uitdaging omdat de schoonmaakmarkt mede door de crisis al jaren krimpend is en de bedrijven te maken hebben met sobere contracten en minder uren voor de schoonmaak. Daarom is bredere inzetbaarheid voor andere werkzaamheden bij een zgn. multi-service contract essentieel. De Stichting Ras (Raad voor de Arbeidsverhoudingen in de Schoonmaak- en Glazenwassersbranche) treedt op als aanvrager van de cofinanciering van dit sectorplan. De Ras is in 1991 opgericht en wordt bestuurd door vertegenwoordigers van sociale partners in de sector: de Ondernemersorganisatie Schoonmaak en Bedrijfsdiensten en de vakbonden FNV Bondgenoten en CNV Vakmensen. Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

3 SECTORPLAN SCHOONMAAK- EN GLAZENWASSERSBEDRIJF Inhoudsopgave 1. Inleiding 4 2. Algemene schets van de schoonmaak- en glazenwassersbranche Algemeen Bedrijven in de branche Personeel in de schoonmaak- en glazenwassersbranche Logistiek proces Laagdrempelige sector Toekomstige ontwikkelingen Kenmerken van de werkzaamheden Diversiteit van werkzaamheden Schoonmaken is een vak Fysieke belasting Werken op locatie Werkdruk Werktijden Omvang dienstverbanden Andere eisen aan schoonmakers (Direct) Leidinggevenden: Spil van het bedrijf Toekomstige ontwikkelingen Kenmerken van de werknemerspopulatie Verhouding man/vrouw, allochtoon/autochtoon Leeftijdsopbouw Driedeling in type schoonmaker Arbeidsovereenkomsten in de branche Laagopgeleid Laaggeletterdheid en geringe beheersing Nederlandse taal Gezondheid Schuldenproblematiek Toekomstige ontwikkelingen Wat heeft de sector al gedaan Opleidingen Arbeidsomstandigheden Werkdruk Ziekteverzuim Code Verantwoordelijk Marktgedrag Aanbieden van totaalconcepten Investering in duurzame inzetbaarheid Aanpak/oplossing waarvoor subsidie wordt gevraagd 36 Overzicht maatregelen 36 Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

4 8. Tabellen Gebruikte bronnen 39 Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

5 1. Inleiding De crisis heeft de laatste jaren op de schoonmaaksector zijn invloed gehad, hoewel de gevolgen tot nog toe onder de oppervlakte zijn gebleven. Voor werkgevers in de schoonmaak- en glazenwassersbranche betekent de crisis dat opdrachtgevers moeten bezuinigen op het schoonmaakcontract. Dit betekent sobere contracten, minder uren en ook tussentijdse aanpassingen in bestaande contracten. Ook krijgen de werkgevers te maken met opdrachtgevers die failliet gaan en is het aantal in gebruik zijnde vierkante meters kantooroppervlak afgenomen. Aan de andere kant betekent een hoge werkloosheid dat de werkgevers minder moeite hebben om nieuw personeel te werven. Voor de werknemers in de schoonmaaksector betekenen sobere schoonmaakcontracten en minder uren een vergrote kans op werkloosheid en/of uren- en inkomensverlies. De kans op langdurige werkloosheid in onze branche is hoog omdat werknemers vaak niet over een startkwalificatie beschikken en de Nederlandse taal niet of onvoldoende machtig zijn. In soberder contracten wordt enerzijds minder schoonmaak ingekocht. Anderzijds blijft de bezetting van de schoon te maken locatie hetzelfde of neemt zelfs toe. Opdrachtgevers stoten locaties af, voegen diensten samen en zetten het zgn. nieuwe werken in om te bezuinigen op huisvestingskosten. Dit betekent een toename van de werkdruk. Dit maakt dat maatregelen nodig zijn om werknemers aan het werk te houden, dus uit een (gedeeltelijke) uitkering (en armoede) te houden en duurzamer en breder buiten de branche inzetbaar te maken. Daarnaast zijn structurele maatregelen nodig om de arbeidsmarkt en werknemers binnen de sector bestand te maken voor de toekomst. Beide soorten maatregelen worden in dit sectorplan genoemd. Het sectorplan heeft een looptijd van 1 juni 2014 tot en met 31 mei In dit sectorplan komen achtereenvolgens aan de orde: Algemene schets van de schoonmaak- en glazenwassersbranche (hoofdstuk 2) Kenmerken van de werkzaamheden (hoofdstuk 3) Kenmerken van de werknemerspopulatie (hoofdstuk 4) Wat heeft de sector al gedaan? (hoofdstuk 5) Investering in duurzame inzetbaarheid (hoofdstuk 6) Aanpak/oplossing waarvoor subsidie wordt gevraagd (hoofdstuk 7) Er wordt afgesloten met een overzicht van de gebruikte tabellen en geraadpleegde bronnen (hoofdstuk 8 en 9). Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

6 2. Algemene schets van de schoonmaak- en glazenwassersbranche 2.1 Algemeen De schoonmaak- en glazenwassersbranche in Nederland is goed voor een omzet van 4,3 miljard euro (1% van het Bruto Nationaal Product). 1 De branche is een relatief jonge branche en ontstaan toen organisaties overstapten van zelfstandige schoonmaakactiviteiten naar uitbestede professionele schoonmaak. Schoonmaakwerk is belangrijk: iedereen wil in een schone omgeving werken en het is bekend dat een schone werkomgeving bijdraagt aan een betere productiviteit en een gezonder werkklimaat. De branche valt onder de sector zakelijke dienstverlening. De laatste jaren heeft de schoonmaaksector flink geleden door de crisis. Sinds 2008 krimpt de schoonmaakbranche. Bedrijven die wel omzetverhoging genereren, realiseren dit door het (in beperkte mate) kunnen doorberekenen van CAO loonstijgingen en stijgingen van sociale lasten en overnames. Gecorrigeerd voor prijsstijgingen en inflatie is er sprake van krimp; in 2010 met ca. 1,5%, in 2011 met ca. 1,1% en in 2012 met 0,5%. Met name in 2011 wijkt de schoonmaaksector met de omzetdaling af van de trend in de zakelijke dienstverlening, die er in ,5% op vooruit ging Bedrijven in de branche De schoonmaakbranche kent de volgende werkterreinen 3 : A. In de algemene schoonmaak richten de schoonmaakbedrijven zich op het schoonmaken van het interieur in diverse sectoren. Hiermee bedoelen we kantoorschoonmaak, schoonmaak van hotels en recreatiebungalows, schoonmaak in zorginstellingen, schoonmaak in onderwijsinstellingen en schoonmaak bij particulieren (7.150 bedrijven per ); B. Glazenwassersbedrijven die zich met name bezighouden met glasbewassing en de uiterlijke verzorging van gebouwen (3.375 bedrijven per ); C. Gespecialiseerde schoonmaakbedrijven die zich richten op de industriële reiniging, gevelreiniging, reiniging na calamiteiten (brand, overstroming) en reiniging van vervoermiddelen, zoals treinen, bussen, trams en vliegtuigen (1.085 bedrijven per ). 1 osb.nl 2 Gegevens van Servicemanagement en CBS 3 Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

7 Tabel 1: aantal bedrijven en omzet in de sector algemene schoonmaakbedrijven 40 glazenwassersbedrijven 20 0 aantal bedrijven in % omzet in % gespeicaliseerde schoonmaakbedrijven Bron: Rabobank Cijfers & Trends. Een visie op branches in het Nederlandse bedrijfsleven. 38 e jaargang editie 2013/2014 De meeste bedrijven richten zich op de algemene schoonmaak. Het merendeel van de werknemers is ook in dit terrein werkzaam, namelijk 71%. 4 Veel bedrijven houden zich bezig met beide werkterreinen; specialistische bedrijven leveren vaak meer dan één van de specialistische werkzaamheden. De branche wordt gekenmerkt door een aantal grote en middelgrote bedrijven en vele kleine ondernemingen. Zo heeft 85% van de ondernemingen minder dan 5 personeelsleden en groeit het aantal (kleine) ondernemingen de laatste jaren. Er zijn veel startende ondernemers. De toetredingsdrempel is laag doordat er veelal weinig investeringen en kosten nodig zijn en er geen specifieke opleidingseisen van toepassing zijn. Tabel 2: Aantal schoonmaakbedrijven naar grootteklassen Grootteklasse mutatie in % 1 werkzaam persoon % 2-10 werkzame personen % werkzame personen % 100+ werkzame personen % totaal % Bron: De schoonmaak Sectorbeschrijving UWV Juli 2013 Daarnaast is er ook sprake van een grote concentratie in de branche, want de top 5 van grootste bedrijven heeft een marktaandeel van 64% van de omzet en heeft samen ca werknemers in dienst. 5 In de onderstaande tabel is de verhouding tussen veel kleine bedrijven en enkele grote bedrijven met veel omzet goed te zien. 4 UWV Sectorbeschrijving, tabel op pag. 7, interieurschoonmaak 5 Service Management nummer 3 maart 2013, cijfers 2012, website Asito Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

8 Tabel 3: personeelsomvang per bedrijf en marktaandeel personeelsomvang per bedrijf 1 tot 5 werknemers 6 of meer werknemers Marktaandeel 5 grootste bedrijven: CSU, ISS Nederland, Hago Nederland, Asito en Gom Schoonhouden overige bedrijven 15% 85% 36% 64% Bron: Rabobank Cijfers & Trends. Een visie op branches in het Nederlandse bedrijfsleven. 38 e jaargang editie 2013/2014 Uit het marktoverzicht 2012 van Service Management blijkt dat er een sterke stijging is van het aantal zzp ers. In 2012 werden 760 nieuwe schoonmaakbedrijven opgericht, waaronder 95% eenmansbedrijven (zzp ers). Bij de glazenwassers is zelfs driekwart van de bedrijven eenmanszaken (zzp ers). De stijging van de omzet van de Tabel 4: omzetmutatie in % schoonmaakdienstverlening 6 schommelt 8 de laatste jaren rond de nul 7 of krimpt. Hiervoor zijn verschillende oorzaken aan 6 te wijzen. Er is krimp door: 4 1. Toenemende leegstand kantoorpanden 2 Door de crisis (faillissementen, 0 opheffing, inkrimping van opdrachtgevers van -2 schoonmaakdienstverlening) staan steeds meer kantoorpanden leeg. omzetmutatie in % tov vorige jaar Hierdoor loopt algemeen schoonmaakonderhoud terug, maar ook het specialistisch onderhoud van deze gebouwen. In 2013 staat bijna 17% van de kantoorpanden in Nederland te huur of te koop Het nieuwe werken Daarnaast zorgt ook het concept van het nieuwe werken ervoor dat er efficiënter Rabobank Cijfers & Trends, 27 januari Stand van Zaken Kantorenmarkt, NVM Business, maart 2014 Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

9 gebruik wordt gemaakt van beschikbare kantoorruimte en stimuleert dat werknemers thuis gaan werken. Het gevolg hiervan is dat er meer kantoorruimte wordt afgestoten door opdrachtgevers. De rijksoverheid is een van de belangrijkste partijen, die minder kantoorruimte nodig heeft. 3. Versobering van bestaande en nieuwe contracten De laatste jaren is er sprake van een verharding van de marktverhoudingen door teruglopende schoonmaakbudgetten, scherpe prijsconcurrentie en kortlopende contracten. De contracttermijn is de afgelopen jaren gedaald van 7 10 jaar naar circa 3 jaar. Opdrachtgevers willen eens per 2 à 3 jaar het aanbod van schoonmaakbedrijven opnieuw inventariseren. Korte looptijd van contracten belemmert investeringen in personeel (scholing) en arbeidsomstandigheden, maar ook het verbeteren van de kwaliteit. Verder moet elke keer weer een inwerkperiode doorgelopen worden alvorens efficiency bereikt kan worden. 9 Door de economische crisis hebben opdrachtgevers voor schoonmaak minder budget beschikbaar. Schoonmaak is letterlijk de sluitpost van de begroting. Nieuwe contracten worden vaak met een bezuiniging in de markt gezet. De winst voor opdrachtgevers wordt gehaald uit de vermindering van de frequentie van schoonmaak of het schrappen van schoonmaakwerkzaamheden. Naast frequentie van de schoonmaakwerkzaamheden worden de schoonmaakkosten ook bepaald door onder andere het aantal m2. 4. Meer aanbieders Het aantal schoonmaakbedrijven is de afgelopen 2 jaar met 11% toegenomen. 10 Bovendien treden er meer bedrijven uit aanpalende bedrijfstaken toe tot de schoonmaakmarkt. Hierbij gaat het om catering-, beveiligings- en schildersbedrijven die full- of multi-service aanbieden, waarvan schoonmaak een onderdeel is Inbesteding De rijksoverheid heeft zich voorgenomen over te gaan tot inbesteding door de oprichting van een eigen schoonmaakbedrijf. Inmiddels is het plan van inbesteding al overgenomen door verschillende gemeenten. Bij een groot aantal andere gemeenten wordt de discussie hierover gevoerd. Overgaan tot inbesteding zal voor de schoonmaaksector consequenties hebben voor de grootte van het personeelsbestand, niet alleen bij de uitvoerend schoonmakers maar bij alle andere afdelingen van schoonmaakbedrijven. De eerste ramingen wijzen op termijn op een verlies van arbeidsplaatsen. Deze krimpscenario s hebben direct invloed op de schoonmaakbedrijven en hun personeel. Bezuiniging door opdrachtgevers betekent per definitie minder werk en inkomsten bij het schoonmaakbedrijf en dus minder personeel. Werknemers wordt gevraagd vrijwillig uren in te leveren, vakantiedagen op te nemen, op meer verschillende objecten werkzaam te zijn, om de contractueel overeengekomen uren te vullen of een langere reistijd woon-werkverkeer voor lief te nemen. Bij uitdiensttreding vindt geen vervanging plaats. In voorkomende gevallen volgt ontslag De schoonmaak. Sectorbeschrijving UWV juli Rabobank Cijfers & Trends, 27 januari 2014 Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

10 voor alle uren dan wel voor een deel van de uren met vaak werkloosheid en (gedeeltelijke) uitkering (en armoede) tot gevolg. Binnen de schoonmaakbranche wordt er dan ook gezocht naar mogelijkheden om de omzet en dus de werkgelegenheid op peil te houden of te laten groeien. Deze mogelijkheden zijn: 1. Uitbreiding van diensten De grote schoonmaakbedrijven in de branche kennen al jaren een full- of multiservice concept (ook wel facilitair totaalconcept genoemd) voor hun opdrachtgevers. Ook kleine bedrijven zien hier kansen door gezamenlijk combinaties te vormen, zodat zij ook een full- of multi-service concept kunnen bieden. Het gaat dan niet alleen om schoonmaak, maar ook om conciërgewerkzaamheden, andere onderhoudswerkzaamheden, catering, receptieen beveiligingsdiensten, groenvoorziening, enz. Ook zien kleinere bedrijven de kans om zich juist te specialiseren, door zich bijvoorbeeld te onderscheiden op het gebied van hoge kwaliteit of flexibiliteit. Werken binnen zo n totaalconcept vraagt andere vaardigheden en competenties van schoonmakers dan wanneer men alleen in de schoonmaak werkt. Zo wordt flexibiliteit gevraagd om te switchen van het ene soort werk naar het andere, en om de bijbehorende kennis, procedures en regels van de diverse soorten werkzaamheden (bijvoorbeeld hygiëneregels bij de catering) te leren. Daarnaast worden in een totaalconcept meer eisen gesteld aan de communicatieve vaardigheden van de schoonmakers. Niet alle schoonmakers, aan wie werken in zo n totaalconcept in de nabije toekomst wordt gevraagd, zijn op dit moment daarvoor geschikt. Ze missen de benodigde competenties en vaardigheden. Een goed voorbeeld van uitbreiding van diensten is te vinden in het Erasmus Medisch Centrum. Op instigatie van de opdrachtgever nemen de schoonmaakbedrijven niet alleen de schoonmaak voor hun rekening maar ook het handlen van de spoelkeuken en de uitgifte van goederen als borden en bestek. Alle schoonmakers is gevraagd waar hun affiniteit ligt en of een opleiding nodig is. 2. Uitbreiding werkzaamheden naar de zorg De zorg is van oudsher een branche waar schoonmaakwerk door eigen medewerkers werd gedaan. De zorgmarkt biedt de schoonmaakbranche mogelijk kansen. Binnen ziekenhuizen is er een verstrekte toename van het besef dat schoonmaak een wezenlijke bijdrage levert voor het primaire proces, o.a. door de strengere hygiëneregels. Uitbesteding van de schoonmaakwerkzaamheden (geheel of gedeeltelijk) vindt steeds meer plaats. Maar ook uitbreiding van andere diensten verricht door de schoonmaakbedrijven. Schoonmaakbedrijven die zich bezighouden met algemene schoonmaak richten zich meer en meer op schoonmaken bij particulieren die zorg nodig hebben (extramuraal) en op schoonmaken in zorginstellingen (intramuraal). Het UWV constateert in haar sectorbeschrijving dat de schoonmaakbranche haar werkterrein verbreedt naar de zorg. Onder de druk van bezuinigingen besteedt de zorg meer dan voorheen uit. Hiervan profiteert de schoonmaakbranche. In hoeverre deze kansen zich in de zorgsector zullen voordoen is nog onduidelijk. Het aantal ziekenhuizen zal, onder grote druk van verzekeraars, afnemen, wel zal Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

11 mogelijk het aantal locaties toenemen. Verder is er een overschot in vastgoed in de zorg (afstoten van verzorgingshuizen). 3. Resultaatgericht werken Een andere trend is het aanbieden van resultaatgerichte contracten aan de opdrachtgever. De focus ligt op outputspecificaties. Het schoonmaakbedrijf, en dus ook het personeel, krijgt meer verantwoordelijkheid voor haar eigen prestaties. Regie van het schoonmaakwerk wordt belangrijker dan het doorlopen van een schoonmaakprogramma. 2.3 Personeel in de schoonmaak- en glazenwassersbranche De schoonmaak- en glazenwassersbranche is een relatief grote branche. In de sectorbeschrijving van het UWV wordt het aantal werknemers geschat op ruim (zie onderstaande tabel). Het BedrijfstakPensioenFonds (BPF) spreekt over werknemers. 12 Het BPF registreert werknemers pas vanaf 21 jaar. Tabel 5: werkzame personen in de schoonmaak naar branche (2012) Branche Werkzame personen Interieurverzorging Glasbewassing Industriële reiniging Brand- en roetreiniging Gevelreiniging Reiniging vervoersmiddelen Overig Totaal (2012) Bron: De schoonmaak, Sectorbeschrijving UWV juli Logistiek proces Schoonmaakdiensten worden ingekocht door opdrachtgevers. Hier zitten grote en kleine opdrachtgevers bij met ieder zijn eigen schoonmaakvraag. Er zijn dus grote en kleine opdrachten (bijvoorbeeld Schiphol en een tennisvereniging). Daarbij hebben al die opdrachtgevers eisen over wanneer er moet worden schoongemaakt. Het vergt dus nogal wat planning van schoonmaakbedrijven om al die opdrachten bezet te krijgen met de juiste werknemers en juiste middelen en materialen op het afgesproken tijdstip en op de afgesproken plaats (de locatie van de opdrachtgever). 2.5 Laagdrempelige sector Als werkzoekende is het makkelijk om in de schoonmaaksector te beginnen. Sociale partners zien dat de sector functioneert als opstap- en doorstroomsector, en ondersteunen dit door budget beschikbaar te stellen voor opleidingen. De sector is laagdrempelig en schoonmaak vormt voor velen een eerste entree tot werk en opleiding én daarmee tot integratie en participatie in de Nederlandse samenleving. 12 BPF: Analyse populatie BPF Schoonmaak versie 5 september 2013 Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

12 Grote groepen werkzoekenden kunnen participeren in de samenleving door te werken in de sector. Het gaat hierbij niet alleen om laagopgeleiden, maar ook mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en werknemers die de Nederlandse taal nog onvoldoende machtig zijn om in hun eigen vak aan het werk te komen. Uit een rapportage van Kenwerk blijkt dat veel mensen die langer dan 6 maanden werkzoekend zijn zichzelf bij het UWV hebben laten inschrijven als geschikt voor facilitaire dienstverlener (zie onderstaande tabel 6). Tabel 6: mensen die ingeschreven zijn bij het UWV als geschikt voor facilitaire dienstverlener en langer dan 6 maanden werkzoekend zijn Bron: Trends&cijfers, facilitaire dienstverlening. Zicht op arbeidsmarkt en onderwijs Kenwerk De sector kenmerkt zich door grote door- en uitstroom. Grote doorstroom, doordat werknemers over het algemeen op een object werkzaam blijven als de opdracht overgaat naar een concurrent-schoonmaakbedrijf. Anderzijds is sprake van feitelijke uitstroom uit de branche. Er is met name in het eerste arbeidsjaar in de branche veel verloop. Per jaar zijn er ruim wijzigingen in- en uitstroom bij het BPF. Dit betekent voor werkgevers in de branche dat ze steeds weer op zoek moeten naar nieuw personeel. Van oudsher worden schoonmaakwerkzaamheden ook door SW-organisaties verricht. Via de verplichting in aanbestedingen tot social return is dit aandeel gegroeid. Maar ook doordat het arbeidsintensief en laagdrempelig werk is. De overheid (landelijk en regionaal) geeft nu meer dan voorheen voorrang aan moeilijk bemiddelbare groepen bij aanbestedingen vanwege de financiële verantwoordelijkheid van de overheid voor deze groepen. Door bezuinigingen bij de overheid en een naar de gemeenten verlegde verantwoordelijkheid (met een verminderd bijbehorend budget) komt het steeds vaker voor dat schoonmaakopdrachten bij de overheid exclusief aan de SW-sector worden gegund. De verwachting is dat dit zal toenemen met de nieuwe Participatiewet. Dit betekent dat schoonmaakbedrijven na een aanbesteding nieuw werk moeten vinden voor werknemers die al jarenlang op één en dezelfde locatie werkzaam waren. Helaas wordt dit regelmatig pas een paar weken voor het einde van het contract Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

13 bekend. In de praktijk leidt deze situatie in een krimpende markt vaak tot ontslag omdat binnen deze korte periode geen passende functie beschikbaar is met een acceptabele reisafstand voor de schoonmaker. De schoonmaak- en glazenwassersbranche is laagdrempelig om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te kunnen laten participeren, om ze in de sector te behouden of te laten doorstromen naar een andere sector. De schoonmaak wordt dan een leerwerkbedrijf voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Bedrijven moeten voor een kans van slagen dan wel activiteiten daartoe ontplooien. Sociale innovatie is daarbij nodig Toekomstige ontwikkelingen De schoonmaak- en glazenwasserssector zal de komende jaren een krimpende sector blijven, waar de winstmarges klein zijn. Een krimpende sector door onder andere een afname van het vloeroppervlak in overheidskantoorgebouwen (als gevolg van de beleidslijn te komen tot een kleinere overheid), een herstructurering en verdergaande digitalisering van de financiële sector (met meer online bankieren en minder kantoren dichtbij cliënten) en een krimpende zorgsector voor wat betreft verzorgingshuizen en ziekenhuizen en verschuiving van de zorg in verzorgingshuis of ziekenhuis naar verzorging thuis. Het volume van het schoonmaakwerk zal de komende jaren dan ook niet stijgen, is de verwachting. Sterker nog: voor bepaalde objecten wordt eerder krimp dan stijging verwacht. Dit onder andere door toename van leegstand van kantoorpanden (en dus afname van kantooroppervlak) en het nieuwe werken. Alleen de overheid al raamt tot 2020 een vermindering van vierkante meters kantoorruimte van 30% voor rijksoverheid en provincies. Het gaat daarbij om 1,75 miljoen m2 vloeroppervlak. De daling wordt veroorzaakt door enerzijds een vermindering van vierkante meters per werkplek en anderzijds minder werkplekken als gevolg van een kleinere overheid. 14 Het is lastig te kwantificeren welke gevolgen dit heeft voor het aantal werknemers dat schoonmaakt in een kantooromgeving. Daarbij is de sector laat-cyclisch: de performance van de sector loopt achter bij de ontwikkeling van de conjunctuur. Nu de algemene economie de weg naar boven heeft gevonden betekent dit niet dat dit ook voor deze sector van toepassing is. Het is dan ook niet te verwachten dat in de eerste jaren van stijging van de economie de prijzen van schoonmaakwerk (veel) zullen stijgen. Als bedrijven dus al een omzetstijging weten te genereren als gevolg van prijsstijgingen dan zal deze klein zijn. De versobering van bestaande contracten zal de komende jaren nog niet ten einde komen. Zolang er crisis is zullen overheid en particulieren zoeken naar mogelijkheden tot bezuiniging en versobering van het schoonmaakcontract is een van deze mogelijkheden. 15 De prijzen van schoonmaakdienstverlening blijven daarmee onder druk staan. 13 Het verschil maken, A. Smit, C. Wevers, H. Kooij-de Bode, J. van der Wolk, TNO rapport, Hoofddorp Kamerbrief Totaalbeeld masterplannen kantoorhuisvesting dd 28 juni Onderzoek besparingsmogelijkheden begroting , gemeente OuderAmstel Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

14 Daarnaast zullen twee ontwikkelingen hun eigen invloed hebben, te weten inbesteding door de overheid en social return. Bij beide ontwikkelingen zal de wijze waarop beide onderwerpen tot uitvoer worden gebracht bepalend zijn voor de gevolgen voor de (schoonmakers in de) schoonmaak- en glazenwasserssector. Als de overheid bij inbesteding de huidige schoonmakers overneemt en in dienst neemt, ontstaat er voor de schoonmakers geen arbeidsmarktknelpunt. Zij worden immers overgenomen en houden een dienstverband. Er is dan alleen sprake van afkalving van de sector met alle gevolgen van dien. Een arbeidsmarktknelpunt zal voor schoonmakers pas ontstaan als de overheid eigen mensen inzet of mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aanneemt voor schoonmaakdienstverlening. De schoonmakers die nu in of aan overheidsgebouwen schoonmaken zullen dan herplaatst moeten worden. Dit zal niet in alle gevallen succesvol kunnen zijn waardoor een aantal schoonmakers werkloos zal worden. Voor social return geldt grosso modo dezelfde redenatie. De manier waarop social return zal worden uitgevoerd zal in grote mate bepalend zijn voor de gevolgen voor de schoonmakers en de branche. Als social return wordt ingevuld door schoonmakers en SW-geindiceerden samen te laten werken zullen de gevolgen minder vergaand zijn dan wanneer schoonmakers worden vervangen door SW-geindiceerden. In het tweede geval zal een relatief grote groep schoonmakers herplaatst moeten worden met het risico dat dit niet voor iedereen succesvol zal zijn. Deze schoonmakers zullen dan werkloos worden. De schoonmaakbedrijven zullen, waar mogelijk, hun dienstverlening uitbreiden naar de zorgsector. Het is onduidelijk welke omvang hiermee gemoeid is: bezuinigingen, reductie van personeel, fusies en afstoten van locaties in de zorgsector zullen daarbij richtinggevend zijn. Daarnaast zullen schoonmaakbedrijven zich meer gaan richten op uitbreiding van diensten. Een deel van de werknemers, die deels of geheel werkloos worden, zullen naar verwachting hun toevlucht zoeken in het oprichten van een eigen bedrijf. Het is immers relatief makkelijk om een eigen bedrijf op te starten in de sector. Daarbij kan werken in het eigen bedrijf vaak gezien worden als een poging om rond te kunnen komen. Al met al betekent dit extra concurrentie voor de bestaande schoonmaakbedrijven. Hoe groot het arbeidsmarktknelpunt voor werknemers als gevolg van de hierboven beschreven toekomstige ontwikkelingen zal zijn en welke gevolgen dit knelpunt zal hebben, is nog onduidelijk, onder andere omdat de invloed van een aantal ontwikkelingen zal afhangen van hoe deze worden uitgevoerd. Het is niet te verwachten dat de eerste vijf jaar een tekort aan personeel in de sector zal ontstaan. Er zal naar de mening van de sector dan ook geen schaarste optreden. Wel zal het aantal werknemers verminderen. Deze vermindering is al een aantal jaren te zien. Voor een deel wordt dit veroorzaakt doordat de beschikbare uren verspreid worden over minder werknemers. De verwachting is dat dit fenomeen zich de komende jaren zal voortzetten. Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

15 3. Kenmerken van de werkzaamheden In dit hoofdstuk worden de kenmerken van de werkzaamheden in de schoonmaak- en glazenwasserbranche beschreven en bijzonderheden die daarbij voorkomen. 3.1 Diversiteit in werkzaamheden De sector kenmerkt zich door zeer uiteenlopende werkzaamheden. De algemene schoonmaak kenmerkt zich door schoonmaak van interieur met repeterende werkzaamheden, veel lopen, strekken en soms het tillen van materiaal. De glaswasen gevelreiniging daarentegen heeft veel te maken met werken op hoogte, tillen van ladders en werken met de tuckerpool. Het schoonmaken van vervoermiddelen (zoals trams, bussen, treinen en vliegtuigen) heeft weer zijn eigen kenmerken met veiligheidseisen en werken in kleine ruimtes onder tijdsdruk. De calamiteitenreiniging is vooraf niet te plannen: schoonmakers worden ingeschakeld na een calamiteit, zoals brand of overstroming. 3.2 Schoonmaken is een vak Schoonmaken is een vak. Iedereen kan schoonmaken maar niet iedereen kan professioneel (onder andere kwalitatief goed en ergonomisch verantwoord) schoonmaken. Daar is een vakopleiding voor nodig. In de opleiding wordt onder andere aandacht besteed aan de verschillende methodieken en hun eisen, de ergonomie, de werkvolgorde, veiligheid en eventueel gebruik van machines als vlakschuurmachines, hoogwerker en hogedrukreiniger. 3.3 Fysieke belasting Schoonmaak is mensenwerk % van de kosten binnen de schoonmaak betreft personeelskosten. Er worden relatief weinig machines ingezet en deze machines worden bediend door mensen. Er worden vrijwel geen machines gebruikt die zonder sturing van mensen kunnen functioneren. Dit heeft gevolgen voor de fysieke belasting voor de werknemers. Al het schoonmaakwerk wordt als (redelijk tot) zwaar fysiek ervaren. Werknemers in de reguliere schoonmaak hebben te maken met repeterende werkzaamheden, strekken, veel lopen (met stofzuiger, stofwisser of mop) en soms het tillen van materiaal (rugstofzuiger). De specialistische schoonmakers hebben te maken met onder andere werken op hoogte, werken met de hoge drukreiniger, tillen van ladders, werken met de tuckerpool, oplosmiddelen en onregelmatige werktijden. Het fysiek zware werk (al dan niet in combinatie met de redelijk hoge gemiddelde leeftijd in de branche 16 ) heeft onder andere tot gevolg dat het ziekteverzuim in de branche rond de 5,1% ligt. Dit is relatief hoog, vergeleken met het gemiddelde van Nederland. In 2012 was het gemiddeld ziekteverzuimpercentage in Nederland 4%. In 2013 lag het ziekteverzuim landelijk op 3,9%. 17 Door de fysiek zware werkzaamheden is het niet altijd mogelijk om zonder ziekte-uitval de pensioengerechtigde leeftijd te behalen. Dit probleem doet zich met name voor bij de oudere werknemers. Sociale 16 Zie ook paragraaf Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

16 partners vinden het van groot belang dat het schoonmaakpersoneel fit en gezond de pensioengerechtigde leeftijd kan halen. Het verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd en het schrappen van de vroeg-pensioenregelingen enkele jaren geleden zorgen voor een aanscherping van deze problematiek. Voor de uitvoering van veel van de wettelijke taken rondom de loondoorbetalingsverplichting wordt door schoonmaakbedrijven een Arbo-dienst ingehuurd. Dit heeft (naast de wettelijke verplichting) ook te maken met het feit dat de eigen werkgever (schoonmaakbedrijf) niet dagelijks contact heeft met de werknemer omdat deze immers op locatie werkt. De incentive die aan de meeste Arbo-diensten is opgelegd is een laag ziekteverzuim. Dit werkt soms averechts. We komen voorbeelden tegen van werknemers die 50 km moeten reizen om op het spreekuur bij de Arbo-dienst te komen of die gesommeerd worden om de volgende dag het werk te hervatten. Daarbij komt dat werknemers door hun verschillende culturele achtergronden anders denken over ziekte. In een aantal culturen wordt ziek zijn per definitie als arbeidsongeschikt zijn beschouwd (de Turkse en de Marokkaanse cultuur) en wordt niet gedacht aan passende arbeid. 3.4 Werken op locatie Het schoonmaakwerk wordt verricht bij de opdrachtgever, dus op locatie. De werknemer (schoonmaker) voert per definitie zijn werkzaamheden uit op andere locaties dan bij de eigen werkgever. Dit betekent dat de schoonmaker niet alleen met zijn eigen werkgever een binding heeft, maar ook met de opdrachtgever. Soms is de relatie met de opdrachtgever sterker dan die met de eigen werkgever. Het inkopen van schoonmaak gebeurt via (openbare) aanbestedingen, offerteprocedures of onderhandse afspraken. Of een organisatie aanbestedinsgplichtig is, heeft onder andere te maken met de status van de organisatie (publiek of privaat). Het inkopen van schoonmaak is jarenlang op de laagste prijs gedaan. Voor de schoonmakers heeft dit tot gevolg dat de werkdruk oploopt, de kwaliteit van het werk vermindert. Daardoor verslechtert de bejegening van schoonmakers door hun superieuren en meer in het algemeen. Kortom een zwaardere druk op de prijs, dan op kwaliteit, vakmanschap en betrokkenheid. Door kortlopende contracten vindt regelmatig een heraanbesteding plaats. Met name opdrachtgevers, die schoonmaak als commodity zien, zijn daarbij niet altijd even loyaal naar de opdrachtnemer. Er wordt eenvoudig geswitcht tussen schoonmaakbedrijven om een lagere prijs en/of soberder contract af te sluiten. En als er alleen op prijs wordt geselecteerd is er in een verdringingsmarkt altijd wel een partij te vinden die het werk goedkoper en soms zelfs onder kostprijs wil uitvoeren. Sinds de invoering van de Code Verantwoordelijk Marktgedrag lijkt een combinatie van kwaliteit-prijs evenwel een belangrijker criterium te worden voor opdrachtgevers. De druk op prijs is de laatste jaren door teruglopende schoonmaakbudgetten bij opdrachtgevers, als gevolg van de economische malaise, niet verminderd. Door contractswisselingen worden schoonmakers regelmatig geconfronteerd met een wisseling van werkgever. In de CAO in het schoonmaak- en glazenwassersbedrijf is een contractswisselingsparagraaf opgenomen. Een groot deel van de schoonmakers Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

17 blijft daarmee op het object werkzaam, als een opdrachtgever wisselt van dienstverlener. De schoonmakers krijgen te maken met een andere werkgever met andere regels, andere procedures, andere leidinggevenden en een andere bedrijfsvisie. Het komt voor dat schoonmakers in een aantal jaren tijd drie verschillende werkgevers hebben. 3.5 Werkdruk Druk op de prijs heeft consequenties voor de werkdruk van de schoonmaakmedewerkers. Het aantal minuten dat een werknemer heeft voor bepaalde werkzaamheden is drastisch verminderd de laatste 15 jaar. Een aantal voorbeelden hiervan: een ziekenhuis vermindert in 2011 de tijd voor schoonmakers. Per 1 april 2011 moeten schoonmakers 33 ziekenhuiskamers inclusief badkamer schoonmaken in 3,5 uur, dit betekent 6,5 minuut per kamer. Na succesvolle acties van schoonmakers heeft het ziekenhuis de vermindering van tijd teruggedraaid. Bij een aanbesteding van een overheidsdienst wordt het aantal schoonmaakuren verminderd met 25% terwijl het aantal vierkante meters daalt met 7%. Het aantal schoon te maken vierkante meters stijgt van m2 per uur naar 600 m2. De schoonmakers gaan in staking. Daarna worden met de opdrachtgever afspraken gemaakt over de meting van de werkdruk en dat de opdrachtgever actie zal ondernemen als de werkdruk te hoog is. 18 Voor het schoonmaken van sanitair krijgt een schoonmaker steeds minder tijd beschikbaar, er staat nu in veel gevallen 90 seconden voor het schoonmaken van sanitair. Dit komt neer op m2 sanitair per uur. 19 Schoonmakers zijn mensen die trots zijn op hun werk: ze willen graag een hoge kwaliteit leveren. Maar, dit is niet in alle gevallen nog mogelijk (en ook niet ingekocht door de opdrachtgever) en leidt tot frustratie bij schoonmakers. Door de bezuinigingen van opdrachtgevers gebeurt het regelmatig dat bestaande contracten vóór de eindtijd worden opengebroken. Er wordt dan een nieuw, soberder contract afgesproken tegen vaak een lagere prijs. Schoonmaakbedrijven hebben hierin weinig keus: acceptatie van het nieuwe contract of het verlies van een opdrachtgever. Voor de schoonmakers loopt daarmee de werkdruk verder op: het aantal handelingen of de frequentie wordt wel aangepast maar in de beleving moeten er meer meters schoongemaakt worden in dezelfde tijd. Daarnaast is er verlies aan inkomen. De gebruikers van de schoon te maken ruimten zijn vaak niet op de hoogte van de wijzigingen en uiten hun klachten dan ook richting de schoonmaker die dan moet uitleggen dat het programma is gewijzigd. Dit werkt uiteindelijk ook frustratie in de hand en is dus werkdrukverhogend. Werkdruk is al jarenlang een aandachtspunt voor sociale partners. 3.6 Werktijden Veel schoonmaakwerk wordt nog in de randen van de werkdag uitgevoerd, d.w.z. in de ochtend (van 7.00 tot 9.00 uur) en na sluiting van de kantoren (van tot uur). Dit betekent dat schoonmakers werken op basis van een klein arbeidscontract of werkzaam zijn op meerdere locaties en daardoor geen werkomstandigheden/ Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

18 aaneengesloten werktijden hebben. Al jaren propageert de sector dagschoonmaak met als doel de schoonmaker zichtbaar te maken en te zorgen voor aaneengesloten werktijden. Sociale partners hebben in het Arboconvenant dagschoonmaak al opgenomen, om zo de kwaliteit te verhogen én schoonmaak een gezicht te geven. Aan een schoonmaker die overdag werkt, als gebruikers van een object aanwezig zijn, worden andere eisen gesteld dan aan een schoonmaker, die alleen is als hij/zij werkt. Er wordt een appèl gedaan op sociale en communicatieve vaardigheden en beheersing van het Nederlands. Verder kan de schoonmaker ook direct aangesproken worden door de opdrachtgever, als iets niet goed is en kan de schoonmaker de gebruikers attenderen op bijzonderheden en vice versa. 3.7 Omvang van dienstverbanden De schoonmaak is qua dienstverbanden geen gewone branche. In de branche komen: 1. veel parttime contracten, 2. veel kleine parttime contracten en 3. veel dubbele dienstverbanden voor. De gemiddelde werktijdfactor in de branche is 0,5. 20 Deze werktijdfactor is samengesteld uit enerzijds de parttime contracten van met name vrouwen in de interieurschoonmaak en anderzijds de fulltime contracten van met name mannen in de specialistische reiniging. In tabel 7 is goed te zien dat vooral vrouwen veel (kleine) parttime dienstverbanden hebben en mannen veelal fulltime dienstverbanden. Tabel 7: werktijdfactor in de sector Man Vrouw ,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 Grafiek: Aantal deelnemers M/V werktijdfactor (gegevens van BPF Schoonmaak) Ruim werknemers hebben een dienstverband van 50% of kleiner (60% van het totaal aantal werknemers, maximaal 19 uur per week). Ruim van hen (44%) heeft een dienstverband tot 11 à 12 uur per week. 20 Een fulltimer werkt 38 uur. Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

19 De contracten duren gemiddeld 4 jaar en 3 maanden Werknemers, die bij het BPF geregistreerd staan, zijn korter dan twee jaar in dienst. Daarvan zijn vrouw. De vele parttime contracten en kleine parttime contracten maken dat het gemiddelde inkomen per jaar in de branche relatief laag is: ,-. Dit ondanks dat het uurloon in de branche op 120% van het minimumloon ligt. Voor mannen ligt dit, vanwege het relatief hoge aantal fulltime contracten, hoger op ,-. Vrouwen hebben een lager inkomen dan het gemiddeld inkomen, te weten 9.652,-. Dit verschil is volledig toe te schrijven aan het feit dat vrouwen meer werkzaam zijn in kleine parttime contracten. Een vergelijking met het minimumloon 21 over 2012 van ,- op jaarbasis toont aan dat het gemiddelde inkomen op jaarbasis onder het minimumniveau ligt, vanwege het grote aantal parttime dienstverbanden. Gevolg is dat werknemers vaak een tweede inkomen nodig hebben, ofwel van zichzelf via een tweede dienstverband ofwel van hun partner. Schoonmakers zijn daardoor niet economisch zelfstandig en lopen relatief veel risico op schulden (zeker als een gezinslid inkomen verliest). Uit gegevens van het BPF blijkt dat in heel werknemers één of meer dienstverbanden hebben. Hiervan hebben werknemers één dienstverband beëindigd en werknemers hebben twee keer een dienstverband beëindigd. Volgens het UWV 22 hebben de werknemers in de branche gemiddeld 1,2 banen en werken ze gemiddeld 23 uur per week. 3.8 Andere eisen aan schoonmakers Al sinds de tijd van het Arboconvenant is er meer aandacht voor de rol van de schoonmaker. Hij of zij wordt gezien als het visitekaartje van het schoonmaakbedrijf en moet dus representatief zijn. Bedrijfskleding hoort daarbij, maar ook het correct te woord staan van de opdrachtgever of de gebruikers van het object waar de schoonmaker werkt. Grote opdrachtgevers, zoals Schiphol, NS en ziekenhuizen zien de schoonmaker als een verlengstuk van hun eigen dienstverlening, dus als iemand die bezoekers en reizigers te woord moet kunnen staan en de weg moet kunnen wijzen. Een behoorlijke beheersing van de Nederlandse taal hoort daarbij. Ook de kwaliteit van het werk heeft al jarenlang de nodige aandacht gekregen. Door onder andere verplichte opleidingen, ergonomisch betere werkhoudingen en innovaties in de te gebruiken schoonmaakmethodes. Ook beschouwen sommige opdrachtgevers de kwaliteit van schoonmaakdienstverlening als belangrijk. Werd voorheen met name de prijs als belangrijkste criterium gezien, tegenwoordig nemen steeds meer opdrachtgevers kwaliteit mee als gunningcriterium. Het kwaliteitsniveau wordt dan contractueel vastgelegd. Dit stelt andere, verdergaande eisen aan de schoonmaakbedrijven en de schoonmakers. Daarbij is men overgegaan van inspanningsgerichte schoonmaak naar resultaatgerichte schoonmaak. Bij de eerste is het van belang dat het schoonmaakprogramma conform schema wordt doorlopen, bij de laatste telt het resultaat: een schoon object. Met minder tijd wordt er meer 21 Hier wordt het minimumloon 2012 genomen omdat de salarisgegevens ook van 2012 zijn. 22 De schoonmaak Sectorbeschrijving UWV Juli 2013 Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

20 schoongemaakt en de schoonmaker bepaalt voor een groot deel wat er wordt schoongemaakt. Er worden dus andere en hogere eisen aan de schoonmakers gevraagd, zoals: - meer communicatieve vaardigheden. Deze zijn nodig als men in dagschoonmaak werkt: De schoonmaker moet goed kunnen communiceren met de klant en/of gebruiker van het pand. De schoonmaker als visitekaartje, die met opdrachtgever en gebruikers een goede relatie moet opbouwen en in stand houden, stelt ook eisen aan de communicatieve vaardigheden. - het stellen van hogere verwachtingen van schoonmakers op het terrein van hospitality (gastvrij- en behulpzaam zijn). Dit is van toepassing bij dagschoonmaak, maar ook bij contracten waarbij diensten als catering en beveiliging worden gebundeld. Daarnaast kan er in de kantoorschoonmaak ook worden afgesproken dat het schoonmaken wordt gecombineerd met planten verzorgen, kleine serviceverzoeken opvolgen, klein reparatiewerk verrichten en koffieautomaten en printers bijvullen en onderhouden. - een betere beheersing van de Nederlandse taal - meer eigen initiatief en keuzes over de uitvoering van het werk. Niet alle schoonmakers hebben hiervoor de vereiste competenties en vaardigheden. 3.9 (Direct) Leidinggevenden: Spil van het bedrijf Schoonmaakbedrijven kenmerken zich door een relatief kleine staf. Voor veel werkzaamheden wordt geen aparte functionaris aangesteld, maar deze werkzaamheden worden er door een functionaris in het bedrijf bij gedaan. De meeste schoonmaakbedrijven kennen daarnaast verschillende soorten leidinggevenden: de direct leidinggevende die voor de schoonmakers het eerste aanspreekpunt is (voorvrouw, objectleider) en indirect de leidinggevenden met wie de schoonmakers niet dagelijks contact hebben, zoals rayonleiding. De direct leidinggevenden zijn verantwoordelijk voor het goed laten verlopen van het uitvoerende werk. Voorvrouwen werken mee met de schoonmaakploeg en zijn vaak eerst schoonmaakster geweest. Hun opleidingsniveau is laag. De meeste objectleiders zijn laaggeschoold of hebben maximaal een MBO-niveau. Bij de grotere objecten waar meer dan 100 schoonmakers werkzaam zijn in verschillende ploegen zien we langzaamaan objectleiders komen die van buiten de sector zijn aangetrokken en soms een opleiding op HBO niveau hebben gevolgd. Objectleiders zijn veelal het eerste aanspreekpunt voor de opdrachtgevers, die steeds zwaardere eisen aan hen stellen en steeds meer vaardigheden van hen vragen. De rayonleiding of andere hogere leidinggevenden hebben andere leidinggevende taken: zij zijn verantwoordelijk voor het managen van het bedrijf en niet belast met het aansturen van uitvoerende werkzaamheden. Zij voeren dan ook geen uitvoerende werkzaamheden uit. Elke schoonmaker heeft een direct leidinggevende. Afhankelijk van de grootte van het object, waar de schoonmaker werkzaam is, heeft de schoonmaker direct toegang tot de direct leidinggevende of niet. Als het object groot is, zullen er één of meer direct leidinggevenden op het object werkzaam zijn. Als objecten klein zijn, zal de direct leidinggevende meerdere objecten onder zijn toezicht hebben. Dit betekent dat de Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie

21 direct leidinggevende niet altijd op de locatie aanwezig is, waar zijn of haar medewerkers werkzaam zijn. Dit heeft onder andere gevolgen voor het gemak waarmee schoonmakers hun direct leidinggevende kunnen benaderen en aanspreken en het houden van werkoverleg. Bij sleutelpanden, waar slechts één schoonmaker werkzaam is en waarbij de schoonmaker ook zorgt voor het openen en/of sluiten van het pand beperkt het contact met de direct leidinggevende zich veelal tot telefonisch contact. De werkzaamheden en verantwoordelijkheid van de direct leidinggevenden zijn de laatste jaren sterk veranderd. Was de verhouding leidinggevende-schoonmakers circa 20 jaar geleden 1 op 20 en ging het met name om het inplannen van de werkzaamheden, tegenwoordig komt een verhouding van 1 op 100 regelmatig voor en wordt van de direct leidinggevende veel meer verwacht. Zo zijn de volgende taken door de tijd heen bij de direct leidinggevende terecht gekomen: - de werknemers op een coachende manier leiding geven; - de werkzaamheden inplannen; - toezien op de kwaliteit van het schoonmaakwerk binnen een bepaalde tijd; - letten op de kosten (inzet van werknemers en het gebruik van materiaal en middelen); - als eerste contact de wensen en klachten van de klant opvangen en - lichte administratieve taken (hierdoor wordt er meer gevraagd van de schriftelijke vaardigheden van de direct lediginggevende. De noodzaak om schriftelijke vaardigheden beter te beheersen wordt versterkt door het toenemend gebruik van tablets en smartphones). Deze uitbreiding van de taken maakt de direct leidinggevende de spil van het bedrijf en dit vergt extra vaardigheden en competenties. Veel direct leidinggevenden zijn naar deze functie doorgegroeid vanuit een functie van meewerkend voorman/voorvrouw en hebben geen opleiding die aansluit bij de veranderde eisen. Onderzoek bij een van de grote schoonmaakbedrijven heeft uitgewezen dat de ontwikkeling van de competenties en vaardigheden van direct leidinggevenden is achtergebleven. Aangezien dit in de hele branche gesignaleerd wordt vinden sociale partners dat daarin de komende periode een inhaalslag moet worden gemaakt. De huidige opleiding voor leidinggevenden is niet meer voldoende om hen goed toe te rusten voor hun functie. Daarom willen sociale partners een nieuwe opleiding ontwikkelen, die beter recht doet aan de competenties en vaardigheden van de direct leidinggevenden die een leidinggevende (voorvrouwen en objectleiders) nodig hebben om hun werk goed te kunnen uitvoeren Toekomstige ontwikkelingen De toekomstige ontwikkelingen waar we in het kader van de werkzaamheden mee te maken krijgen komen voor een deel voort uit de ontwikkelingen die bij hoofdstuk 2 zijn besproken. In hoeverre technologische vernieuwingen kunnen worden ingezet, is nog onduidelijk. De hoeveelheid werk zal niet toenemen en de nadruk zal nog meer komen op efficiënte inzet van middelen en mensen. Maar ook de eisen en Sectorplan Schoonmaak- en Glazenwassersbedrijf Versie