De 8 (zeven + één) eigenschappen van effectieve mensen

Transcriptie

1 Zoals beschreven door Stephen R. Covey in zijn boeken Seven habits of highly effective people in 1989 en The eighth habit in Covey biedt met zijn Zeven eigenschappen en zijn latere achtste eigenschap een begrijpelijke en daardoor aansprekende route voor persoonlijke groei en grotere effectiviteit in het contact met anderen. Een eigenschap beschouwt hij als een combinatie van: kennis, motivatie en competentie: van weten, willen en kunnen. Deze noemt hij aangeleerd en niet erfelijk en daarom veranderbaar: we zijn niet onze huidige eigenschappen - we hebben ze slechts. Alvorens de acht eigenschappen te behandelen, lichten we eerst een aantal begrippen en uitgangspunten van Covey toe. 1 versie: 06 juni 2010

2 Principes: Grondbeginselen van ons menselijk bestaan Principes, zegt Covey, zijn richtlijnen voor ons handelen, die bewezen duurzame waarde hebben en daarom grondwetten van ons menselijk bestaan zijn, net als natuurwetten de fysieke dimensie van ons leven bepalen. Voorbeelden van dergelijke principes zijn: eerlijkheid, gelijkheid, rechtvaardigheid, integriteit, vertrouwen, kwaliteit, dienstbaarheid, het besef iets te betekenen voor een ander of een betekenisvolle bijdrage te leveren. Principes maken deel uit van ons bestaan. Als we ze herkennen en volgen, geeft ons dat stabiliteit en heelheid, een gevoel van leven. Negeren we ze, dan brengt ons dat desintegratie, verbrokkeling, een gevoel van overleven. Covey s werk bevat veel van dergelijke principes, zoals onder meer: A. balans tussen productie en productiecapaciteit B. uitgaan van de realiteit en je bewust zijn van je paradigma s C. het belang van de emotionele bankrekening D. alles op zijn tijd, geen quick fixes. Ad A. Succes heeft twee kanten Effectiviteit noemt Covey een functie van wat geproduceerd wordt en het vermogen om te produceren. Vaak zoeken we snel resultaat ten koste van voorspoed op lange termijn, terwijl effectiviteit vraagt om de balans tussen productie en productiecapaciteit. Eenzijdige aandacht voor productie riskeert sluipende uitholling van productiecapaciteit. Teveel aandacht voor het op peil houden van de productiecapaciteit tast op lange termijn onze productiviteit aan. Dit principe van de middenweg is een van de fundamenten van Covey s mensbeeld. Ad B. Paradigma s Paradigma betekende oorspronkelijk de dominante visie op een bepaald vraagstuk in de wetenschap. Het woord wordt tegenwoordig ook meer persoonlijk gebruikt en drukt dan onze mentale programmering uit: de brillen die we opzetten waarmee we in de wereld zien wat we zien. Paradigma s zijn landkaarten, maar we beseffen niet altijd dat onze landkaarten niet het land zelf zijn of dat onze buurman een andere landkaart van hetzelfde land heeft. Vaak interpreteren we wat we zien met deze mentale landkaarten en twijfelen we niet aan hun accuraatheid, beseffen we zelfs niet dat we ze hebben. Ook al denken we dat we objectief zijn, toch nemen we vaak niet waar wat er is, maar zoals we zijn. 2 versie: 06 juni 2010

3 Als we ons bewust worden van de brillen die we op hebben, kunnen we beseffen dat het onze mentale programmeringen zijn, er verantwoording voor nemen, ze toetsen op hun waarheidsgehalte en effectiviteit(brengen ze ons bij onze doelen?) en ze mogelijk loslaten of vervangen door meer realistische dan wel effectievere paradigma s. Zo ontwikkelen we een objectiever beeld van onze werkelijkheid en zijn we in staat ons in te leven in de belevingswereld van anderen. Nuttige verandering vindt meestal plaats op het niveau van onze attitudes en ons gedrag. Wezenlijke verandering vindt altijd plaats op het niveau van onze paradigma s. Ad C. Emotionele bankrekening Ieder nieuw contact dat we maken kun je beschouwen als het openen van een wederzijdse emotionele bankrekening. Net als bij een gewone bankrekening doen we stortingen en opnames. Als de stortingen minder zijn dan de opnames, staan we rood. Een belangrijk verschil tussen een emotionele en een gewone bankrekening is, dat menselijke relaties permanente kleine stortingen nodig hebben om een voldoende saldo te behouden. Stortingen en opnames zijn bijvoorbeeld: Storingen Vriendelijkheid Je aan je belofte houden Heldere verwachtingen Loyaliteit tegenover de afwezige Je excuses maken Opnames Onvriendelijkheid, onbeleefdheid Beloften breken Onduidelijke verwachtingen Roddelen Trots, arrogantie Onze storting wordt ook door de rekeninghouder pas als zodanig ervaren als het een oprechte storting is. Als de motivatie niet klopt, voelt de ander zich gemanipuleerd en blijkt de storting in werkelijkheid een opname te zijn. Een groot emotioneel banksaldo zorgt ervoor dat je vertrouwen geniet van je omgeving en men zich dus graag voor je inzet. Vaak beseffen we niet dat kleine dingen vaak grote stortingen kunnen zijn tussen mensen. 3 versie: 06 juni 2010

4 Ad D. De Wet van de oogst Ons leven bestaat uit fases van groei, ontwikkeling, oogst en rust, net als de seizoenen van het jaar. Oogsten vraagt om het besef van de geleidelijkheid van groei. Het is een illusie in ons leven om te denken dat er een snelle manier is om duurzaam succes te bereiken zonder te luisteren naar de wetten van de oogst. De cultuur van I want it all and I want it now staat niet langer in verbinding met de organische wetten van groei, ontwikkeling en oogst. Duurzame ontwikkeling zowel persoonlijk als zakelijk kent weinig sluiproutes of trucjes, maar slechts het gestaag volgen van de wetten van de oogst: we zaaien wat we oogsten. Het rijpheidscontinuüm De zeven eigenschappen uit Covey s eerste boek zijn geen verzameling van onafhankelijke recepten. Ze vormen een coherente benadering van persoonlijke ontwikkeling, waarbij hij onderscheid maakt tussen de fasen van afhankelijkheid, onafhankelijkheid en interafhankelijkheid. Afhankelijkheid gaat over jou: jij moet voor mij zorgen. Onafhankelijkheid gaat over mezelf: ik zorg voor mezelf. Interafhankelijkheid gaat over wij: samen kunnen wij iets groters dan ieder voor zich maken. Het rijpheidscontinuüm begint bij jezelf: eerst komt de bewustwording van hoe je richting geeft aan je eigen leven en de beslissing om het roer in eigen hand te nemen (eigenschap 1-3). Daarna komt de vraag hoe je invloed uitoefent in het contact met anderen en hoe je daarbij vorm geeft aan het win/win-paradigma (eigenschap 4-6). Eigenschap 7 gaat over het investeren in jezelf; in je productiecapaciteit en gewoon in jezelf als mens. De recent toegevoegde achtste eigenschap gaat over het kennen van je innerlijke stem, waarmee Covey onze dieper liggende ware aard bedoelt, die onze persoonlijke missie voedt, kleurt, kracht geeft. 4 versie: 06 juni 2010

5 EIGENSCHAP 1-3: Van afhankelijk naar onafhankelijk Eigenschap 1: Proactiviteit Proactiviteit is de attitude van mensen die beseffen dat ze verantwoordelijk zijn voor hun eigen leven en zich daarmee responsible opstellen: able to respond op de vraag die het leven ons stelt. Hun kompas is hun persoonlijke missie, levensvisie, die mede gestoeld is op hun besef van hun innerlijke stem, mogelijk hun roeping in dit leven. Daar tegenover staan reactieve mensen. Zij schuiven de verantwoordelijkheid voor hun leven van zich af en legitimeren hun passiviteit door te wijzen naar hun onveranderbaar karakter, omstandigheden of gedrag van anderen. Reactiviteit gaat uit van een automatisme in de reacties van mensen: ze moeten wel reageren zoals ze doen in de situatie waarin ze zijn. Proactiviteit daarentegen gaat uit van onze vrijheid om onze reactie te kiezen op basis van ons eigen referentiekader. We zijn immers in staat tot zelfreflectie, tot zelfstandige besluitvorming op basis van onze wil en ons vermogen om onze toekomst te creëren. Proactieve mensen bevinden zich in hun circle of influence : dat deel van hun leven waar ze rechtstreeks invloed op kunnen uitoefenen en niet in hun circle of concern : dat deel van hun leven waar ze zich over kunnen opwinden, zorgen maken, maar waar ze geen invloed op kunnen uitoefenen. Door die grondhouding zien proactieve mensen hun circle of influence bovendien groeien, terwijl reactieve mensen door hun grondhouding hun circle of influence juist zien slinken en hun circle of concern zien groeien. 5 versie: 06 juni 2010

6 Eigenschap 2: Begin met het eind voor ogen: if you can dream it,you can do it Begin met het eind voor ogen wil zeggen dat je in je leven richting ontleent aan het besef waar je uiteindelijk wilt uitkomen. Wie in het leven staat vanuit een persoonlijke missie, weet steeds wat te doen en heeft op lastige momenten een criterium om te beslissen. Vaak laten we ons meesleuren door de dictatuur van drukdrukdruk, terwijl we wel beter weten en vraagt het moed en wilskracht om onszelf ertoe te brengen ons te richten op wat voor onszelf wezenlijk is in plaats van ons leven te laten versnipperen door de urgentie die we van buiten toelaten. Begin met het eind voor ogen gaat ervan uit dat alles twee keer geschapen wordt. Eerst is er de mentale creatie en dan de fysieke creatie, net zoals een gebouw volgt uit de droom van de initiatiefnemer en de tekening van de architect. Zo is ook in ons eigen leven van belang dat we leven met de eerste creatie, die ons leven richting geeft en voorkomt dat we een leven leiden dat niet het onze is. Eigenschap 2 doet dus een appel op onze imaginatie ons vermogen om te verbeelden wat er nog niet is, maar waarvan de realisatie ons gelukkig zou maken en ons leven voor ons betekenisvol zou doen zijn. Leiderschap gaat over imaginatie, terwijl management zich meer richt op efficiency van de uitvoering. Bij eigenschap 2 staat dus centraal de tijd die je uittrekt om je persoonlijke missie in dit leven te formuleren en te leren vanuit die missie in het leven te staan en antwoord te geven op de uitdagingen die op je afkomen. Als je leeft vanuit je missie verandert je leven. 6 versie: 06 juni 2010

7 Eigenschap 3: Hoofdzaken eerst Als je je persoonlijke missie en je innerlijke stem kent kun je gaan onderscheiden tussen wat voor jou belangrijk is en wat niet: alles wat de realisatie van jouw missie dient, is belangrijk. Daarnaast kent ons dagelijks leven dingen die gedaan moeten worden, deadlines die gehaald moeten worden, situaties die directe aandacht behoeven. Covey s timemanagement matrix geeft ze als volgt weer: Ons leven speelt zich af in een van vorengenoemde kwadranten. Kwadrant 1 bevat alles wat binnen mijn missie valt en direct aandacht vraagt. De strategie hier is dus: direct handelen. Kwadrant 3 bevat alles wat buiten mijn missie valt, maar door anderen als urgent wordt gezien. 7 versie: 06 juni 2010

8 De strategie is hier: zorgen dat het gebeurt, maar niet door mij. Veel van onze tijd brengen we door in deze kwadranten 1 en 3 en als de druk te hoog wordt ontsnappen we naar kwadrant 4. Daar bevindt zich immers alles wat noch urgent, noch belangrijk is, maar waar we wel een tijdelijk gevoel van rust aan kunnen ontlenen. De strategie is hier simpelweg: mee stoppen. Hoe kunnen we nu aan dit onbevredigende en energievretende patroon ontsnappen? Door ons te richten op kwadrant 2 waar zich datgene bevindt, wat voor ons belangrijk is gelet op onze missie en wat niet urgent is: het behoeft geen directe aandacht, maar als het over 5 jaar onveranderd is zijn we niet tevreden. De strategie is dus plannen en zaaien. Ideaal gesproken gebruik je deze matrix om de tijd die je doorbrengt in kwadrant 3 en 4 af te bouwen en om te investeren in kwadrant 2-activiteiten. Als je meer tijd besteedt aan planning, preventie en relaties bouwen (kwadrant 2-activiteiten) dan kom je er achter dat je veel minder tijd kwijt bent met puinruimen en brandjes blussen in kwadrant 1 of reageren op het urgente appel in kwadrant 3. Als je ermee worstelt om tijd te vinden voor kwadrant 2 dan is kwadrant 3 de eerste plaats om te zoeken. De meeste van de activiteiten die essentieel zijn om naar je missie en roeping te leven zijn allemaal kwadrant 2- activiteiten. Ze zijn belangrijk, maar omdat ze niet urgent zijn worden ze vaak niet gedaan. Alleen door nee te zeggen tegen wat niet belangrijk is, kunnen we ja zeggen tegen wat belangrijk is. 8 versie: 06 juni 2010

9 EIGENSCHAP 4-6: Van onafhankelijk naar interafhankelijk Eigenschap 4: Denk win-win In relaties en in zaken wordt effectiviteit grotendeels bereikt door de samenwerking van twee of meer mensen. Huwelijken en andere partnerships zijn interafhankelijke relaties en tòch benaderen we ze vaak met een onafhankelijke mentaliteit, waarin we onze eigenwaarde baseren op vergelijkingen en competitie. We denken over succes in termen van verlies voor een ander. Met een dergelijk schaarsteparadigma is het moeilijk om erkenning en macht te delen en om gelukkig te zijn over de successen van anderen, vooral van wie het dichtst bij ons staan. Win-win daarentegen is gebaseerd op het paradigma van de overvloed, waarin het succes van de een niet bereikt wordt ten koste of met uitsluiting van het succes van de ander. Het leven is dan dus een coöperatieve en niet een competitieve arena. Dat vraagt wel wat van mensen. Covey noemt als voorwaarden: Integriteit de waarde die wij hechten aan onszelf, onze missie en onze authenticiteit en aan open contact Overvloedmentaliteit ons vertrouwen dat er genoeg en meer voor ons allen is Rijpheid ons vermogen om ons helder en moedig te uiten, in balans met consideratie voor de gevoelens en overtuigingen van anderen. 9 versie: 06 juni 2010

10 Eigenschap 5: Probeer eerst te begrijpen en dan begrepen te worden Leren luisteren staat niet voorop in onze opvoeding en toch is het zo wezenlijk in het contact met onze medemens. Wanneer we in staat zijn werkelijk te horen wat de ander bedoelt, ons in te leven in zijn referentiekader, dan verandert er veel. We verbinden ons en de ander voelt zich begrepen, gezien. Niet zelden geeft hem dat energie voor innovatie en creativiteit. Werkelijk luisteren is de behoefte om in de schoenen van de ander te staan, te beseffen hoe diens belevingswereld eruit ziet. Veel mensen luisteren helaas niet met de intentie om te begrijpen, maar met de intentie om te kunnen antwoorden. Ze zijn òf aan het woord, òf bezig zich voor te bereiden om het woord te nemen. Ze filteren alles wat ze horen door hun eigen paradigma s. Herkennen hun eigen autobiografie in de levens van anderen en luisteren binnen hun eigen referentiekader. Oh, ik weet precies wat je voelt, oh, ik ben door precies hetzelfde gegaan. Ze projecteren hun eigen beleving op de ervaring van de ander. Empatisch luisteren daarentegen verdiept zich in het referentiekader van de ander. Je kijkt naar de wereld door zijn bril. Dit betekent niet dat je het steeds eens bent met de ander, maar alleen dat je zijn zienswijze begrijpt. Empathisch luisteren is op zichzelf al een geweldige storting op de emotionele bankrekening van de ander. Naast fysiek overleven is psychologisch overleven een belangrijke behoefte van mensen. Je bevestigd, begrepen en gewaardeerd weten. Als je met empathie naar de ander luistert, geef je die persoon psychologische ruimte en kracht. Empatisch luisteren vraagt ook wat van onze rijpheid als mens: je dient stevig in je eigen schoenen te staan om je in te leven in de wereld van de ander zonder daar deel van te worden. Je opent jezelf voor de invloed van de ander met de bedoeling iets voor die ander te betekenen, maar ook met de intentie ruimte te creëren om zelf begrepen te worden. Het is in wezen een paradox, want om invloed te hebben moet je je kunnen laten beïnvloeden versie: 06 juni 2010

11 Eigenschap 6: Creëer synergie Het geheel is meer dan de som der delen, ofwel = 3. Als we om ons heen kijken in de natuur zien we dit principe steeds in werking, waardoor allerlei ecologische systemen kunnen bestaan en zich ontwikkelen. Ook in ons sociaal contact geldt het principe van synergie: creatieve samenwerking tussen twee mensen levert veel meer op dan twee separate inspanningen. In samenwerking komen we tot ideeën en mogelijkheden die we alleen niet bedenken. Juist ook door onze verschillen met anderen ontstaat meerwaarde en innovatie, als we in staat zijn om verder te bouwen op dat wat de ander oppert maar voor ons nog niet af is. Covey gelooft in synergie. Hij beschouwt het als de kroon op alle eerder behandelde eigenschappen; de effectiviteit tussen mensen in een realiteit die wezenlijk interafhankelijk is. Het wezen van teamwork is synergie. Waarde hechten aan verschillen tussen mensen is de basis voor synergie en de sleutel om dat te kunnen ligt in het besef dat de ander de wereld niet ziet zoals die in werkelijkheid is, maar zoals die ander in werkelijkheid is. Zo betekent teamwork steeds het productief maken van het bestaan van verschillende perspectieven in een team. Daar is veel wederzijds respect voor nodig, omdat het ook vaak lastig is om het perspectief van de ander te hanteren. Synergie kan leiden tot wat Covey de derde optie noemt: de oplossing die beter is dan ieder afzonderlijk had gevonden en die door alle betrokkenen dan ook als een win/win wordt ervaren versie: 06 juni 2010

12 Wie echt effectief is beseft de beperktheid van zijn eigen waarneming en perspectief en waardeert de rijkdom van uitwisseling met anderen omdat zo zijn begrip van de wereld verder ontwikkelt. Als we het slechts moeten doen met onze eigen ervaring en waarneming hebben we zonder het te beseffen steeds gebrek aan informatie om de uitdagingen waar we voor staan aan te kunnen. Wie minder stevig in z n eigen schoenen staat maakt anderen vaak tot wat hij graag van de ander ziet of wil en omringt zich met mensen die in zijn plaatje passen. Zo ontstaat een sfeer van conformisme, die riskant - want niet productief is. Synergie vraagt om complementariteit, gedijt juist bij verschil: de kans op meerwaarde zit m juist in het feit dat er verschil is versie: 06 juni 2010

13 EIGENSCHAP 7 & 8:.. Eigenschap 7: Houd de zaag scherp Om te produceren (te voldoen aan de eisen die ons leven aan ons stelt) dienen we onze productiecapaciteit (ons vermogen om aan die eisen te voldoen) op peil te houden, zagen we al eerder. Maar als we in een klimaat van drukdrukdruk leven, lange dagen maken, daarmee succes hebben, wie zegt ons dan dat we moeten investeren in ons vermogen om steeds maar te leveren, te produceren? Investeren in onszelf geeft nooit direct zichtbaar resultaat; is altijd een kwadrant 2 -activiteit: belangrijk maar niet urgent. Covey raadt ons aan om systematisch te investeren in onszelf op de vier belangrijke domeinen van ons leven: to live, to love, to learn, to leave a legacy. to live: ons fysieke leven - onze gezondheid, door voeding, yoga en beweging to love: ons sociaal-emotionele leven - de kwaliteit van onze relaties, door consistent te investeren in de contacten die voor ons van belang zijn to learn: ons mentale leven - onze intellectuele ontwikkeling, door lezen, schrijven, leren of denken en tot slot: to leave a legacy: ons spirituele leven - de ontwikkeling van ons zieleleven of onze religiositeit, door lezen, bidden, werken, mediteren, geloven, naar de kerk gaan of gewoon in de natuur zijn en zo ons leven een manifestatie te laten zijn van de boodschap die wij er mee willen uitdrukken. Als we zo wekelijks aandacht aan onszelf besteden stralen we dit uit en inspireren we anderen hetzelfde te doen versie: 06 juni 2010

14 Eigenschap 8: Vind je innerlijke stem Waarom schreef Covey zeven jaar later een aanvulling op zijn eerste boek? Hij besefte in het werken met de 7 Habits dat er nòg een factor leek te zijn die mensen richting geeft in hun doen en laten, hun keuzes, hun besef van een betekenisvol leven: Ken je je innerlijke stem, je ware aard? Volg je die? Help je andere mensen datzelfde te doen? Anders dan je missie leven, wat bij uitstek proactief is, door jezelf beseft, ontworpen en geïmplementeerd, vraagt Covey met de achtste eigenschap ook aandacht voor je wezenlijke aard, je specifieke geluid, stem, voor hoe je ten diepste bedoeld bent, kortom: voor het je beseffen en toeëigenen van je ware identiteit. Dat betekent niet alleen vooruitkijken en je eerst afvragen waar je uiteindelijk uit wilt komen, maar ook weten vanuit welke innerlijke identiteit je jouw missie kiest. Een verdieping dus van eigenschap 2 (begin met het eind voor ogen). Doen we dat niet, dan verliezen we geleidelijk contact met onze innerlijke stem en ervaren we een zekere innerlijke dofheid, die we proberen te vergeten door feel good experiences te zoeken. Doen we dat wel, dan ervaren we onszelf als innerlijke bron van energie en creativiteit. Onze ziel ervaart een weldadige rust en overvloed in het besef van een betekenisvol leven. Door zo te leven inspireren we anderen om het zelfde te doen versie: 06 juni 2010