Bedrijfsarts en arbeidsdeskundige: in de beoordeling van belastbaarheid SAMENWERKEN. Samenvatting

Transcriptie

1 Bedrijfsarts en arbeidsdeskundige: twee werelden in de beoordeling van belastbaarheid Samenvatting Het is algemeen bekend dat bij de arbeidsongeschiktheidsbeoordeling, RIV-beoordeling en het deskundigenoordeel de verzekeringsarts en de arbeidsdeskundige van het UWV nauw samenwerken. Deze samenwerking komt vrijwel automatisch tot stand. Het belang van een goede en professionele wijze van samenwerken tussen de bedrijfsarts en de arbeidsdeskundige tijdens de eerste twee (of drie) ziektejaren van een werknemer is groot. Alle betrokken partijen, primair werknemer en werkgever, zijn daarbij gebaat. Vanzelf gaat het echter niet. Een goede samenwerking vereist de nodige inspanning waarbij hindernissen moeten worden overwonnen. Het belangrijkste zijn wederzijds respect en open staan voor elkaars visie. Men moet elkaar opzoeken, kennis en informatie delen. Alleen op die manier is synergie tussen de professies mogelijk. J.J.S. Tolsma zelfstandig registerarbeidsdeskundige Dr. J.H. de Graaf zelfstandig bedrijfsarts, Makkinga Leerdoelen Na het lezen van dit artikel: kent u de arbeidsdeskundige en zijn achtergrond; kent u de opleiding en de competenties van de arbeidsdeskundige; kent u de rol van de arbeidsdeskundige in de wachttijd; weet u welke stappen u kunt zetten om de samenwerking te verbeteren. HET UITGANGSPUNT Spreekt u wel eens een arbeidsdeskundige die recentelijk een opleiding tot arbeidsdeskundige heeft afgerond? Komt dan ook de bedrijfsarts ter sprake? Dan zal dat in de regel weinig positief zijn. De arbeidsdeskundigen, die zich doorgaans actief gaan begeven in activiteiten tijdens de eerste twee ziektejaren van werknemers, lijken af te stevenen op een horrorscenario. Zij hebben een beeld van de bedrijfsarts als een spreekuurtjesafdraaier, een medicus met maar weinig zicht op en kennis van de sociale verzekeringswetgeving. De arts in zijn ivoren toren, moeilijk bereikbaar, weinig bereid tot en nauwelijks kundig in het opstellen van een goed belastbaarheidsprofiel van de zieke werknemer waar de arbeidsdeskundige wat mee kan. Of de arbeidsdeskundige die tegen een werknemer zegt dat ze toch nog een keer medisch onderzoek aanraadt, terwijl de bedrijfsarts net zo n moeite heeft gedaan voor een multidisciplinair programma bij de revalidatiearts? Of de arbeidsdeskundige die doodleuk en zonder overleg bij de werkgever aangeeft dat de bedrijfsarts de cliënt niet volgens de richtlijnen heeft begeleid? Is het werkelijk zo dramatisch? Hoewel de voorbeelden helaas uit de praktijk komen, merken wij dat de arbeidsdeskundige en de bedrijfsarts doorgaans adequaat samenwerken, maar vaak op afstand van

2 elkaar. Wat we in dit artikel nadrukkelijk voor het voetlicht willen brengen is het grote belang van goede en nauwe samenwerking tussen de bedrijfsarts en de arbeidsdeskundige. Hierbij komen vele aspecten van het werk van beide professionals in het eerste spoor aan de orde. Maar laten we eerst eens kijken naar wie de arbeidsdeskundige is en wat hij doet. WIE IS DIE ARBEIDSDESKUNDIGE? De arbeidsdeskundige is een specialist in de driehoek mens, werk en inkomen. Zijn werkgebied ligt primair op het terrein van belasting en belastbaarheid. Met ander woorden: wat van een mens kan worden gevraagd in arbeid. De arbeidsdeskundige is geen medicus en laat zich daarom in zijn onderzoek ondersteunen door een bedrijfs- of verzekeringsarts. Deze arts vertaalt de ziekte of het gebrek van een (ex-)werknemer in een belastbaarheidprofiel. Bij het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) is dat standaard een functionele-mogelijkhedenlijst (FML). Buiten het UWV is dit niet de standaard, hier wordt gebruikgemaakt van een groeiend aantal andere modellen. In plaats van medische termen staat in een belastbaarheidprofiel hoe veel de werknemer bijvoorbeeld kan tillen, hoe lang hij op een dag kan lopen of zitten, of de werknemer kan omgaan met deadlines enzovoort. Op deze wijze worden van lichaam en geest de mogelijkheden tot presteren in kaart gebracht. De arbeidsdeskundige gaat vervolgens de functie van een werknemer ontrafelen, van taken en verantwoordelijkheden naar werkzaamheden, en van werkzaamheden naar handelingen die hierbij moeten worden verricht. Vervolgens worden deze handelingen vergeleken met de mogelijkheden uit het belastbaarheidprofiel van de arts. Hiermee stelt een arbeidsdeskundige uiteindelijk vast of een werknemer zijn eigen werk nog kan verrichten, eventueel met aanpassingen in de functie of met hulpmiddelen. Voor het ontrafelen van de functie en de problematiek gaat de arbeidsdeskundige in gesprek met de werknemer en de werkgever en hij heeft overleg met de arts die het belastbaarheidprofiel opstelt. Daarnaast worden het belastbaarheidprofiel en de functiebeschrijving van de werknemer doorgenomen. De arbeidsdeskundige bezoekt ook de werkplek en collega s van de werknemer met soortgelijke functies/taken. Het werkveld van de arbeidsdeskundige is breed. Hij kan ook adviseren in aanpassingen van het werk of het inzetten van hulpmiddelen. Daarnaast is de arbeidsdeskundige bekend met de sociale wetgeving, is hij specialist op het gebied van wetgeving voor verminderde arbeidsgeschiktheid (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen, WIA) en de Wet verbetering poortwachter. Arbeidsdeskundigen werken bij het UWV, waar zij vaststellen of een werknemer recht heeft op een uitkering van de WIA. Zij werken bij verzekeringskantoren in de letselschade of stellen vast of en in hoeverre langdurig zieke zelfstandigen/ ondernemers recht hebben op een uitkering uit hun verzekering (AOV). Arbeidsdeskundigen werken bij grote werkgevers, arbodiensten of als zelfstandige om werkgever en werknemer te ondersteunen in de mogelijkheden van terugkeer naar het eigen of ander werk bij gezondheidsklachten van een werknemer. Daarnaast werken arbeidsdeskundigen bijvoorbeeld in de re-integratie. In hoofdlijnen kan een arbeidsdeskundige dus een overwegend (claim) beoordelende of een overwegend coachende rol hebben. De arbeidsdeskundige is op meerdere specifieke speelvelden actief en daarbinnen kan hij ook nog zijn specialisatie hebben. Grofweg kunnen we onderscheiden: de arbeidsdeskundige bij UWV (claimbeoordeling onder andere WIA), bij de verzekeraar (AOV en letsel), in de re-integratie tweede spoor (bemiddeling) en in het eerste spoor (onder andere bij de arbodienstverleners). In de laatste twee groepen treffen we de meeste vrijgevestigde arbeidsdeskundigen. Een arbeidsdeskundige heeft een hiervoor geldende post-hbo-opleiding gevolgd. Deze opleiding kan allereerst worden gevolgd bij het UWV, door werknemers van het UWV. Het betreft hier een interne opleiding voor arbeidsdeskundigen die zich voornamelijk gaan bezighouden met de claimbeoordeling. Daarnaast zijn er in Nederland nog vier opleidingen tot arbeidsdeskundige waar de studenten worden opgeleid voor de breedte van het vak en het werkveld. In het curriculum van de opleidingen staat, naast de belasting-belastbaarheid, vanzelfsprekend de sociale verzekeringswetgeving voor fysieke en psychische arbeidsongeschiktheid en re-integratie centraal. Veel aandacht wordt besteed aan arbeidsrecht, arbowetgeving, ergonomie en beroepenkunde. Naast deze kennis- SAMENWERKEN

3 vakken zijn natuurlijk zaken als arbeids ethosen ethiek, interviewtechnieken, rapporteren, communicatie en ondernemersvaardigheden belangrijk. Vanzelfsprekend vormt de opleiding de theoretische basis en zal de afgestudeerde arbeidsdeskundige zich constant moeten nascholen en vooral veel vlieguren moeten maken om het vak in de praktijk in de vingers te krijgen. Na de opleiding kan een arbeidsdeskundige met twee jaar aantoonbare praktijkervaring en minimaal een vierjarige hbo-opleiding in de sociale vakken zich certificeren bij Hobéon. Ook kan de arbeidsdeskundige zich inschrijven in het register voor arbeidsdeskundigen, de SRA. Het merendeel van de arbeidsdeskundigen in Nederland is aangesloten bij de landelijke beroepsvereniging Nederlandse Vereniging van Arbeidsdeskundigen (NVvA). DE ROL VAN DE ARBEIDSDESKUNDIGE BIJ DE WET VERBETERING POORTWACHTER De arbeidsdeskundige heeft vaak ook een rol in de wachttijd, de periode tussen (of voorafgaand aan) een ziekmelding van een werknemer en de uiteindelijke beoordeling door het UWV. De rol van de arbeidsdeskundige daarin is samengevat het onderzoeken van de arbeidsmogelijkheden in de breedste zin van het woord bij een uitgevallen werknemer. Een arbeidsdeskundige adviseert over de resterende mogelijkheden van een arbeidsongeschikte werknemer en over wat is nodig om werknemer aan het werk te houden of weer te krijgen. In de praktijk adviseert vaak de bedrijfsarts de werkgever dat een arbeidsdeskundige moet worden ingeschakeld. Dit gebeurt als wordt betwijfeld of de werknemer geschikt is voor of terugkeer in het eigen werk. In de regel moet dit uiterlijk rond de eerstejaarsevaluatie plaatsvinden. Tijdens het arbeidsdeskundig onderzoek dat volgt, worden de mogelijkheden van terugkeer in het eigen werk zorgvuldig in kaart gebracht. Hierbij wordt nadrukkelijk gekeken of en hoe snel iemand kan terugkeren in het eigen werk. Indien van toepassing wordt gekeken in hoeverre daarvoor aanpassingen van werk en/of werkplek, tijdelijk vervangend werk of speciale werkvoorzieningen noodzakelijk zijn. Tijdens dit arbeidsdeskundig onderzoek wordt ook gekeken naar andere mogelijkheden voor passend werk bij de eigen werkgever en indien van toepassing naar andere mogelijkheden op de arbeidsmarkt. De arbeidsdeskundige maakt afspraken met de werkgever, die hem de benodigde documenten zoals belastbaarheidprofiel, probleemanalyse en advies, en periodieke evaluatie ter beschikking stelt. De arbeidsdeskundige spreekt zowel met werkgever, vertegenwoordigd door de leidinggevende (en vaak ook de P&O-adviseur), als met werknemer. In toenemende mate spelen er naast de arbeidsongeschiktheid ook zaken als disfunctioneren, spanningen of conflicten en regreszaken. Het is belangrijk dat de arbeidsdeskundige deze zaken onderkent. Afgesloten wordt met een driegesprek waarin de arbeidsdeskundige aan beide partijen zijn bevindingen en zijn (voorlopige) conclusies meedeelt en adviseert over de vanaf dat moment te nemen stappen. Zo nodig heeft de arbeidsdeskundige ook contact met het UWV, begeleidende instanties, jobcoach, re-integratiebedrijf, et cetera. Afhankelijk van de situatie vindt een werkplekbezoek plaats. Dit om te kijken of de werkplek en de werkzaamheden kunnen worden aangepast of dat voorzieningen noodzakelijk zijn om werknemer te kunnen laten terugkeren op de werkvloer. Bij dit alles staat duurzaamheid centraal. De complexiteit van de zaken waar de arbeidsdeskundige mee te maken krijgt, wordt steeds groter. Het is dan ook al lang niet meer zo dat wanneer de arbeidsdeskundige zijn bevindingen en adviezen in een rapportage heeft neergelegd de casus voor hem is afgesloten. Twee jaar is lang en daarin kan veel gebeuren en veranderen. Steeds vaker blijft de arbeidsdeskundige betrokken bij de casus tot in ieder geval einde wachttijd. Hij kan dan bijspringen en bijsturen om het re-integratietraject in het juiste spoor te houden. DE ARBEIDSDESKUNDIGE IN EEN PREVENTIEVE ROL De arbeidsdeskundige is in toenemende mate actief in de preventieve sfeer. Dit kan door werkplekonderzoeken, begeleiding of coaching. Doel van de begeleiding is het beperken van de schadelast voor werkgever en werknemer voor de korte en lange termijn. Dit wordt bewerkstelligd door de mogelijkheden van de werknemer in productieve arbeid te benutten en optimale re-integratie in het eigen werk. Dit is vaak een combinatie van coaching van de

4 werknemer en de werkgever, zowel op gebied van werkhervatting als met betrekking tot de continue aandacht voor de juiste stappen in het kader van de wet- en regelgeving. HET BELASTBAARHEIDPROFIEL VAN DE BEDRIJFSARTS VOOR DE ARBEIDSDESKUNDIGE Aan de basis van een arbeidsdeskundig onderzoek ligt een goede beschrijving van de belastbaarheid van de werknemer; de belastbaarheid die in kaart is gebracht door een bedrijfsarts. Ook buiten het UWV wordt gebruik gemaakt van de FML als instrument om de belastbaarheid van een werknemer te beschrijven. De FML is het communicatiemiddel tussen verzekeringsarts en arbeidsdeskundige in de claimbeoordeling. Hoewel nog steeds wordt benadrukt dat de FML slechts een hulpmiddel is, is het gewicht ervan zeer groot. Buiten het UWV is er een ontwikkeling gaande waarin de FML steeds minder vanzelfsprekend gebruikt wordt. Dit komt doordat de verzekeringsarts en de bedrijfsarts steeds vaker verschil van inzicht hebben over de beperkingen in het FML. Dit kan zelfs leiden tot een loonsanctie voor de werkgever. Waar en waarom gaat het mis? De bedrijfsarts wil aan de arbeidsdeskundige in het eerste spoor meegeven, dat de werknemer in het persoonlijk functioneren zijn beperkingen heeft. Deze rubriek van de FML bestaat uit twee delen: de eerste betreft het functioneren van de betrokkene in het dagelijks leven (microniveau) en alleen de items onder I. 9 zijn van toepassing op arbeid. Het gaat dan om zaken als werkdruk, deadlines, enkelvoudige opdrachten, flexibiliteit, hoog handelingstempo, et cetera. De bedrijfsarts wil de arbeidsdeskundige echter ook laten weten dat de werknemer zich minder goed kan concentreren, zaken vergeet, niet altijd alles meer even logisch en/of automatisch doet of kan doen. Hij doet dat dan met behulp van de items concentreren van de aandacht, verdelen van de aandacht, herinneren of zelfstandig handelen. De arbeidsdeskundige kan dit dan bijna niet anders interpreteren, dan dat de werknemer eigenlijk geen mogelijkheden meer heeft in reguliere arbeid. Goede communicatie tussen de arbeidsdeskundige en de bedrijfsarts is dan natuurlijk essentieel. Nog beter is het wanneer zij elkaar kennen en snel weten te vinden. Op dit moment ontstaan vooral allerlei initiatieven om alternatieven voor de FML te beden- ken, met termen als arbeidsmogelijkhedenlijst, re-integratiemogelijkhedenlijst, et cetera. Soms gaat het om de reguliere FML waar alleen een andere kop boven is geplaatst, met als doel niet van het UWV het verwijt te kunnen krijgen dat men hun product onjuist gebruikt. En natuurlijk om de aansprakelijkheid van de bedrijfsarts te verkleinen. Wij zijn van mening dat het daar uiteindelijk niet om gaat. Het gaat erom dat de belastbaarheid van de werknemer goed en helder wordt beschreven. De arbeidsdeskundige moet met zijn adviezen met betrekking tot werk, werksoort, werkhervatting, werkaanpassingen, kunnen bouwen op de visie van de bedrijfsarts. Er moet een voor alle betrokkenen (primair werkgever en werknemer) optimale inspanningen worden gedaan. Uiteindelijk zal het doel voor alle partijen de optimale re-integratie van de werknemer moeten zijn, niet het voorkomen van een loonsanctie. DE SAMENWERKING TUSSEN ARBEIDSDESKUNDIGE EN BEDRIJFSARTS In de inleiding is een dramatisch beeld geschetst van de samenwerking tussen bedrijfsarts en arbeidsdeskundige. Is het echt zo erg? Nee, natuurlijk niet. In de meeste gevallen wordt er prima samengewerkt. Toch is het anders dan bij bijvoorbeeld het UWV. De samenwerking tussen de verzekeringsarts en de arbeidsdeskundige binnen het UWV is in de regel hecht, omdat men daar automatisch door de werkgever aan elkaar wordt gekoppeld. Een samenwerking die essentieel is door de noodzaak tot een goede en zo objectief mogelijke beoordeling van het recht en de mate van de arbeidsongeschiktheid van een cliënt. Er is sprake van een één-op-éénrelatie en door deze intensieve samenwerking ontstaat al snel bekendheid met elkaars werk en vooral ziensen werkwijze. De uitkomst van het onderzoek zal dan ook in de regel zodanig zijn, dat beide professionals er achter kunnen staan. In de periode voorafgaand aan de arbeidsongeschiktheidsbeoordeling door het UWV zijn de (bedrijfs)arts en de arbeidsdeskundige samen actief. In de regel is die samenwerking lang niet zo intensief als binnen het UWV. Daardoor ontstaan soms valkuilen, bijvoorbeeld dat bedrijfsarts en arbeidsdeskundige elkaar niet kennen, dat er geen overleg plaatsvindt over het belastbaarheidprofiel, dat de bedrijfsarts SAMENWERKEN

5 geen kopie van het arbeidsdeskundig onderzoek krijgt en dat de adviezen van bedrijfsarts en arbeidsdeskundige niet in lijn liggen. Een werkgever en werknemer die uiteindelijk zelf gaan interpreteren en hopen dat ze het goede doen; als ze al tot dezelfde keuze in de interpretatie komen. Wij ervaren dat dit vaak tot problemen leidt en uiteindelijk is de klant (en we gaan er hier van uit dat zowel werknemer als werkgever als klant wordt beschouwd) er niet mee geholpen. Een groot risico van het gebrek aan afstemming is uiteindelijk een niet-optimaal re-integratieprogramma en een UWV-sanctie. Deels heeft dat te maken met praktische hindernissen en deels met onwetendheid, onkunde of zelf onwil. De praktische hindernissen komen vooral voort uit het feit dat er (anders dan bij het UWV) geen sprake is van een één-op-éénsituatie. De bedrijfsarts en de arbeidsdeskundige hebben vaak te maken met meerdere wederzijdse relaties. Het is niet uitzonderlijk dat een arbeidsdeskundige te maken heeft met 15 of meer bedrijfsartsen en andersom. Met sommige is het contact intensief en met andere verre van. Onder praktische hindernissen kan de bereikbaarheid worden geschaard. De eenpitters weten elkaar in de regel wel snel te vinden. Het bereiken van een bedrijfsarts bij een grote arbodienst gaat niet altijd even snel. Het komt regelmatig voor dat je als arbeidsdeskundige ingeschakeld door een werkgever niet het directe nummer van de betrokken bedrijfsarts hebt en van de telefoniste te horen krijgt dat ze zal kijken of een consult kan worden ingepland. Deze praktische hindernissen zijn lastig, maar met wat doorzettingsvermogen oplosbaar. De andere aspecten waardoor contact niet of niet goed tot stand komt, zijn lastiger oplosbaar. Loopgraafgevechten, status, landjepik; het zal uiteindelijk allemaal leiden tot onnodige vertraging en ruis in de trajecten, met alle risico s van dien. Wij zijn ervan overtuigd, dat werknemer en werkgever zijn gebaat bij goed overleg tussen bedrijfsarts en arbeidsdeskundige in de wachttijd. Dan helpt het wanneer de adviseurs elkaar weten te vinden, begrijpen, respecteren en als het ware met één mond kunnen spreken. Dit komt de dienstverlening ten goede. Ja, dat heeft ook een commercieel doel, omdat de werkgever bij vragen makkelijker de weg naar de experts zal inslaan als hij eerder goede ervaringen heeft gehad. Bedrijfsarts en arbeidsdeskundige zullen in de toekomst steeds vaker parallel werken. Dit gebeurt vanuit ieders expertise: de bedrijfsarts als medicus en de arbeidsdeskundige als expert op het gebied van de relatie tussen mens, werk en inkomen. Wanneer deze samenwerking goed gestalte krijgt, verhoogt die de kwaliteit van de dienstverlening. Er zal gewerkt moeten worden aan het bewustzijn dat beide partijen professional zijn, ieder op zijn vakgebied. Daarbij is natuurlijk sprake van een overlap. Beide professionals mogen, kunnen en zullen een mening over de geschiktheid van een werknemer voor het eigen en passend werk hebben. Als daar verschil van mening over ontstaat, is het juist van belang om elkaar op te zoeken en op basis van gelijkwaardigheid en onbevooroordeeld het gesprek aan te gaan. Alleen zo kan er sprake zijn van een goede samenwerking en van het optimaal bedienen van de klant, in dit geval zowel de werkgever als de werknemer. TIPS VOOR DE BEDRIJFSARTS EN DE ARBEIDSDESKUNDIGE Overtuig de werkgever ervan dat de bedrijfsarts en de arbeidsdeskundige in elkaars verlengde werken en dat een goede professionele relatie tussen deze twee een inhoudelijk beter advies oplevert. Zo kan de werkgever ook meedenken in contact en het opbouwen van een relatie. Vaak geeft de bedrijfsarts de aanzet voor de inzet van een arbeidsdeskundige. Maak daar dan ook gebruik van door een collega voor te stellen waarmee het goed werken is. Probeer de klant te overtuigen van het belang van samenwerking en inkoop. Zoek als bedrijfsarts en arbeidsdeskundige actief contact met elkaar, spreek een keer af en bespreek elkaars werkwijze. Neemt als bedrijfsarts contact op na het opstellen van een belastbaarheidprofiel en geef aan hoe u ertoe gekomen bent. Neem als arbeidsdeskundige contact op met de bedrijfsarts als het conceptrapport gereed is. Zorg dat zowel de arbeidsdeskundige als de bedrijfsarts op de hoogte is van eventuele nuances in een casus. Evalueer de samenwerking twee keer per jaar