Inleiding Doelgroep Relatieschema Opzet van de lescyclus Algemeen doel Doelstellingen...

Transcriptie

1 1

2 Inhoudsopgave Inleiding Doelgroep Relatieschema Opzet van de lescyclus Algemeen doel Doelstellingen Relatie met de kerndoelen & natuurmethoden Kerndoel Kerndoel Voorbereidende activiteit op school Doel van de activiteit paddenstoelenbroed verzorgen Materiaal & benodigdheden Opbouw & werkwijze De les op locatie Doel van de les Opbouw & werkwijze Verwerkingssuggesties Suggestie 1: Sporenafdruk Suggestie 2: Sporendoos of sporoscoop maken Suggestie 3: Paddenstoelentafel (creatieve verwerking): Suggestie 4: Paddenstoelenmuurkrant Achtergrondinformatie voor de leerkracht Bijlagen

3 Inleiding Paddenstoelen roepen het beeld op van een herfstig bos met de geur van gevallen blad. Het zijn de opruimers van het landschap die het evenwicht in de natuur bewaren. In Nederland is er een groeiende belangstelling voor het waarnemen van paddenstoelen. Reden hiervoor kan zijn dat men zich bewust wil zijn van de omgeving en het leefmilieu. Zo zijn er wel honderden verschillende soorten paddenstoelen in Nederland te vinden. Sommige soorten worden steeds algemener door de verzuring van de grond, of andere milieueffecten, terwijl andere soorten door deze veranderingen steeds schaarser worden. Een andere reden voor de belangstelling voor de paddenstoelen is de gebruikswaarde (welke paddenstoelen zijn eetbaar en welke zijn giftig?). Ook de mysterieuze sfeer die rondom paddenstoelen hangt wekt de belangstelling van velen, want wat zijn toch elfenbankjes en wat is een heksenkring? In deze lessencyclus willen we de leerlingen informatie geven over de rol van paddenstoelen in het algemeen, maar vooral willen we de leerlingen laten ervaren wat de rol van paddenstoelen in hun eigen leven is. Deze handleiding bevat allerlei nuttige tips over de voorbereiding en de les paddenstoelen op uw locatie voor natuur- en milieueducatie. Voor de leerkracht is er ook achtergrondinformatie over het onderwerp te vinden. 3

4 1. Doelgroep De les Paddenstoelen is bedoeld voor de groepen 5 en 6 van het Rotterdamse basisonderwijs (en tevens geschikt voor leerlingen die door omstandigheden functioneren op het niveau van groep 5 & 6). 2. Relatieschema Schimmels en de mens Factoren voor groei Geneesmiddelen Voedingsmiddelen bv. schimmelkaas bv. champignon, cantharel Ziekten bv. voetschimmel Voedingsbodem Vochtigheid Temperatuur Licht Schimmels Kenmerken Bouw Functie Geur Vorm Grootte Kleur Smaak Zakjeszwammen Steeltjeszwammen (buisjeszwammen) (plaatjeszwammen) (buikzwammen) Vertering en ontbinding Voedselkringloop Levenscyclus Spore Zwamvlok Paddenstoel 4

5 3. Opzet van de lescyclus 3.1. Algemeen doel De leerlingen maken kennis met de bouw en functie van paddenstoelen en schimmels in hun eigen leefwereld Doelstellingen Voorbereidende activiteit Aan het einde van deze activiteit: - Weten de leerlingen dat een schimmel/ paddenstoel zich voortplant door middel van sporen en hebben deze ook gezien. - Ervaren de leerlingen dat sommige schimmels/ paddenstoelen eetbaar zijn door 1 soort te proeven. De les op locatie Aan het einde van de les: - Weten de leerlingen dat schimmels/paddenstoelen natuurlijke opruimers zijn in de natuur en hebben dit ook gezien. (filmpje, beschimmelde producten onder de binoculair) - Weten de leerlingen dat een schimmel/ paddenstoel zich voortplant door middel van sporen en hebben deze ook gezien. - Kunnen de leerlingen 4 onderdelen noemen van de paddenstoel. - Ervaren de leerlingen dat sommige schimmels/ paddenstoelen eetbaar zijn en kunnen daar 2 voorbeelden van noemen en hebben deze ook geproefd. - Hebben de leerlingen gezien dat er veel verschillende soorten schimmels/ paddenstoelen zijn en hebben deze zelf gevonden in het bos en kunnen er 2 benoemen aan het einde van de les. - Weten de leerlingen dat schimmels/paddenstoelen een onmisbaar onderdeel zijn van de natuur. Verwerkingsactiviteit Aan het einde van deze activiteit: - Weten de leerlingen dat een schimmel/ paddenstoel zich voortplant door middel van sporen en hebben deze ook gezien. - Ervaren de leerlingen dat sommige schimmels/ paddenstoelen eetbaar zijn en kunnen daar 2 voorbeelden van noemen en hebben deze ook geproefd. 4. Relatie met de kerndoelen & natuurmethoden 4.1. Kerndoel 40 De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in de leefomgeving. Tijdens deze les maken de leerlingen kennis met een nieuw rijk, namelijk het rijk der schimmels. Zij leren dat schimmels organismen zijn die uit een systeem van draden (hyfen) bestaan die voedsel kunnen opnemen en vruchtlichamen produceren. Enkele vruchtlichamen (de paddenstoelen) zoals de champignon en de vliegenzwam zullen herkend worden. De leerlingen begrijpen hoe de schimmel zich voortplant en het verloop van de levenscyclus van de schimmel van spore tot schimmel, tot de paddenstoel die sporen laat vallen Kerndoel 41 De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen. De leerlingen kunnen aan het einde van de les van paddenstoelen de onderdelen hoed, ring, steel, beurs, sporendragers en schimmeldraden benoemen en begrijpen wat de functie van deze onderdelen is. De leerlingen begrijpen hoe een schimmel groeit, welke groeiomstandigheden nodig zijn en hoe er met een schimmel en paddenstoel moet worden omgegaan. 5

6 5. Voorbereidende activiteit op school 5.1. Doel van de activiteit paddenstoelenbroed verzorgen Aan het einde van deze activiteit: - Weten de leerlingen dat een schimmel/ paddenstoel zich voortplant door middel van sporen en hebben deze ook gezien. - Ervaren de leerlingen dat sommige schimmels/ paddenstoelen eetbaar zijn door 1 soort te proeven Materiaal & benodigdheden - 1 pakket paddenstoelenbroed (bij u op school geleverd) - Plantenspuit (zelf verzorgen) - Materialen om de ontwikkeling te volgen (zelf verzorgen; bv meten met liniaal, foto s of filmpje maken om Time-Laps te maken etc) Opbouw & werkwijze Tijdens deze activiteit volgen de leerlingen gedurende een periode de ontwikkeling van de champignon. Paddenstoelenbroed verzorgen Voor dat u de les op de boerderij krijgt heeft u van ons een paddenstoelenbroed pakket ontvangen. In het pakket zit compost met schimmeldraden van de champignon. Na ongeveer een week ontstaan er diverse witte knoppen op de zwamvlok. Deze komen boven de grond en worden steeds groter. In ongeveer één week groeien de knoppen uit tot een champignon. Als de champignons groot genoeg zijn, kunnen ze geoogst worden. Er kunnen twee oogsten van de zwamvlok worden gehaald. Aandachtspunten voor een goed resultaat - Besproei het pakket regelmatig met de plantenspuit. Als de knopjes te bruin worden is de aarde te nat. Als er schubjes op de champignon komen is deze te droog. - De optimale kweektemperatuur is tussen de 16 en 18 graden Celsius. - De champignons blijven het langst goed als u ze op een koele, niet te lichte plek in het lokaal zet. - Pluk de champignons met een voorzichtige draaiende beweging, zodat de zwamvlok niet kapot gaat. Het uiteinde van de steel wordt afgesneden en weggegooid. Volgen van de ontwikkeling Laat de leerlingen regelmatig naar de ontwikkeling champignons kijken. Als er voldoende champignons zijn, kunt u met de leerlingen een champignongerecht te maken (soep, omelet, gebakken champignons). 6

7 6. De les op locatie 6.1. Doel van de les Aan het einde van de les: - Weten de leerlingen dat schimmels/paddenstoelen natuurlijke opruimers zijn in de natuur en hebben dit ook gezien. (filmpje, beschimmelde producten onder de binoculair) - Weten de leerlingen dat een schimmel/ paddenstoel zich voortplant door middel van sporen en hebben deze ook gezien. - Kunnen de leerlingen 4 onderdelen noemen van de paddenstoel. - Ervaren de leerlingen dat sommige schimmels/ paddenstoelen eetbaar zijn en kunnen daar 2 voorbeelden van noemen en hebben deze ook geproefd. - Hebben de leerlingen gezien dat er veel verschillende soorten schimmels/ paddenstoelen zijn en hebben deze zelf gevonden in het bos en kunnen er 2 benoemen aan het einde van de les. - Weten de leerlingen dat schimmels/paddenstoelen een onmisbaar onderdeel zijn van de natuur Opbouw & werkwijze De les is als volgt opgebouwd: - 20 minuten Een leergesprek in de kring minuten Een opdrachtencircuit door het lokaal minuten Evaluatie. Het leergesprek Hier komen de basis begrippen van paddenstoelen en schimmels aan bod en kunnen de leerlingen zelf vertellen wat zij al weten. Hierdoor kunnen ze voorbereidt beginnen aan het opdrachtencircuit. Het opdrachtencircuit Tijdens de les gaan de leerlingen op allerlei manieren naar schimmels kijken. Ze gaan proeven, ruiken, voelen en bekijken met behulp van een opdrachten zoekkaart. Iedere leerling krijgt een zoekkaart en een potlood en gaat in een groepje of zelfstandig aan de slag. Er worden niet meer dan 8 groepjes gemaakt, zo wordt voorkomen dat groepjes moeten wachten tot er weer een opdracht vrijkomt. Er zijn 10 opdrachten op de kaart. De leerlingen maken 9 opdrachten in het lokaal en 1 buiten De antwoorden kunt u vinden in de bijlage. Na afloop van de les kunnen de antwoorden worden doorgenomen op de locatie of op school. De evaluatie Het laatste deel van de les vindt plaats in de kring. Het is belangrijk dat de leerlingen terugkoppelen op hun bevindingen in het opdrachtencircuit. Wat hebben ze nu precies geleerd? De leerlingen evalueren aan de hand van het de opdrachtkaart en hun eigen opgedane ervaring wat ze hebben geleerd. 7

8 7. Verwerkingssuggesties 7.1. Suggestie 1: Sporenafdruk Wanneer de champignons van het paddenstoelenbroed rijp zijn geworden kunt u een sporenafdruk (laten) maken. Zoek een rijpe champignon uit. Rijpe champignons lijken op een open paraplu. Snijd de steel vlak onder de hoed af. Leg de hoed plat op een stuk papier. Zet er een glas of een jampot overheen. Haal na een paar dagen het glas weg. Houd je adem in, niet blazen. Het sporenfiguur kan nagetekend worden Suggestie 2: Sporendoos of sporoscoop maken De leerlingen hebben tijdens de les op het CNME met een sporendoos of sporoscoop gewerkt. Met een sporoscoop kun je sporen zien vallen. Neem een schoenendoos. Schilder de binnenkant zwart. Maak in het deksel en een korte zijkant een gat. In een lange zijkant maakt u een smalle sleuf. Leg de hoed van een rijpe champignon op de sporoscoop. Houd een zaklamp tegen de smalle sleuf aan. Kijk door het kijkgat. Als u geluk hebt ziet u een mooie sporenregen Suggestie 3: Paddenstoelentafel (creatieve verwerking): Het is heel moeilijk om paddenstoelen een tijdje in de klas te houden; ze verrotten in een paar dagen. Van klei kun je prima zelf paddenstoelen maken. Een buitenles kan een grote inspiratiebron zijn. Laat de leerlingen (tijdens een wandeling) de paddenstoelen goed bekijken en zo mogelijk natekenen. Terug op school kunnen ze van klei een paddenstoel maken. Nadat de paddenstoelen zijn gebakken, kunnen ze worden beschilderd. Zet of plak de paddenstoel op een houten plank (of oud dienblad). Zoek wat bladeren en mos en je hebt een mooie paddenstoelentafel Suggestie 4: Paddenstoelenmuurkrant Laat de leerlingen (in groepjes) alles wat ze weten over paddenstoelen verwerken in een muurkrant. De leerlingen kunnen hierbij tekenen, schrijven en plakken. De leerlingen kunnen op weg geholpen worden door onderstaande vragen op het bord te schrijven. De leerlingen kunnen natuurlijk ook zelf vragen bedenken. Wat zijn sporen? Teken een paddenstoel van opzij en van boven. Wat eten paddenstoelen en schimmels? Teken je beschimmelde boterham (of iets anders). Wanneer groeien het schimmels het best? Waar groeien bij jou in de buurt paddenstoelen? Kies een paddenstoel en teken hem, schrijf ook de naam erbij. Zoek in de bibliotheek naar boeken over paddenstoelen, zet ze bij de muurkrant (of schrijf de namen op). Zoek op internet naar paddenstoelen, schrijf iets op wat jij nog niet wist over paddenstoelen. Schrijf een verhaal waar paddenstoelen in voor komen (kabouters en heksen kunnen hierbij ook aan de orde komen). Zoek in tijdschriften naar afbeeldingen van paddenstoelen, knip ze uit en plak ze op een blad. Maak een Paddenstoelen-woordveld. 8

9 8. Achtergrondinformatie voor de leerkracht Wat zijn paddenstoelen? Alle organismen op de wereld worden in rijken verdeeld. Zo is er het rijk der planten, het rijk der dieren, maar ook het rijk der schimmels. Paddenstoelen worden wel eens verward met planten, maar paddenstoelen zijn een duidelijk waarneembare fase in de ontwikkeling van schimmels. Zij zijn de dragers van de sporenvormende organen. Eigenlijk de vruchten van de schimmel. Niet alle schimmels vormen paddenstoelen. Zo zijn er eenvoudige eencellige schimmels zoals gist die geen paddenstoelen maken. Schimmels zijn niet in staat om, onder invloed van het zonlicht, zelf voedsel te produceren zoals planten (fotosynthese). Zij moeten, net als dieren en mensen, voedsel zoeken om te kunnen eten. Sommige schimmels leven van bladeren of dood hout, andere schimmels eten ons voedsel op wanneer het oud is (bijvoorbeeld een beschimmelde boterham). Schimmels ruimen natuurlijk afval op door het op te eten. Schimmels zijn dus heel nuttig. De ontwikkeling van schimmels Een schimmel is niet meer dan een netwerk van draden die zijn opgebouwd uit cellen. Dit netwerk van schimmeldraden noemen we de zwamvlok. De zwamvlok is als het ware het lichaam van de schimmel. De schimmeldraden nemen water en voedingsstoffen op. Een zwamvlok gaat niet zomaar tot vorming van een vruchtlichaam (de paddenstoel) over. Er moet voldaan zijn aan een reeks voorwaarden, zoals: - voldoende grootte - goede vochtigheid - juiste temperatuur - voldoende reservevoedsel Omdat elke paddenstoel zijn eigen voorwaarden heeft, kunnen paddenstoelen het hele jaar door worden aangetroffen. De ene soort is uiteraard veel kieskeuriger dan de andere. Sommige soorten verschijnen slecht in een bepaald seizoen. Soms wordt er zelfs een jaar overgeslagen als de groeiomstandigheden dat jaar niet optimaal zijn! De laatste impuls voor een zwamvlok om tot paddenstoelvorming over te gaan lijkt de temperatuur te zijn. Van de gekweekte champignon is bekend dat de zwamvlok het beste groeit bij ca 25 C. De paddenstoelvorming wordt sterk beïnvloed door een temperatuurdaling naar 18 C. In gunstige omstandigheden ontwikkelen schimmels broedknoppen. Afhankelijk van de groep waartoe de schimmel behoort moeten twee zwamvlokkenuitlopers (een mannelijke en een vrouwelijke ) daartoe met elkaar versmelten of kan de zwamvlok het alleen af. In korte tijd kunnen deze broedknoppen uitgroeien tot de zichtbare paddenstoel. De paddenstoel zorgt voor de vorming van sporen. Er worden vaak vele miljarden sporen per paddenstoel gevormd. Na de verspreiding zullen slechts enkele sporen gunstige kiemomstandigheden treffen. De verspreiding van sporen kan op verschillende wijzen gebeuren: - wegschieten; een bekerzwam schiet de rijpe sporen weg. - verspreiding door de wind. - dieren; de stinkzwam bijvoorbeeld lokt vliegen door zijn aasgeur, vliegen eten met het slijm de sporen op, deze verlaten de vlieg (onveranderd) via de uitwerpselen. Ontwikkeling van paddenstoelen Deze wordt sterk bepaald door de manier waarop het kiemvlies wordt gevormd. We beperken het voorbeeld tot de vliegenzwam / champignon. Na de samensmelting van een mannelijke en een vrouwelijke spore ontstaat een klein bolletje. Dit ontwikkelt zich net onder / tegen het aardoppervlak. Het bolletje groeit om ruimte te maken voor de groeiende steel en hoed, maar blijft gesloten. De cellen in dit ingepakte vruchtlichaam zijn klein. Door vochtopname strekken de cellen zich en breekt de paddenstoel uit het omhulsel. Het omhulsel blijft achter in de vorm van de beurs en de stippen op de hoed. 9

10 Het vlies dat de plaatjes heeft afgeschermd scheurt los en wordt de ring of kraag. Binnen enkele uren tot een dag is de sporenproductie op gang gekomen. Naamgeving en ordening van de schimmels / paddenstoelen De namen van schimmels/paddenstoelen hebben vaak een directe relatie met: Opvallende eigenschappen: Stinkzwam (stank) Uitwendige gelijkenis: Aardappelbovist en Geweizwam Specifieke voedselbron: Dennenmoorder; Berkenzwam; Rupsendoder (leeft op vlinderpoppen) Verhalen / bijgeloof: Satansei (Stinkzwam), Elfenbankje, Eekhoorntjesbrood Gebruik door de mens: Tondelzwam (aanmaakmiddel voor vuur) Het sporenvormende kiemvlies is het wezenlijkste onderdeel van een paddenstoel. De wetenschappelijke indeling vindt daarom ook plaats op basis van de manier waarop het kiemvlies is gebouwd. Er valt een tweedeling te maken: De sporen worden gevormd in zakjes: de zakjeszwammen. De sporen worden gevormd op steeltjes: de steeltjeszwammen. Zakjeszwammen De sporen liggen in langgerekte zakjes. Wanneer het zakje rijp is worden de sporen weggeschoten. Voorbeelden: Bekerzwam. Steeltjeszwammen De sporen staan op steeltjes op de sporenvormende cel. Om zoveel mogelijk sporen te kunnen produceren is het kiemvlies zeer sterk geplooid, waardoor de oppervlakte binnen dezelfde inhoud sterk toe kan nemen (vergelijk de menselijke longen). Deze oppervlaktevergroting is op veel manieren gerealiseerd. De manier waarop dat is gerealiseerd, bepaalt de verdere indeling van de steeltjeszwammen. sporen sporen Zakjes met sporen Steeltjes met sporen Voor leerlingen is het duidelijker om naar het uiterlijk van de paddenstoel te kijken. Er kunnen dan o.a. de volgende soorten steeltjeszwammen onderscheiden worden: Buikzwammen Buikzwammen hebben het kiemvlies afgeschermd van de buitenwereld. Wanneer de sporen rijp zijn barst het geheel open. Voorbeeld: Aardappelbovist. Plaatjeszwammen Plaatjeszwammen hebben een hoed en een steel. De sporenvormende cellen zijn geordend op rij (plaatjes) aan de onderzijde van de hoed. Voorbeeld: Champignon. Buisjeszwammen Buisjeszwammen hebben een hoed en een steel. De oppervlaktevergroting heeft plaatsgevonden in buisjes. Deze zijn gemakkelijk van de hoed te verwijderen. Voorbeeld: Berkenboleet. Deze drie soorten zwammen staan tijdens de les centraal. 10

11 Functie van schimmels Schimmels spelen een belangrijke rol in de kringloop van de voedingsstoffen. Ze zetten dode (en soms ook levende) organische stoffen om in voor planten opneembare chemische verbindingen (mineralen). Daarnaast zijn er speciale combinaties van schimmels met planten. Schimmels kunnen namelijk bepaalde voedingsstoffen gemakkelijker uit de bodem opnemen dan de wortels van bomen en struiken. In ruil voor het doorgeven / leveren van water, vitaminen en mineralen krijgen de schimmels suikers (koolhydraten) en eiwitten. Paddenstoelen als milieu-indicator Het aantal soorten paddenstoelen loopt de laatste decennia hard achteruit. Mede door hun plaats in de voedselketen (reducent = afbreker) en vaak zeer specifieke relaties met bepaalde (bodem)omstandigheden en planten zijn zij erg kwetsbaar gebleken. De belangrijkste oorzaken zijn de vier V s: Verlaging van de grondwaterstand; Verdwijnen van geschikte groeiplaatsen door stadsuitbreiding, wegenaanleg enz.; Verzuring van de bodem door zure neerslag; Verrijking van de bodem door het inwaaien/inspoelen van meststoffen. Het afsterven van schimmels is ook een aanslag op de vitaliteit van het bomenbestand. Paddenstoelen-weetjes Heksenkring: Wanneer de ondergrond voldoende gelijkmatig van samenstelling is, kan een zwamvlok gelijkmatig vanuit het midden waar de spore op de ondergrond terecht is gekomen, alle richtingen uit groeien. De omtrek wordt rond. Meestal raken de voedingsstoffen na verloop van tijd in het centrum waar de oude schimmeldraden zitten uitgeput. Aan de binnenzijde sterft de zwamvlok af; aan de buitenzijde groeit zij verder. Er ontstaat een ring. Door het nemen van luchtfoto s kan de gemiddelde groeisnelheid van een heksenkring worden bepaald. Zo is aangetoond dat sommige heksenkringen eeuwen oud moeten zijn. Heksenkringen hebben mensen altijd geïntrigeerd. Hebben heksen er een rondedans gedaan? Heeft de heksenbezem een cirkel beschreven bij het opstijgen? Houden de elfen en kaboutertjes daar hun stoelendansen? Het weer: Het weer in stoffen is niets anders dan aantasting door schimmels. Vochtig opslaan is dan ook voor tenten funest. Alleen kunststoffen (nylon, polyester enz.) worden niet /nauwelijks door schimmels aangetast. 11

12 9. Bijlagen 12

13 1 Paddenstoelen Woordzoeker Alle onderstaande woorden zitten: Diagonaal of Verticaal Horizontaal Zoekwoorden: Hoed, steel, ring, beurs, sporen, plaatjes, buisjes, stippen, schimmel, paddenstoel, zwam, honingzwam, inktzwam, vliegenzwam, elfenbank champignon, bovist, judasoor, aardster, soep, herfst, bos, hout opruimer, sprookjes, heks, elfje, giftig M S O P R U I M E R N D E S M A T H G E K A L E E S T E E A W I N I D W E J R A S J T T W Z P N F Z M F O R I T S U L Z T P R T M L P O V A F O E S N K E E I E S O O A R H O E D E N N H G N S B L E N T B O S G I C I N A G P H E S T E E L E S E N D H O N I N G Z W A M I H E U K E L F E N B A N K S L E J H E K S D B U I S J E S V B E U R S D A A R D S T E R N S O E P A S P R O O K J E S K R I N P C H A M P I G N O N G Zin van overige letters:

14 Antwoord: DE HEKSEN DANSEN IN EEN HEKSENKRING 14

15 2 Uitleg verzorging paddenstoelenbroed Paddenstoelenbroed verzorgen Voor dat u de les op de boerderij krijgt heeft u van ons een paddenstoelenbroed pakket ontvangen. In het pakket zit compost met schimmeldraden van de champignon. Na ongeveer een week ontstaan er diverse witte knoppen op de zwamvlok. Deze komen boven de grond en worden steeds groter. In ongeveer één week groeien de knoppen uit tot een champignon. Als de champignons groot genoeg zijn, kunnen ze geoogst worden. Er kunnen twee oogsten van de zwamvlok worden gehaald. Aandachtspunten voor een goed resultaat Besproei het pakket regelmatig met de plantenspuit. Als de knopjes te bruin worden is de aarde te nat. Als er schubjes op de champignon komen is deze te droog. De optimale kweektemperatuur is tussen de 16 en 18 graden Celsius. De champignons blijven het langst goed als u ze op een koele, niet te lichte plek in het lokaal zet. Pluk de champignons met een voorzichtige draaiende beweging, zodat de zwamvlok niet kapot gaat. Het uiteinde van de steel wordt afgesneden en weggegooid. Volgen van de ontwikkeling Laat de leerlingen regelmatig naar de champignons kijken. Als er voldoende champignons zijn, is het natuurlijk leuk om met de leerlingen een champignongerecht te maken (soep, omelet, gebakken champignons). 15

16 3 Antwoordenblad Paddenstoelen les Bouw van de paddenstoel Hoed Steel Ring Beurs Plaatjes Buisjes Buik Schimmeldraden Sporen X X Paddenstoelenpad Ik heb afhankelijk van wat ze vinden verschillende paddenstoelen gevonden. Namen van gevonden paddenstoelen afhankelijk van wat ze vinden. Kringloop De zin is: een kringloop heeft geen begin en geen einde 16

17 Opruimers Verteert wel Verteert niet Patatbakje Nooit* Krant +/- 0,5 jaar Blaadjes 1 jaar Glazen fles Nooit Kauwgom 20 jaar Hout 2 jaar Appel dagen Blikje Nooit *Als het bakje van plastic is, dan verteert het nooit. Plastic valt, o.i.v. zonlicht en regen, uiteen in piepkleine stukjes plastic die je met het blote oog niet meer kan zien. Het lijkt dan opgeruimd, maar in werkelijkheid zitten deze schadelijke microplastics nog steeds in het milieu. Paddenstoelenonderzoek Soort: Geur: Smaak: Kleur hoed: Kleur steel: Ze kiezen tussen champignon, shii-take en oesterzwam. Naar eigen beleving. Naar eigen beleving. Champignon is wit, shii-take is bruin en oesterzwam is wit. Bij deze drie paddenstoelen wit. Gaatjes Plaatjes Bij deze drie zijn het plaatjes. Champignonsoep Ik vind de soep: Naar eigen beleving. Ken je misschien nog andere paddenstoelen of schimmels die je kunt eten? Schimmelkaas, brie, eekhoorntjesbrood, gist, truffel, enz. 17

18 Paddenstoelennamen Deze paddenstoel Lijkt op De naam is dus: Nestzwammetje Aardappelbovist Judasoor Geweizwam Zelf bedenken (Inktviszwam) Zelf bedenken (Sponszwam) Schimmel bekijken Wat is de schimmel aan het doen met de boterham? Verteren, opeten, opruimen. Groeiplaatsen Judasoor, houtskoolzwam en honingzwam groeien op hout Vliegenzwam, eekhoorntjesbrood, groene knolamaniet en aardappelbovist groeien op de grond Wist je dat? E Schrijf de letter van je naam met inktzwaminkt. Teken de letter een smiley met de houtskoolzwam. De lichtgevende paddenstoel heet Honingzwam. 18