Paddenstoelen kweken in de klas

Transcriptie

1 Paddenstoelen kweken in de klas Lesbrief groep 5 t/m 8 Inhoud Inleiding... 1 Introductie thema paddenstoelen... 3 Het kweken van paddenstoelen in de klas... 4 Afsluiting en evaluatie... 6 Aanvullende activiteiten... 7 Bijlage 1: informatie over paddenstoelen... 9 Bijlage 2: Achtergrondinformatie paddenstoelen en schimmels...10 Bijlage 3: Voorbeeld groei- en verzorgingsposter...12 Bijlage 4: Tips voor begeleiders paddenstoelenjacht...13 Bijlage 5: Zoekkaart paddenstoelen...14 T: E: info@mec-dewitteschuur.nl I:

2 Inleiding Paddenstoelen zijn een lust voor het oog in de herfst. Ze schieten dan overal uit de grond. Je kunt ook paddenstoelen kweken in de klas. Het is leuk èn leerzaam om de paddenstoelen te zien groeien en ze daarna zelf op te eten. Door het werken met deze materiaalzending, worden leerlingen zich bewust van de herkomst van paddenstoelen, de functie van paddenstoelen in de natuur en het gebruik van paddenstoelen als voedsel. DOELGROEP Groep 5 t/m 8 van het basisonderwijs DOELEN In deze handleiding wordt een algemene lesopbouw aangeboden. Door het volgen van deze lesopbouw worden de volgende doelen bereikt: - de leerlingen kunnen de levenscyclus van paddenstoelen beschrijven; - de leerlingen kunnen het groeiproces van een paddenstoel beschrijven; - de leerlingen kunnen de verschillende delen van een paddenstoel benoemen (hoed, steel, plaatjes, zwamvlok); - de leerlingen kunnen uitleggen dat paddenstoelen een belangrijke functie vervullen bij de afbraak van natuurlijk afval; - de leerlingen kunnen verschillende soorten paddenstoelen onderscheiden en benoemen. KERNDOELEN - De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu. (39) - De leerlingen leren in de eigen omgeving de veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. (40) - De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen. (41) AANSLUITING BIJ LESMETHODEN Methode Groep Hoofdstuk, les Titel In vogelvlucht Groep 6 Thema 2 Schimmels en paddenstoelen Leefwereld Groep 5 Hoofdstuk 5 Afvaleters Leefwereld Groep 6 Hoofdstuk 5 Herfstbloemen Natuniek Groep 5 Natuurlijk Groep 8 Naut Groep 5 Wijzer door de natuur Groep 6 De Grote Reis Groep 6 Project 1 Les 6, 7 en 8 Thema 1 Les 3 Thema 1 Les 3 Herfst 2 les 1, 2 en 3 Herfst Overleven Een broodje poep? Bacteriën en schimmels Kleine wezens Les 1 Schimmels Les 2 Paddenstoelen Les 3 Waarom opruimen? Paddenstoelen Paddenstoelen kweken in de klas ~ 1 ~ MEC De Witte Schuur 2011

3 MATERIAAL EN VERZORGING Met het kweekpakket kan op eenvoudige wijze het groeiproces van paddenstoelen worden gevolgd. In de handleiding bij het kweekpakket staat beschreven hoe het kweekpakket verzorgd moet worden. Door het bijhouden van een groei- en verzorgingsposter leggen de leerlingen dit proces van het begin tot het einde vast. De zelfgekweekte paddenstoelen zijn te gebruiken bij enkele opdrachten uit de handleiding. En na de oogst kunnen de paddenstoelen gegeten worden. ORGANISATIE De lesopbouw kent drie fasen: 1. introductie van het thema, 2. het kweken van paddenstoelen in de klas, 3. afsluiting en evaluatie. Bij elk van deze fasen horen één of meerdere activiteiten. Naast deze algemene lesopbouw worden er aanvullende lessuggesties aangeboden, waarmee u de lesstof op eenvoudige wijze kunt verbreden of verdiepen. Door te kiezen uit de aangeboden lessuggesties kunt u uw eigen tijdsinvestering bepalen en toch gedurende het gehele groeiproces met het onderwerp werken. De werkbladen die de leerlingen tijdens de lessen gebruiken, kunt u na afloop bundelen tot een werkboek. ONDERZOEKSMATERIAAL, BOEKEN EN MULTIMEDIA Een eenvoudige loep en een spiegeltje maken het bekijken van de paddenstoelen nog interessanter. In boeken over paddenstoelen kunnen uw leerlingen extra informatie opzoeken. Filmpjes over paddenstoelen in het algemeen zijn te vinden op SchoolTV Beeldbank, Nieuws uit de Natuur en Het Klokhuis. - SchoolTV Beeldbank: - Nieuws uit de Natuur: (zoek op paddenstoelen) - Het Klokhuis: (zoek op paddenstoelen en schimmels) Op YouTube staat het filmpje paddenstoel van grond tot mond, wat gaat over het kweken van paddenstoelen in Nederland: - Paddenstoelen kweken in de klas ~ 2 ~ MEC De Witte Schuur 2011

4 Introductie thema paddenstoelen De inhoud van deze les is gericht op kennismaking met het thema paddenstoelen. LEERDOELEN - Leerlingen weten dat paddenstoelen voeding nodig hebben om te groeien. - De leerlingen ontdekken wat zij al weten van paddenstoelen. - De leerlingen zoeken extra informatie over paddenstoelen. BENODIGDE MATERIALEN - Werkblad 1 Woordweb - Bijlage 1: informatie over paddenstoelen - Bijlage 2: achtergrondinformatie paddenstoelen en schimmels VOORBEREIDING - Kopieer het werkblad en bijlage 1 voor de leerlingen. LESVERLOOP Het begin van de les Bespreek klassikaal wat de leerlingen al weten van paddenstoelen. Vragen die u hierbij kunt stellen: - Wie heeft er wel eens paddenstoelen gegeten? Zo ja, welke? - Kan je alle paddenstoelen eten? - Hoe groeien paddenstoelen? - Zijn paddenstoelen planten? Nee, schimmels. - Waaruit groeien de paddenstoelen? Paddenstoelen groeien uit sporen, dit zijn een soort zaadjes. - Wat hebben schimmels nodig om te groeien? Vocht, warmte, zuurstof, licht en een voedingsbodem - Welke functie vervult de paddenstoel/schimmel in de natuur? Opruimen van natuurlijk materiaal. Bekijk hierna gezamenlijk de aflevering van het Klokhuis over paddenstoelen: Deze gaat over verschillende soorten paddenstoelen die in Nederland groeien en de teelt van eetbare paddenstoelen. Woordweb - Deel het werkblad 1 Woordweb en de informatie over paddenstoelen (bijlage 1) uit. Laat eventueel ook een aantal leerlingen op internet of in boeken naar informatie over paddenstoelen zoeken. - Op het werkblad schrijven de leerlingen zoveel mogelijk woorden op die met paddenstoelen te maken hebben. - Bespreek de opdracht eventueel klassikaal na en schrijf alle woorden op het bord. Orden zo nodig de informatie in: soorten paddenstoelen, kenmerken, groeiproces, rol in de natuur, verzorging en kweekproces. Dit moment geldt als het ware als nulmeting. Stel verschillende vragen, zodat de leerlingen er achter komen dat ze nog niet alles weten. Gedurende de komende weken zullen de leerlingen meer te weten komen over paddenstoelen. Door het woordweb bij de evaluatie opnieuw in te vullen of aan te vullen kan worden gemeten wat de leerlingen hebben bijgeleerd. Paddenstoelen kweken in de klas ~ 3 ~ MEC De Witte Schuur 2011

5 Het kweken van paddenstoelen in de klas De kweek van paddenstoelen is inmiddels ingezet of u zet de kweek vandaag in. Tijdens deze les bespreekt u met de leerlingen hoe het kweekpakket de komende weken verzorgd moet worden en hoe de leerlingen de groei van de paddenstoelen bij gaan houden. LEERDOELEN - De leerlingen ontdekken wat schimmels en paddenstoelen nodig hebben om te kunnen groeien: vocht, warmte, zuurstof, licht en een voedingsbodem. - De leerlingen kunnen beschrijven hoe paddenstoelen groeien. BENODIGDE MATERIALEN - Het kweekpakket - Plantenspuit - Handleiding bij het kweekpakket - Voorbeeld groei- en verzorgingsposter, zie bijlage 3 - Werkblad 2 Hoe groeien onze paddenstoelen? - Werkblad 3 Hoe ziet mijn paddenstoel eruit? VOORBEREIDING - Kopieer de benodigde werkbladen LESVERLOOP Het begin van de les Bekijk samen met de leerlingen het kweekpakket en stel daarbij de volgende vragen: - Wat zien ze? er is een netwerk van schimmeldraden te zien - Wat hebben de paddenstoelen nodig om te gaan groeien? Vocht, warmte, zuurstof, licht en een voedingsbodem (bij het kweekpakket is dat zaagsel verrijkt met voedingsstoffen) - Hebben de leerlingen een idee hoe het kweekpakket verzorgd moet worden? - Wanneer denken de leerlingen dat de eerste kleine paddenstoeltjes zullen verschijnen? Maak er een wedstrijd van door alle voorspellingen op te schrijven. - En wanneer kunnen de eerste paddenstoelen geoogst worden? Verzorging van het kweekpakket - Lees samen met de leerlingen in de handleiding bij het kweekpakket hoe het pakket verzorgd moet worden. - Maak samen met de leerlingen een groei- en verzorgingsposter (zie voorbeeld bijlage 3), waarop de leerlingen kunnen bijhouden hoe ze de paddenstoelen verzorgen en wat ze zien. Hang of leg de poster bij het kweekpakket. De eerste weken hoeven de leerlingen alleen te kijken of ze kleine paddenstoelen zien verschijnen. Vanaf dat moment hebben de paddenstoelen dagelijks water nodig en moet het plastic verder worden ingeknipt en omgevouwen. Maak ook een rooster waarop staat wie op welke dag het kweekpakket verzorgen. - Na de eerste oogst heeft de schimmel een rustperiode nodig. Na enkele weken kan er dan een tweede oogst opkomen. Paddenstoelen kweken in de klas ~ 4 ~ MEC De Witte Schuur 2011

6 Hoe groeien onze paddenstoelen? - Met behulp van het werkblad 2 Hoe groeien onze paddenstoelen? houdt elke leerling bij hoe het met de paddenstoelen gaat. - Op het werkblad vullen de leerlingen eerst de datum in van de dag waarop het kweekpakket geopend is. Laat de leerlingen tekenen en/of beschrijven wat ze die dag zien of hebben gezien. Maak ook een foto van het pakket. - Vanaf het moment dat er kleine paddenstoelen verschijnen, kunnen de leerlingen om de dag bijhouden hoe de paddenstoelen groeien. Op het werkblad vullen ze de data in en ze beschrijven en/of tekenen wat ze zien. Maak eventueel ook foto s voor het samenstellen van een fotoverslag. - Laat na de eerste oogst een aantal paddenstoelen staan, zodat de leerlingen zien wat er met de paddenstoelen gebeurt, als ze door blijven groeien. Hoe ziet mijn paddenstoel eruit? - De leerlingen voeren deze opdracht in tweetallen uit, wanneer de paddenstoelen oogstbaar zijn (oesterzwammen bij een grootte van 8 tot 9 cm, en goudkopje bij een doorsnede van 5 tot 10 cm). Met behulp van het werkblad 3 Hoe ziet mijn paddenstoel eruit, ontdekken ze dat er aan een paddenstoel veel te ontdekken valt. Het werkblad is uitgewerkt op twee niveaus, groep 5/6 en groep 7/8. Paddenstoelen kweken in de klas ~ 5 ~ MEC De Witte Schuur 2011

7 Afsluiting en evaluatie De afgelopen weken hebben de leerlingen de groei van paddenstoelen gevolgd en eventueel een aantal aanvullende activiteiten uitgevoerd. Tijdens deze les bespreekt u met de leerlingen wat ze al wisten en wat ze hebben geleerd over paddenstoelen. De paddenstoelen zijn of worden geoogst en het is leuk om de les af te sluiten met het bereiden van enkele recepten met paddenstoelen. BENODIGDE MATERIALEN - Het kweekpakket - Ingevulde werkbladen 1 t/m 3 - De ingevulde groei- en verzorgingsposter - Werkbladen 4,5 en 6 met paddenstoelenrecepten - Materialen en ingrediënten voor de paddenstoelenrecepten VOORBEREIDING Zet de materialen en ingrediënten voor de recepten met paddenstoelen klaar LESVERLOOP Het begin van de les Neem samen met de leerlingen het groeiproces van de paddenstoelen nogmaals door. - Hoe zag het kweekpakket eruit toen het binnenkwam? En wat zien ze nu? - Wat wisten ze toen van paddenstoelen en schimmels? - Welke woorden hebben ze bij geleerd? - Welke begrippen hebben ze geleerd? - Welke belangrijke functie vervullen paddenstoelen (schimmels) in de natuur? Woordweb Laat de leerlingen naar hun woordweb uit de eerste les kijken. Kunnen ze het web aanvullen met woorden en begrippen die ze hebben bijgeleerd. Laat de leerlingen ook elkaars woordwebben bekijken. Smullen met paddenstoelen De paddenstoelen zijn of worden geoogst. Op de werkbladen 4,5 en 6 staan enkele recepten met paddenstoelen beschreven. Gebruik hiervoor de zelfgekweekte paddenstoelen en andere paddenstoelen uit de supermarkt. De leerlingen kunnen in groepjes de verschillende recepten maken. Zorg hierbij indien nodig voor begeleiding bij het gebruik van oven of kookplaatjes. En daarna is het smullen maar. Welke paddenstoelen vinden de leerlingen het lekkerste smaken? Paddenstoelen kweken in de klas ~ 6 ~ MEC De Witte Schuur 2011

8 Aanvullende activiteiten De groeicirkel: van klein naar groot (groep 5/6) De groeicirkel biedt leerlingen de gelegenheid hun opgedane kennis over het groeiproces van paddenstoelen nog eens te laten zien. Tijd: 15 minuten Benodigde materialen: Werkblad 7 Van klein naar groot Kleurpotloden, schaar, lijm A3-vellen VERLOOP ACTIVITEIT De plaatjes op het werkblad 7 Van klein naar groot vormen samen een cirkel die de levenscyclus van een paddenstoel voorstelt. Laat de leerlingen individueel of in tweetallen de plaatjes in de juiste volgorde leggen en opplakken. Laat de leerlingen ook de zinnen over het groeiproces van de paddenstoel onder het goede plaatje schrijven. Deze zinnen staan op het werkblad. Onderzoek of de leerlingen het verband zien tussen dat wat ze zelf waargenomen hebben en de groeicirkel op papier. Het eerste deel van het groeiproces (de zwamvlok en het vallen van de sporen) hebben ze namelijk niet kunnen zien. Zelf schimmels kweken (groep 5 t/m 8) In deze les gaan de leerlingen zelf schimmels kweken en bekijken ze hoe deze eruit zien. Daarnaast kunnen ze onderzoeken of je kunt voorkomen dat er schimmel op het eten komt. Tijd: verdeeld over 2 weken (start 20 min, daarna 5 min/dag) Benodigde materialen: Werkblad 8 Er zit schimmel op! Brood en appel Plastic bakjes of plastic zakjes Water VERLOOP ACTIVITEIT - Tover op een gepast moment in uw dagprogramma een beschimmelde boterham uit uw boterhamtrommel. Vraag de leerlingen of u uw boterham nog kan opeten. Naar aanleiding van deze vraag brengt u het gesprek op schimmels. Stel eventueel vragen: Hoe ziet schimmel eruit? Heeft schimmel altijd dezelfde kleur? Vertel de leerlingen dat ze de komende weken zelf schimmels gaan kweken. - De leerlingen gaan in groepjes aan het werk. Geef elk groepje twee bakjes, brood, een paar stukjes appel en het werkblad 8 Er zit schimmel op!. De leerlingen maken het brood en de stukjes appel een heel klein beetje vochtig. Ze stoppen het brood en de appel in een bakje, sluiten dit goed af en zetten de bakjes op een donkere, warme plek. De komende week kijken ze wat er met het brood en de appel gebeurt. Na een paar dagen groeien er schimmeldraden op het brood en de appel, die het brood en de appel uiteindelijk helemaal opeten. Met een loepje kunnen de leerlingen kijken of er kleine knopjes of penseeltjes op de schimmel zitten: de vruchtlichamen, waar de nieuwe sporen van de schimmel worden gevormd. Laat de leerlingen eventueel met een microscoop naar de schimmels kijken. - Bespreek na afronding wat de leerlingen hebben ontdekt. Wat is er uit hun onderzoek gekomen? Zien ze overeenkomsten/verschillen tussen deze schimmels en de gekweekte paddenstoelen. Paddenstoelen kweken in de klas ~ 7 ~ MEC De Witte Schuur 2011

9 VARIATIE - Vraag de leerlingen of je ook kunt zorgen dat er geen schimmel op het eten komt. Dit kunnen ze onderzoeken door dezelfde proef te doen op een lichte plek, een koude plek en met droog brood. Groeit de schimmel net zo snel? Is er meer of minder schimmel? Zijn er andere onderzoeksresultaten? Zo ja, hoe komt dat? - Laat de leerlingen eventueel zelf een onderzoekje opzetten, waarbij ze op zoek gaan naar omstandigheden waarin schimmels sneller of langzamer groeien. Op paddenstoelenjacht (groep 5 t/m 8) De leerlingen gaan in het bos of stadspark op zoek naar paddenstoelen. Tijd: 1 à 1,5 uur Benodigde materialen: Potlood en harde ondergrond om op te schrijven Spiegeltje (om onder de hoed te kunnen kijken) Werkblad 9 Op paddenstoelenjacht Bijlage 4 Tips voor begeleiders paddenstoelenjacht Bijlage 5 Zoekkaart paddenstoelen Eventueel: fototoestel of vergrootglas VOORBEREIDING - Zorg voor begeleiders en verdeel de klas in groepjes van 3 à 4 leerlingen. - Maak voor elke groepje een kopie van het werkblad 9 Op paddenstoelenjacht en de bijlagen 4 en 5. - Verken de locatie waar u heen gaat kort voor het uitvoeren van de activiteit, zodat u zeker weet dat er paddenstoelen te vinden zijn. VERLOOP ACTIVITEIT Vertel de kinderen dat ze de paddenstoelen van dichtbij mogen bekijken, maar ze niet moeten plukken. Leg hierbij uit waarom het beter is om paddenstoelen niet te plukken. - Paddenstoelen zijn belangrijke opruimers in de natuur. - Paddenstoelen zijn mooi om naar te kijken. Wanneer we ze laten staan kan iedereen ervan genieten. - Veel paddenstoelen zijn giftig. - Als je een paddenstoel laat staan, kunnen de sporen rijp worden. Zo kunnen er volgend jaar weer nieuwe paddenstoelen groeien. In kleine groepjes gaan de leerlingen op zoek naar paddenstoelen. Wanneer ze een paddenstoel gevonden hebben, pakken ze het werkblad erbij. Samen zoeken ze (met behulp van de zoekkaart) de namen van de gevonden paddenstoelen op en houden ze het aantal bij. De leerlingen zoeken één paddenstoel uit die ze uitgebreider gaan onderzoeken en maken hier ook een tekening van. Woordenbrij Tijd: 10 minuten (groep 5 t/m 8) Benodigde materialen: Werkblad 10 Woordenbrij Potlood of pen VERLOOP ACTIVITEIT Deze puzzel kunnen de leerlingen individueel maken. Ze herhalen zo de begrippen rondom het thema paddenstoelen. Paddenstoelen kweken in de klas ~ 8 ~ MEC De Witte Schuur 2011

10 Bijlage 1: informatie over paddenstoelen Waar komt de naam paddenstoel vandaan? Vroeger dachten de mensen dat paddenstoelen iets met heksen te maken hadden. Ook dachten ze dat padden de huisdieren van de heksen waren en dat de paddenstoelen gebruikt werden als zitplaats voor de padden. Is een paddenstoel een plant? Een paddenstoel is geen plant en geen dier. Een paddenstoel valt onder de schimmels. Schimmels hebben geen bladgroen. Hierdoor hebben ze ook geen zonlicht nodig om te kunnen groeien. Schimmels zijn heel nuttig, ze breken dode planten en dierenresten af. Paddenstoelen worden daarom ook wel de opruimers van de natuur genoemd. Veel paddenstoelen zijn giftig, maar er zijn ook eetbare paddenstoelen, zoals de champignons. Hoe ontstaat een paddenstoel? Wanneer een paddenstoel volgroeid is, opent de hoed en verspreid de paddenstoel zijn sporen met de wind of soms via andere dieren. Deze sporen (een soort kleine plantenzaden) komen op de aarde terecht, ontkiemen en er groeit een schimmeldraadje uit. Er komen steeds weer nieuwe schimmeldraden bij. Samen worden deze een zwamvlok genoemd. Aan het uiteinde van de draden groeien de paddenstoelen. De zwamvlok en de paddenstoelen die uit de uiteinden groeien, heten samen de zwam. Wat is een heksenkring? Een zwamvlok groeit soms uit tot een cirkel waar aan de rand de paddenstoelen groeien. Zo ontstaat er een kring van paddenstoelen. Vroeger vonden mensen zo n kring erg geheimzinnig en dachten ze dat dit een plaats was waar s nachts heksen dansten. Hoe komt de vliegenzwam aan zijn stippen? In het begin heeft de vliegenzwam een vliesje om zijn hoed heen. Wanneer de paddenstoel groter en groter wordt, past het vliesje niet meer en barst het open. De restjes van dit vliesje blijven achter op de rode hoed: dit worden de witte stippen! Wist je dat - Eetbare en giftige paddenstoelen soms heel veel op elkaar lijken? Je moet dus nóóit paddenstoelen proeven die je in de natuur vindt? - We zieke mensen beter kunnen maken met behulp van schimmels? Er is een soort medicijn, penicilline, dat gemaakt wordt van allemaal piepkleine schimmeltjes! - Sporen zo licht zijn dat ze soms wel duizenden kilometers door de wind worden meegedragen? (Uit: Nieuws uit de natuur, Paddenstoelen kweken in de klas ~ 9 ~ MEC De Witte Schuur 2011

11 Bijlage 2: Achtergrondinformatie paddenstoelen en schimmels Hoe ontstaan paddenstoelen? Paddenstoelen planten zich voort door middel van sporen. Eén enkele paddenstoel vormt enorme aantallen sporen. Dat kan in de biljoenen lopen! De verspreiding van de sporen gebeurt meestal door de wind, maar ook door dieren of regen. De kans dat een spore in een gunstige omgeving terecht komt is zeer klein. Vandaar dat het voor een paddenstoel noodzakelijk is zo n groot aantal sporen te vormen. Uit een enkele spore die op de juiste plaats terecht komt, ontstaat een heel netwerk van wittige draden, de zogenaamde zwamvlok. Bij het optillen van half vergane bladeren kun je dit tere vlechtwerk zien. Een enkele paddenstoel kan soms meerdere vierkante meters met zijn zwamvlok doorweven. Een zwamvlok breidt zich onder de grond naar alle richtingen uit. Het is net een fietswiel met spaken. Na verloop van tijd ontstaan op de uitlopers van de zwamvlok paddenstoelen. Als een paddenstoel geplukt wordt kan deze geen sporen meer vormen en is de kans op verspreiding veel geringer geworden. De rol van paddenstoelen in de natuur In de herfst regent het veel, waardoor de afgevallen bladeren door en door nat worden. Al die natte bladeren vormen een prima leefomgeving voor veel organismen zoals schimmels, bacteriën, kiezelwieren, regenwormen, pissebedden en microscopisch kleine eencellige dieren. Vandaar dat we juist in de herfst plotseling paddenstoelen zien verschijnen. Paddenstoelen hebben geen bladgroen. Dat betekent dat zij zelf niet in staat zijn voedsel te maken uit koolstofdioxide (CO2) en water. Ze zijn dus aangewezen op andere planten en dieren. Meestal leven paddenstoelen van bladeren, takjes, dode dieren en uitwerpselen. Het zijn enorme afvaleters. Samen met de slakken, wormen en andere kleine dieren verteren ze miljoenen kilo s bladeren. Al deze organismen verkleinen, eten en verteren organisch afval tot humus, waar groene planten weer van kunnen leven. Paddenstoelen spelen dus een zeer belangrijke rol in de kringloop van de natuur en kunnen alleen daarom al beslist niet gemist worden. Enkele soorten paddenstoelen Verreweg de meeste paddenstoelen behoren tot de plaatjeszwammen. Dit zijn paddenstoelen die aan de onderkant van de hoed plaatjes hebben, waartussen de sporen gevormd en opgeslagen worden. Voorbeelden van plaatjeszwammen zijn de vliegenzwam en de champignon. Paddenstoelen die aan de onderkant buisjes hebben in plaats van plaatjes, worden buisjeszwammen genoemd. Voorbeelden zijn eekhoorntjesbrood en elfenbankjes. De kinderen kunnen met behulp van spiegeltjes de onderkant van de paddenstoel bekijken, zonder deze te hoeven ombuigen of afplukken. Er zijn ook paddenstoelen, die geen hoed hebben. Ze zien er bijvoorbeeld uit als een bal die op de grond ligt. Ook deze paddenstoelen zit vol sporen. Is de bal rijp, dan springt ze van boven open en stuiven de sporen eruit. Deze paddenstoelen worden buikzwammen genoemd. Onder buikzwammen is er een aantal dat stuifzwammen genoemd wordt, omdat ze zoveel sporen verstuiven. Paddenstoelen kweken in de klas ~ 10 ~ MEC De Witte Schuur 2011

12 Schimmels Bron: Wikipedia, de vrije encyclopedie Schimmels in het dagelijks leven Paddenstoelen vallen onder de schimmels. In het dagelijks leven komt men met regelmaat schimmels en hun producten tegen, zoals: - in Franse kaas, bijvoorbeeld in brie en blauwschimmelkaas - in (bakkers)gist: ingrediënt van brood en voor de bereiding van bier en wijn - in korstmossen - bij het bederf van etenswaren als brood, jam, groente en fruit; daarbij ziet men dan vaak een groene of witte harige groei aan het oppervlak - op vochtige muren en plafonds, bijvoorbeeld in badkamers en kelders - in antibiotica, bijvoorbeeld penicilline - in textiel dat vochtig is of is geweest (bijvoorbeeld tentdoek), men zegt dan dat het weer er in zit. Schimmels zijn dikwijls ook waarneembaar door hun geur. Hoewel schimmelgeur niet eenduidig is, wordt deze meestal omschreven als muf, stoffig, of grondlucht. Bij aanraking van een beschimmeld voorwerp kan soms een flinke wolk schimmelsporen vrijkomen. Levenswijze schimmels De schimmels kunnen worden ingedeeld naar hun wijze van leven: - Ze leven van dood materiaal: ze gebruiken de resten van dode dieren en planten als voedsel, waardoor deze weer beschikbaar komen voor met name planten. - Ze dringen een organisme binnen en leven ten koste van dat organisme. - Ze leven samen met een ander organisme: zowel schimmel als plant heeft er voordeel van. Voorbeelden zijn vliegenzwammen onder berken, of eekhoorntjesbrood onder eiken. Betekenis voor de mens Sommige schimmels kunnen bij de mens ziekten veroorzaken zoals zwemmerseczeem. Ook kunnen schimmels helpen mensen weer beter te maken. Zo zijn schimmels leveranciers van antibiotica. Bij planten zijn schimmels vaker veroorzaker van ziekten als de aardappelziekte of schurft en vruchtboomkanker op fruitbomen, roest, meeldauw, verwelkingziekten en vele bladvlekkenziekten. Deze ziekten kunnen vaak ernstige gevolgen hebben, wanneer een oogst door aantasting van een schimmel mislukt. Paddenstoelen kweken in de klas ~ 11 ~ MEC De Witte Schuur 2011

13 Bijlage 3: Voorbeeld groei- en verzorgingsposter Voorbeeld van een poster. Hierop kunnen de leerlingen bijhouden: - welke dag het is sinds het begin van het kweekpakket; - wat er te zien is; - wat er die dag aan verzorging gedaan is. Maak deze poster op A2 formaat, zodat de leerlingen het goed kunnen zien en er op kunnen tekenen of er afbeeldingen op kunnen plakken. maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag zondag Week 1 Week 2 Week 3 Week 4 Week 5 Week 6 Week 7 Week 8 Paddenstoelen kweken in de klas ~ 12 ~ MEC De Witte Schuur 2011

14 Bijlage 4: Tips voor begeleiders paddenstoelenjacht 1. Laat de leerlingen zo veel mogelijk zelf onderzoeken Dit kun je stimuleren door verschillende vragen te stellen: - Hoe zou de onderkant van de paddenstoel eruit zien? - Zou deze paddenstoel altijd op een boomstam groeien? - Hoe zal de paddenstoel er van dichtbij uit zien? 2. Stel open vragen en bied ruimte voor verwondering Bij deze herfstwandeling is de verwondering over en bewondering van de natuur minstens zo belangrijk als het leren over de paddenstoelen. Het gaat er niet om dat de leerlingen na afloop alle paddenstoelen bij naam kunnen noemen. Stel open vragen, waarbij niet direct een goed of fout antwoord te geven is: - Vind je deze paddenstoel mooi? - Waar denk je dat de namen elfenbankje en vliegenzwam vandaan komen? 3. Zorg dat de leerlingen de paddenstoelen niet plukken Leg hen uit dat: - Paddenstoelen belangrijke opruimers zijn in de natuur. - Paddenstoelen mooi zijn om naar te kijken. Wanneer we ze laten staan kan iedereen ervan genieten. - Veel paddenstoelen giftig zijn. - Als je een paddenstoel laat staan, kunnen de sporen rijp worden. Zo kunnen er volgend jaar weer nieuwe paddenstoelen groeien. 4. Stimuleer de kinderen de paddenstoel goed te bekijken Laat ze een spiegeltje gebruiken om de onderkant van de paddenstoel te bekijken. Met een vergrootglas kunnen ze de stippen van heel dichtbij bekijken. - Zijn de stippen helemaal rond? - Lopen er misschien ook beestjes op de paddenstoel? Heeft één leerling iets bijzonder gezien? Attendeer de andere leerlingen erop, zodat iedereen dit kan bekijken. Voor de jongere klassen kan het leuk zijn de verschillende delen van de paddenstoel te benoemen. Kunnen ze de steel zien? En de rok van de steel? En de plaatjes? 5. Kijk of de leerlingen samen tot een antwoord op een vraag kunnen komen Stelt een leerling een vraag, bekijk dan of medeleerlingen hier antwoord op kunnen geven. Zorg voor een goede balans in het aanbieden van informatie. Kijk of je het zo veel mogelijk kan koppelen aan de praktijk. Vertel pas over een heksenkring en de stippen op de paddenstoel als je deze ook op dat moment ziet. Paddenstoelen kweken in de klas ~ 13 ~ MEC De Witte Schuur 2011

15 Bijlage 5: Zoekkaart paddenstoelen Paddenstoelen kweken in de klas ~ 14 ~ MEC De Witte Schuur 2011