Brede School in Vlaanderen en Brussel

Transcriptie

1 Brede School in Vlaanderen en Brussel Zeventien proefprojecten Brede School Sinds het schooljaar volgt het Steunpunt GOK gedurende drie schooljaren zeventien proefprojecten Brede School op. De bedoeling hiervan is om succesfactoren en valkuilen voor de uitbouw van een Brede School in kaart te brengen. Op basis van wat er in de proefprojecten gebeurt, ontwikkelen we praktijkfiches rond thema s, zoals de opstart van een Brede School, de coördinatie van een Brede School, samenwerking en netwerkvorming in een Brede School,... Deze thema s kun je raadplegen op onze website. De ervaringen met de projecten inspireren ons ook om beleidsaanbevelingen te formuleren rond Brede School in Vlaanderen en Brussel. De Europaschool De Europaschool in Genk is een multiculturele school die gelegen is in een kansarme buurt. 83% van de kinderen op school is van Turkse of Marokkaanse oorsprong. Ze groeien op in een thuisomgeving die taalarm is, zowel voor het Nederlands als voor hun eigen taal. Ze hebben vaak een beperkte belevingswereld. Veel ouders hebben zelf weinig schoolervaring. Ze hebben vaak onvoldoende zicht op zinvolle vrijetijdsbesteding, zijn weinig vertrouwd met goed educatief materiaal en komen soms moeizaam tot interactie met hun kinderen. Hun woningen zijn klein, waardoor sommige kleuters elke dag uren stilzitten en computerspelletjes spelen of naar televisie kijken. Omwille van deze problematiek vinden we de ondersteuning van de ouders en de gelijkgerichtheid tussen de ouders en de school enorm belangrijk voor de opvoeding, de totale ontwikkeling, de schoolloopbaan en de integratie van de kinderen. We ervaren een grote bezorgdheid van de ouders als het om hun kinderen gaat. Wanneer ze deelnemen aan programma s die door de school zijn georganiseerd, stellen we vast dat hun betrokkenheid bij de school toeneemt. Elena Ik ga een prinses zijn en een babypoesje hebben. Bindingen Daarom spant de school zich maximaal in om de ouders meer en beter te betrekken bij het onderwijs en de opvoeding van hun kinderen. Dat doen we uiteraard niet alleen. De school gaat bindingen aan met de wijk, met het ontwikkelingsgebeuren in de wijk en met buitenschoolse partners. Zo maken we deel uit van de werkgroep Koldertof waarin verschillende partners (de school, de onderwijsondersteunende diensten van de stad Genk, de dienst wijkontwikkeling, de jeugdwerking, het CLB, het schoolopbouwwerk, de opvoedingswinkel,...) duurzaam samenwerken. Deze samenwerking werd opgestart omdat er gedeelde signalen en zorgen waren over het opgroeien, de kansen en het gedrag van kinderen, de relaties tussen kinderen van verschillende leeftijdsgroepen en tussen ouders, jonge volwassenen en senioren in de wijk. Sinds september 2006 werken we met dit netwerk ook aan een proefproject: Brede School. Het School-wij -project Sinds vorig schooljaar worden er op woensdagnamiddag activiteiten voor de kleuters en hun ouders georganiseerd. Dit project noemen we School-wij. Twee kleuterjuffen voorzien twee keer per maand leuke activiteiten. De ouders voeren samen met hun kleuters activiteiten uit in groepjes. Het aanbod varieert telkens, zodat de ouders een duidelijk zicht krijgen op educatieve materialen en activiteiten. Ouders en kleuters ervaren en ontdekken zo samen heel wat mogelijkheden. Er staat van alles op het programma, onder meer vingerverven, spelen in water en zand, gezelschapsspelen, spelen met klei, samen puzzelen, een kleuterpoppenkast, knutselen, poppen wassen, bewegingsspelletjes en dans. Mama s en papa s krijgen via dit samenspel opvoedingsondersteuning van de kleuterleidster, de ouders en het kind. Er worden ideeën aangereikt om ook thuis op een zinvolle educatieve en interactieve manier met de kinderen om te gaan. De kleuters krijgen door deze activiteiten meer en betere aandacht van hun ouders. Via deze activiteiten bevorderen we niet enkel de interactie tussen ouders en kinderen maar er wordt ook gewerkt aan de eigen of de Nederlandse taal, de sociaal-emotionele en de motorische ontwik- 19

2 Door verschillende Brede School-activiteiten wordt de drempel tussen de ouders en de school verlaagd. Sander Ik word later fotograaf, zoals mijn papa nu. Memory met juf Elke, Mohamed en zijn mama Mohamed is tweeënhalf jaar oud. Hij zit met zijn mama aan tafel met memorykaarten. Mohamed legt de kaartjes op een rijtje. Mama vindt het vervelend dat Mohamed niet volgens de spelregels speelt. Mama weet niet hoe ze haar zoon de spelregels moet aanleren. Juf Elke geeft de mama van Mohamed een aantal tips, ze begeleidt de mama en Mohamed stap voor stap en verwoordt daarbij wat ze doet. Ze geeft aan dat het belangrijk is om handelingen te verwoorden: Ik neem een kaartje, nu neem jij een kaartje. Waar denk je dat er eenzelfde kaartje ligt? Na enkele minuten speelt Mohamed het memoryspel fi jn samen met zijn mama. Hun betrokkenheid is hoog en mama verwoordt de handelingen die worden uitgevoerd. Ze stelt vragen aan Mohamed en komt zo tot interactie met haar kind. De volgende dag vraagt de mama aan juf Elke waar ze het memoryspel heeft gekocht. Ze wil het thuis ook spelen, samen met haar zoontje. Ali en zijn papa spelen met het mozaïekspel Papa zit samen met Ali (drie jaar) aan tafel. Het mozaïekspel dat ze spelen verloopt niet zo vlot. Zoek dat kleurtje, herhaalt papa steeds. Ali weet niet wat hij moet doen. Hij kijkt zijn papa vragend aan. Juf Marina geeft het spel een stimulans. Ze reikt de papa van Ali een aantal alternatieve opdrachten aan: Zoek dezelfde kleur of Zoek een rood, groen,... blokje. Je kunt ook vragen: Waar is er nog een rood blokje? Of je kunt zeggen: Neem nog een gele blok. Juf Marina zorgt ervoor dat Ali bij ieder klein stapje positief bevestigd wordt. Goed zo, Flink Ali,... Ali ervaart succes en is zo meer gemotiveerd en meer betrokken. Naarmate dat het spel vordert, geeft juf Marina het woord aan de vader van Ali. Hij stelt goede vragen en let erop dat hij goede opdrachten geeft. Vader en zoon genieten samen van het spel, Ali glundert omdat hij al de opdrachten kan uitvoeren en papa is fier op zijn flinke zoon. Samen boeken lezen Esin is een zelfstandige, taalvaardige kleuter. Hij is enorm geinteresseerd in boekjes. Het prentenboek We gaan op berenjacht werd uitvoerig besproken. Op een volgende activiteit van School-wij maken juf Elke en juf Marina een knus en rustig hoekje waar de ouders samen met hun kind in kunnen vertellen en lezen. Esin vertelt het verhaal volledig na in het Turks aan zijn mama. Ze is enorm verrast. Ze zegt dat ze niet besefte dat Esin zo veel van verhaaltjes houdt. Vanaf nu gaan ze samen naar de bibliotheek. keling. De sociale competenties van de kinderen vergroten en al spelend en de ouders leren elkaar beter kennen. Ze wisselen hun ideeën en ervaringen uit in verband met kleuters opvoeden. We vergroten zo het contact tussen de verschillende bewoners van de wijk. We merken dat de drempel tussen ouders en school verlaagd wordt en dat ouders gemakkelijker over de problemen praten die ze ervaren bij de opvoeding van hun kinderen. Het project is geïnspireerd op Speel-wij, een project van de opvoedingswinkel voor ouders en hun kinderen tot drie jaar. We wisselen geregeld ervaringen en kennis uit met de opvoedingswinkel. Al naargelang de weersomstandigheden gaan de activiteiten buiten of binnen door. Vorig schooljaar werd de kleuterspeelplaats in het kader van dit project volledig vernieuwd. Er kwam een nieuwe zandbak, een prachtige trein, een brandweerwagen, een paar wippen en een veilig tapijt van boomschors. Zo hebben we een krachtige en veilige leeromgeving voor onze kleuters gecreëerd. We merken nu duidelijk dat de betrokkenheid van onze kleuters tijdens de speeltijden is verbeterd. Er wordt vaak tussen de kleuters onderling onderhandeld over wie aan de beurt is om de brandweerwagen of de trein te besturen en er zijn minder conflicten. Als Brede School is het ook onze bedoeling om de speelplaats buiten de schooltijd ter beschikking te stellen van andere partners. Op woensdagnamiddag kunnen de kleuters er terecht tijdens de School-wij -activiteiten. Tijdens vakantieperiodes kan de kinderwerking onze speelplaats gebruiken. 20

3 Het Bibus -project Het Bibus -project wordt in de Europaschool georganiseerd door de Cel Educatieve Projecten van de stad Genk, in samenwerking met de bibliotheek. Bibus is een programma voor leesbevordering waaraan ouders samen met hun kleuters kunnen deelnemen. Via dit project willen we alle kleuters uit Kolderbos een leuk en educatief aanbod geven waarin de omgang met prentenboeken centraal staat. Net zoals bij het School-wij -project is de belangrijkste doelstelling om interactie tussen ouder en kind te stimuleren. Daarnaast streven we met dit project naar stimulering van taalvaardigheid, ontwikkeling van sociaal-emotionele vaardigheden en bevordering van leesgedrag. Tijdens de Bibus -activiteiten wordt er via prentenboeken veel rond gevoelens gewerkt. Ouders krijgen ideeën aangereikt om thuis met hun kind bezig te zijn en om met een boek aan de slag gaan. Er zijn praatmomenten om de ouders uitleg te geven over leescultuur in de thuissituatie. Ouders krijgen onder meer voorleestips en tips om een boek te kiezen op het niveau van hun kleuter. Om de juiste sfeer te scheppen, wordt er met een poppenspel gestart. De hoofdfiguren Bibus en Biba, twee boekenelfjes die in de bibliotruck wonen, komen daarbij echt tevoorschijn. De ouders en de kleuters worden daarna in groepen verdeeld en voeren leuke en talige activiteiten uit in een doorschuifsysteem: er is een vertel- en voorleesmoment, ze dramatiseren een verhaal, ze maken een muzikaal verhaal en er zijn creatieve en bewegingsactiviteiten. De ouders mogen ook telkens samen met hun kleuter(s) vijf boekjes uitkiezen in de bibliotruck, de rijdende bibliotheek van de stad Genk. De kleuters bekijken het aanbod samen met hun ouders. Tijdens deze activiteiten zijn de ouders interactief bezig met hun eigen kind. De jeugdwerking in de wijk organiseert activiteiten voor kinderen van zes tot tien jaar op hetzelfde moment als de School-wij - en de Bibus -activiteiten. De oudere broers en zussen van de kleuters kunnen daar naartoe terwijl de ouders samen met hun Nabil kleuters aan de activiteiten Ik ga tandarts deelnemen. Zo kunnen worden want ik kijk de ouders er ten volle van genieten. nu al naar de tanden als iemand pijn heeft aan zijn tand. Per maand zijn Het referentiekader Er is heel wat aan de gang rond Brede School. Maar wat houdt dat in? Het Steunpunt Gelijke Onderwijskansen (GOK) kreeg in het najaar van 2005 de opdracht om een visie uit te werken voor de Brede School in Vlaanderen en Brussel. Aangezien er in een Brede School steeds samengewerkt wordt met partners uit verschillende sectoren (onderwijs, maar bijvoorbeeld ook jeugd, sport, welzijn,...) zijn deze sectoren ook betrokken bij de uitwerking van de visie. Het volgende referentiekader is daarvan het resultaat: Doel Een Brede School is gericht op het creëren van maximale ontwikkelingskansen voor alle kinderen en jongeren. Inhoud Door het ondersteunen en/of creëren van een brede leer- en leefomgeving waarbinnen kinderen en jongeren een brede waaier aan leer- en leefervaringen kunnen opdoen. Organisatie Om het doel te realiseren wordt er een breed samenwerkingsverband opgezet tussen organisaties en overheden uit de verschillende sectoren die samen het leren/leven van kinderen en jongeren mee vormgeven en ondersteunen. Toetsstenen Een Brede School kan alleen groeien en het verschil maken wanneer er sprake is van diversiteit, verbindingen en participatie, zowel op het vlak van de ontwikkeling van kinderen en jongeren als in de leer- en leefomgeving en binnen het samenwerkingsverband. Dit samenspel van componenten van de Brede School geeft volgende visuele voorstelling: 21

4 Lieselot Ik ga juffrouw en moeder worden en ik weet ook al hoeveel kinderen ik krijg: één meisje en twee jongens. Een mevrouw heeft al eens mijn toekomst voorspeld! Diversiteit Een Brede School is sterker naarmate er meer diversiteit is in de doelen. In Koldertof streeft men er naar om de taalvaardigheid en de sociale competenties van de kinderen te versterken. In de vrijetijdsactiviteiten heeft diversiteit een belangrijke plaats. School-wij streeft naar een variëteit aan activiteiten: vingerver- er al drie woensdagnamiddagen waarop er activiteiten worden georganiseerd voor kleuters en ouders van Kolderbos. De idee groeit om ook de vierde woensdagnamiddag van de maand in te vullen... Misschien kunnen we dan poppenkast- en theatervoorstellingen organiseren op een andere locatie in de wijk? Tony Schildermans - directeur Europaschool Genk Thea Pipeleers - zorgcoördinator kleuterafdeling Europaschool Genk Het referentiekader in de praktijk Het referentiekader Brede School geeft de krijtlijnen aan van wat een Brede School precies is. Het is een leidraad die zowel gebruikt kan worden voor een Brede School die nog opgestart moet worden als voor een Brede School met jarenlange ervaring. We bekijken de Brede School Koldertof vanuit het referentiekader. Doel Het doel van Brede School Koldertof is meer kansen creëren om de taalvaardigheid en de sociale competenties van de kinderen te stimuleren. De weg die daarbij werd gekozen is verrijking van de vrijetijdsmogelijkheden van de kinderen in Kolderbos. De partners overleggen daarbij bijvoorbeeld over hoe ze deze doelstellingen binnen hun eigen werking waarmaken. Er wordt regelmatig nagegaan of de vrijetijdsactiviteiten effectief tegemoet komen aan de doelstellingen. Inhoud Deze Brede School wil een ruimer vrijetijdsaanbod creëren voor de kinderen van de wijk. Zo stampte men voor de kleuters met School-wij en Bibus een activiteitenaanbod op woensdagnamiddag uit de grond. Voor de oudere kinderen maakt men het bestaande aanbod bekend op een vrijetijdsmarkt in de school. Men bespreekt ook met de ouders waar de kinderen in hun vrije tijd terecht kunnen en hoe de ouders zelf hun steentje kunnen bijdragen aan een rijk vrijetijdsgebeuren. Samenwerkingsverband De school kan dit niet alleen realiseren. De partners uit de wijk deelden allemaal de zorg voor een bredere ontwikkeling van de kinderen en jongeren uit de wijk. Als gevolg daarvan werd de werkgroep Koldertof opgericht, waarin de school, de Cel Educatieve Projecten van de stad Genk, de dienst wijkontwikkeling, de jeugdwerking, het CLB, het schoolopbouwwerk, de opvoedingswinkel,... participeren. De werkgroep komt ongeveer twee keer per maand samen. Ook tussendoor ontmoeten de partners elkaar om de activiteiten concreter te maken, verder uit te werken en te evalueren. Is Koldertof een Brede School? Wanneer we de toetsstenen erbij nemen, wordt duidelijk hoe sterk dit Brede School-project is en waar er nog groeimogelijkheden zijn. Niet elke samenwerking is immers een Brede School. Een Brede School staat sterker wanneer de toetsstenen meer verweven zijn, zowel op het vlak van doelen, inhoud als organisatie. Koldertof is hier aardig naar op weg! 22

5 Wanneer we de toetsstenen erbij nemen, wordt duidelijk hoe sterk een Brede School-project is en waar er nog groeimogelijkheden zijn. ven, spelen in water en zand, gezelschapsspelletjes,... Bibus richt zich dan weer op leesbevordering. Het Brede School-project richt zich bovendien niet enkel op kleuters, ook voor oudere kinderen is er een aanbod. Hoe diverser dit aanbod, hoe sterker de Brede School. Ook in het samenwerkingsverband is er aandacht voor diversiteit: er zijn niet alleen partners uit de onderwijssector betrokken, maar ook de wijkmanager en de opbouwwerkster denken actief mee over nieuwe mogelijkheden. Omdat ze een andere kijk hebben op de dingen, denken ze aan andere zaken. De wijkmanager kijkt bijvoorbeeld toe op de duurzaamheid van de materialen die men wil gebruiken. Verbindingen Op zoek gaan naar verbindingen is een andere toetssteen. Op het vlak van doelen wordt het project sterker wanneer taalvaardigheid en sociale competentie ook aan elkaar gelinkt kunnen worden. Kinderen kunnen bijvoorbeeld beter met anderen omgaan wanneer ze zich goed kunnen uitdrukken. In Bibus wordt er veel gewerkt rond gevoelens met prentenboeken. Daarbij komen beide doelstellingen aan bod. Wanneer er in de uitwerking van de activiteiten bewust aandacht wordt besteed aan verbindingen leggen, wordt er harder gewerkt aan de doelen. De leer- en leefomgeving wordt krachtiger wanneer er verbindingen ontstaan tussen activiteiten onderling. Ouders krijgen tijdens de activiteiten van Bibus en School-wij, bij de contacten met de school of in gesprekken met de wijkmanager steeds dezelfde signalen over hoe ze met hun kinderen aan de slag kunnen in de vrije tijd. Daardoor staan ze sterker. De ouders die Speel-wij al kennen uit de opvoedingswinkel, hebben er baat bij dat er in School-wij op een gelijkaardige manier wordt gewerkt. Wanneer in de school vanuit dezelfde visie aan de slag wordt gegaan met boekjes zoals in Bibus, zullen de kinderen daar sterker van worden. Daarnaast wil men ook verbindingen creëren tussen partners in het samenwerkingsverband. Elkaar leren kennen is daarbij een eerste stap. Zo houdt de coordinator telkens een voorstellingsronde wanneer er een nieuwe medewerker of een stagiaire bijkomt. Er worden ook momenten voorzien waarop gedachten worden uitgewisseld over hoe iedereen binnen zijn eigen werking rond taal werkt. Op het einde van elke Koldertofvergadering kondigen alle partners de activiteiten aan waarop de andere partners zijn uitgenodigd. Dat een feestje ertoe kan bijdragen dat er verbindingen worden gelegd, hoeft geen betoog... Participatie Een laatste toetssteen is participatie. Het gaat om participaties op drie niveaus. Eerst en vooral is er participatie op het vlak van de doelen van het project. Werd het project door één partner ingediend en moesten de anderen zich mee achter de doelen scharen? Of werden de doelen samen bepaald? In Koldertof werden de doelen vanuit een gezamenlijke nood geformuleerd. De partners hadden inspraak. De uitwerking van het project wordt daardoor door iedereen mee gedragen. Hetzelfde geldt voor de invulling van de brede leer- en leefomgeving. Op de vrijetijdsmarkt bijvoorbeeld wordt er in de voormiddag ruimte gemaakt voor gespreksgroepen met ouders uit de wijk. Men luistert daar naar hun noden. Het resultaat daarvan wordt in het netwerk besproken. Is er veel mogelijkheid tot participatie voor de partners in het samenwerkingsverband? In het Koldertof-project zorgt de coördinatie er door de keuze voor bepaalde methodieken voor dat elke stem wordt gehoord. Op de vergadering wordt bijvoorbeeld aan de hand van een spel gepeild naar het enthousiasme van de partners voor activiteiten of werkpunten die door de ouders werden aangebracht. Daarna wordt er samen beslist met welke activiteiten er wordt gestart. Marjan Engels, CEGO-medewerker en medewerker Steunpunt GOK Renee Wat ik wil worden? Maar dat weet je toch... Prinses. Maar wat moet ik daar dan voor doen? Meer weten of lezen? Meer informatie over Brede School vind je op Je kunt er de stand van zaken volgen van de proefprojecten Brede School. Het referentiekader is omschreven in de visietekst: Steunpunt Gelijke Onderwijskansen (GOK) (2006). Brede School in Vlaanderen en Brussel. Visietekst. Vlaamse overheid, Brussel. Je kunt deze ook downloaden op bovenstaande website. 23