Referentiekader Nieuw Nederlands havo 5 e editie klas 1 en 4 e editie voor klas 2, 3, 4/5

Transcriptie

1 Referentiekader Nieuw Nederlands havo 5 e editie klas 1 en 4 e editie voor klas 2, 3, 4/5

2 Inhoudsopgave 1 vmbo t/havo (5 e editie)... Hoofdstuk 1... Hoofdstuk 2... Hoofdstuk 3... Hoofdstuk 4... Hoofdstuk 5... Hoofdstuk havo vwo (4 e editie)... Hoofdstuk 1... Hoofdstuk 2... Hoofdstuk 3... Hoofdstuk 4... Hoofdstuk 5... Hoofdstuk havo (4e editie)... Hoofdstuk 1... Hoofdstuk 2... Hoofdstuk 3... Hoofdstuk 4... Hoofdstuk 5... Hoofdstuk /5 havo (4e editie)... Hoofdstuk 1... Hoofdstuk 2... Hoofdstuk 3... Hoofdstuk 4... Hoofdstuk 5... Hoofdstuk 6...

3 1 vmbo t/havo 1F/ 2F* Hoofdstuk 1 Vrienden Lezen Het onderwerp van een tekst 1F Ik kan het onderwerp van een tekst vinden 1F Ik kan oriënterend lezen 2F Ik kan de betekenis van moeilijke woorden uit de tekst afleiden Kijken en luisteren Programma s op tv herkennen 1F Ik kan verschillende soorten televisieprogramma s herkennen Spreken en gesprekken Vragen stellen en beantwoorden 1F Ik kan vragen stellen en beantwoorden Ik kan doorvragen Schrijven Begrijpelijk schrijven 1F Ik kan een eenvoudig formulier invullen 1F Ik kan een briefje schrijven om iemand uit te nodigen Woordenschat Woordraadstrategie: Een synoniem zoeken 1F Ik weet wat een synoniem is 1F Ik kan een woordraadstrategie gebruiken om de betekenis van een onbekend woord te vinden Kijk op taal Werken met het woordenboek (1) Taalspelletjes 1F Ik weet welke dingen je kunt opzoeken in een woordenboek 1F Ik kan woorden opzoeken in een woordenboek Grammatica zinsdelen Persoonsvorm Zinsdelen Lange zinsdelen 2F Ik kan de persoonsvorm in een zin vinden 2F Ik kan eenvoudige zinnen in zinsdelen verdelen Grammatica woordsoorten Lidwoord en zelfstandig naamwoord Bepaalde en onbepaalde lidwoorden 2F Ik kan zelfstandige naamwoorden, waaronder eigennamen, herkennen 2F Ik kan de lidwoorden opnoemen

4 Spelling Formuleren Poëzie en fictie Hoofdletters en leestekens Namen zonder hoofdletter Spelling in het woordenboek 1F Ik weet wanneer ik hoofdletters moet gebruiken 1F Ik kan punten, vraagtekens en uitroeptekens gebruiken 1F Ik kan woorden opzoeken in een woordenlijst of woordenboek Correcte zinnen maken 1F Ik kan een aantal verbindingswoorden gebruiken 2F Ik weet wanneer ik leestekens moet gebruiken Het mooiste verhaal 1F Ik kan uitleggen wat een klassieker is 1F Ik kan mijn mening over een boek verwoorden

5 Hoofdstuk 2 Lezen Kijken en luisteren Spreken en gesprekken Schrijven Woordenschat Kijk op taal Grammatica zinsdelen Nieuw(s) Deelonderwerpen 1F Ik kan het deelonderwerp van een alinea bepalen 1F Ik kan globaal lezen 2F Ik kan de betekenis van moeilijke woorden uit een tekst afleiden Een nieuwsprogramma 1F Ik kan opening, middenstuk en slot herkennen in een nieuwsprogramma Een gebeurtenis beschrijven 1F Ik kan een gebeurtenis in de chronologische volgorde beschrijven 1F Ik kan een gebeurtenis beschrijven met behulp van de 5 w+h-vragen Een nieuwsbericht schrijven 1F Ik kan een kort nieuwsbericht schrijven 1F Ik kan mijn tekst in alinea s verdelen Woordraadstrategie: Een omschrijving zoeken 1F Ik kan een omschrijving van een woord in de tekst vinden 1F Ik kan woordraadstrategieën gebruiken om de betekenis van een onbekend woord vinden Moedertaal Homoniemen 1F Ik weet wat een moedertaal is 1F Ik weet wat tweetaligheid is 1F Ik weet wat een homoniem is Onderwerp Zinsdelen in zinnen met een vraagwoord 1F Ik kan het onderwerp van een zin vinden

6 Grammatica woordsoorten Spelling Formuleren Poëzie en fictie Werkwoorden 2F Ik kan (splitsbare) werkwoorden herkennen Laatste letter: -t of d De stam van het werkwoord 1F Ik weet hoe ik kan bepalen of een woord op t of d eindigt 1F Ik kan de stam van een werkwoord vinden Mannelijk, vrouwelijk of onzijdig 1F Ik kan het geslacht van een woord opzoeken 1F Ik weet wanneer er de, het, deze, die, dit en dat voor een woord moet komen Probleemboeken 1F Ik kan voorbeelden noemen van boeken en films over problemen 1F Ik kan beoordelingswoorden gebruiken

7 Hoofdstuk 3 Lezen Kijken en luisteren Spreken en gesprekken Schrijven Woordenschat Kijk op taal Grammatica zinsdelen Grammatica woordsoorten School Inleiding, slot en hoofdgedachte 1F Ik kan inleiding en slot in een tekst aanwijzen 1F Ik kan species lezen 2F Ik kan de hoofdgedachte van een tekst herkennen 2F Ik kan de betekenis van moeilijke woorden uit de tekst afleiden Een goede spreker herkennen 1F Ik weet waaraan ik een goede spreker kan herkennen Presentatie 1F Ik kan een korte voorbereidende presentatie houden Powerpointpresentatie 1F Ik kan een powerpointpresentatie maken 1F Ik weet hoe ik mijn powerpointpresentatie moet verdelen in inleiding, middenstuk en slot Woordraadstrategie: Een voorbeeld zoeken 1F Ik kan een voorbeeld in de tekst vinden 1F Ik kan woordraadstrategieën gebruiken om de betekenis van een moeilijk woord te vinden Standaardtaal Werken met het woordenboek (2) 1F Ik weet het verschil tussen standaardtaal en groepstaal 1F Ik kan uitspraak meervoud en woordgeslacht opzoeken in het woordenboek Werkwoordelijk gezegde Werkwoordelijk gezegde met te en aan het 1F Ik kan het werkwoordelijk gezegde van een zin vinden Bijvoeglijk naamwoord Bijvoeglijke naamwoorden van werkwoorden 2F Ik kan (stoffelijke) bijvoeglijke naamwoorden en bijvoeglijke naamwoorden van werkwoorden herkennen

8 Spelling Formuleren Poëzie en fictie Meervouden op en Het meervoud van woorden op ee en ie Persoonsvorm tegenwoordige tijd 1F Ik weet hoe ik het meervoud van een woord moet schrijven als het op en eindigt 2F Ik weet hoe de persoonsvorm in de tegenwoordige tijd moet schrijven Trappen van vergelijking als mij of dan ik 1F Ik kan de trappen van vergelijking van bijvoeglijke naamwoorden maken 2F Ik weet de regels voor het gebruik van als en dan in combinatie met ik/mij, jij/jou enzovoort Gedichten 1F Ik kan enkele kenmerken van gedichten opnoemen en herkennen 1F Ik kan eenvoudige gedichten begrijpen

9 Hoofdstuk 4 Lezen Kijken en luisteren Spreken en gesprekken Schrijven Woordenschat Kijk op taal Grammatica zinsdelen Vrij Zoekend lezen 1F Ik kan zoekend lezen 2F Ik kan informatie opzoeken in verschillende soorten teksten 2F Ik kan de betekenis van moeilijke woorden uit de teksten afleiden Manieren om te luisteren 1F Ik kan gericht en precies luisteren 1F Ik kan tijdens het luisteren aantekeningen maken Interview 1F Ik kan open en gesloten vragen stellen 1F Ik kan vragen naar feiten en meningen 1F Ik kan doorvragen Vragen stellen per 1F Ik weet hoe ik een beleefde mail moet schrijven waarin ik om informatie vraag Woordraadstrategie: Een tegenstelling vinden 1F Ik kan een tegenstelling in de tekst vinden 1F Ik kan woordstrategieën gebruiken om de betekenis van een onbekend woord te vinden Nieuwe woorden 1F Ik weet hoe nieuwe woorden ontstaan 1F Ik kan leenwoorden herkennen Lijdend voorwerp 1F Ik kan het lijdend voorwerp van een zin vinden

10 Grammatica woordsoorten Spelling Formuleren Poëzie en fictie Aanwijzend en vragend voornaamwoord 1F Ik kan aanwijzende en vragende voornaamwoorden herkennen en gebruiken Meevouden op s Voltooid deelwoord 1F Ik weet hoe ik het meervoud van woorden op s moet schrijven 1F Ik kan de verlengproef gebruiken on te bepalen of een voltooid deelwoord op t of d eindigt Verwijswoorden (1) 1F Ik ken de regels voor het gebruik van verwijswoorden 1F Ik kan de juiste verwijswoorden gebruiken Verzonnen verhalen 1F Ik kan uitleggen wat fictie is 1F Ik kan het verschil uitleggen tussen realistische verhalen en fantasie

11 Hoofdstuk 5 Lezen Kijken en luisteren Spreken en gesprekken Schrijven Woordenschat Kijk op taal Grammatica zinsdelen Reclame Het doel van een tekst 1F Ik kan het tekstdoel van een tekst bepalen 2F Ik kan de betekenis van moeilijke woorden uit de tekst herleiden Het doel van een tv-programma 1F Ik kan het doel van een programma herkennen Enthousiast spreken 1F Ik weet hoe je een enthousiaste presentatie moet geven 1F Ik kan argumenten gebruiken om anderen enthousiast te maken Een advertentie 1F Ik kan een eenvoudige advertentie moet schrijven Woordraadstrategie: Een bekend woorddeel zoeken 1F Ik weet de betekenis van een aantal voor- en achtervoegsels 1F Ik kan woordraadstrategieën om de betekenis van een onbekend woord te vinden Zelf woorden maken Versterkingen 1F Ik kan samenstellingen vormen 1F Ik kan versterkingen en overdrijvingen herkennen Meewerkend voorwerp Meewerkend woordwerp met voor 2F Ik kan het meewerkend voorwerp in een zin vinden, ook als het een meewerkend voorwerp met voor is

12 Grammatica woordsoorten Spelling Formuleren Poëzie en fictie Voorzetsels Voorzetsel achter een zelfstandig naamwoord 1F Ik kan voorzetsels herkennen en gebruiken 2F Ik weet het verschil tussen een voorzetsel en een deel van een splitsbaar werkwoord Bijvoeglijk naamwoord Deelteken of trema De verleden tijd van zwakke werkwoorden 1F Ik weet hoe ik de korte en lange vorm van bijvoeglijke naamwoorden moet schrijven 2F Ik weet hoe ik stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden moet schrijven 2F Ik weet hoe ik de persoonsvorm in de verleden tijd moet schrijven Verwijswoorden (2) 1F Ik kan de verwijswoorden die en dat gebruiken 1F Ik weet het verschil tussen verwijzen naar personen en dieren/dingen Spannende verhalen 1F Ik kan uitleggen welke dingen een verhaal spannend kunnen maken

13 Hoofdstuk 6 Lezen Kijken en luisteren Spreken en gesprekken Schrijven Woordenschat Kijk op taal Grammatica zinsdelen Grammatica woordsoorten Uit Tekst en beeld 1F Ik kan informatie uit afbeeldingen halen 2F Ik kan het doel van een afbeelding bij een tekst herkennen 2F Ik kan de betekenis van moeilijke woorden uit de tekst afleiden Functies van beeld 1F Ik kan de functie van beelden herkennen Overleggen 1F Ik kan meedoen aan een overleg Een flyer maken 1F Ik kan een flyer maken die activerend is 1F Ik kan bij het schrijven gebruik maken van de 5w+h-vragen Woordraadstrategieën 1F Ik kan verschillende woordraadstrategieën gebruiken om de betekenis van een onbekend woord te vinden Beeldtaal 1F Ik weet de betekenis van veelvoorkomende pictogrammen 1F Ik kan enkele voorbeelden van beeldtaal opnoemen Bijwoordelijke bepaling Meer over de bijwoordelijke bepaling 2F Ik kan bijwoordelijke bepalingen in een zin vinden Bijwoord 2F Ik kan bijwoorden herkennen en gebruiken

14 Spelling Formuleren Poëzie en fictie Komma en dubbele punt Aanhalingstekens De verleden tijd van sterke werkwoorden 1F Ik weet wanneer ik een komma en een dubbele punt moet gebruiken 2F Ik weet hoe ik de verleden tijd van sterke werkwoorden moet schrijven Schrijven met variatie 1F Ik kan verschillende manieren gebruiken om gevarieerd te schrijven Genres 1F Ik kan verschillende genres herkennen 1F Ik kan uitleggen waarom ik wel of niet van bepaalde genres houd

15 2 havo vwo 2F/2F De superscriptaanduidingen T, K, F, V en * betekenen respectievelijk: Taak, Keuzeopdracht, Fictiedossier, Variatieopdracht en Steropdracht. Als er geen referentieniveau-aanduiding voor een vaardigheid staat, dan is dat aangeduid met E (Extra). Dat wil zeggen: het komt niet voor in het rapport, maar het wordt wel behandeld in Nieuw Nederlands 4 e editie. Zo kunt u direct zien wat bijvoorbeeld voor grammatica wel en niet verplicht is. De pijl ( ) voor het referentieniveau geeft aan dat er gewerkt wordt aan het behalen van het genoemde niveau. Hoofdstuk 1 Idolen Lezen Spreken kijken luisteren Schrijven Taak Studievaardigheid Taal en woordenschat Inleiding, middenstuk en slot van een tekst 2F Kan informatieve teksten lezen, waaronder schoolboek en studieteksten (voor taal- en zaakvakken), standaardformulieren, populaire tijdschriften, teksten van internet, notities en schematische informatie (waarin verschillende dimensies gecombineerd worden) en het alledaagse nieuws in de krant. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 2F Legt relaties tussen tekstdelen (inleiding, kern, slot) en teksten. 2F* Kan de hoofdgedachte van de tekst weergeven. 2F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 1F Kan aantekeningen maken. Kan de informatie gestructureerd weergeven. 1F Kan via selectie belangrijke informatie uit de tekst halen en kan de manier van luisteren daar op afstemmen (bijvoorbeeld globaal, precies, selectief/gericht). 2F Kan informatie ordenen (bijvoorbeeld op basis van signaalwoorden) voor een beter begrip. 2F Kan doelgericht doorvragen om de gewenste informatie te verwerven. 2F Kan in gesprekken over alledaagse en niet alledaagse onderwerpen uit leefwereld en (beroeps)opleiding uiting geven aan persoonlijke meningen, kan informatie uitwisselen en gevoelens onder woorden brengen. Recensie Variatie in woordkeus 2F Kan onderhoudende teksten schrijven en overtuigen met argumenten. 2F Kan persoonlijke reacties toelichten met voorbeelden uit de tekst. 1F T Kan aantekeningen maken. Kan de informatie gestructureerd weergeven. 2F T Kan onderhoudende teksten schrijven en overtuigen met argumenten. Ik zie een ster 1F Kan hoofdpunten van korte en duidelijke berichten op radio en tv en via internet begrijpen als onderwerp en context bekend zijn. 1F Kan aantekeningen maken. Kan de informatie gestructureerd weergeven. 2F Kan onderhoudende teksten schrijven en overtuigen met argumenten. Samenwerken 2F Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning. 2F Kan tijdens een discussie of overleg (op beleefde wijze) een probleem verhelderen, een overtuiging of mening, instemming of afkeuring uitdrukken en commentaar geven op de visie van anderen. Nieuwe woorden 2F Op dit niveau is de woordenschat geen onderscheidend kenmerk van leerlingen meer. De woordenschat van de leerling is voldoende, om teksten te lezen, en wanneer nodig kan de betekenis van onbekende woorden kan uit de vorm, de samenstelling of de context afgeleid worden. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord

16 Grammatica Spelling Fictie Lijdende en bedrijvende vorm HH Zinsdelen HH Woordsoorten 2F Lijdende en bedrijvende vorm E Zelfstandig werkwoord en hulpwerkwoord HH Gebiedende wijs Persoonsvorm in samengestelde zin HH Werkwoordspelling E Gebiedende wijs 2F Samengestelde zin 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Hoofdpersonen 2F Kan eenvoudige adolescentenliteratuur herkennend lezen. 2F Kan het denken, voelen en handelen van personages beschrijven 2F Kan personages typeren, zowel innerlijk als uiterlijk. 1F Kan met medeleerlingen leeservaringen uitwisselen. 1F K Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht.

17 Hoofdstuk 2 Lezen Spreken kijken luisteren Schrijven Taak Studievaardigheid Taal en woordenschat Grammatica Spelling Leef! De opbouw van alinea s 2F Kan informatieve teksten lezen, waaronder schoolboek en studieteksten (voor taal- en zaakvakken), standaardformulieren, populaire tijdschriften, teksten van internet, notities en schematische informatie (waarin verschillende dimensies gecombineerd worden) en het alledaagse nieuws in de krant. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 2F Maakt onderscheid tussen hoofd- en bijzaken. 2F* Kan de hoofdgedachte van de tekst weergeven. 2F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. Informatief gesprek 2F Kan informatie vragen en geven aan instanties binnen en buiten school. 1F Kan aantekeningen maken. Kan de informatie gestructureerd weergeven. 2F Kan informatie verzamelen en verwerken via het houden van een vraaggesprek. Zakelijke brief 2F Kan met behulp van standaardformuleringen eenvoudige zakelijke brieven produceren en schriftelijke verzoeken opstellen. 2F Past het woordgebruik en toon aan het publiek aan. 2F De tekst bevat een volgorde; inleiding, kern en slot. 2F T Kan s of informele brieven schrijven en daarbij meningen en gevoelens uitdrukken. 2F T Kan in gesprekken over alledaagse en niet alledaagse onderwerpen uit leefwereld en (beroeps)opleiding uiting geven aan persoonlijke meningen, kan informatie uitwisselen en gevoelens onder woorden brengen. Leuker leven 2F Kan s of informele brieven schrijven en daarbij meningen en gevoelens uitdrukken. 2F Kan in gesprekken over alledaagse en niet alledaagse onderwerpen uit leefwereld en (beroeps)opleiding uiting geven aan persoonlijke meningen, kan informatie uitwisselen en gevoelens onder woorden brengen. Toetsen voorbereiden 2F Kan een eenvoudige tekst beknopt samenvatten. 2F Maakt onderscheid tussen hoofd- en bijzaken. 1F Kan schematische informatie lezen en relaties met de tekst expliciteren. Verwijswoorden 2F Op dit niveau is de woordenschat geen onderscheidend kenmerk van leerlingen meer. De woordenschat van de leerling is voldoende, om teksten te lezen, en wanneer nodig kan de betekenis van onbekende woorden kan uit de vorm, de samenstelling of de context afgeleid worden. 2F Vertoont een redelijke grammaticale beheersing. 2F Maakt soms nog onduidelijke verwijzingen en fouten in de structuur van de tekst. 2F Herkent beeldspraak (letterlijk en figuurlijk taalgebruik). 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord Naamwoordelijk gezegde Koppelwerkwoord HH Woordsoorten HH Zinsdelen E Naamwoordelijk gezegde, koppelwerkwoord HH Engelse werkwoorden HH Werkwoordspelling 1F Leenwoord 1F Klankambiguë woorden

18 2F Spelambiguë woorden Fictie Project Beoordelen Verfilmingen 2F Kan eenvoudige adolescentenliteratuur herkennend lezen. 2F Kan persoonlijke reacties toelichten met voorbeelden uit de tekst. 1F Kan met medeleerlingen leeservaringen uitwisselen. 2F Evalueert de tekst met emotieve en realistische (geloofwaardig, levensecht) argumenten. 2F K Kan onderhoudende teksten schrijven en overtuigen met argumenten. 1F K Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. 2F Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden.

19 Hoofdstuk 3 Lezen Spreken kijken luisteren Schrijven Taak Studievaardigheid Taal en woordenschat Grammatica Spelling Te koop Verbanden in de tekst 2F Kan informatieve teksten lezen, waaronder schoolboek en studieteksten (voor taal- en zaakvakken), standaardformulieren, populaire tijdschriften, teksten van internet, notities en schematische informatie (waarin verschillende dimensies gecombineerd worden) en het alledaagse nieuws in de krant. 2F Kan instructieve teksten lezen, zoals recepten, veelvoorkomende aanwijzingen en gebruiksaanwijzingen en bijsluiters van medicijnen. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 2F Kan relaties tussen en binnen teksten evalueren en beoordelen. 3F Begrijpt en herkent relaties als oorzaak-gevolg, middel-doel, opsomming e.d. 2F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 2F* Kan de hoofdgedachte van de tekst weergeven. 3F Kan informatie verzamelen en een presentatie geven waarbij hij argumenten kan noemen voor of tegen een bepaald standpunt, of voor- en nadelen van diverse opties. 2F Kan een duidelijk verhaal houden met een samenhangende opsomming van punten en kan daarbij duidelijk maken welk punt hij het belangrijkst vindt. Advertentie Wervend schrijven 2F Kan een advertentie opstellen om bijvoorbeeld spullen te verkopen. Kom op mijn club! 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 2F Kan een advertentie opstellen om bijvoorbeeld spullen te verkopen. 2F Kan in grote lijnen redenen en verklaringen geven voor eigen meningen, plannen en handelingen en kan een kort verhaal vertellen. Hoofd- en deelvragen 2F Kan verslagen en werkstukken schrijven met behulp van een stramien en daarbij informatie uit verscheidene bronnen vergelijken, samenvoegen en samenvatten. Dubbelzinnigheid en woordspeling 2F Op dit niveau is de woordenschat geen onderscheidend kenmerk van leerlingen meer. De woordenschat van de leerling is voldoende, om teksten te lezen, en wanneer nodig kan de betekenis van onbekende woorden kan uit de vorm, de samenstelling of de context afgeleid worden. E Werkwoordelijke uitdrukking E Voorzetseluitdrukking 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord 2F Fouten met voorzetsels en idiomatische uitdrukkingen komen nog voor. 2F Vertoont een redelijke grammaticale beheersing. Werkwoordelijk of naamwoordelijk gezegde Persoonlijk en bezittelijk voornaamwoord HH Zinsdelen E Persoonlijk en bezittelijk voornaamwoord HH Aan elkaar of los? Koppelteken en weglatingsteken HH Werkwoordspellin 3F Aaneenschrijving en losschrijving 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden

20 Fictie Sfeer 2F Kan eenvoudige adolescentenliteratuur herkennend lezen. 2F Herkent beeldspraak (letterlijk en figuurlijk taalgebruik). 3F Herkent verteltechnische procedés. 1F K Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. 3F K Kan de werking van elementaire vertel- en dichttechnische procedés toelichten.

21 Hoofdstuk 4 Verkeerd Lezen Verbanden in de tekst [2] Spreken kijken luisteren Schrijven Taak Studievaardigheid Taal en woordenschat 2F Kan informatieve teksten lezen, waaronder schoolboek en studieteksten (voor taal- en zaakvakken), standaardformulieren, populaire tijdschriften, teksten van internet, notities en schematische informatie (waarin verschillende dimensies gecombineerd worden) en het alledaagse nieuws in de krant. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 2F Kan relaties tussen en binnen teksten evalueren en beoordelen. 3F Begrijpt en herkent relaties als oorzaak-gevolg, middel-doel, opsomming e.d. 2F Kan het eigen gespreksdoel tot uitdrukking brengen. 2F Kan tijdens een discussie of overleg (op beleefde wijze) een probleem verhelderen, een overtuiging of mening, instemming of afkeuring uitdrukken en commentaar geven op de visie van anderen. Verslag 2F Kan samenhangende teksten schrijven met een eenvoudige, lineaire opbouw, over uiteenlopende vertrouwde onderwerpen uit de (beroeps)opleiding en van maatschappelijke aard. 2F Gebruikt veel voorkomende verbindingswoorden (als, hoewel) correct. 2F T Kan samenhangende teksten schrijven met een eenvoudige, lineaire opbouw, over uiteenlopende vertrouwde onderwerpen uit de (beroeps)opleiding en van maatschappelijke aard. 1F T Kan aantekeningen maken en overzichtelijk weergeven. 2F T Kan in gesprekken over alledaagse en niet alledaagse onderwerpen uit leefwereld en (beroeps)opleiding uiting geven aan persoonlijke meningen, kan informatie uitwisselen en gevoelens onder woorden brengen. Waar gaan we heen? 2F Kan samenhangende teksten schrijven met een eenvoudige, lineaire opbouw, over uiteenlopende vertrouwde onderwerpen uit de (beroeps)opleiding en van maatschappelijke aard. 1F Kan aantekeningen maken en overzichtelijk weergeven. 2F Kan in gesprekken over alledaagse en niet alledaagse onderwerpen uit leefwereld en (beroeps)opleiding uiting geven aan persoonlijke meningen, kan informatie uitwisselen en gevoelens onder woorden brengen. 2F Kan in grote lijnen redenen en verklaringen geven voor eigen meningen, plannen en handelingen en kan een kort verhaal vertellen. Bronnen verwerken 2F Kan verslagen en werkstukken schrijven met behulp van een stramien en daarbij informatie uit verscheidene bronnen vergelijken, samenvoegen en samenvatten. 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. Verkeerde verwijswoorden 2F Op dit niveau is de woordenschat geen onderscheidend kenmerk van leerlingen meer. De woordenschat van de leerling is voldoende, om teksten te lezen, en wanneer nodig kan de betekenis van onbekende woorden kan uit de vorm, de samenstelling of de context afgeleid worden. 2F Maakt soms nog onduidelijke verwijzingen en fouten in de structuur van de tekst. 2F Vertoont een redelijke grammaticale beheersing. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord

22 Grammatica Zinsdeelstukken [1] Bijvoeglijke bepaling HH Zinsdelen E Bijwoordelijke bepaling HH E Zinsdeelstukken E* Bijstelling E Bijvoeglijke bepaling E Betrekkelijk voornaamwoord, telwoord HH Spelling Tussenletters in samenstellingen Nieuw Nederlands 4 e / 5 e editie referentieniveaus havo (vanuit th) Fictie Project 2F Wel/niet n in samengestelde woorden E Schrijfwijze van tussenklanken s en e(n) 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Tijd 2F Kan eenvoudige adolescentenliteratuur herkennend lezen. 3F Herkent verteltechnische procedés. 2F Kan de geschiedenis chronologisch navertellen. 1F K Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht 2F Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning. 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 2F Kan tijdens een discussie of overleg (op beleefde wijze) een probleem verhelderen, een overtuiging of mening, instemming of afkeuring uitdrukken en commentaar geven op de visie van anderen.

23 Hoofdstuk 5 Lezen Spreken kijken luisteren Schrijven Taak Studievaardigheid Taal en woordenschat Grammatica Spelling Schoon Schema of samenvatting 2F Kan informatieve teksten lezen, waaronder schoolboek en studieteksten (voor taal- en zaakvakken), standaardformulieren, populaire tijdschriften, teksten van internet, notities en schematische informatie (waarin verschillende dimensies gecombineerd worden) en het alledaagse nieuws in de krant. 2F Kan een eenvoudige tekst beknopt samenvatten. 2F Ordent informatie (bijvoorbeeld op basis van signaalwoorden) voor een beter begrip. 2F Maakt onderscheid tussen hoofd- en bijzaken. 2F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 2F Kan tijdens een discussie of overleg (op beleefde wijze) een probleem verhelderen, een overtuiging of mening, instemming of afkeuring uitdrukken en commentaar geven op de visie van anderen. 2F Kan een reactie uitstellen totdat hij de bijdrage van de ander geïnterpreteerd en beoordeeld heeft. Werkstuk Opmaak van een werkstuk 2F Kan verslagen en werkstukken schrijven met behulp van een stramien en daarbij informatie uit verscheidene bronnen vergelijken, samenvoegen en samenvatten. 2F Gebruikt titel en tekstkopjes. 2F Heeft bij langere teksten (meer dan twee A4) ondersteuning nodig bij aanbrengen van de lay-out. 1F T Kan aantekeningen maken en overzichtelijk weergeven. 2F T Kan in gesprekken over alledaagse en niet alledaagse onderwerpen uit leefwereld en (beroeps)opleiding uiting geven aan persoonlijke meningen, kan informatie uitwisselen en gevoelens onder woorden brengen. De Schone School 1F Kan aantekeningen maken en overzichtelijk weergeven. 2F Kan in gesprekken over alledaagse en niet alledaagse onderwerpen uit leefwereld en (beroeps)opleiding uiting geven aan persoonlijke meningen, kan informatie uitwisselen en gevoelens onder woorden brengen. Uit je hoofd leren 2F Informatieve teksten, waaronder schoolboek en studieteksten (voor taal en zaakvakken), standaardformulieren, tijdschriften, teksten van internet, notities en schematische informatie (waarin verschillende dimensies gecombineerd worden). Samenstellingen en afleidingen 2F Op dit niveau is de woordenschat geen onderscheidend kenmerk van leerlingen meer. De woordenschat van de leerling is voldoende, om teksten te lezen, en wanneer nodig kan de betekenis van onbekende woorden kan uit de vorm, de samenstelling of de context afgeleid worden. Zinsdeelstukken Ondergeschikte bijwoordelijke bepaling Onbepaald voornaamwoord Bijwoord HH Zinsdelen HH Woordsoorten E Zinsdeelstukken E Bijvoeglijke bepaling E Ondergeschikte bijwoordelijke bepaling E Onbepaald voornaamwoord, bijwoord HH Hoofdletters en leestekens 2F Hoofdletters bij eigennaam en directe rede

24 Fictie 2F Dubbele punt, komma, puntkomma 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden Verteller 2F Kan eenvoudige adolescentenliteratuur herkennend lezen. 2F Kan het denken, voelen en handelen van personages beschrijven. 3F Herkent verteltechnische procedés waarmee de schrijver spanning opbouwt, sfeer creëert en karakters tekent. 2F K Kan s of informele brieven schrijven en daarbij meningen en gevoelens uitdrukken. 1F K Kan meeleven met een personage en uitleggen hoe een personage zich voelt.

25 Hoofdstuk 6 Lezen Spreken kijken luisteren Schrijven Taak Studievaardigheid Taal en woordenschat Grammatica Spelling Weg Informerende teksten 2F Kan informatieve teksten lezen, waaronder schoolboek en studieteksten (voor taal- en zaakvakken), standaardformulieren, populaire tijdschriften, teksten van internet, notities en schematische informatie (waarin verschillende dimensies gecombineerd worden) en het alledaagse nieuws in de krant. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 2F Kan de bedoeling van tekstgedeeltes en/of specifieke formuleringen duiden. 2F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 2F Kan een duidelijk verhaal houden met een samenhangende opsomming van punten en kan daarbij duidelijk maken welk punt hij het belangrijkst vindt. 2F Geeft zijn spreekdoel duidelijk vorm (instruerend, informatief, onderhoudend enz.) zodat het voor de luisteraar herkenbaar is 1F Kan gebruik maken van ondersteunende materialen om een voorbereide presentatie beter aan het publiek over te brengen. 2F De uitspraak is duidelijk verstaanbaar, zelfs met een eventueel accent en af en toe een verkeerd uitgesproken woord. 1F Houding, intonatie en mimiek ondersteunen het gesprokene. Verhaal Stijl 1F Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. 2F T Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 2F T Kan in gesprekken over alledaagse en niet alledaagse onderwerpen uit leefwereld en (beroeps)opleiding uiting geven aan persoonlijke meningen, kan informatie uitwisselen en gevoelens onder woorden brengen. 2F T Kan een collage, een krant of muurkrant maken. Een andere vakantie 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 2F Kan in gesprekken over alledaagse en niet alledaagse onderwerpen uit leefwereld en (beroeps)opleiding uiting geven aan persoonlijke meningen, kan informatie uitwisselen en gevoelens onder woorden brengen. 2F Kan in grote lijnen redenen en verklaringen geven voor eigen meningen, plannen en handelingen en kan een kort verhaal vertellen. 2F Kan een collage, een krant of muurkrant maken. Enquête 2F Kan informatie verzamelen en verwerken via het houden van een vraaggesprek. Voor- en achtervoegsels 2F Op dit niveau is de woordenschat geen onderscheidend kenmerk van leerlingen meer. De woordenschat van de leerling is voldoende, om teksten te lezen, en wanneer nodig kan de betekenis van onbekende woorden kan uit de vorm, de samenstelling of de context afgeleid worden. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord Enkelvoudige en samengestelde zinnen Hoofdzinnen en bijzinnen Voegwoord Tussenwerpsel E Samengestelde zinnen 1F Hoofdzinnen en bijzinnen E Voegwoord, tussenwerpsel HH Trema en apostrof 2F Trema, accent 1F Klankambiguë woorden 2F Spelambiguë woorden

26 Fictie Project Gedichten 2F Kan eenvoudige adolescentenliteratuur herkennend lezen. 2F Herkent letterlijk en figuurlijk taalgebruik. 2F Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning. 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden.

27 3 havo 2F/ 3F De superscriptaanduidingen T, K, F, V en * betekenen respectievelijk: Taak, Keuzeopdracht, Fictiedossier, Variatieopdracht en Steropdracht. Als er geen referentieniveau-aanduiding voor een vaardigheid staat, dan is dat aangeduid met E (Extra). Dat wil zeggen: het komt niet voor in het rapport, maar het wordt wel behandeld in Nieuw Nederlands 4 e editie. Zo kunt u direct zien wat bijvoorbeeld voor grammatica wel en niet verplicht is. De pijl ( ) voor het referentieniveau geeft aan dat er gewerkt wordt aan het behalen van het genoemde niveau. Hoofdstuk 1 Leve je lijf / Cultuur en maatschappij Lezen Variatieopdracht Steropdracht Taak Spreken kijken luisteren Variatieopdracht Steropdracht Taak Schrijven Functiewoorden 2F Informatieve teksten, waaronder schoolboek en studieteksten (voor taal en zaakvakken), standaardformulieren, tijdschriften, teksten van internet, notities en schematische informatie (waarin verschillende dimensies gecombineerd worden). 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 2F Kan relaties tussen en binnen teksten evalueren en beoordelen. 2F Ordent informatie (bijvoorbeeld op basis van signaalwoorden) voor een beter begrip. 2F Legt relaties tussen tekstdelen (inleiding, kern, slot) en teksten. 3F Begrijpt en herkent relaties als oorzaak-gevolg, middel-doel, opsomming e.d. 3F Kan de tekst opdelen in betekenisvolle eenheden, en kan de functie van deze eenheden benoemen. - Feedback 2F Kan informatie verzamelen om over een onderwerp uit zijn interessegebied een voorbereide presentatie te geven. 2F Kan een oordeel over de waarde van een tekst(deel) of tv- of radioprogramma (of fragment ervan) verwoorden voor zichzelf en kan dit oordeel toelichten. 2F Kan onderscheid tussen hoofd- en bijzaken maken. - Bouwplan Schrijven vanuit een bouwplan 2F Kan samenhangende teksten schrijven met een eenvoudige, lineaire opbouw, over uiteenlopende vertrouwde onderwerpen binnen school, werk en maatschappij. 2F De tekst bevat een volgorde; inleiding, kern en slot. 2F Kan alinea s maken en inhoudelijke verbanden expliciet aangeven. 2F Maakt soms nog onduidelijke verwijzingen en fouten in de structuur van de tekst.

28 Leren en werken / Taak Taal en woordenschat Taalbeschouwing Grammatica Spelling Fictie Keuzeopdrachten fictiedossier Typisch Nederlands? 3F Kan informatie uit verschillende bronnen in één tekst synthetiseren. 3F Kan uiteenzettende, beschouwende en betogende teksten schrijven. 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 2F De tekst bevat een volgorde; inleiding, kern en slot. 2F Kan alinea s maken en inhoudelijke verbanden expliciet aangeven. Vaste combinaties Contaminaties 2F Fouten met idiomatische uitdrukkingen komen nog voor. E Werkwoordelijke uitdrukking E Voorzetseluitdrukking 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord 2F Op dit niveau is de woordenschat geen onderscheidend kenmerk van leerlingen meer. De woordenschat van de leerling is voldoende, om teksten te lezen, en wanneer nodig kan de betekenis van onbekende woorden kan uit de vorm, de samenstelling of de context afgeleid worden. Taal, omgeving en cultuur Groepstalen en codes 2F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 2F Maakt de juiste keuze voor het register en het al dan niet hanteren van taalvariatie (dialect, jongerentaal). 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord Werkwoordelijk gezegde met wederkerende werkwoorden Werkwoordelijke uitdrukking Wederkerend en wederkerig voornaamwoord 1F Werkwoordelijk gezegde 1F Persoonsvorm, onderwerp, gezegde, lijdend voorwerp, meewerkend voorwerp 2F Bijwoordelijke bepaling, naamwoordelijk gezegde 3F Ondergeschikte bijwoordelijke bepaling 2F Werkwoordelijke uitdrukking 2F Wederkerend en wederkerig voornaamwoord 2F Alle woordsoorten 2F* voorzetselvoorwerp Werkwoordspelling Het gebruik van t (e)x-fokschaap 1/2F HH Werkwoordspelling 2F Alle grammaticale begrippen voor de werkwoordspelling 2F Spelambiguë woorden 1F Klankambiguë woorden Stijl Creatief schrijven 2F Kan eenvoudige adolescentenliteratuur en zeer eenvoudige volwassenenliteratuur belevend en herkennend lezen. 2F Kan het onderwerp van de tekst benoemen. 2F Herkent genre. 2F Herkent letterlijk en figuurlijk taalgebruik. 1F Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. 2F K Kan relaties tussen en binnen teksten evalueren en beoordelen.

29 Hoofdstuk 2 Veiligheid voor alles / Economie en maatschappij Lezen Argumenteren 1 Variatieopdracht / Steropdracht / Taak Spreken kijken luisteren Schrijven Variatieopdracht / Steropdracht / Taak Leren en werken /Taak Taal en woordenschat Taalbeschouwing Grammatica 2F Kan betogende, vaak redundante teksten lezen, zoals reclameteksten, advertenties, folders, maar ook brochures van formele instanties of licht opiniërende artikelen uit tijdschriften. 3F Maakt onderscheid tussen standpunt en argument. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 2F Ordent informatie (bijvoorbeeld op basis van signaalwoorden) voor een beter begrip. - Rondleiding 2F Kan een duidelijk verhaal houden met een samenhangende opsomming van punten en kan daarbij duidelijk maken welk punt hij het belangrijkst vindt. 2F Kan een oordeel over de waarde van een tekst(deel) of tv- of radioprogramma (of fragment ervan) verwoorden voor zichzelf en kan dit oordeel toelichten. 2F Kan onderscheid tussen hoofd- en bijzaken maken. 2F De uitspraak is duidelijk verstaanbaar, zelfs met een eventueel accent en af en toe een verkeerd uitgesproken woord. 2F Kan de luisteraar(s) boeien door middel van concrete voorbeelden en ervaringen. Inleiding en slot Voorbeelden geven 2F Kan alinea s maken en inhoudelijke verbanden expliciet aangeven. 3F Relaties als oorzaak/gevolg, voor- en nadelen, overeenkomst en vergelijking, zijn duidelijk aangegeven. - Kieskeurig 2F Kan betogende, vaak redundante teksten lezen, zoals reclameteksten, advertenties, folders, maar ook brochures van formele instanties of licht opiniërende artikelen uit tijdschriften. 2F Kan relaties tussen en binnen teksten evalueren en beoordelen. 3F Maakt onderscheid tussen hoofd- en bijzaken, meningen en feiten. Beeldspraak: metoniemen 2F Herkent beeldspraak (letterlijk en figuurlijk taalgebruik). 2F Op dit niveau is de woordenschat geen onderscheidend kenmerk van leerlingen meer. De woordenschat van de leerling is voldoende, om teksten te lezen, en wanneer nodig kan de betekenis van onbekende woorden kan uit de vorm, de samenstelling of de context afgeleid worden. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord Taal en regels: goed of fout 3F Toont een betrekkelijk grote beheersing van de grammatica. Incidentele vergissingen, niet-stelselmatige fouten en kleine onvolkomenheden in de zinsstructuur kunnen nog voorkomen. 2F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. Zinsdeelzinnen Zelfstandig werkwoord, hulpwerkwoord en koppelwerkwoord in samengestelde zinnen 3F Zinsdeelzinnen 2F Bijzinnen 2F Zelfstandig werkwoord, hulpwerkwoord en koppelwerkwoord 2F Voegwoorden

30 Spelling Fictie Keuzeopdrachten fictiedossier Project Met of zonder n? HH Werkwoordspelling 2F Meervouds n bij zelfstandig gebruikte verwijzing (allen versus alle) 2F Spelambiguë woorden 1F Klankambiguë woorden Ruimte en tijd Creatief schrijven 2F Kan eenvoudige adolescentenliteratuur en zeer eenvoudige volwassenenliteratuur belevend en herkennend lezen. 2F Herkent letterlijk en figuurlijk taalgebruik. 2F Kan met medeleerlingen leeservaringen uitwisselen. 2F Kan situaties en verwikkelingen in de tekst beschrijven. 3F Herkent verteltechnische procedés. 2F K Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 2F K Herkent genre. 2F Kan de interesse in bepaalde genres of onderwerpen motiveren. 1/2/3/4F K Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. Is er nog iets leuks te beleven? 2F Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning. 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 2F Kan informatie vragen en geven aan instanties binnen en buiten school. 2F Kan informatie verzamelen en verwerken via het houden van een vraaggesprek. 2F Kan informatie verzamelen om over een onderwerp uit zijn interessegebied een voorbereide presentatie te geven. Kan vragen beantwoorden naar aanleiding van deze presentatie. 3F Kan de informatie in een tekst beoordelen op waarde voor zichzelf en anderen. 2F Kan tijdens een discussie of overleg (op beleefde wijze) een probleem verhelderen, een overtuiging of mening, instemming of afkeuring uitdrukken en commentaar geven op de visie van anderen.

31 Hoofdstuk 3 Lezen Variatieopdracht / Steropdracht / Taak Spreken kijken luisteren Variatieopdracht / Steropdracht / Taak Schrijven Variatieopdracht / Steropdracht / Taak Leren en werken / Taak Taal en woordenschat Taalbeschouwing Slim met geld / Natuur en gezondheid Vaste tekststructuren 2F Kan betogende, vaak redundante teksten lezen, zoals reclameteksten, advertenties, folders, maar ook brochures van formele instanties of licht opiniërende artikelen uit tijdschriften. 2F Kan informatieve teksten lezen, waaronder schoolboek en studieteksten (voor taal- en zaakvakken), standaardformulieren, populaire tijdschriften, teksten van internet, notities en schematische informatie (waarin verschillende dimensies gecombineerd worden) en het alledaagse nieuws in de krant. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 2F Legt relaties tussen tekstdelen (inleiding, kern, slot) en teksten. 3F Begrijpt en herkent relaties als oorzaak-gevolg, middel-doel, opsomming e.d. 2F Ordent informatie (bijvoorbeeld op basis van signaalwoorden) voor een beter begrip. 3F Kan de tekst opdelen in betekenisvolle eenheden, en kan de functie van deze eenheden benoemen. - Journalistiek interview 2F Kan het eigen gespreksdoel tot uitdrukking brengen. 3F Reageert adequaat op de uitingen van de gesprekspartners en vraagt zo nodig naar meer informatie of naar de bedoeling. 2F Kan informatie verzamelen en verwerken via het houden van een vraaggesprek. 2F Kan doelgericht doorvragen om de gewenste informatie te verwerven. 2F De uitspraak is duidelijk verstaanbaar, zelfs met een eventueel accent en af en toe een verkeerd uitgesproken woord. - Publiekgericht schrijven Duidelijke taal 2F Past het woordgebruik en toon aan het publiek aan. Sport in de groei 3F Kan op effectieve wijze deelnemen aan gesprekken over onderwerpen uit de opleiding en van maatschappelijke en beroepsmatige aard. 3F Kan over allerlei onderwerpen belangrijke informatie noteren en doorgeven. 2F Kan informatie verzamelen en verwerken via het houden van een vraaggesprek. 2F Kan het eigen gespreksdoel tot uitdrukking brengen. 2F Kan notities, berichten en instructies schrijven waarin eenvoudige informatie van onmiddellijke relevantie voor vrienden, docenten en anderen wordt overgebracht. 2F De tekst bevat een volgorde; inleiding, kern en slot. Beeldspraak: vergelijking, metafoor en personificatie 2F Herkent beeldspraak (letterlijk en figuurlijk taalgebruik). 2F Op dit niveau is de woordenschat geen onderscheidend kenmerk van leerlingen meer. De woordenschat van de leerling is voldoende, om teksten te lezen, en wanneer nodig kan de betekenis van onbekende woorden kan uit de vorm, de samenstelling of de context afgeleid worden. Taal en lijf 2F Kan betogende, vaak redundante teksten lezen, zoals reclameteksten, advertenties, folders, maar ook brochures van formele instanties of licht opiniërende artikelen uit tijdschriften. 2F Legt relaties tussen tekstuele informatie en meer algemene kennis. 2F Kan relaties tussen en binnen teksten evalueren en beoordelen.

32 Grammatica Spelling Fictie Keuzeopdrachten fictiedossier Bijvoeglijke bijzin Taalgebruik 1: correct verwijzen 2F Bijvoeglijke bepaling 3F Ondergeschikte bijwoordelijke bepaling 2F Zinsdeelzin, bijvoeglijke bijzin 3F Bijvoeglijke bijzinnen bij een voornaamwoord 3F Verband tussen zinnen en zinsdelen in samengestelde zinnen is over het algemeen goed aangegeven door het gebruik van juiste verwijs- en verbindingswoorden. Cijfers en getallen (telwoorden) 2F Telwoorden 2F Spelambiguë woorden 1F Klankambiguë woorden 3F* Aaneenschrijving en losschrijving Verteller en perspectief 2F Kan eenvoudige adolescentenliteratuur en zeer eenvoudige volwassenenliteratuur belevend en herkennend lezen. 2F Kan het denken, voelen en handelen van personages beschrijven. 2F Herkent letterlijk en figuurlijk taalgebruik. 2F Kan het onderwerp van de tekst benoemen. 1F Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. 2F K Kan samenhangende teksten schrijven met een eenvoudige, lineaire opbouw, over uiteenlopende vertrouwde onderwerpen binnen school, werk en maatschappij.

33 Hoofdstuk 4 Natuurlijk / Natuur en techniek Lezen Vaste tekststructuren 2 2F Kan informatieve teksten lezen, waaronder schoolboek en studieteksten (voor taal- en zaakvakken), standaardformulieren, populaire tijdschriften, teksten van internet, notities en schematische informatie (waarin verschillende dimensies gecombineerd worden) en het alledaagse nieuws in de krant. 2F Kan de bedoeling van de schrijver verwoorden. 2F Legt relaties tussen tekstdelen (inleiding, kern, slot) en teksten. 3F Begrijpt en herkent relaties als oorzaak-gevolg, middel-doel, opsomming e.d. 2F Ordent informatie (bijvoorbeeld op basis van signaalwoorden) voor een beter begrip. 3F Kan de tekst opdelen in betekenisvolle eenheden, en kan de functie van deze eenheden benoemen. Variatieopdracht / Steropdracht / Taak - Spreken kijken luisteren Sollicitatiegesprek Variatieopdracht / Steropdracht / Taak - Schrijven Variatieopdracht / Steropdracht / Taak - Leren en werken / Taak Profiel kiezen 3F Kan actief deelnemen aan gesprekken in het kader van werk, een project of (maatschappelijke) stage en de evaluatie daarvan. 2F Geeft zijn spreekdoel duidelijk vorm (instruerend, informatief, onderhoudend enz.) zodat het voor de luisteraar herkenbaar is. Posterpresentatie Lay-out 2F Kan informatie verzamelen om over een onderwerp uit zijn interessegebied een voorbereide presentatie te geven. 3F Stemt de lay-out af op doel en publiek. Taal en woordenschat Taalbeschouwing Grammatica Spelling 3F Kan de meeste gesproken teksten in radio- en televisieprogramma s en ander uitgezonden of opgenomen geluidsmateriaal begrijpen. 3F Kan actief deelnemen aan discussies, debatten en overleg in kleinere of grotere groepen. Dubbelzinnigheid en woordspelingen 2F Op dit niveau is de woordenschat geen onderscheidend kenmerk van leerlingen meer. De woordenschat van de leerling is voldoende, om teksten te lezen, en wanneer nodig kan de betekenis van onbekende woorden kan uit de vorm, de samenstelling of de context afgeleid worden. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord 3F Herkent veel voorkomende stijlfiguren. Taalvariatie 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 1F Stilistiek en semantiek: betekenis, symbool, synoniem, context, letterlijk, figuurlijk, uitdrukking, spreekwoord, gezegde, moedertaal, tweede taal, vreemde taal, standaardtaal, dialect, meertalig, formeel en informeel taalgebruik, leenwoord Beknopte bijzinnen Taalgebruik 2: foutieve beknopte bijzinnen 2F Bijzinnen, zinsdeelzinnen 3F Beknopte bijzin, bijwoordelijke bijzin 3F Woordkeuze is meestal adequaat, er wordt slechts een enkele fout gemaakt. Afkortingen, symbolen, letterwoorden, initiaalwoorden, verkortingen 2F Spelambiguë woorden 1F Klankambiguë woorden

34 Fictie Keuzeopdrachten fictiedossier Project Thema Creatief schrijven 3F Kan adolescentenliteratuur en eenvoudige volwassenenliteratuur kritisch en reflecterend lezen. 2F Herkent letterlijk en figuurlijk taalgebruik. 2F Kan het onderwerp van de tekst benoemen. 1F Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. 2F Kan samenhangende teksten schrijven met een eenvoudige, lineaire opbouw, over uiteenlopende vertrouwde onderwerpen binnen school, werk en maatschappij. 2F Kan relaties tussen en binnen teksten evalueren en beoordelen. Knappe koppen 2F Kan bespreken wat er gedaan moet worden en bijdragen aan de planning. 2F Kan systematisch informatie zoeken (op bv. het internet of de schoolbibliotheek) bijvoorbeeld op basis van trefwoorden. 2F Kan informatie vragen en geven aan instanties binnen en buiten school. 3F Kan de informatie in een tekst beoordelen op waarde voor zichzelf en anderen. 2F Kan informatie verzamelen en verwerken via het houden van een vraaggesprek. 2F Kan tijdens een discussie of overleg (op beleefde wijze) een probleem verhelderen, een overtuiging of mening, instemming of afkeuring uitdrukken en commentaar geven op de visie van anderen.