Handleiding centralisten

Transcriptie

1 Handleiding centralisten DAN maart 2011 Handleiding centralisten

2 Inleiding... 4 Taakomschrijving centralist... 4 Verschil dag - avond/nacht - weekendcentralist... 5 Werktijden... 5 Bereikbaarheid kernteam... 5 Hoe voer je een telefoongesprek Overdracht procedure... 7 Stel de volgende vragen aan elkaar Gebruik agenda:... 8 Verwerking ritadministratie DAS... 8 Invoeren op website:... 8 Hoe te handelen bij opnemen van gegevens... 8 Bij ongeval op straat... 8 Bij ongeval in en om huis en tuin... 9 Gevonden zwerfhond Gevonden katten en andere huisdieren Vermiste honden, katten en andere huisdieren Ophalen inheemse dieren Dierenartsritten Welke dierenarts bij aanrijdingen/noodgevallen als er geen eigenaar bekend is 14 Welke dierenarts bij aanrijdingen/noodgevallen als er een eigenaar bekend is.. 15 Overleden dieren Gemeente Nijmegen Bij dierenartsen Overleden vee Overleden inheemse dieren Overige gemeentes in ons werkgebied Overleden dieren voor destructie bij de particulier thuis Crematie Overige overleden dieren voor destructie Acute noodsituaties Ontruimingen door een woningbouwvereniging zonder politie erbij: Inbeslagname Calamiteiten Niet medische ritten buiten ons werkgebied Problemen met andere dierenorganisaties of ketenpartners Media Klachtenprocedure Nuttige tips en regels Veel voorkomende vragen Informatie jonge dieren Handleiding centralisten

3 Van ei tot volwassenheid Informatie per diersoort Merels Kattenbeten Jonge merels Duiven Vermoeide postduiven Zieke duiven Eenden Aangereden eenden Verkrachting scènes bij eenden Jonge eenden Broedende eend op vreemde plaatsen Vleermuizen Vleermuizen als onderhuurder Overlast Vleermuizen binnenshuis Eekhoorns Wilde konijnen Zieke konijnen (myxomatose) Besmetting Jonge konijnen Haas Egels Gevaren voor egels Verzwakte, zieke en/of gewonde egels Treft men in de winter overdag een egel aan Egels in een vijver Egels in een gat Egels verstrikt in een net Jonge egels zonder moeder Verlaten jongen (juli t/m oktober) Jonge egels in het najaar Verkeersslachtoffers Egels in de winter Bijlage DAS systeem Bijlage Invoeren op website: Ter afsluiting Handleiding centralisten

4 Inleiding Deze handleiding is voor centralisten gemaakt om iedereen op dezelfde manier te laten werken. Er is een aparte kleine klapper (ook digitaal) met belangrijke telefoonnummers. Naast deze klapper is er een notoire (ook digitaal) weglooplijst. Taakomschrijving centralist De centralist beantwoordt alle inkomende telefoontjes, stuurt de ambulances aan, houdt de agenda, de ritadministratie en de registratie van de vermiste en gevonden dieren bij. Het komt ook voor dat de centralist samen met een eigenaar crematieformulieren invult. Verder is de centralist mede verantwoordelijk om de centrale schoon en ordelijk te houden. Als centralist ben je het eerste aanspreekpunt van de DAN. Het is belangrijk dat je de mensen correct te woord staat, goed kunt luisteren en zorgen dat men de juiste informatie krijgt. De meest belangrijke regel is: vraag hulp als je het niet weet! Zeg niet zomaar wat. Handleiding centralisten

5 Verschil dag - avond/nacht - weekendcentralist De dagcentralist kan alle rapporten in de computer zetten en de vermiste en gevonden dieren direct op de website plaatsen. Voor de avond/nacht en weekendcentralist is het alleen mogelijk de website gevonden en vermiste dieren bij te houden zodat deze gegevens up to date zijn. Omdat deze gegevens ook in het DAS (Dan Administratie Systeem) systeem moeten zet je achter het dier (das), zo weet de dagcentralist dat deze gegevens er nog in moeten. Is een dier terecht zet er dan retour achter dan kan de volgende basiscentralist de gegevens aanvullen en van de site halen. Medio 2011 zal de website aan het DAS systeem gekoppeld worden en is dit niet meer nodig. Op dit moment is een logboek in de maak ook dat zal medio 2011 functioneren Werktijden Als centralist werk je meestal één dagdeel. De volgende indeling wordt op dit moment gehanteerd: 9.00 uur tot uur uur tot uur uur tot uur uur tot 9.00 uur In het weekend zijn er soms kleinere blokken. Bereikbaarheid kernteam Er is altijd iemand van het kernteam, volgens een rooster, bereikbaar. Tevens is er een lijst wie waarvoor altijd gebeld kan worden. Handleiding centralisten

6 Hoe voer je een telefoongesprek. Hieronder zijn enkele richtlijnen hoe te handelen. Deze zijn overgenomen van het Servicecentrum Politie Gelderland-Zuid. Alertheid: Aanvang Analyse Aanbod Afsluiting Pen en papier bij de hand Computer, fax en printer aan Mond leeg Blanco mind Concentratie Goede morgen, middag, avond Dierenambulance Naam (avond en nacht hoeft dit niet) Vriendelijke uitnodigende behulpzame uitstraling Duidelijke stem Goed luisteren op inhoud en emotie Inschatten richting van het gesprek door controle vragen Inleven in de klant Begrip tonen Vragen stellen open, gesloten en gerichte Doorvragen, samenvatten Zeggen wat je doet Zeggen wat je gaat doen Antwoord op de vraag Duidelijk zijn in stem, woordkeus (gebruik concreet taalgebruik, geen vaktaal) Eventueel antwoord navragen en doorverbinden Samenvatten, herhalen wat je hebt gedaan, wat je gaat doen Checken of de klant tevreden is ( Is hiermee uw vraag beantwoord, is het duidelijk?) Heeft u nog vragen of kan ik u verder nog van dienst zijn? Bedanken voor de melding Afsluitende wens (refereren aan het gesprek) Passende groet met naam van de beller Handleiding centralisten

7 Overdracht procedure Op de basis is er een overdracht om uur. Verder is er een overdracht om 17.00, en 9.00 uur. Zorg dat je op tijd klaar bent en alle benodigdheden bij de hand hebt. De overdracht moet via de DAN telefoons, dat kost niets. Zijn deze niet beschikbaar dan eerst de gegevens, zonder de doorschakeling, aan elkaar doorgeven; anders kost dit veel geld. Het alarmnummer moet op een gewone telefoonlijn worden overgezet. De doorschakeling op een 06 lijn is erg kostbaar, dus alleen gebruiken in uitzonderlijke situaties. Controleer na het overzetten of de lijn inderdaad is overgezet. Bij afsluiten mobilofoon en monitor bewakingscamera s uit, geldkist en telefoon opbergen. Zorgen dat de luiken worden gesloten en eventueel de containers aan de straat gezet zijn. Stel de volgende vragen aan elkaar. Wie is de bemanning, welke ambulance en telefoon? Wie heeft er bereikbaarheidsdienst? Wie is de intaker van die dag? Wie is de dienstdoende dierenarts? Neem rooster volgende dienst door. Zitten er nog zwerfdieren op de basis? Zijn er ritten die lopen en/of gedaan moeten worden? Moeten deze dieren nog op de website geplaatst worden? Weet de bemanning al van deze ritten af? Heeft de bemanning al gegeten? (in principe als men om of om begint heeft de bemanning gegeten, soms rijdt de ochtend/middagploeg of middag/avondploeg door, probeer dan ruimte te creëren zodat ze kunnen eten) Zijn er bijzondere dingen gebeurd, waarover mensen nog kunnen bellen? Zijn er vroege ritten voor de volgende dag? Zijn er kernteamleden of kantoorpersoneel aanwezig of ergens mee bezig en mogen ze gestoord worden? (indien er niet gestoord mag worden geeft het kernteamlid dit zelf aan!!) Handleiding centralisten

8 Gebruik agenda: Schrijf duidelijk maar niet overdreven groot. Zorg dat het duidelijk is om welk tijdstip bij welk adres de ambulance moet zijn. Gebruik linker blad voor de ochtend en rechter voor de middag. Schrijf in volgorde van tijd de ritten op. Gebruik de markeerstift indien een opdracht afgehandeld is. Kijk op eind van de middagdienst altijd of er vroege ritten staan. Verwerking ritadministratie DAS (Dan Administratie Systeem zie bijlage achterin) Invoeren op website: (zie bijlage achterin) Hoe te handelen bij opnemen van gegevens Indien de nummerweergave een telefoonnummer geeft dit direct opschrijven. Bij doorschakeling in avond en nacht zie je dit helaas niet. Schrijf ook het tijdstip van de melding direct op zodat je weet wanneer de eerste melding geweest is mochten er klachten komen dat het zo lang duurt. Bij ongeval op straat Vraag eerst telefoonnummer, of noteer het als je het ziet. Waar is het ongeval: plaats en adres. Om wat voor dier(en) gaat het, hoe is de ernst van het ongeval. Staan er mensen bij en willen die erbij blijven. Kijk welke ambulance het dichts bij is, of het juiste team heeft, en stuur ze vast die richting op en bel later de gegevens door. Schat in of er Politie of Rijkswaterstaat naar toe moet. Handleiding centralisten

9 Vraag altijd bij grote wegen; is het stad in- of stad uitwaarts. Op een snelweg welke richting b.v. Venlo of richting Nijmegen. Indien mogelijk hectometerpaal nummer vragen en natuurlijk welk wegnummer b.v. A73 of N365 hmp 67.6 Als er een eigenaar bij is laat deze vast zijn eigen dierenarts bellen of men terecht kan, dit scheelt later veel tijd. De dierenartsen willen ook dat dit zo gebeurd. Heeft de eigen dierenarts geen dienst, dan naar de dienstdoende laten bellen. In Nijmegen in de avond en nacht altijd laten bellen maar alleen als ze zelf een dierenarts in Nijmegen hebben. Hebben mensen een dierenarts in het buitengebied dan worden ze ook daar doorverwezen naar de dienstdoende dierenarts van dat buitengebied. Geef altijd aan dat de omstanders voorzichtig moeten zijn met het overige verkeer, het dier gewoon, als het kan, rustig laten liggen of laten zitten. Opjagen en invangen zonder hulp van Politie en/of Rijkswaterstaat is zeer gevaarlijk voor mens en dier. In avond en nacht bel je altijd even terug naar de melder dat de ambulance onderweg is en hoe lang het misschien kan duren. Dit geeft rust bij de melder en je weet gelijk of de dierenarts al bereikt is. Bel de meldkamer van de politie ook altijd even, als het een politiemelding betreft, dat de chauffeur onderweg is. Het gebeurd nogal eens dat het niet meer nodig is en ze ons vergeten af te bellen. Bij ongeval in en om huis en tuin Zie hierboven, op enkele punten zal het anders zijn, maar globaal dezelfde vragen. Misschien is het nodig nog ander advies te geven bij bv. verbranding of epilepsie. Deze adviezen staan allemaal in het mini-dieren EHBO boekje, dus zorg dat je dat ook bij de hand hebt. Tevens is er een boekje Vergiftigingen hou dat ook bij de hand. Handleiding centralisten

10 Gevonden zwerfhond Probeer zo snel mogelijk te achterhalen of het een dier uit ons werkgebied betreft, anders doorverwijzen naar de betreffende dierenambulance. Vraag of de hond vast zit. Alleen bij extreem gevaarlijke verkeerssituaties, of indien de openbare orde (blaffende hond de hele nacht door) en volksgezondheid (agressieve hond) in gevaar komt, rijden wij op loslopende honden. Vraag of hond penning of telefoonnummer om heeft. Tijdens kantooruren zijn de gemeentes vaak bereikbaar en is de eigenaar zo achterhaald. De penningen uit de gemeente Nijmegen kunnen buiten kantoortijden bij het kernteam opgevraagd worden. Je krijgt alleen een adres, telefoonnummer moet nog opgezocht worden, deze link is snel en makkelijk; is er geen aansluiting, probeer dan een telefoonnummer van de buren op te zoeken. Vraag goed door of het echt wel een zwerfhond is en probeer achter het ras, kleur en geslacht te komen. Kijk in de vermissingen, na inloggen met je eigen wachtwoord, op de website, (straks DAS) of dit dier vermist wordt. Kijk ook even via internet bij de website van Amivedi; en DB Nijmegen den Bosch; Is de eigenaar bekend, maar is deze niet thuis, probeer of hond bij de buren mag blijven tot de eigenaar thuis is. Telefoonnummers zijn via internet in de telefoongids op te vragen, ook van buren. Lukt dit niet dan een kaartje in de bus laten doen en het dier naar de basis brengen. Als na 4 uur nog niemand zich meldt heeft dan door naar de Mère. Is de hond ziek of gewond direct ophalen, en indien nodig, door naar een dierenarts. Indien mogelijk de hond voor minimaal 2 uur op het vindadres laten, bijna altijd meldt de eigenaar zich binnen 2 uur. Na deze tijd hond op laten halen en doorbrengen naar het asiel. Niet bij melder laten overnachten, de kans is dan groot dat het dier dan verdwijnt of de nachtdienst alsnog het dier laat moet ophalen omdat het zo blaft. Is het een zwerfhond erg ver in ons werkgebied, probeer via de dierenarts van dat dorp achter de eigenaar te komen. Handleiding centralisten

11 Betreft het een hond uit Wijchen, West Maas en Waal en Heumen dan is het handig in de nacht en avond even de DB Nijmegen te bellen. (zolang deze nog daar de honden en katten voor de gemeente ophalen). Het kan zijn dat hun de vermissing nog niet op de website hebben staan. Geef aan dat, als er een vermissing binnen komt, de eigenaar naar de DAN kan bellen waar het dier zit. Vraag het ophaaladres en het telefoonnummer van de melder. Herhaal dit naar de melder en kijk of het inderdaad 10 cijfers zijn. Spreek een tijdstip, bij benadering, af er kan natuurlijk altijd iets tussen komen. Mocht de melder de eigenaar ondertussen vinden, geef dan aan dat ze dat ons even laten weten. Afhankelijk waar het dier gevonden is direct naar de Mère of even op basis plaatsten. Vraag bij de bemanning na, als deze het dier ophaalt, of er een chip in zit, er een penning aan de band hangt, er een telefoonnummer op/in band staat en of er een tatoeage gevonden is. Betreft het een erg agressieve, zieke of bange hond even de Mère bellen of ze het dier aan kunnen nemen maar let wel op het tijdstip liever niet midden in de nacht. Gevonden katten en andere huisdieren Probeer zo snel mogelijk te achterhalen of het een dier uit ons werkgebied betreft, anders doorverwijzen naar de betreffende dierenambulance. Vraag of het dier vast zit. Is het dier ziek of gewond direct ophalen en indien nodig door naar een dierenarts. Bij katten is er niet altijd sprake van een zwerver. Vraag goed door bij melder. Bijvoorbeeld heeft het dier een bandje om met een koker? Het kan voorkomen dat het verwilderde katten betreft met jongen, de kittens mogen alleen zonder moeder mee als ze al zelf kunnen eten, dus ongeveer 4 weken. Vraag of de oogjes open zijn, dan zijn ze al minstens 2 weken, vraag of ze gezond en vrolijk rondlopen en of ze gezien hebben dat ze zelf kunnen eten. Is de moederpoes overleden, of al enkele dagen niet meer bij de kittens gezien, dan hebben deze kittens een zogende poederpoes nodig. Neem contact op met de Mère of men kan helpen. Vaak zijn daar moederpoezen waar nog jongen bijgelegd kunnen worden., ook hebben ze een bestand van pleeggezinnen. Volg de meeste tips van gevonden honden op. Katten mogen best een nacht op de basis overnachten. Handleiding centralisten

12 Vermiste honden, katten en andere huisdieren Noteer/vraag onderstaande gegevens; Ras. Geslacht. Bijzonderheden van het dier (schuw, oud, klein, fors, enz). Halsband, penningnummer, vlooienband, tatoeage of chip gegevens. Vraag ook na of deze gegevens op juist adres en telefoonnummer staat. Hoe is eigenaar te bereiken, liefst ook mobiel nummer erbij. Indien huisdier weer thuis is, graag even afmelden. Laat eigenaar ook Amivedi of politie bellen bij diefstal. In Wijchen en West Maas en Waal, Heumen zou je het advies kunnen geven ook de DB te laten bellen, zolang zij de dieren daar ophalen voor de gemeente. In principe kijken ze op onze website maar als mensen echt door zeuren kun je dit aangeven. Ophalen inheemse dieren Indien inheemse dieren gewond zijn, en er zijn op dat moment geen overheid / gemeentelijke beperkingen, dan de dieren zo snel mogelijk ophalen. Let wel op om wat voor dieren het gaat, probeer het juiste team te sturen, zeker als het om gevaarlijke dieren gaat. Als het tweede team geen ervaring heeft, en het is mogelijk, laat deze dan ook ter plaatse gaan om ervaring op te doen. Dit moet wel binnen een redelijke afstand zijn. Deze dieren gaan naar de basis om door een intaker te worden bekeken. Hij/zij bepaalt of het dier door moet naar een dierenarts, in principe in de gemeente waar deze is opgehaald. Maar is het heel duidelijk dat het dier zeer ernstig ziek of gewond is en dus een snelle behandeling nodig heeft of zelfs dat het moet inslapen, dan met centralist contact opnemen of hij/zij de dierenarts kan bellen of we langs mogen komen. Het is dan wel belangrijk dat je goed vraagt wat er met het dier aan de hand is. Betreft het bijzondere dieren zoals vos, das, emoe, geit enzovoort altijd eerst contact opnemen met de bereikbaarheid, omdat opvang voor deze dieren op de DAN vaak niet mogelijk is. Handleiding centralisten

13 Dierenartsritten De eigenaar maakt eerst een afspraak met de dierenarts, of pension. Noteer gegevens eigenaar (naam, adres en telefoonnummer), tijdstip en bestemming in de agenda. Achter het tijdstip staat de bestemming, dus Pijnappel betekent om bij Pijnappel zijn! In principe rijden wij ook medische dierenartsritten buiten ons werkgebied. Geef wel aan dat er kosten zijn (geef bedrag) en dat er contant afgerekend moet worden. Zijn het verre afstandsritten, houd er dan rekening mee dat je dan een ambulance lang weg is. Spreek dus geen twee lange afstandritten tegelijk af. (bijlage ritprijstabel) Vraag aan de roosterplanner(s) of het mogelijk is of er een extra chauffeur (team) ingezet kan worden als je weet dat er verre rit is. Weet je van te voren, dat er maar een team is, b.v. op zaterdag, spreek dit dan nooit zonder overleg met de roosterplanners af. Plan, als het mogelijk is, geen ritten tijdens een dienstoverdracht, dus rond 9.00 en uur. Zet bij een vroege rit duidelijk in de agenda de dag ervoor: Pas op vroege rit! Staat er een vroege rit, en deze moet de nachtploeg doen, kijk dan of die personen dat ook wel kunnen. Sommige mensen moeten om 9.00 weer naar hun reguliere baan. In dat geval zal een dagploeg misschien eerder willen beginnen. (dit geldt natuurlijk ook voor ritten rond uur). Overleg in deze situaties altijd eerst en bel daarna de melder terug of het kan. Zijn er dierenartsritten in het weekend, laat dit dan in het weekendrooster opnemen. Schrijf op vrijdag in de agenda: Vroege rit zaterdag, zondag of maandag! Dit geldt natuurlijk niet voor spoedgevallen, stuur een ambulance en probeer ondertussen iets te regelen. Kom je er niet uit, bel de bereikbaarheidsdienst. Handleiding centralisten

14 Welke dierenarts bij aanrijdingen/noodgevallen als er geen eigenaar bekend is In principe gaat het huisdier naar de dienstdoende dierenarts in de gemeente waar deze gevonden is. Dit geldt ook voor inheemse dieren. Soms geeft de arts aan weinig van het dier te weten, in dat geval de juiste dierenarts met de beste specialisatie vragen of deze wil en kan helpen. (Wessels bij egels, Cornelissen bij vogels Duckenburg bij konijnen) Dit loopt meestal via vergunninghouder of bereikbaarheidsdienst. Betreft het euthanasie: dat moet in principe altijd bij de dierenarts uit de gemeente waar het dier gevonden is. De rekening mag de dierenarts, samen met het rapportnummer van de DAN, naar de gemeente sturen. Zonder rapportnummer keert de gemeente niet uit. Als het niet duidelijk is of het dier naar de dierenarts moet even contact opnemen met de intaker van die dag. Na uur hebben de Nijmeegse dierenartsen een gezamenlijk nummer Dit nummer is alleen voor die mensen die een dierenarts in Nijmegen hebben. De buitendienst heeft ook ( na uur) een eigen dienstregeling, maar probeer altijd de dichtstbijzijnde dierenarts even te bellen of het dier welkom is. (b.v. dieren uit Heumen, Groesbeek kunnen naar DAP Groesbeek je hoeft dan niet naar Beuningen of Wijchen) Dierenarts klanten uit Duitsland kunnen het 0900 nummer niet altijd gebruiken, in dat geval mag de DAN het gewone nummer van de dienstdoende arts doorgeven of indien dit niet mogelijk is even voor de klant bellen. De DAN mag altijd het gewone nummer gebruiken, scheelt aanzienlijk in de kosten. Dierenartsen uit Malden, Mook, Beuningen en Wijchen hebben een gezamenlijke dienstregeling, het kan dus zijn dat je met een gewond dier vanuit Beuningen naar Malden moet maar misschien kun je vanuit Malden ook naar Groesbeek, gebruik je inventiviteit. Gemeente Gennep heeft weer een eigen dienstregeling. Soms vraagt men om naar Bergen te komen. Dat is buiten ons werkgebied en dat doen we in principe niet. In noodgeval contact opnemen met dierenartsen praktijk Malden/Mook overdag, in de nacht bekijken wat het beste is. Handleiding centralisten

15 Welke dierenarts bij aanrijdingen/noodgevallen als er een eigenaar bekend is Je laat de eigenaar zelf altijd de dierenarts bellen. Mocht deze er niet toe in staat zijn, dan mag de DAN in noodgevallen bellen. Geef dit direct bij de dierenarts aan en zorg dat je alle gegevens van de eigenaar paraat hebt voor je belt.(dit zou kunnen gebeuren bij een ongeval met een eigenaar die erg overstuur is). Het kan voorkomen dat de eigenaar een dierenarts heeft buiten ons werkgebied, bv. Grave of Bergen (Noord Limburg). Wij rijden gewoon, het is in principe een dierenartsrit. Het gebeurd steeds vaker dan mensen met hun huisdier naar Kleve willen met een dier. In noodgevallen doen wij dit wel. Ook is men in Kleve gespecialiseerd in orthopedie en het kan zijn dat men niet meer naar Utrecht of Wageningen doorgestuurd wordt maar naar Kleve, dat kan dus wel. (Kosten in 2011, 40 euro) Handleiding centralisten

16 Overleden dieren Gemeente Nijmegen In Nijmegen kunnen alle huisdieren opgehaald worden, zowel van de straat als bij de particulier thuis. Indien een particulier aangeeft dat het dier naar de destructie mag dan rekenen wij, bovenop de ritprijs, nog 2,50 euro koelingkosten. Een particulier uit Nijmegen mag zijn/haar huisdier ook bij de DAN afgeven en dan wordt er alleen koelingkosten berekend. Bij dierenartsen Bij dierenartsen worden alleen huisdieren opgehaald als het een crematie/begrafenis betreft, dus niet voor destructie. (indien men problemen heeft met een grote hond die in het weekend niet in de vriezer van de dierenarts past is altijd overleg mogelijk. De bereikbaarheiddienst beslist hierover, dit is een zeer grote uitzondering!!) Overleden vee Overleden vee welke voor destructie is, altijd door het destructiebedrijf laten ophalen. (ligt het langs de kant van de weg en wij kregen het als kat of hond binnen, eerst overleggen wie dit kan of mag ophalen, dit gezien de dan geldende regels, denk daarbij aan vogelgriep, MKZ en varkenspest!!) Overleden vee voor crematie, altijd eerst met het crematorium laten overleggen of dit mogelijk is. Overleden inheemse dieren Overleden inheemse dieren die de verkeersveiligheid, de openbare orde en volksgezondheid in gevaar brengen, of op een zeer zichtbare en gevoelige plaats (bv. bushalte of school) liggen, ophalen. Overige dieren die de verkeersveiligheid, de openbare orde en volksgezondheid in gevaar brengen en die ook verder geen ziektes als bv. vogelgriep, MKZ of varkenspest kunnen verspreiden, worden in opdracht van de gemeente, opgehaald door een destructie bedrijf. De DAN kan de milieupolitie (Nijmegen) waarschuwen en die regelt de rest. Zijn het erg kleine dieren dan zou je de mensen kunnen adviseren het te begraven. Overleden vissen in vijvers worden niet door de DAN opgeruimd de gemeente zal dit regelen. Handleiding centralisten

17 Overige gemeentes in ons werkgebied Krijgen wij de melding van politie of particulier van een aangereden en overleden dier dan gaan wij de dieren gewoon ophalen. Zo is identificatie mogelijk. In veel gemeentes haalt het gemeentewerf - personeel overleden katten en honden van de straat op. Er zijn inmiddels enkele gemeentewerven die een chipreader hebben. Bij dierenartsen halen wij alleen overleden dieren op voor crematie of begrafenis. Indien een eigenaar nog niet weet of het een crematie wordt, dan mag deze even bij ons in de koeling. Destructie wordt niet door de DAN bij een dierenarts opgehaald. (indien men problemen heeft met een grote hond die in het weekend niet in de vriezer van de dierenarts past is altijd overleg mogelijk. De bereikbaarheiddienst beslist hierover, dit is een zeer grote uitzondering!!. Overleden dieren voor destructie bij de particulier thuis. Dit blijft een moeilijk probleem, komt gelukkig niet vaak voor. Als het kan en alleen tijdens kantooruren, (dit moet je goed inschatten) mag je aangeven, dat het dier bij de gemeentewerf afgegeven mag worden of dat wij dit doen tegen een ritprijsvergoeding. Komt het voor dat we niet direct daar terecht kunnen maar pas de volgende dag dan zal er een dubbele ritprijs gerekend moeten worden Als de eigenaar nog niet weet of het destructie of crematie wordt gewoon op laten halen. Voor crematie of begrafenis halen wij natuurlijk de dieren op. Indien het dier door een dierenarts thuis ingeslapen is, en bestemd is voor destructie, zou deze in principe het dier mee moeten nemen of aan de mensen aan moeten geven hoe te handelen (doorverwijzen gemeente). Maar vaak is dit erg moeilijk en is er een reden om het dier thuis in te laten slapen. Wij kunnen natuurlijk wel voor het vervoer naar de gemeente of dierenarts zorgen tegen de geldende tarieven. Handleiding centralisten

18 Crematie Indien men een crematie laat ophalen, geef aan wat de kosten zijn. Zo voorkom je dat het bij aankomst alsnog destructie wordt en dat wij dan eigenlijk het dier niet mee mogen/kunnen nemen. Overige overleden dieren voor destructie Voor het ophalen van inheemse dieren die de verkeersveiligheid, de openbare orde en volksgezondheid niet in gevaar brengen, de gemeente, Rijkswaterstaat of provincie waarschuwen. Indien dier erg in het zicht of verkeersgevaarlijk ligt en het is buiten openingstijd van de gemeentewerf, dan het dier ophalen. In Nijmegen halen wij meestal toch de dieren wel op aangezien het erg lang duurt voordat de kadaverdienst hem kan ophalen. De centralist kan altijd even met de bereikbaarheid bellen hoe het beste te handelen. Acute noodsituaties De gemeente Nijmegen, Beuningen, Gennep, Groesbeek, Beek Ubbergen, Millingen hebben een contract met de gemeente dat de dieren naar de Mère gebracht kunnen worden ( b.v. bij een brand, overlijden van de eigenaar, een arrestatie, een directe noodsituatie, zoals een ziekenhuisopnamen en/of acute uithuis plaatsing). Hiervoor hoeft niet eerst contact opgenomen te worden. Het is wel gebruikelijk dat de centralist dit even doet zodat de Mère op de hoogte is en het dier (dieren) persoonlijk kan aannemen. Midden in de nacht bellen is beter van niet tenzij het om meerdere dieren gaat en er geen hokken genoeg zijn of de dieren, na bezoek dierenarts, extra verzorging nodig hebben. (Enkele gemeentes hebben deze regeling met de Mère nog niet. Dan zal de politie of gemeente contact op moeten nemen met de Mère.) Zorg dat het noodformulier aan beide kanten ingevuld wordt. Indien het mutatienummer nog niet bekend is dit laten doorbellen de volgende dag. De Mère heeft dat mutatienummer nodig voor financiële afhandeling naar de gemeente toe. Let wel op om wat voor een hond het gaat, agressieve honden kunnen niet zomaar naar de Mère, dan zal er wel even overleg nodig moeten zijn. Dit doet alleen iemand van het kernteam. Laat het formulier 2x invullen of maak een kopie. (Betreft het andere huisdieren, zoals konijnen, ratten, schildpadden en exoten dan kan de DAN ze opnemen. Blijkt het een zeer groot aantal en de eigenaar wil ze niet meer terug, dan eerst overleggen met het kernteam hoe te handelen.) Handleiding centralisten

19 Ontruimingen door een woningbouwvereniging zonder politie erbij: De woningbouwvereniging heeft de verantwoording en deze zal zelf contact op moeten nemen met de Mère voordat de dieren worden opgehaald. Even nachecken bij de Mère of dit allemaal geregeld is. Betreft het dieren die de DAN opneemt, dan zijn er, naast de ritprijs ook opvangkosten voor de woningbouwvereniging. Betreft het een zeer groot aantal dieren en de eigenaar wil ze niet meer terug, dan eerst overleggen met het kernteam hoe te handelen. Diegene (ontruimer, deurwaarder) die dit bij ons aanvraagt, zal de kosten moeten betalen, indien de eigenaar dit niet wil of kan. Wil de ontruimer dat niet, dan zal deze zelf een oplossing moeten zoeken. (Bij problemen schakel het kernteam in). Inbeslagname Bij inbeslagname moet er altijd een voordeponerings formulier bij zijn, getekend door de hulpofficier van justitie. Het kan ook zijn dat de inspecteur van de Landelijke Inspectie Dienst (LID), dierenbescherming of e en andere BOA (Bevoegd Opsporing Ambtenaar) onze hulp inroept voor vervoer; deze heeft altijd alles al geregeld. Meestal worden deze ritten gereden door de Dierenbescherming maar het kan voorkomen dat onze hulp gevraagd wordt. Normaal gesproken gaan deze dieren nooit naar de Mère en moeten vaak vervoerd worden naar een asiel ergens in het land. Neem contact op met kernteam of we dit wel willen/kunnen. Calamiteiten In geval van een ramp wordt te allen tijde contact opgenomen met het kernteam. Als eerste de directeur of de plaatsvervanger. De DAN heeft een calamiteitenplan. Dit is bekend bij alle gemeenten van ons werkgebied. Het plan ligt ook ter inzage in de centrale Handleiding centralisten

20 Niet medische ritten buiten ons werkgebied Te allen tijde contact opnemen met het kernteam. Problemen met andere dierenorganisaties of ketenpartners Er is altijd eerst overleg met de bereikbaarheidsdienst. Deze geeft aan of je wel of niet kan/mag bellen. Meestal handelt het kernteam problemen met externe contacten zelf af. Media Indien de Pers contact met ons zoekt, gaat dit altijd via de directeur of de plaatsvervanger. Indien deze niet aanwezig is, is er bekend wie hen vervangt. Een centralist staat de pers nooit zelf te woord. Laat je ook geen mening ontfutselen en geef geen telefoonnummers door. Noteer het nummer en laat door de juiste mensen direct of in ieder geval zo snel mogelijk terug bellen. Handleiding centralisten

21 Klachtenprocedure Indien een particulier een klacht over de DAN heeft dan moet je als centralist aangeven dat de DAN een klachtenprocedure heeft. Je noteert naam, adres postcode en telefoonnummer en je legt dit in het postvak van het kernteam. De directeur zorgt ervoor dat het formulier verstuurd wordt. In principe worden telefonisch geen klachten afgehandeld. Er kunnen uitzonderingssituaties zijn, bij twijfel contact opnemen met de directeur of plaatsvervanger. Betreft het een klacht over de DAN van een ketenpartner (bijvoorbeeld politie, dierenarts enz) of andere dierenwelzijn organisatie, direct doorverbinden met de directeur of plaatsvervanger en zorgen dat deze zo snel mogelijk terug belt. Heb jij als centralist een klacht over een particulier, ketenpartner of andere dierenwelzijnorganisatie neem contact op met de directeur of plaatsvervanger. Klachtenformulier particulier Naam melder: Adres: Plaats : Omschrijving Postcode: klacht of situatie: Telefoon: Mobiel: Namen eventuele betrokkenen: Klachten worden uitsluitend in behandeling genomen als ze ondertekend zijn en voorzien van naam en adres. U ontvangt telefonisch of schriftelijk een reactie over de behandeling van de klacht. Datum: Handtekening: Verzonden op: (Adjunct) directeur: Handleiding centralisten

22 Nuttige tips en regels Zorg er altijd voor dat de dieren die opgehaald moeten worden, vast zitten, dus in een afgesloten ruimte. Vogels in een doos donker laten wegzetten; bij raamslachtoffers, zonder uitwendig letsel, niet direct laten rijden, even 2 uur aanzien of het dier weer bijkomt. Als het inheemse dieren betreft, die niet gewond zijn maar op een ongelukkig plaats zitten, samen met melder kijken of ze zelf al iets kunnen doen. Wil een hond niet meer van een trap komen maar er is verder niets aan de hand, laat iemand aan de voordeur bellen, 9 van de 10 keer komt de hond naar beneden. Loopt een dier los op een zeer gevaarlijke plaats, zodat de verkeersveiligheid in gevaar komt, een ambulance sturen. Kijk wel of het zinvol is, langer dan 15 minuten onderweg heeft vaak geen zin. Tegenwoordig liggen er in grote vijvers bij visverenigingen nepzwanen en eenden die lijken vast te zitten. Is de bemanning niet zeker en er staat een telefoonnummer bij de locatie, even nabellen of de dieren nep kunnen zijn. Kat in boom, meestal komt deze er vanzelf uit. Laat een plank tegen de boom plaatsen en omstanders weg. Zit het dier er lang in of zijn de weersomstandigheden erg slecht, dan kan de brandweer ons misschien helpen. Krijg je een melder aan de lijn die je niet kwijt raakt en dus de alarmlijn bezet houdt en als deze ook nog eens doorgeschakeld is dat veel geld voor de DAN kost, even vragen of je terug mag bellen. Doe dit dan op een gewone telefoon, scheelt veel kosten. Ga niet in discussie met de autobemanning, zeker niet over de mobilofoon. Overleg kan in voorkomende situaties zinvol zijn. Handleiding centralisten

23 Veel voorkomende vragen Welke dierenarts heeft dienst? Voor Nijmegen geef je in de avond en nacht door. Deze mensen moeten dan wel een dierenarts in Nijmegen hebben!. Overdag mag je het gewone nummer van de dienstdoende arts doorgeven. Voor Duitse klanten, die in Nijmegen een dierenarts hebben, is het niet altijd mogelijk het 0900 nummer te draaien, in dat geval mag je het gewone nummer doorgeven. Helaas werkt dit niet altijd, in dat geval bel je even met de dienstdoende dierenarts hoe dit op te lossen. Voor de dierenartsen buiten Nijmegen is het beste advies: bel je eigen arts en je hoort wie er dienst heeft of je wordt doorgeschakeld. Moet ik naar een dierenarts? Als DAN centralist ga je nooit op de stoel van een dierenarts zitten. Het OND (Onderlinge Nijmeegse Dierenartsen) heeft wel een schema voor de DAN gemaakt wat wij als advies mogen geven. Maar pas op, verwijs bij twijfel altijd door naar de dienstdoende arts. Overlast van verwilderde katten, kittens? Voor elke gemeente is dat anders. Verwijs door naar de gemeente of de milieupolitie van die gemeente. Zij verwijzen dan door, als er al een instantie is die er wat aan doet. Zitten de katten vast, bijvoorbeeld in een schuur of andere ruimte dan kan de DAN ze gewoon ophalen en doorbrengen naar de Mère. Zit een kat in een vangkooi, dan even nagaan wie deze geplaatst heeft. Zijn dat particulieren dan even het kernteam waarschuwen. Die neemt dan contact op met een LID (Landelijke Inspectie Dienst) inspecteur. Het kan voorkomen dat het verwilderde katten betreft met jongen, de kittens mogen alleen zonder moeder mee als ze al zelf kunnen eten, dus ongeveer 4 weken. Vraag of de oogjes open zijn, dan zijn ze al minstens 2 weken, en vraag of ze gezond, vrolijk rondlopen en of ze gezien hebben dat ze zelf kunnen eten. Is de moederpoes overleden of al enkele dagen niet meer bij de kittens gezien dan hebben deze kittens een zogende poederpoes nodig. Neem contact op met de Mère of men kan helpen. Vaak zijn daar moederpoezen waar nog jongen bijgelegd kunnen worden. Ook hebben ze een bestand van pleeggezinnen. Is dit niet zo dan moet er een andere oplossing gezocht worden. Dit laatste gaat alleen in overleg met het kernteam. Handleiding centralisten

24 Overlast van blaffende honden, poepende duiven enz.? Verwijs altijd door naar de gemeente of milieupolitie. Alleen zij kunnen eventueel maatregelen nemen naar de eigenaar. Loslopende hond? In principe lopen wij niet achter loslopende honden aan te hollen, ten eerste is dit vaak onmogelijk en voor het dier soms juist gevaarlijk. Je jaagt het dier juist onder een auto. Vraag altijd of het mogelijk is het dier in een afgesloten tuin te lokken. Indien het dier op een wel hele gevaarlijke plaats loopt en het is redelijk in de buurt, of de politie/gemeente vraagt om assistentie, altijd een ambulance sturen waar het ook is binnen ons werkgebied. Ik kan mijn hond/kat niet meer verzorgen, wat nu? Er zijn diverse opties: Betreft het een rashond of raskat met stamboom; verwijs dan naar de Rasvereniging, zij hebben vaak herplaatsingadressen. (telefoon nummers opvragen bij de Raad van Beheer te Amsterdam of kijk op internet) Geen rashond of raskat; contact op laten nemen met asiel om afstand te doen. Binnen ons werkgebied is dat de Mère. Noem geen afstandbedragen, dit moet men zelf met het asiel regelen. Geef wel aan, als wij de hond/kat moeten vervoeren, dat daar ritkosten aan verbonden zijn. Er zitten dieren in huis en de eigenaar is vertrokken? Dit altijd via de politie laten lopen. Alleen met politie wordt het dier uit het huis gehaald. Handleiding centralisten

25 Is er sprake van dierenmishandeling? De DAN kan niets tegen dierenmishandeling doen, je verwijst altijd door naar de dierenbescherming of de politie Geef wel altijd aan, dat als men er niet uitkomt ze terug mogen bellen. Het kernteam heeft speciale nummers waarop de inspecteurs in nood gebeld mogen worden. Dit wordt alleen in uiterste nood gedaan, indien niets meer helpt en het dier direct geholpen moet worden. Wanneer rij je wel of niet op een (gewonde) ree? Als een ree binnen de bebouwde kom aangereden wordt, mag er nooit door een jachtopzichter geschoten worden. Dit houdt dus in, dat er altijd een dierenarts het dier moet verdoven en dat de DAN dit regelt. Dus een ambulance ter plaatse sturen. Meestal zal voor hulp de praktijk uit Groesbeek gebeld worden, heeft hier de meeste ervaring mee. In het gebied van Druten en West Maas en Waal dierenarts Arntz om hulp vragen. Ligt een zwaar gewonde ree buiten de bebouwde kom en is afschieten de enige optie, dan kun je direct een jachtopzichter bellen. Vraag wel of het dier erg zichtbaar ligt, zeker in de avond en nacht. Indien het dier erg in het zicht ligt, dan toch beter een ambulance sturen. Is het een drukke weg, dus als de verkeersveiligheid in gevaar komt, een ambulance sturen, zodat er hulp geboden kan worden. In dit geval ook de politie waarschuwen. Op de snelweg altijd Rijkswaterstaat bellen indien niet te bereiken de politie bellen en nachecken of men al ter plaatse is, de ambulance laten aanrijden en daarna afhankelijk van de verwonding dierenarts of jachtopzichter bellen. Als je er niet uitkomt, bel dan de bereikbaarheidsdienst om advies of hulp. Handleiding centralisten

26 Informatie jonge dieren Zijn er vragen over jonge dieren, de merel, eend, konijn, haas, duif, eekhoorn, vleermuis en egel, dan zijn deze goed te beantwoorden als je de volgende tekst regelmatig leest, in ieder geval voordat het seizoen weer begint. Om te kunnen beoordelen of je bij meldingen over jonge dieren (geen huisdieren) in nood tot actie over moet gaan, moet je een aantal hoofdlijnen in gedachte houden. Probeer aan de hand van de melding een antwoord te krijgen op de volgende vragen: Geeft de melding een duidelijk beeld van de situatie? Is er wel sprake van een probleem? Lijkt de melder deskundig? (Dit is vaak moeilijk in te schatten) Weet de melder over welk diersoort het gaat? Is het probleem anders dan door hulp ter plaatse op te lossen? Verhoogt ons ingrijpen de uiteindelijke overlevingskansen van het jonge dier? Weet hij iets van de natuurlijke gang van zaken rond jonge dieren? (Wanneer een melder lijkt te weten waarover hij of zij praat, dan kan je een deel van de hierna volgende vragen overslaan). Handleiding centralisten

27 Wat is het probleem? Als centralist moet je met de informatie van de melder een beeld vormen van het probleem. Met een aantal gerichte vragen kun je proberen duidelijkheid te krijgen: Om wat voor dier gaat het? Waarom denkt u dat het dier hulp nodig heeft? Hoe lang is er al sprake van een probleem? In sommige gevallen is het nodig een ambulance langs te sturen om de situatie ter plekke in te kunnen schatten. Heeft de melder zelf al een oplossing in gedachte? Vaak vraagt een melder niet wat er moet gebeuren, maar wil hij gewoon dat wij het jonge dier komen redden. In zo n geval moet je toch duidelijkheid zien te krijgen over de situatie, om zelf in te kunnen schatten of dit werkelijk nodig is. Wanneer jij inschat dat het dier niet door ons geholpen hoeft te worden, moet je daar in principe aan vast houden, ook wanneer een melder daar niet blij mee is. Het gaat om het belang van een dier, niet om dat van de melder. Vraag bij twijfel over het inschatten altijd hulp. In sommige gevallen wil de melder geen jonge dieren in zijn tuin (bang voor overlast of schade), en verpakt deze boodschap in een hulpverleningsvraag. Bedenk bij het beantwoorden van deze vraag dat: Bijna alle dieren zijn beschermd, ingrijpen is wettelijk verboden, en benadeelt bovendien altijd de overlevingskansen van jonge dieren. In veel gevallen is de melder te overtuigen dat de betrokken dieren geen of nauwelijks overlast veroorzaken. In de meeste gevallen vertrekken de jonge dieren, zodra ze daar oud genoeg voor zijn (meestal paar weken). Vraag advies wanneer je dit niet goed kunt inschatten. Handleiding centralisten

28 Is er sprake van een probleem? Bij veel meldingen over jonge dieren lijkt zo n dier hulpbehoevend, maar is dat niet. In die gevallen kun je met het geven van informatie het dier redden van goedbedoeld maar niet zinvol ingrijpen door de melder. Om in te schatten of een aangetroffen jong dier hulpbehoevend is of niet, moet je in veel gevallen iets weten van de manier waarop verschillende diersoorten in de natuur groot gebracht worden. Een paar feiten (dieren waar vaak over gebeld wordt): Jonge vosjes, reekalfjes en haasjes worden door de ouders lange tijd alleen gelaten. Ze zijn vrijwel nooit verlaten. Jonge gierzwaluwen (te herkennen aan witte randjes rond alle veren) moeten na een week of 8 verzorging op het nest meteen kunnen vliegen en blijven, als alles goed gaat, minstens een jaar continu in de lucht. Op de grond zijn ze hulpeloos, ze kunnen niet zelfstandig opvliegen. Ook andere jonge zwaluwsoorten horen niet op de grond. Deze diertjes moeten geholpen worden. Wanneer jonge eendjes verstoten worden, heeft moedereend daar meestal een goede reden voor (natuurlijke selectie). Zonder de zorg van de moeder kan zo n eendje niet overleven (doordat het niet in staat is zelf zijn veertjes waterafstotend te houden, wordt het diertje nat, koelt snel af en sterft). Jonge egels zijn tot ver in november en zelfs december actief. Wanneer zo n dier een actieve indruk maakt, is hulp bijna nooit nodig. Jonge egeltjes zonder verzorging kunnen s zomer, wanneer ze passief buiten liggen, snel belaagd worden door aasvliegen. Deze zetten eitjes af (pakketjes langwerpige, witte eitjes, vaak rond de oren en ogen) die bij warm weer zeer snel uitkomen (binnen 12 uur). Snel ingrijpen is geboden om te voorkomen dat de vliegenlarven (maden) zich naar binnen vreten. Jonge konijntjes die in het open veld gevonden worden, zijn vaak jonge haasjes. Deze zitten niet in een hol, zijn niet in gevaar en moet je dus gewoon met rust laten. Handleiding centralisten

29 Onnatuurlijke situaties (situaties binnen de bebouwde omgeving) In onnatuurlijke situaties (in dorpen en steden) zijn veel dieren gedwongen uit te wijken naar vreemde plekken om hun jongen groot te brengen. Ze moeten vaak improviseren en daarbij kan wel eens iets mis gaan. Zo kan een eend door gebrek aan goede broedplekken kiezen voor een nest op een balkon of in een afgesloten tuin. Een egel kan een toevallig openstaand schuurtje gebruiken om een nest te maken voor haar jongen en een konijn kan een hol maken in een zandbak. Bovendien zijn er binnen de bebouwde kom andere gevaren voor de jonge dieren dan waartegen ze van nature beschermd zijn of worden. Hulp van de DAN is nodig wanneer: Het gaat om een zichtbaar gewond dier (vraag: waarom denkt u dat het dier hulp nodig heeft ). Er sprake is van een onnatuurlijke nestplek, waarbij de ouderdieren zonder hulp niet in staat zijn hun jongen groot te brengen (bijvoorbeeld een nest jonge eenden in een afgesloten tuin: de jongen zullen samen met de moedereend naar de dichtstbijzijnde vijver gebracht moeten worden). Probeer in dergelijke gevallen wel te streven naar een herstel van een natuurlijke situatie. De overlevingskansen van het jong zijn nihil door een overdaad aan onnatuurlijke gevaren. Denk bijvoorbeeld aan een jonge kraai op een schoolplein, een jonge merel in een open tuin zonder dekkingsmogelijkheden, belaagd door talloze katten. Verbouwingen of renovatie, waarbij nestlocaties in de verdrukking komen. Wanneer het om beschermde diersoorten (o.a. vleermuizen, zwaluwen, egels, marterachtigen) gaat, mag het nest niet verstoord worden (wettelijk verboden). In sommige gevallen kan het geven van informatie de melder overtuigen zijn werkzaamheden even uit te stellen (geef deskundige adviezen of verwijs door naar bijvoorbeeld een vleermuiswerkgroep). Alleen wanneer uitstel onmogelijk is, gaan we in goed overleg met de melder proberen de jongen (liefst met ouderdieren) te evacueren. Hierbij is specialistische kennis over het gedrag van de betrokken dieren noodzakelijk. Vraag advies of verwijs door. Handleiding centralisten

30 Hulp van de DAN is niet nodig wanneer: Het gaat om situaties, waarin een jong dier leert om te gaan met de gevaren van zijn omgeving. Met name over jonge merels wordt erg vaak gebeld. Veel jonge vogels, zoals merels, worden kaal en hulpeloos geboren. De eerste paar weken blijven ze in hun veilige nest. De volgende fase speelt zich af buiten dat veilige nest; ze zitten dan al aardig in de veren, maar kunnen nog niet vliegen. Ze springen en fladderen wat rond en worden door de oudervogels verzorgd en zo goed mogelijk beschermd. Als er gevaar dreigt, waarschuwen de oudervogels het jong met hun alarmkreten. Een kritieke periode voor deze vogeltjes, want het gevaar loert overal. Het kost vaak veel moeite mensen ervan te overtuigen, dat het hier gaat om een natuurlijk proces, waarmee je je zo weinig mogelijk zou moeten bemoeien. De uiteindelijke overlevingskansen in de natuur van de schijnbaar hulpbehoevende vogel nemen zeker niet toe door een vogel uit zijn omgeving te halen en verder met de hand groot te brengen. De dreigende gevaren, zoals katten, zijn even van de baan, maar keren bij het terugplaatsen in de natuur in verhevigde mate terug. De vogel mist dan namelijk de onmisbare opleiding 'stadssurvival' van zijn ouders. Alleen een vogel die van zijn ouders heeft leren omgaan met alle gevaren van de stad en de daar aanwezige voedselbronnen weet te vinden, heeft een redelijke kans volwassen te worden. Het gaat over jonge dieren die niet meer verzorgd lijken te worden. Alleen wanneer het absoluut zeker is dat de ouderdieren verdwenen zijn (bijv. dood aangetroffen), zul je de jonge dieren moeten opvangen. In verreweg de meeste gevallen schat de melder de situatie niet goed in en worden de dieren wel degelijk verzorgd. Bij twijfel kun je dus het beste kiezen voor het in stand houden van de natuurlijke situatie. Veel jonge dieren worden lange tijd alleen gelaten, terwijl de ouders bijvoorbeeld voedsel verzamelen (bij o.a. vogels, konijnen of hazen) Jonge dieren lijken verlaten, maar worden wel degelijk door hun ouders verzorgd. Handleiding centralisten

31 Natuurlijke situaties (situaties in de vrije natuur -uiterwaarden, bos e.d.) Bij dit soort situaties moet je uiterst terughoudend zijn met ingrijpen in de natuurlijke gang van zaken. Veel meldingen gaan over schijnbaar verlaten jonge dieren. Net als bij meldingen uit een onnatuurlijke omgeving geldt hier dat de melder de situatie vrijwel altijd verkeerd inschat. Hier moet je eigenlijk in alle gevallen de natuurlijke situatie in stand laten en dus, als er ook maar enige twijfel is over de noodzaak, nooit ingrijpen. Bij sommige diersoorten (bijv. vossen) wordt de opvoeding, indien nodig, door andere ouderdieren overgenomen, zodat zelfs bij de vondst van een dood ouderdier niet ingegrepen moet worden. Vraag indien nodig advies. Jonge uilen, die al wel kunnen klimmen, maar nog niet vliegen, zitten soms overdag schijnbaar hulpeloos op een tak in het bos ('takkelingen'). Niets aan de hand; moederuil zit te genieten van haar dagrust, maar ze houdt haar kroost perfect in de gaten. Wanneer je in het bos een reekalfje tegenkomt, dan is de moeder vrijwel altijd in de buurt. Niet aankomen, je voorzichtig terugtrekken en niet meer terugkomen. De moeder kan dan, als ze van de schrik bekomen is, verder gaan met het verzorgen van haar jong. Jonge hazen worden al vroeg in het voorjaar geboren en zitten in het open veld te wachten op moederhaas, die ze één maal per etmaal komt voeden. Deze haasjes worden vaak aangezien voor verdwaalde konijntjes en worden meegenomen. Niet doen dus. Jong haasje wordt volledig behaard met de oogjes open in het open veld geboren, vachtje is gevlekt (schutkleur) en pluizig. Jong konijntje wordt kaal en met de oogjes dicht in een hol geboren, vachtje (begint na een paar dagen te groeien) is egaal grijs/bruin en glad. Handleiding centralisten

32 Is het probleem anders dan door hulp ter plaatse op te lossen? In sommige gevallen kan de melder het probleem zelf op (laten) lossen door het geven van informatie. Meegenomen jonge dieren. Soms kan een meegenomen jong dier teruggeplaatst worden in de natuur. Vraag in zo'n geval om advies over het terugplaatsen, om te voorkomen dat het dier alsnog verstoten wordt. Vogels kunnen slecht tot helemaal niet ruiken. Een jonge vogel die aangeraakt is of meegenomen, kan dus rustig teruggeplaatst worden (binnen een dag). Zo n jonge vogel zal niet door mensenluchtjes verstoten worden. Zoogdieren kunnen wel goed ruiken. Wanneer een jong zoogdier in aanraking is geweest met mensen, kan zo n dier wel verstoten worden. Aan de andere kant is er veel ervaring met het terugplaatsen van allerlei zoogdieren (vosjes, reekalfjes, egeltjes, konijntjes, vleermuisjes) die ondanks menselijke luchtjes wel weer door de ouders geaccepteerd worden. Vraag in zo n geval advies over hoe dat terugplaatsen het best kan worden aangepakt. Het niet aanraken van jonge zoogdieren blijft desalniettemin een dringend advies. Verstoorde nesten of holen Dit zijn situaties die in de natuur ook voorkomen. Wanneer een ouder dier zich niet meer veilig voelt op zijn nest of in zijn hol (doordat het verstoord en/of beschadigd is), zal zo n dier zijn jongen zelf verplaatsen naar een veiliger plek. Wanneer iemand dus een nest jonge egels gevonden heeft en het nest heeft beschadigd, geef dan het advies de moeder-egel de tijd te geven (een etmaal) haar jongen zelf te evacueren (gebeurt bij egels s nachts). Dit geldt ook voor bijvoorbeeld verstoorde holen met jonge konijntjes. Verhoogt ons ingrijpen de uiteindelijke overlevingskansen van het jonge dier? Met name bij twijfelgevallen over het al dan niet ophalen van jonge dieren, is het belangrijk iets te weten over de uiteindelijke overlevingskansen van met de hand groot gebrachte dieren. Handleiding centralisten

33 Wat hebben wij te bieden als alternatief voor jonge dieren in nood? Algemeen uitgangspunt is dat niets in de verte ook maar kan tippen aan een natuurlijke opvoeding. Afgezien van het juiste voedsel zorgen de ouders ook voor een gedegen opvoeding (jachttechnieken, omgaan met allerlei gevaren enz.). Hoe meer gespecialiseerd een bepaald diersoort is, des te moeilijker is het om hem kunstmatig groot te brengen. Een jonge roofvogel, die dus een jachttechniek moet ontwikkelen om zijn prooi te kunnen bemachtigen, is dus veel moeilijker klaar te stomen voor de natuur dan bijvoorbeeld een jonge egel of een jong eendje. Door mensen groot gebrachte jonge egel bijvoorbeeld kunnen zich in de natuur uitstekend redden (is veel onderzoek naar gedaan). Ook de mate waarin dieren wennen aan mensen, is bepalend voor het uiteindelijke succes van grootgebrachte dieren in de natuur. Dieren waarbij het met de hand groot brengen redelijk succesvol kan zijn: Eendjes, gierzwaluwen, stadsduiven, egeltjes en konijntjes Dieren waarbij het met de hand groot brengen iets moeilijker is: Jonge tortelduiven, houtduiven, merels en zwanen Dieren waarbij het met de hand groot brengen een stuk moeilijker is, dus dat door een specialist of door een erkend asiel gebeuren moet Jonge roofvogels, marterachtigen, eekhorens, vosjes, hazen, reigers, reeën Dieren waarbij het met de hand groot brengen vrijwel onmogelijk is Jonge vleermuizen Handleiding centralisten

34 Van ei tot volwassenheid. Voor alle vogels gelden een aantal overeenkomsten, maar er zijn ook specifieke verschillen. Daarbij kun je denken aan de hoeveelheid legsels per jaar, het aantal eieren per nest, de vorm van het nest, de kleur van de eieren, de broedtijd enz. Elke vogel heeft een eigen karakteristieke nestplaats, maar veel soorten zijn in staat om zich aan te passen aan de omgeving waarin ze leven. Denk maar aan de eenden die soms een nest bouwen in een bloembak op een balkon op de vierde verdieping van een flat of aan onze duiven die de zolder van de loods hadden uitgekozen. Dan zijn er ook nog vogels die gebruik maken van een verlaten nest van een andere vogelsoort. Zo maken uilen en valken gebruik van oude kraaien - of eksternesten. En andere vogels maken weer veel werk van de bouw of bouwen zelfs meerdere nesten, allemaal met een andere functie - slaapplaats, broedplaats, overwinteringplaats. Sommige vogels gebruiken slechts een kleine kuil in de grond als nest, anderen bouwen zeer ingewikkelde constructies van takken. Er wordt gebruik gemaakt van het materiaal dat ze in de omgeving kunnen vinden en dat kan verschillen van hondenharen tot plastic. Maar een ding hebben ze allemaal gemeen, aan het eind van de bouw bekleden ze het nest met zacht en warmend materiaal. Dat isoleert de eieren beter en geeft de broedende vogel meer beschutting. Het begin van de broedperiode is per vogelsoort anders, maar wordt wel beïnvloed door de temperatuur. Er zijn twee methodes waarop het jong uit het ei kan komen. Er wordt met de snavel een ruwe opening in de schaal gemaakt en als het kuiken gaat bewegen barst de schaal ruw in tweeën of het kuiken heeft in het ei meer bewegingsruimte en pikt een cirkelvorm in de schaal die dan in twee gelijke delen uiteen valt. Handleiding centralisten

35 Het is van belang dat de jongen uitkomen in een periode dat er voldoende voedselaanbod is. Mochten er meer jongen geboren worden dan dat er voedsel te vinden is, dan zal het ouderpaar er vaak voor kiezen om enkele jongen uit het nest te gooien of te verdrinken. Het gebeurt ook wel eens, dat jongen hun kleinere broertjes/zusjes uit het nest duwen. Er zijn twee hoofdtypen van nestjongen. Nestvlieder: met dons bedekt kuiken, dat direct actief is nadat het is uitgekomen en, indien nodig, in staat is het nest te verlaten. Nestblijver: naakt, blind en hulpeloos en volledig afhankelijk van de zorg van de ouders. Handleiding centralisten

36 Handleiding centralisten

37 Diverse methodes om jongen te voeren: Jong neemt voedsel direct uit de keelzak Wordt gevoerd met kleine stukjes van een prooi Voeren met opgebraakt voedsel Half vloeibaar voedsel wordt door het jong uit de snavelhoek van de ouder gehaald Voedsel wordt door de ouder in de bek van het jong gestopt De nestvlieders die al na een of twee dagen het nest verlaten, kunnen dan op diverse manieren aan hun voedsel komen: Volgen de ouders, maar zoeken zelfstandig hun voedsel Volgen de ouders die het voedsel aanwijzen Volgen de ouders en worden door hen gevoerd. Handleiding centralisten

38 Informatie per diersoort Onderstaande informatie staat ook in de algemene basis opleiding, maar omdat over deze dieren vaak vragen gesteld worden, zijn ze extra hierin beschreven. Informatie over overige dieren graag opzoeken bij de basis opleiding. Merels De merel, van oorsprong een schuwe bosvogel, kun je tegenwoordig in elke tuin zien en horen. Vooral in het begin van het voorjaar kun je s ochtends de merel horen, die op een hoge plek luid fluitend iedereen duidelijk maakt dat hij die plek heeft uitgekozen als zijn territorium. Opvallend is ook de zogenaamde alarmroep', die hij gebruikt om jongen en soortgenoten op dreigend gevaar te attenderen. Het mannetje is zwart, het vrouwtje en jonge vogels bruin met een licht gevlekte borst. De merel broedt van maart tot juni, legt 3 à 5 eieren die ongeveer 13 dagen bebroed worden. De jongen komen na ongeveer 14 dagen uit hun nest (kunnen dan nog niet vliegen) en zijn 3 weken later zelfstandig. In de winter trekken merels, die in de bossen wonen vaak door voedselschaarste de stad in. Onze merels zijn standvogels (blijven hier het hele jaar). Vanaf de herfst komen echter merels uit Noord Europa en Rusland door ons land, op weg naar overwinteringgebieden in o.a. Engeland. In het voorjaar trekken ze weer terug. Omdat de merel zoveel voorkomt in de nabijheid van de mens, is het van alle vogelsoorten ook een van de meest voorkomende slachtoffers die onze hulp nodig heeft. Hulpbehoevende merels (NB: veel van de hierna volgende informatie geldt ook voor andere vogelsoorten) Handleiding centralisten

39 Kattenbeten Een gezonde merel zal zich niet zo snel door een kat laten pakken. Met name jonge vogels en bijvoorbeeld raamslachtoffers kunnen door een kat gegrepen worden. Een kattenbeet veroorzaakt vrijwel altijd infecties, waarbij de ziektekiemen (o.a. salmonellabacterie) diep in het lichaam terecht komen. Zo'n infectie is meestal binnen 24 uur dodelijk. Door de vaak voorkomende extra verwondingen en de shock is de overlevingskans gering. Je kunt zo'n slachtoffer het beste een uurtje rustig in een doosje plaatsen om bij te komen of rustig te laten sterven. In het gunstigste geval is het diertje na een uurtje bijgekomen, en kun je het weer vrijlaten. De kat heeft dan misschien niet doorgebeten en de vogel moet alleen even bijkomen van de schrik. Zijn de verwondingen ernstig, dan kan je de vogel naar de basis meenemen. Indien nodig wordt het diertje uit zijn lijden verlost. Jonge merels Jonge merels worden, net als veel andere jonge vogels, kaal en hulpeloos geboren. De eerste paar weken blijven ze in hun veilige nest. De volgende fase speelt zich af buiten dat veilige nest; ze zitten dan al aardig in de veren, maar kunnen nog niet vliegen. Ze springen en fladderen wat rond en worden door de oudervogels verzorgd en zo goed mogelijk beschermd. Als er gevaar dreigt waarschuwen de oudervogels het jong met hun alarmkreten. Een kritieke periode voor deze vogeltjes, want het gevaar loert overal. Wanneer je deze hulpeloze vogeltjes in je tuin ziet rondspringen, heb je misschien de neiging hen te willen beschermen tegen bijvoorbeeld katten. Het gaat hier echter om een natuurlijk proces, waarmee je je zo weinig mogelijk zou moeten bemoeien. De uiteindelijke overlevingskansen in de natuur van de schijnbaar hulpbehoevende vogel nemen zeker niet toe door een vogel uit zijn omgeving te halen en verder met de hand groot te brengen. De dreigende gevaren, zoals katten, zijn even van de baan, maar keren bij het terugplaatsen in de natuur in verhevigde mate terug. De vogel mist dan namelijk de onmisbare opleiding 'stadssurvival' van zijn ouders. Alleen een vogel die van zijn ouders heeft leren omgaan met alle gevaren van de stad en de daar aanwezige voedselbronnen weet te vinden, heeft een redelijke kans volwassen te worden. Probeer dit aan de mensen duidelijk te maken, geef ze informatie hierover en laat de gezonde jonge vogel op zijn plaats in de natuur.!!!! Handleiding centralisten

40 Duiven Duiven zie je overal, in de stad, in het bos en in het open veld. In tuinen en parken zie je vooral de tortelduif (kleine, lichtbruine duif) en de houtduif (groter, grijs met opvallende wit-groene halsvlek). In de stad kom je meestal de stadsduif tegen. Dit zijn veelal verwilderde postduiven, die oorspronkelijk van de rotsduif afstammen. De holenduif is minder algemeen en zie je voornamelijk in het bos. Duiven broeden van het vroege voorjaar tot diep in de herfst. Doordat er in steden altijd voldoende voedselaanbod is, kunnen stadsduiven het hele jaar door broeden. Duiven maken een slordig nest (wat nogal eens naar beneden komt) waarin twee eieren gelegd worden. Stadsduiven broeden voornamelijk rond gebouwen. De jonge duiven worden de eerste week gevoerd met duivenmelk uit de krop van de moedervogel. Na een week of 6 zijn ze zelfstandig. Vermoeide postduiven Een postduif herken je aan zijn ringen; één metalen ring met een nummer aan de ene poot en (tijdens wedstrijdvluchten) een rubberen ring aan de andere poot. Postduiven moeten enorme afstanden afleggen. Dit is vaak voor met name jonge dieren, vooral bij slecht weer, teveel gevraagd. Deze vogels belanden dan uitgeput in tuinen, omdat ze toch de menselijke omgeving opzoeken. Van jonge duiven, die voor het eerst zo'n prestatievlucht moeten maken, komt soms meer dan de helft niet meer terug. Ervaring heeft helaas geleerd, dat postduifliefhebbers vooral duiven liefhebben die op eigen kracht terug keren, voor de zwakkere broeders is meestal weinig interesse. Uitgeputte postduiven kunnen in een tuin belanden. Zo'n vogel kan lange tijd op één plek blijven zitten en vliegt niet weg als je in de buurt komt. Je kunt helpen: Laat de vogel zoveel mogelijk met rust; zet hem eventueel op een veilig plekje. Geef hem eventueel wat water. Als het dier zichtbaar gewond is, meenemen naar de basis. Laat, wanneer de vogel na een paar dagen nog niet vertrokken is, de Nederlandse Postduif Organisatie (tel ) bellen om het ringnummer door te geven en de eigenaar te vinden. Soms vind je dat telefoonnummer op de onderzijde van de vleugels (gestempeld op de slagpennen). Als de situatie zo is dat de mensen dat niet kunnen of willen doen, dan toch maar de duif meenemen naar de basis. Ook meenemen als de duif er wel erg mager en suf uitziet. Handleiding centralisten

41 Zieke duiven Duiven kunnen vele ziektes hebben, maar een van de meest voorkomende, vooral onder tortel- en houtduiven, is het geel' (Thrichomonose). De ziekte wordt veroorzaakt door eencellige parasieten, chomonaden. In de snavelholte en keel ontstaan gelig gekleurde woekeringen, die in een later stadium de voedselopname en het ademhalen kunnen bemoeilijken. Uiteindelijk komt de vogel door verstikking of honger om het leven. Thrichomonose is zeer besmettelijk voor sommige andere vogelsoorten. Zieke vogels laten de vleugels hangen, ze halen moeilijk adem, vaak met de bek half open. Wanneer een duif bij benadering gewoon blijft zitten, en niet gewond lijkt, is het diertje waarschijnlijk door ziekte ernstig verzwakt. Vaak is de ziekte al zover gevorderd, dat herstel uitgesloten is. Inslapen is dan voor de vogel de beste oplossing. Eenden De eend is waarschijnlijk de meest bekende vogel. Vooral in waterrijke nieuwbouwwijken kun je de stadseend' veelvuldig tegenkomen. De stadseend, die je veelvuldig in stadsvijvers aantreft, is een afstammeling van de wilde eend. De wilde eend kun je in de buitengebieden aantreffen en reageert veel schuwer dan zijn bijna tamme soortgenoten in de stad. s Winters waagt de Tafeleend en de Kuifeend zich ook in de stadsvijvers. In de buitengebieden zijn nog veel meer eendensoorten te zien, zoals Smienten, Bergeenden en Zaagbekken. De mannetjes eend is fraai gekleurd en heeft een krulletje in zijn staartveren. Het vrouwtje en jonge eenden zijn bruin. Stads- en parkeenden hebben soms andere kleuren (bijv wit), maar een mannetje heeft altijd een krul in zijn staartveren. Eenden vormen paartjes in de nazomer en herfst. In het voorjaar broedt de moedereend gemiddeld 10 eieren uit. Veel van de jongen overleven de eerste weken niet. In de nazomer verliezen eenden in één keer al hun slagpennen en kunnen dan een maand niet vliegen. Handleiding centralisten

42 Aangereden eenden Vooral in het voorjaar worden er veel eenden aangereden. Dit heeft te maken met achtervolgingen van vrouwtjes eenden door mannetjes. Gebroken vleugels, gebroken pootjes, scheurwonden en hersenstoringen zijn het gevolg. Omdat eenden nogal taai zijn, kunnen ze deze verwondingen overleven. Verkrachting scènes bij eenden In het voortplantingsseizoen kun je eenden zien die elkaar niets ontziend achterna zitten. Wanneer een vrouwtje door een groep mannetjes gegrepen' wordt, gaat het er nogal heftig aan toe. Toch is dit natuurlijk gedrag, waar je je in principe niet mee zou moeten bemoeien. Wanneer het vrouwtje eenmaal zit te broeden, krijgt het mannetje haar helemaal niet meer te zien. Van augustus tot maart zijn ze vrijwel constant samen geweest en vrijwel dagelijks werd er meerdere malen per dag gecopuleerd. Geen wonder dat het mannetje hier sterk op reageert; hij zwemt eindeloos in de buurt van het nest rond en roept zijn keel schor. Zijn enige troost is, dat hij niet alleen is, want er zijn heel wat woerden in dezelfde situatie. Deze woerden gaan in groepjes van 2 tot 5 rondtrekken en kunnen bijzonder lastig worden, wanneer ze een eend zien die even van het nest komt om te baden, te drinken of te eten. Vrouwtjes weten dat en gaan zeer voorzichtig te werk; soms zie je ze diep in het water liggend, kop en hals plat op het water, door het riet glijden en zelfs onder water zwemmen om aan de woerden te ontkomen. Zodra ze zich ontdekt weet, probeert ze snel weg te vliegen en heeft dan meteen alle woerden achter zich aan. Ze vliegt dan met haar kop tussen de schouders getrokken, de kopveren stijl overeind, en maakt vreselijk zielige geluiden. Zo'n achtervolging kan wel 10 tot 15 minuten duren, en soms zitten er wel 12 woerden achter één vrouwtje aan. In de stad gebeuren hierdoor zeer veel ongelukken in het verkeer, omdat ze hierbij nauwelijks letten op passerende auto's. Als de woerden haar te pakken krijgen wordt ze vervolgens overweldigd; een weinig verheffend schouwspel dat bij omstanders vaak zeer verontwaardigde reacties oproept. Vaak loopt het met een sisser af, maar soms kan het zover gaan dat het vrouwtje verdrinkt. Zo worden er nog al eens van die verkrachte vrouwtjes aangetroffen; doorweekt en met een kaalgeplukte hals. Na een tijdje zijn de mannetjes aan hun nieuwe status gewend en laten ze de vrouwtjes met rust. Deze eenden worden bij ons vaak even opgenomen om tot rust te komen. Handleiding centralisten

43 Jonge eenden In de eerste weken van hun bestaan en vooral in de eerste dagen kunnen de jongen nog niet lang in het water blijven. De familie gaat aan de rand van het water zitten, waar de moedereend de jongen onder de vleugels neemt. Zo worden ze warm gehouden en nemen de jongen het vet van de veren van de moeder over, zodat hun dons enigszins waterafstotend wordt. De vetproduktie van de stuitklier van de jongen komt pas later opgang. Jonge eendjes die hun moeder missen, raken daarom al vrij snel onderkoeld als ze nat worden. Vooral in de eerste week van hun leven zijn ze erg kwetsbaar. Omdat ze voornamelijk insecten eten hebben ze zonnig en warm weer nodig. Dan zij er veel insecten boven het water en in de oevervegetatie te vinden. Voor als het weer tegenzit hebben jonge eendjes een 'ingebouwde' eiwitreserve die hen door de eerste 3 tot 4 dagen heen helpt. Als de eendjes wat groter worden, is er geen plaats meer onder moeders vleugels en gaan ze op een kluitje zitten. Daarbij verdringen ze elkaar om in het (warme) midden te komen. Als een jong eendje te ver van de rest verwijderd raakt, begint hij klagelijk te piepen. De leeftijd van jonge eendjes is als volgt te taxeren; Kleine donsballetjes 1 week Grote donsjongen 2 weken Begin veren aan de flanken, snavel onevenredig groot 3 weken Gehele onderkant en borst bevederd 4 weken Begin van slagpengroei 5 weken Spiegel zichtbaar 6 weken Slagpennen grotendeels op lengte 7 weken Slagpennen steken enkele centimeters over elkaar 8 weken. Handleiding centralisten

44 Na 8 weken kunnen de eenden vliegen. Wanneer je een verlaten jong eendje aantreft, is deze waarschijnlijk bewust door de moeder verstoten. Moedereend heeft feilloos in gaten, wanneer een jong eendje een bepaalde afwijking heeft, waardoor zijn overlevingskansen klein zijn. Zo'n verlaten jong eendje is erg gevoelig voor afkoeling. Zonder de moeder verliest het donslaagje zijn waterdichtheid snel. Wanneer het eendje tot op de huid nat wordt, raakt het snel onderkoeld en sterft. Terugplaatsen bij de moeder is meestal niet zinvol (zie boven). Breng het eendje naar de basis en zet het warm weg bij de andere eendjes. Ze gedijen in een groep veel beter dan alleen. Warm het diertje tijdens de rit op in je hand of onder je kleding. Broedende eend op vreemde plaatsen Omdat de beste plekjes vaak al bezet zijn, moeten stadseenden soms uitwijken naar de vreemdste plaatsen om te broeden. Zo kan er in een volledig afgesloten tuin, of op een balkon een eend zitten te broeden, zonder dat men het in de gaten hebt. Dit wordt een probleem als de jongen geboren worden en met moeder lopend naar het water willen. Handleiding centralisten

45 Vleermuizen Vleermuizen mogen er dan misschien een beetje eng uitzien, in feite zijn het nuttige dieren die alleen een vlieg kwaad doen. Vleermuizen zijn zoogdieren, die behalve hun naam niets met muizen gemeen hebben. Het zijn de enige zoogdieren, die kunnen vliegen. Het zijn insecteneters, die hun prooi opsporen met behulp van echolocatie'. In de vlucht zenden ze een reeks heel hoge tonen uit. De echo van deze tonen wijst de vleermuis de weg en stelt hem in staat insecten op te sporen en te vangen. Ze zijn s avonds en s nachts actief en eten iedere nacht 20 tot 50% van hun eigen lichaamsgewicht. Vleermuizen zijn hoog ontwikkelde, sociale dieren, die in kolonies leven van meestal enkele tientallen dieren. Ze houden een winterslaap van (afhankelijk van de temperatuur) oktober/december tot april/mei. Na deze winterslaap vormen ze kraamkolonies. Een vleermuis krijgt één jong. De jongen blijven in de kolonies achter wanneer de moeders s nachts op insectenjacht gaan. Eind juli zijn de jongen zelfstandig en valt de kraamkolonie uiteen. In Nederland komen 21 soorten vleermuizen voor. Deze kiezen vrijwel allemaal onderaardse schuilplaatsen (grotten, bunkers, tunnels, forten) als overwinteringplaats. Alleen de Laatvlieger en de Dwergvleermuis overwinteren ook in de drogere en warmere omgeving van woningen. Als je met een vleermuis te maken krijgt, gaat het vrijwel altijd om deze soorten, waarbij de Dwergvleermuis veruit het meest voorkomt. Handleiding centralisten

46 Vleermuizen als onderhuurder Vleermuizen zijn voor het grootbrengen van hun jongen afhankelijk van warme en droge ruimtes. Het verdient uitdrukkelijk aanbeveling vleermuizen, die je woning hiervoor hebben uitgekozen, met rust te laten: Vleermuizen zijn wettelijk beschermd. Dit betekent, dat ze niet mogen worden gevangen of verstoord. De meeste moderne gebouwen zijn niet meer toegankelijk voor vleermuizen, waardoor het aantal beschikbare plekken sterk gedaald is. Ze vormen geen enkele bedreiging voor de hoofdbewoners. Ze houden zich alleen op in voor mensen ontoegankelijke ruimtes, zoals onder de pannen of in spouwruimtes. Je kunt dus heel goed vleermuizen onderdak bieden, zonder dat je daar iets van merkt. Vleermuizen maken gebruik van bestaande ruimtes, knagen niet aan de woning en slepen geen nestmateriaal naar binnen. Doordat vleermuizen maar één jong per jaar krijgen, hoeft men niet bang te zijn voor massale uitbreiding van een kolonie. De kolonie maakt maar gedurende korte tijd gebruik van een huis (mei-juli). Handleiding centralisten

47 Overlast Bij eventuele overlast kan men contact opnemen met een vleermuisdeskundige, die behulpzaam kan zijn met adviezen om de overlast op een vleermuisvriendelijke manier op te lossen. Een vleermuisvriendelijke oplossing voor de overlast is ook eigen belang. Het domweg afsluiten van een kraamkamer veroorzaakt, afgezien van veel onnodig dierenleed, veel overlast: De hongerige jongen en de moeders zullen elkaar ten koste van alles proberen te bereiken en komen zo op plaatsen in huis, waar ze normaal nooit zouden komen. De gestorven zuigelingen zullen langdurig stankoverlast veroorzaken. Bij overlast van een vleermuiskolonie kun je voor advies en hulp contact (laten) opnemen met: VZZ (Vereniging voor zoogdierbescherming en zoogdierkunde), Vleermuiswerkgroep Gelderland, Provincie Gelderland (Dienst Ruimte, Wonen en Groen), Vleermuizen binnenshuis In uitzonderingsgevallen kan een vleermuis binnenshuis aangetroffen worden. Ze kunnen door een openstaand raam of bijvoorbeeld een ventilatieopening binnen terecht komen. Het gaat vooral om jonge vleermuizen, die in het najaar op zoek gaan naar een nieuwe verblijfplaats. Dit is voor de bewoner en vooral voor de vleermuis een ongewenste situatie. Geef het volgende advies: Raak hem niet met blote handen aan, de vleugels van zo'n diertje zijn erg kwetsbaar. Schuif een overdag aangetroffen vleermuis met een kartonnetje of een stokje in een potje en laat hem in de avondschemering vrij, dicht bij de vindplaats. Of zet s avonds een raam open, meestal vliegt de vleermuis op eigen kracht weer naar buiten. Als je een vleermuis toch oppakt, doe dan altijd handschoenen aan, om het (zeer kleine) risico op een rabiësbesmetting (en/of tetanusbesmetting) uit te sluiten. Handleiding centralisten

48 Eekhoorns Hoewel je een eekhoorn niet overal even makkelijk te zien krijgt, is het toch een algemeen bekend dier. In Nederland leeft de gewone rode' eekhoorn (Sciurus vulgaris). Ze voelen zich thuis in gemengde bossen, maar tegenwoordig wagen ze zich (noodgedwongen) steeds dichter bij de mens. Je kunt ze zien op campings in parken en tuinen. De karakteristieke pluimstaart gebruikt de eekhoorn vooral als richtingsroer bij het springen. Het bos biedt de eekhoorn een uitgebreid menu, zoals eikels, beukennootjes, boomschors, bosvruchten, paddestoelen enz. Eekhoorns kunnen twee maal per jaar jongen krijgen (februari-april en juni-augustus), van twee tot vijf jongen per worp. De jongen worden ongeveer tien weken gezoogd, waarna ze snel zelfstandig worden. Maar 15 tot hooguit 50% overleeft het eerste levensjaar, en in de natuur worden ze hooguit 6 à 7 jaar. De eekhoorn is wettelijk beschermd. Wanneer je een volwassen eekhoorn kunt pakken, is het dier ziek of gewond. Voorzichtig, een volwassen eekhoorn kan snel en hard bijten. Gebruik een doek of een handschoen om het dier te pakken en zet hem in een stevige doos of kooi. Wanneer je een jong, koud eekhoorntje aantreft, neem dit dan mee en voorkom dat het diertje verder afkoelt (warmhouddoosje of onder kleding, maar pas op ze hebben veel vlooien en kunnen hard bijten). Eekhoorns zijn beschermde dieren en verzwakte dieren hebben gespecialiseerde hulp nodig. Op dit moment is er geen goede eekhoornopvang en doet de DAN dit zelf. Handleiding centralisten

49 Wilde konijnen Ook het wilde konijn is een zoogdier, dat veelvuldig in de omgeving van mensen voorkomt. Hoewel ze een duidelijke voorkeur hebben voor droge, zandige gebieden en half open landschappen, zie je ze ook in stadsparken en soms in tuinen. Hoewel het konijn geen uitgesproken nachtdier is, komen ze in de natuur pas bij het invallen van de schemering uit hun holen te voorschijn. Wilde konijnen hebben meestal een bruingrijze vacht, die in de nek een oranjebruine tint vertoont, maar er komen ook diverse kleurvariëteiten voor, zoals zwart en albino. Wanneer je met hulpbehoevende konijnen te maken krijgt, gaat het meestal om verkeersslachtoffers, zieke konijnen (myxomatose) en moederloze dieren. Er vallen onder de wilde konijnen veel verkeersslachtoffers. Meestal is de klap fataal. Als een konijn de aanrijding overleeft, is vaak de ruggengraat beschadigd (achterpootjes functioneren niet meer), heeft hersenletsel (het konijn houdt zijn kop in een vreemde houding) of heeft gebroken ledematen en shock. Probeer deze dieren zo snel mogelijk naar de basis te vervoeren om de juiste hulp te laten toedienen. Zieke konijnen (myxomatose) Als je een ziek konijn aantreft, lijdt het waarschijnlijk aan myxomatose. Dit is een zeer besmettelijke, pijnlijke en snel dodelijk verlopende ziekte, die oorspronkelijk door de mens is geïntroduceerd. Binnen 3 tot 5 dagen na de besmetting krijgt het konijn last van onderhuidse ontstekingen. Het eerste verschijnsel is meestal een bindvliesontsteking van de oogleden (dikke vieze gezwollen oogleden). De kop, oren en ogen zwellen op en er vormen zich onder de huid en aan de geslachtsorganen harde knobbels. De ogen gaan dichtzitten, er ontstaan korsten op de neus en knobbels in de oren. In de laatste stadia komt er vocht uit de gezwollen lichaamsdelen, dat veel virusmateriaal bevat. Omdat de kop gezwollen is kan het dier, dat veel pijn heeft, niet eten en drinken en sterft na enkele dagen. Het zieke konijn is vrijwel blind, kan de weg naar zijn hol niet terugvinden en loopt gedesoriënteerd rond. Probeer een konijn dat aan deze zieke lijdt, voorzichtig te vangen (het dier ziet je misschien niet meer, maar voelt je wel aankomen). Vervoer het dier in een donkere kooi. Een konijn dat aan myxomatose leidt, is ten dode opgeschreven. Handleiding centralisten

50 Pas op voor besmetting van tamme konijnen. De vlooien die het stervende dier verlaten, kunnen het virus overbrengen op andere konijnen. Plaats het dier ook nooit in onze opvang bij de gezonde konijnen. Besmetting Myxomatose wordt verspreid door besmet gras en overgebracht door steekmuggen, teken of konijnenvlooien (Spilopsyllus cuniculi). De ziekte kan dus ook overgebracht worden op tamme konijnen. Een tam konijn kan preventief ingeënt worden (ouder dan 6 weken en niet drachtig). Om het konijn tijdens de gevaarlijkste periode, als er veel muggen zijn, te beschermen is inenting (meestal in combinatie met vaccin tegen VHS) in de maanden mei en juni aan te bevelen. Konijnen die een ziektegolf overleven, geven de afweerstoffen door aan hun nakomelingen. Er komen steeds meer konijnenstammen voor die min of meer immuun zijn. De ziekte komt uitsluitend voor bij konijnen. Jonge konijnen Konijnen kiezen soms een ongelukkige plek om hun jongen te werpen (in een berg zand van een aannemer, in een zandbak op een schoolplein enz.) Het moertje bezoekt haar jongen 1 à 2 maal per etmaal (alleen s nachts) om te zogen, wat in een minuut of drie gebeurd is. Daarna verlaat het moertje het nest en sluit de opening af. Wanneer de jongen 16 tot 21 dagen oud zijn, klauteren ze zelf naar buiten en wordt de wentel (kraamnest) niet meer afgesloten. Nadat ze een paar dagen naar buiten hebben zitten gluren, beginnen de jongen voorzichtig rond de ingang van het nest te grazen. Voor ze een maand oud zijn rennen en spelen ze op een afstand van een paar meter van het nest, waarin ze snel verdwijnen als er gevaar dreigt. Het moertje is dan nog meestal dicht in de buurt en waarschuwt haar jongen door met haar achterpoten op de grond te trommelen. Handleiding centralisten

51 Wanneer men jonge konijnen aantreft: Laat een nest jonge konijnen zoveel mogelijk met rust. Na een paar weken is moederkonijn met de jongen vertrokken. Is het nest beschadigd of zijn de jongen opgepakt (bijv. door kinderen, probeer dan toch de jongen terug te leggen en de situatie zoveel mogelijk te herstellen. Het moederkonijn zal in de komende nacht waarschijnlijk de jongen zelf verplaatsen naar een veilige plek. Indien de situatie niet te herstellen is of het kraamnest om een dringende reden niet gehandhaafd kan worden, zullen de jonge konijnen met de hand groot gebracht moeten worden. Dit is een ongewenste situatie die zoveel mogelijk vermeden moet worden. Jonge konijnen die door hun eigen moeder grootgebracht worden hebben de meeste overlevingskansen in de natuur. Haas Vindt men jonge konijnen' in de open lucht (bijv. in een weiland), dan is er een grote kans dat het gaat om jonge haasjes. Jonge haasjes zijn vanaf de geboorte geheel behaard en hebben de oogjes meteen open. Ze worden in de open lucht geboren (al vanaf februari) en worden éénmaal per etmaal (tegen de schemering) door hun moeder bezocht. Jonge haasjes hebben een gevlekte vacht in tegenstelling tot konijntjes, die egaal bruin zijn. Net als bij jonge weidevogels vallen de jongen door deze kleurschakering minder op tussen het gras. Deze haasjes zijn dus niet verlaten: laat ze met rust. Handleiding centralisten

52 Egels Egels zijn zeer bekende dieren die overal voorkomen. Omdat ze s nachts actief zijn, kan een egel jaren in een tuin wonen of naar voedsel zoeken, zonder dat men daar iets van merkt. In Nederland kan men egels aantreffen in vrijwel alle landschappen. Het liefst zitten ze langs bosranden, in tuinen of loofbossen met veel ondergroei, maar ook in de stad voelen ze zich thuis, als er maar groen en schuilplaatsen aanwezig zijn. Het meest opvallend aan de egel zijn zijn stekels (ongeveer 5000). Bij gevaar rolt een egel zich stevig op, waarbij de stekels kris kras door elkaar komen te staan. Ze zijn dan veilig voor alles behalve auto's, sommige honden en dassen. Van november tot april houden egels een winterslaap in een goed geïsoleerd nest van bladeren. Tijdens die winterslaap daalt hun lichaamstemperatuur en hun stofwisseling om het zolang mogelijk uit te kunnen houden met de in het najaar opgebouwde vetreserves. Egels leven alleen (solitair). Alleen in het voorjaar zoeken mannetjes en vrouwtjes elkaar even op, net lang genoeg om verzekerd te zijn van een nageslacht. De jongen (gemiddeld vier à vijf) worden van juni tot eind september geboren. Na een week of vier gaan de jongen s nachts met moeder mee. Een paar weken later zijn ze zelfstandig en valt de familie uiteen. Egels zijn insecteneters. De rupsen, kevers, slakken en regenwormen sporen ze op met een uitstekende neus en een scherp gehoor. Dat het aanbod van insecten in de winterslaap-periode van de egel zeer laag is, is natuurlijk geen toeval. De egel is een beschermd zoogdier. Gevaren voor egels Omdat egels zo dicht bij de mens wonen, lopen ze nogal wat risico's. Egels kunnen zwemmen, een beetje klimmen en zich goed verstoppen. Ze kunnen echter niet wegrennen bij gevaar, zijn nogal traag, zijn niet zo lenig, kunnen niet springen, zijn niet verschrikkelijk slim en hebben de neiging zich op allerlei plaatsen te wagen zonder zich te bekommeren over de terugweg. Daarom kan men overal hulpbehoevende egels tegenkomen. Handleiding centralisten

53 Verzwakte, zieke en/of gewonde egels Het is niet eenvoudig te beoordelen of een egel onze hulp nodig heeft of niet. Maar in de volgende gevallen wel: Een egel die zichtbaar gewond is (zichtbare verwondingen, slepende achterpootjes e.d.). Een egel die zich moeizaam voortbeweegt, loopt te slingeren of omvalt. Zo'n dier is waarschijnlijk ernstig verzwakt door ziekte en/of voedselgebrek. Tref je overdag een egel aan, die op zijn zij of plat op zijn buik ligt en zich bij aanraking niet of nauwelijks oprolt, slap is en koud aanvoelt, dan meenemen naar de basis. Treft men in de winter overdag een egel aan. Met name s ochtends kan men een egel aantreffen, die in de voorgaande nacht niet voldoende voedsel heeft kunnen vinden. Een egel kan gestoord zijn in zijn winterslaap, bijvoorbeeld bij het afgraven van een composthoop of andere opruimwerkzaamheden in de tuin. Tijdens de winterslaapperiode is het overigens normaal dat egels regelmatig actief zijn en s nachts rondscharrelen. Neem bij twijfel altijd eerst contact op met een deskundige, voordat je ingrijpt in de natuur. Egels in een vijver Egels raken regelmatig terecht in kunstmatige vijvers. Vooral een te hoge, gladde rand vormt voor een egel een onneembare hindernis. Zo'n drenkeling kan zich urenlang zwemmend boven water houden, maar wanneer u zo'n diertje s ochtends niet (toevallig) ontdekt, zal het verdrinken. Haal een zwemmende egel voorzichtig uit het water; waarschijnlijk is hij te verzwakt om zijn stekels op te zetten. Als de egel nog actief reageert mag je hem gewoon laten lopen. Wanneer het erg koud is of/en de egel erg verzwakt, het diertje meenemen om het eerst wat op krachten te laten komen. Laat een plankje in de vijver plaatsen of hang een stukje gaas langs de rand, zodat het geen tweede keer gebeurt. Probeer dit vriendelijk aan de mensen uit te leggen, geef de egelfolder. Handleiding centralisten

54 Egels in een gat Egels vallen regelmatig per ongeluk in een gat, put of kuil met steile wanden, waar ze zonder hulp niet meer uitkomen. Ze kunnen zich ook bewust laten vallen (ze rollen zich tijdens de val zeer snel op, waardoor de stekels de val opvangen), waarna ze tot de ontdekking komen dat er geen weg terug is. Help het dier uit het gat (bijvoorbeeld met een doek) en leg hem voorzichtig onder een struik in buurt. Wanneer men zich terug getrokken heeft en het dier bekomen is van de schrik, kan het zijn vertrouwde slaapplek weer terugzoeken. Dek het gat af, want een egel valt wel twee maal in dezelfde kuil. Het is mogelijk, dat het er al lang gelegen heeft en verzwakt of uitgeput is, in dat geval het diertje meenemen naar de basis. NB: Van juni t/m september kan het gaan om een zogend vrouwtje, waardoor mogelijk jongen onverzorgd zijn achtergebleven. Egels verstrikt in een net Regelmatig raken egels verward in laaghangende aardbeiennetten. Vaak worstelt het dier zolang, dat hij uiteindelijk geen kant meer uit kan. Het touw gaat steeds strakker zitten en kan diepe snijwonden veroorzaken. Omdat een egel zich stevig oprolt, wanneer je hem wilt helpen, valt het niet altijd mee zo'n dier helemaal te bevrijden. Knip desnoods het net door en neem het dier mee naar de basis. Onder verdoving kan het dier dan bevrijd worden. Jonge egels zonder moeder Mocht men een nest jonge egels aantreffen in de tuin, laat het dan met rust. In veruit de meeste gevallen worden de jongen door de moeder verzorgd. Wanneer een nest verstoord wordt en de moeder er zich niet meer veilig voelt, versleept ze haar jongen s nachts zelf naar een betere plek. Verlaten jongen (juli t/m oktober) Jonge egels die niet meer verzorgd worden, komen na een paar dagen uit hun nest en gaan op zoek naar hun moeder. Een jonge egel heeft opgerold ongeveer het formaat van een tennisbal. Vooral bij warm weer kunnen ze erg snel belaagd worden door aasvliegen. Deze zetten eierpakketjes op de egel af. Deze komen na 24 uur uit, waarna de maden zich bij de jonge egel naar binnen eten. Deze jonge egels hebben snel deskundige hulp nodig. Wanneer het absoluut zeker is, dat jonge egels niet meer verzorgd worden, zullen ze in een egelasiel met de hand groot gebracht moeten worden. Handleiding centralisten

55 Jonge egels in het najaar In november en zelfs in december kan men nog jonge egeltjes tegenkomen. Deze zijn in het najaar geboren. Afhankelijk van het weer gaan ze gemiddeld medio december in winterslaap. Vaak overwinteren ze samen met broertjes en zusjes. Zo houden ze elkaar warm en kunnen zelfs een strenge winter doorstaan. Mocht je zo'n egeltje tegenkomen, laat hem met rust; hij redt zich wel. Verkeersslachtoffers Bij het zoeken naar voedsel zijn egels gedwongen regelmatig wegen over te steken. Omdat egels overal voorkomen, wordt je regelmatig met overreden of aangereden egels geconfronteerd. Bij dreigend gevaar verstarren egels en blijven stil zitten (ze rollen zich pas op bij acuut gevaar). Als dit gevaar een auto is dan kan een automobilist wel voorkomen de egel met de wielen te raken, maar bij hogere snelheden stuitert de egel waarschijnlijk tussen de onderzijde van de auto en het wegdek, en bezwijkt hij aan inwendige verwondingen. Bij snelheden onder de 50 km/u loopt de egel in zo'n geval met een beetje geluk meteen verder. In het algemeen gedraagt een egel zich op wegen net zo als op andere plekken zonder dekking. Ze voelen er zich niet prettig en proberen dus in het algemeen snel over te steken'. (Uit: Egels en verkeer: effecten van egels en verkeer op egelpopulaties, Marcel P. Huijser e.a., 1997, VZZ Utrecht) Verkeersslachtoffers bezwijken vrijwel altijd aan inwendige bloedingen. Soms komt het voor, dat de achterpootjes verlamd zijn door beschadiging aan de ruggengraat. Een egel die een aanrijding overleefd heeft, zal waarschijnlijk medische hulp nodig hebben. Breng het dier naar een deskundige. Als het slachtoffer een zogend vrouwtje is (juni/oktober) blijven de jongen onverzorgd achter. Een nest is vaak moeilijk te vinden. Na een paar dagen verlaten de hongerige jongen het nest (ook overdag) en moeten dan snel naar een egelasiel om met de hand grootgebracht te kunnen worden. Handleiding centralisten

56 Egels in de winter Treft men s winters een egel aan, dan is dat dier waarschijnlijk gestoord in zijn winterslaap of wakker geworden door te weinig vetreserves. Wanneer het dier een gezonde indruk maakt zal het waarschijnlijk zelf een andere overwinterplek zoeken. Verzwakte dieren hebben de hulp nodig van een egelasiel. Men kan egels helpen door: Geen gif in de tuin te gebruiken. Voorkomen dat egels in vijvers of kuilen kunnen vallen, door een 'uitkruip' mogelijkheid aan te brengen. Voorzichtig om te springen met blader- of composthopen (geliefde slaapplaats van egels). Geen melk te geven, wel water en wat nat Kattenvoer. Aardbeiennetten ongeveer 10 cm van de grond vrij te houden en regelmatig controleren Handleiding centralisten