Basiskennis Scheikunde VWO 1. Derde klas:

Transcriptie

1 Basiskennis Scheikunde VWO 1 Derde klas: Elementen aluminium Al (s) tin Sn (s) barium Ba (s) titaan Ti (s) calcium a (s) uraan U (s) chroom r (s) wolfraam W (s) goud Au (s) ijzer Fe (s) kalium K (s) zilver Ag (s) kobalt o (s) zink Zn (s) koper u (s) helium He (g) kwik Hg (l) neon Ne (g) lood Pb (s) argon Ar (g) magnesium Mg (s) krypton Kr (g) mangaan Mn (s) xenon Xe (g) natrium Na (s) radon Rn (g) nikkel Ni (s) waterstof H 2 (g) platina Pt (s) stikstof N 2 (g) radium Ra (s) zuurstof O 2 (g) cadmium d (s) fluor F 2 (g) chloor l 2 (g) broom Br 2 (l) jood I 2 (s) ozon O 3 (g) fosfor P (s) (ook P 4 (s) ) zwavel S (s) (ook S 8 (s)) koolstof (s) silicium Si (s) Verbindingen water H 2 O (l) methaan H 4 (g) waterstofperoxide H 2 O 2 (l) ethaan 2 H 6 (g) koolstofmonooxide O (g) propaan 3 H 8 (g) koolstofdioxide O 2 (g) butaan 4 H 10 (g) stikstofmonooxide NO (g) pentaan 5 H 12 (l) stikstofdioxide NO 2 (g) hexaan 6 H 14 (l) zwaveldioxide SO 2 (g) heptaan 7 H 16 (l) natriumchloride (zout) Nal (s) octaan 8 H 18 (l) ammonia NH 3 (aq) ethanol (alcohol) 2 H 6 O (l) ammoniak NH 3 (g) difosforpentaoxide P 2 O 5 (s) glucose 6 H 12 O 6 (s) sacharose (suiker) 12 H 22 O 11 (s) koperoxide uo (s) natriumoxide Na 2 O (s) magnesiumoxide MgO (s) aluminiumoxide Al 2 O 3 (s) Naamgeving moleculaire stoffen (geen organische stoffen of zouten) X x Y y index x naam symbool X index y naam symbool Y Symbool Y index O : oxide 1 : mono N : nitride 2 : di S : sulfide 3 : tri P : fosfide 4 : tetra F : fluoride 5 : penta l : chloride 6 : hexa Br : bromide 7 : hepta I : jodide 8 : octa Mono mag bij index x worden weggelaten (in vb tussen haakjes geschreven). vb: P 2 O 5 : difosforpentaoxide NO : (mono)stikstofmonooxide SO 3 : (mono)zwaveltrioxide

2 Basiskennis Scheikunde VWO 2 Vierde klas Naamgeving zouten naam positief geladen ion naam negatief geladen ion Na + : natriumion u + : koper(i)ion O : oxideion K + : kaliumion u 2+ : koper(ii)ion S : sulfideion Ag + : zilverion Hg + : kwik(i)ion N 3 : nitrideion Mg 2+ : magnesiumion Hg 2+ : kwik(ii)ion P 3 : fosfideion a 2+ : calciumion Fe 2+ : ijzer(ii)ion F : fluorideion Ba 2+ : bariumion Fe 3+ : ijzer(iii)ion l : chlorideion Zn 2+ : zinkion Sn 2+ : tin(ii)ion Br : bromideion Ni 2+ : nikkelion Sn 4+ : tin(iv)ion I : jodideion Al 3+ : aluminiumion Pb 2+ : lood(ii)ion H : hydrideion r 3+ : chroomion Pb 4+ : lood(iv)ion OH : hydroxideion Mn 2+ : mangaan(ii)ion Au + : goud(i)ion NO 2 : nitrietion Mn 4+ : mangaan(iv)ion Au 3+ : goud(iii)ion NO 3 : nitraation + NH 4 : ammoniumion H 3 O + : oxoniumion o 2+ : kobaltion HO 3 : waterstofcarbonaation SiO 3 : silicaation O 3 : carbonaation ro 4 : chromaation N : cyanideion r 2 O 7 : dichromaation H 3 OO : acetaation/ ethanoaation MnO 4 : permanganaation SO 3 : sulfietion S 2 O 3 : thiosulfaation SO 4 : sulfaation SN : thiocyanaation 3 PO 4 : fosfaation 2 O 4 : oxalaation HPO 4 : monowaterstoffosfaation lo 3 : chloraation H 2 PO 4 : diwaterstoffosfaation Se : selenideion Opmerkingen: Alle zouten zijn vast bij kamertemperatuur Oplossen: Na 2 O 3 (s) 2Na + (aq) + O 3 (aq) Indampen: Na + (aq) + l (aq) Nal (s) Oplossingen van zouten: losse ionen opschrijven. Voorbeelden: MnO 2 r 2 O 3 Ba(OH) 2 uso 4 u 2+ (aq) + SO 4 (aq) 2Na + (aq) + O 3 (aq) mangaan(iv)oxide chroomoxide bariumhydroxide koper(ii)sulfaat koper(ii)sulfaat oplossing natriumcarbonaat oplossing Bijzondere gevallen: Er zijn vier oxiden die met water reageren. Dit zijn natriumoxide, kaliumoxide, calciumoxide en bariumoxide. Alle andere oxiden zijn onoplosbaar in water. Na 2 O (s) + H 2 O (l) 2Na + (aq) + 2OH (aq) K 2 O (s) + H 2 O (l) 2K + (aq) + 2OH (aq) ao (s) + H 2 O (l) a 2+ (aq) + 2OH (aq) BaO (s) + H 2 O (l) Ba 2+ (aq) + 2OH (aq) Na + (aq) + OH (aq) K + (aq) + OH (aq) a 2+ (aq) + 2OH (aq) Ba 2+ (aq) + 2OH (aq) natronloog kaliloog kalkwater barietwater

3 Basiskennis Scheikunde VWO 3 Vierde klas hemisch Rekenen Omreken schema: Volume oplossing (V) L :[ ] x[ ] Volume vloeistof (V) ml xρ :M Massa (m) g :ρ xm hemische hoeveelheid (n) mol xv m :V m Volume gas (V) L :N a xn a deeltjes ρ = dichtheid (g/ml) (10 3 kg/m 3 = g/ml ; kg/m 3 = g/l) (Binas tabel 8 12) M = molaire massa (g/mol) (Binas tabel 98, 99, 40A) V m = molair volume = 24,5 L/mol (298K, p 0 ) (Binas tabel 7) = 22,4 L/mol (273K, p 0 ) N a = getal van Avogadro = 6, deeltjes/mol (Binas tabel 7) [ ] = concentratie (mol/l) Stappenplan: Noteer wat gegeven en gevraagd is. Reken het gegeven om naar mol (omreken schema). Bereken het gevraagde in mol (molverhouding). Reken het gevraagde om naar de gewenste eenheid (omreken schema). ontroleer je antwoord o Heb ik het juiste berekend? o Heb ik de eenheid vermeld? o Staat het antwoord in het juiste aantal significante cijfers?

4 Basiskennis Scheikunde VWO 4 Vijfde klas Zuren en Basen (V5) Sterke zuren naam zuiver zuur geconcentreerd zuur verdund zuur (oplossing) waterstofchloride Hl (g) H 3 O + (aq) + l (aq) H 3 O + (aq) + l (aq) zoutzuur nvt H 3 O + (aq) + l (aq) H 3 O + (aq) + l (aq) salpeterzuur HNO 3 (l) HNO 3 (aq) H 3 O + (aq) + NO 3 (aq) zwavelzuur (1) H 2 SO 4 (l) H 2 SO 4 (aq) 2H 3 O + (aq) + SO 4 (aq) Zwakke zuren naam zuiver zuur geconcentreerd zuur verdund zuur (oplossing) oxaalzuur (ethaandizuur) H 2 2 O 4 (s) H 2 2 O 4 (aq) H 2 2 O 4 (aq) azijnzuur (ethaanzuur) H 3 OOH (l) H 3 OOH (aq) H 3 OOH (aq) mierenzuur (methaanzuur) HOOH (l) HOOH (aq) HOOH (aq) koolzuur O 2 (g) H 2 O (l) + O 2 (g) ( H 2 O 3 (aq) ) H 2 O (l) + O 2 (g) ( H 2 O 3 (aq) ) zwaveligzuur SO 2 (g) H 2 O (l) + SO 2 (g) ( H 2 SO 3 (aq) ) H 2 O (l) + SO 2 (g) ( H 2 SO 3 (aq) ) salpeterigzuur HNO 2 (l) HNO 2 (aq) HNO 2 (aq) waterstoffluoride HF (g) HF (aq) HF (aq) diwaterstofsulfide H 2 S (g) H 2 S (aq) H 2 S (aq) blauwzuur HN (g) HN (aq) HN (aq) fosforzuur H 3 PO 4 (aq) H 3 PO 4 (aq) H 3 PO 4 (aq) ammoniumchloride NH 4 l (s) NH + 4 (aq) + l (aq) NH + 4 (aq) + l (aq) Sterke basen naam zuivere base geconcentreerde base verdunde base (oplossing) natriumoxide Na 2 O (s) Na + (aq) + OH (aq) Na + (aq) + OH (aq) natriumhydride NaH Na + (aq) + H 2 (g) + OH Na + (aq) + H 2 (g) + OH (aq) (aq) natriumethanolaat Na 2 H 5 O Na + (aq) + 2 H 5 OH (aq) + OH (aq) Na + (aq) + 2 H 5 OH (aq) + OH (aq) natronloog nvt Na + (aq) + OH (aq) Na + (aq) + OH (aq) kaliloog nvt K + (aq) + OH (aq) K + (aq) + OH (aq) barietwater nvt Ba 2+ (aq) + 2OH (aq) Ba 2+ (aq) + 2OH (aq) kalkwater nvt a 2+ (aq) + 2OH (aq) a 2+ (aq) + 2OH (aq) Zwakke basen naam zuivere base geconcentreerde base verdunde base (oplossing) natriumfosfaat Na 3 PO 4 (s) 3Na + (aq) + PO 3 4 (aq) 3Na + (aq) + PO 3 4 (aq) natriumcarbonaat Na 2 O 3 (s) 2Na + (aq) + O 3 (aq) 2Na + (aq) + O 3 (aq) ammoniak NH 3 (g) nvt nvt ammonia nvt NH 3 (aq) NH 3 (aq) natriumcyanide NaN (s) Na + (aq) + N (aq) Na + (aq) + N (aq) natriumhypochloriet NalO (s) Na + (aq) + lo (aq) Na + (aq) + lo (aq) natriumoxalaat Na 2 2 O 4 (s) 2Na + (aq) + 2 O 4 (aq) 2Na + (aq) + 2 O 4 (aq) natriumnitriet NaNO 2 (s) Na + (aq) + NO 2 (aq) Na + (aq) + NO 2 (aq) natriumacetaat NaH 3 OO (s) Na + (aq) + H 3 OO (aq) Na + (aq) + H 3 OO (aq) natriumfluoride NaF (s) Na + (aq) + F (aq) Na + (aq) + F (aq) natriumsulfide Na 2 S (s) 2Na + (aq) + S (aq) 2Na + (aq) + S (aq) (1) zwavelzuuroplossing is eigenlijk H 3 O + (aq) + HSO 4 (aq) (2) De meeste basen zijn zouten, hiervan is het deel van het zout met basische eigenschappen vet gemaakt en schuin gedrukt.

5 Basiskennis Scheikunde VWO 5 Vijfde klas Redoxreacties Oxidator : elektron acceptor Reductor: elektron donor Oxidatoren Aangezuurd waterstofperoxide H 2 O 2 (aq) + H + (aq) halogenen (fluor, chloor(water), F 2 (aq); l 2 (aq) ; Br 2 (aq) ; I 2 (aq) broom(water), jood(water)) Aangezuurde kaliumpermanganaatoplossing MnO 4 (aq) + H + (aq) (+ K + (aq)) Aangezuurd natriumchloraatoplossing lo 3 (aq) + H + (aq) (+ Na + (aq)) Aangezuurd kaliumdichromaatoplossing r 2 O 7 (aq) + H + (aq) (+ K + (aq)) Kaliumpermanganaatoplossing MnO 4 (aq) (+ K + (aq)) Geconcentreerd salpeterzuur NO 3 (aq) + 2H + (aq) (reageert tot NO 2 (g)) Salpeterzuur oplossing NO 3 (aq) + 4H + (aq) (reageert tot NO (g)) Geconcentreerd zwavelzuur SO 4 (aq) + 4H + (aq) Zoutzuur, zwavelzuur H + (aq) (l (aq) of SO 4 (aq)) Metaalionen Bv Na + (aq) ; a 2+ (aq) ; Al 3+ (aq) enz. Reductoren Metalen Bv Na (s) ; a (s) ; Al (s) enz. Natriumthiosulfaatoplossing S 2 O 3 (aq) (+2 Na + (aq)) Halogeniden (fluoride, chloride, bromide, F (aq); l (aq); Br (aq); I (aq) jodide) Natriumsulfietoplossing SO 3 (aq) (+2 Na + (aq)) Oxaalzuur H 2 2 O 4 (aq) Zowel oxidator als reductor Water H 2 O (l) Waterstofperoxide H 2 O 2 (aq) Tin(II)ion Sn 2+ (aq) IJzer(II)ion Fe 2+ (aq) Koper(I)ion u + (aq) Let op: SO 4 reageert alleen in geconcentreerd zwavelzuur NO 3 reageert niet in waterig milieu

6 Basiskennis Scheikunde VWO 6 Vijfde klas Organische chemie Systematische naamgeving Zoek de langste koolstofketen (= stamnaam) Zoek de belangrijkste functionele groep (=achtervoegsel) Zoek de andere zijgroepen (voorvoegsels) Plaats de voorvoegsels in alfabetische volgorde Geef het aantal zijgroepen van een bepaald type aan door di, tri, tetra enz. voor het voorvoegsel te plaatsen. Nummer de zijgroepen en het achtervoegsel Achtervoegsel zo klein mogelijk Som voorvoegsels zo klein mogelijk dubbele binding drievoudige binding carboxyl groep aldehyde groep keton groep O OH O voorvoegsel achtervoegsel opmerkingen een yn H oxo al O oxo on zuur carbonzuur hydroxyl groep (alcohol) OH hydroxy ol amine groep NH 2 amino amine bij zuur catoom van groep meetellen in stamnaam, bij carbonzuur dit niet doen. ether O H3 methoxy ook ethers met langere ketens mogelijk bv ethoxy, propoxy enz. H3 methyl ook langere zijketens mogelijk bv ethyl, propyl enz. H3 (1methylethyl) H H 3 halogenen l chloor zo ook fluor, broom en jood benzeen fenyl benzeen benzeen is stamnaam Naamgeving esters: alkylalkanoaat ester van zuur en alcohol vb ethylpropanoaat ester van propaanzuur en ethanol O H3 H2 O H2 H3 Organische reacties verbranding x H y S z O a + (x+0,25y+z0,5a)o 2 xo 2 + 0,5yH 2 O + zso 2 vergisting 6 H 12 O 6 2O H 5 OH kraken lang alkaan korter alkaan + alkeen additie H=H + Br 2 HBrHBrsubstitutie H 2 + Br 2 HBr + HBr verestering zuur + alcohol ester + water hydrolyse ester + water zuur + alcohol verzeping (basische hydrolyse) ester + OH alcohol + zuurrestion