Functionele beoordeling PHS opstellocaties Uitgeest

Transcriptie

1 Functionele beoordeling PHS opstellocaties Uitgeest Van Eigenaar ProRail VenD Johan Doornenbal P Versie 2.0 Datum 31 oktober 2014 Kenmerk Bestand Onderwerp Status Definitief

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding en context Opstelknelpunt Uitgeest 3 2 Hoofdeisen en uitgangspunten opstellocatie Uitgeest Hoofdeisen Uitgangspunten Toelichting op eisen en uitgangspunt Opstellen in of nabij Uitgeest PHS lijnvoering Afrangeren en bijplaatsen voor en na de spits PHS voorkeursalternatief station Uitgeest (spoorontwerp) Rangeertreinen inpasbaar in de dienstregeling 6 3 Mogelijke alternatieve opstellocaties 9 4 Functionele beoordeling alternatieven Beoordelingscriteria Uitgeest emplacement noordzijde Uitgeest emplacement zuidzijde driehoek Uitgeest Zaandam Uitgeest zuidzijde langs N203 met 3 e spoor tussen opstelterrein en station Uitgeest Traject Uitgeest - Alkmaar Traject Uitgeest Beverwijk (locatie Beverwijk) overzicht beoordeling locaties 19 5 Gevoeligheidsanalyse 20 Bijlage 1 Functionele concepten Uitgeest zuidzijde driehoek 21 PHS opstellocaties Uitgeest 2/24

3 1 Inleiding 1.1 Aanleiding en context In het Directeurenoverleg (DO) PHS van 3 juli 2013 is besloten de planuitwerking te starten van de PHS maatregelen Uitgeest, op basis van voorkeursalternatieven 1E / 1C). Onderdeel van het besluit was om in overleg met de provincie te komen tot een participatietraject. Tijdens dit participatietraject zijn nieuwe alternatieve opstellocaties voor Uitgeest voorgesteld. Het meenemen van deze nieuwe locaties vraagt om een nieuwe afweging van de alternatieven. Daarbij is de eerste vraag of deze locaties een oplossing bieden voor het opstelknelpunt Uitgeest. In deze rapportage worden de alternatieve opstellocaties functioneel beoordeeld en vergeleken met de referentie-opstellocatie Uitgeest 1E. Wanneer het alternatief voldoende bruikbaar is voor de gevraagde opstelfunctie, zal het alternatief in de verdere afweging van alternatieven worden meegenomen. 1.2 Opstelknelpunt Uitgeest Opstelterreinen zijn onmisbaar in de logistieke keten van vervoerders. Opstelterreinen zijn nodig voor het parkeren en servicen (schoonmaken, klein onderhoud) van treinmaterieel dat benodigd is voor de dienstregeling. Op basis van landelijke analyses naar opstelcapaciteit van reizigersmaterieel 12 is in Uitgeest een opstelknelpunt vastgesteld. Al in de huidige situatie is er een opstelknelpunt in Uitgeest en vraag naar een nieuwe opstellocatie voor 51 bakeenheden reizigersmaterieel in Uitgeest. Wanneer de PHS dienstregeling (6 Sprinters Amsterdam Uitgeest in plaats van 4) gereden gaat worden neemt de omvang van het knelpunt toe met ca 24 naar ca 75 bakeenheden. 3 2 Hoofdeisen en uitgangspunten opstellocatie Uitgeest Voor de nieuw te ontwikkelen opstellocatie Uitgeest zijn hoofdeisen (hfd 2.1) en uitgangspunten (hfd 2.2) gedefinieerd. In hoofdstuk 2.3 wordt een toelichting bij een aantal eisen / uitgangspunten gegeven. 2.1 Hoofdeisen Hoofdeisen voor een nieuwe opstellocatie Uitgeest zijn: opstellen en servicen van 75 bakeenheden treinmaterieel, in of nabij Uitgeest kunnen afrangeren en bijplaatsen van treindelen 2.2 Uitgangspunten PHS treindienst PHS voorkeursalternatief station Uitgeest (spoorontwerp) rangeertreinen inpasbaar in de dienstregeling betrouwbaarheidseisen voor de treindienst (95% op tijd) voldoen aan eisen m.b.t. spoorwegveiligheid 1 Meerjarenprogramma Capaciteitsontwikkeling Opstelterreinen Reizigersmaterieel (P723516, dd 27 febr 14) 2 Voorkeursalternatieven knelpunten opstellen reizigersmaterieel 2020 (EDMS# v8 dd 26 aug 13) 3 In Meerjarenprogramma Capaciteitsontwikkeling Opstelterreinen Reizigersmaterieel zijn de aantallen voor Uitgeest afgerond op 50 resp 30 bakeenheden PHS opstellocaties Uitgeest 3/24

4 2.3 Toelichting op eisen en uitgangspunt Opstellen in of nabij Uitgeest Uitgeest is het begin / eindpunt voor Sprintertreindiensten van/naar Amsterdam Centraal en Haarlem. Vanuit het oogpunt van efficiency en duurzaamheid is de eis deze opstelvoorziening in de directe nabijheid van het begin / eindstation Uitgeest te localiseren. Dit voorkomt het heen en weer rijden van lege treinen. Er wordt geen onnodig beslag op de capaciteit van sporen gelegd (voorkomt toename van onderhoudskosten spoorinfra, geluid, extra verkeer op overwegen) en voorkomt toename van exploitatiekosten voor de vervoerder. In de huidige situatie is er geen opstelemplacement in Uitgeest. Dit betekent dat treinen noodgedwongen moeten uitwijken naar andere locaties in de regio: Alkmaar 4, Haarlem, Hoorn, Amsterdam. In de PHS situatie is ook op deze locaties geen opstelruimte meer. Stelling: Het zoekgebied is Uitgeest of directe nabijheid. Dit betekent dat het zoekgebied wordt begrensd door het gebied Castricum - Uitgeest - Zaandam en Uitgeest - Beverwijk. Het opstel- en service-proces is zeer nauw verbonden met het primaire proces van het rijden van de treindienst. Het opstelterrein dient daarom bij voorkeur direct verbonden te zijn met het station. Dit vereenvoudigt de logistieke processen en heeft voordelen voor beheersbaarheid van de exploitatie, flexibiliteit, exploitatiekosten en veiligheid PHS lijnvoering In PHS zijn in deze regio de volgende lijnvoeringen gespecificeerd Alkmaar - Amsterdam 6 Intercity s (IC) per uur Uitgeest Amsterdam 6 Sprinters (SPR) per uur Alkmaar Haarlem 2 IC s per uur Uitgeest - Haarlem 2 SPR s per uur Ook in de toekomstige PHS lijnvoering blijft de structuur van de treindiensten ongewijzigd; de SPR treinen starten en eindigen in Uitgeest. De frequenties van de SPR treinen van Uitgeest naar Amsterdam en vv zullen in PHS toenemen van 4 naar 6x/uur. SGN HWD AMR HDR Huidig(2014) HN EKZ Alleen in spitsrichting SGN HWD AMR HDR PHS 6/6 HN EKZ Alleen in spitsrichting UTG UTG ASD ASD HLM ZVT ZD ASS HLM ZVT ZD ASS Figuur: lijnvoering treindienst Uitgeest huidige treindienst (4/4) en in PHS (6/6) Om logistieke redenen eindigen (de meeste) SPR treinen niet in Amsterdam. Er is daar onvoldoende perronspoorcapaciteit om alle treinen te laten keren. De SPR treinen van 4 Om leeg rijden te vermijden wordt nu een enkele SPR trein in de dienstregeling doorgetrokken van/naar Alkmaar. PHS opstellocaties Uitgeest 4/24

5 Uitgeest worden doorgekoppeld op SPR treinen naar Rhenen, Rotterdam e.a. Ook de SPR treindienst Uitgeest Haarlem Amsterdam zal in Amsterdam worden doorgekoppeld. Hierdoor ontstaan lange lijnvoeringen. Spits /dal In PHS worden de hoge frequenties tijdens de hele dag van 6.30 tot uur toegepast. Dit betekent dat de frequentie ook in de daluren wordt gehandhaafd. Indien mogelijk wordt in de daluren met een kleinere samenstelling gereden. Deze frequentie-specificatie geldt met name voor de PHS corridor Alkmaar Amsterdam (IC en SPR). Buiten de PHS corridors kunnen de frequenties in spits en dal wel variëren. Dit geldt voor de IC treinen ten noorden van Alkmaar en de het traject Uitgeest Haarlem. De IC treinen Schagen Alkmaar (ten noorden van Alkmaar) rijden ook in PHS alleen in de spits Afrangeren en bijplaatsen voor en na de spits In spitsuren reizen meer reizigers dan in daluren en avonduren. De vervoerder past t.b.v. een efficiënte bedrijfsvoering de lengte van de treinen aan op het aanbod van reizigers. Dit betekent dat voor en na spitsuren de samenstelling (lengte) van de SPR treinen op het eindpunt in Uitgeest gewijzigd moet kunnen worden. De mogelijkheid om de samenstelling van de treinen op andere locaties langs de lijn aan te passen neemt in de toekomst af. In Amsterdam of Utrecht wordt dit door de intensivering van de treindiensten en de korte stationnementen praktisch onmogelijk. Op de eindpunten Rhenen / Veenendaal zijn geen mogelijkheden. Uitgeest is dan voor deze SPR treindienst de enige locatie waar de samenstelling kan worden gewijzigd PHS voorkeursalternatief station Uitgeest (spoorontwerp) In de huidige situatie komen de SPR s van/naar Amsterdam aan en vertrekken van spoor 1 of 4b. De SPR s van/naar Haarlem komen aan en vertrekken van spoor 4a (zie sporenlayout huidige situatie). In combinatie met de IC s van Amsterdam Alkmaar en Haarlem Alkmaar ontstaan veel kruisende treinbewegingen. Deze kruisende treinbewegingen hebben een negatief effect op de betrouwbaarheid van de treindienst. Huidig Alkmaar Zaandam Figuur: Uitgeest huidige situatie Om de voorziene frequentieverhoging in PHS naar 6 IC s en 6 SPR s op de lijn Alkmaar / Uitgeest Amsterdam te faciliteren is het noodzakelijk de capaciteit van Uitgeest uit te breiden met een extra perron. Op basis van de alternatieven studie voor de PHS maatregel Uitgeest is het voorkeursalternatief Uitgeest vastgesteld (rapport voorkeursalternatief Uitgeest (kenmerk P30835, dd 12 juni 2013). In dit voorkeursalternatief (alternatief 1) is het ontvlechten van de treinstromen en de het minimaliseren van kruisende treinbewegingen uitgangspunt. PHS opstellocaties Uitgeest 5/24

6 Alkmaar Zaandam IC Amr-Ehv 6x/uur SPR Utg-Asd (via Zd) 6x/uur IC Hn-Hlm 2x/uur SPR Utg-Asd (via Hlm) 2/uur Figuur: Uitgeest, functioneel ontwerp PHS treindiensten De SPR treinen van/naar Amsterdam komen aan en vertrekken dan van spoor 3 (deze treinen hoeven dan niet meer de IC stroom Amsterdam Alkmaar te kruisen). De SPR treinen van/naar Haarlem komen aan en vertrekken van spoor 6. Dit functioneel ontwerp is uitgewerkt tot onderstaand sporenschema. Daarin is tevens een keerspoor voor goederentreinen opgenomen aan de noordzijde van het station. Dit keerspoor (750 m lengte) faciliteert de goederentreinen van Amsterdam via Uitgeest naar Haarlem vv (1 à 2 treinen per dag) en de bijsturing van het goederenverkeer van TATA naar Amsterdam (in geval van stremmingen van de hoofd goederenroute via Haarlem). Dit alternatief is onderzocht in combinatie met een nieuw opstelterrein in Uitgeest aan de noordoostzijde (1 C) of de noordwestzijde (1 E). 1 2 Alkmaar 3 Zaandam Figuur: Uitgeest, functioneel sporenschema PHS voorkeursalternatief (1) Rangeertreinen inpasbaar in de dienstregeling Bij het starten van de treindienst moeten de SPR treinen vanaf het opstelemplacement naar het vertrekspoor 3 of 6 rijden om vandaar naar Amsterdam of Haarlem te vertrekken. Aan het einde van de dag komen de laatste treinen aan op spoor 3 of 6 en moeten dan naar het opstelemplacement worden afgerangeerd. In totaal gaat het s ochtends om ca 10 rangeertreinen 5 in een tijdsperiode van ca 2 uur en s avonds om ca 10 rangeertreinen richting het opstelemplacement. De meeste rangeertreinen zijn voor de SPR naar Amsterdam. Het aantal rangeertreinen voor de SPR naar Haarlem is kleiner. In de analyses wordt een verdeling aangenomen van 8 treinen tbv SPR Amsterdam resp 2 treinen tbv SPR Haarlem. 5 Opstelcapaciteit 75 bakken, gemiddelde treinlengte ochtendspits 8 bakken. Dit betekent ca 10 rangeertreinen PHS opstellocaties Uitgeest 6/24

7 In de daluren tussen ochtend en avondspits en in de avonduren zijn er minder reizigers en wordt met kortere treinen gereden. De treinsamenstelling wordt op het aanbod van reizigers aangepast. Hoe vaak dit in Uitgeest zal moeten gebeuren hangt van diverse logistieke omstandigheden: materieeltype, reizigersaanbod, mogelijkheden elders enz. Aanname is dat dat na ochtendspits, avondspits en na de avondspits telkens 7 rangeertreinen rijden 6. Deze rangeertreinen van/naar opstelterrein en perronsporen van Uitgeest (of v.v) moeten in de (toekomstige PHS) dienstregeling kunnen worden ingepast. Hiervoor gelden de plannormen van de Netverklaring. De mogelijkheden hangen af van de locatie van het opstelterrein en de dienstregeling. Van invloed zijn: - De verkeersintensiteiten op de baanvakken. Op het baanvak Uitgeest en Zaandam rijden in PHS 6 IC s en 6 SPR s per uur per richting. Op de baanvakken Uitgeest Alkmaar en Uitgeest Beverwijk zijn de frequenties lager (8 treinen respectievelijk 4 treinen per uur per richting). - Rangeerproces (bv voor het rangeren naar een opstelterrein aan de zuidzijde moeten de treinen op het station Uitgeest kopmaken) - Brugopeningen. De bruggen over de Nauernaschevaart moeten elk uur worden geopend. Er kunnen op deze momenten geen treinen rijden. - De dienstregeling (tijdligging van de treinen) De precieze toekomstige PHS dienstregeling is qua tijdligging, nog niet bekend. De structuur van de dienstregeling (de volgorde van treinen en de relatieve ligging ten opzichte van elkaar) is wel redelijk zeker, omdat deze grotendeels worden vastgelegd door de infrastructuur. Voorbeeld: In de toekomstige dienstregeling van PHS rijden op het baanvak Uitgeest Amsterdam elke 10 min een IC en een SPR. Een bepalende factor is dat de SPR treinen in Wormerveer moeten worden ingehaald door de IC treinen. Hierdoor is bijvoorbeeld ter hoogte van Uitgeest de tijd tussen een SPR en een IC steeds om en om 4 en 6 minuten (Zie figuur). Heen- en tegenrichting hebben dezelfde structuur. 6 NS en ProRail gaan ervan uit dat de opstelbehoefte overdag 20% is van de behoefte s nachts. Omdat Uitgeest de enige opstellocatie is waar overdag de samenstelling kan worden gewijzigd, wordt hier gerekend met 40% = 30 bakken. Uitgaande van een gemiddelde lengte van de rangeertreinen van 4 bakken betekent dit 7 rangeerbewegingen voor en na de spitsen. PHS opstellocaties Uitgeest 7/24

8 tijd tijd 10 SPR IC Uitgeest Wormerveer Zaandam Uitgeest Wormerveer Zaandam PHS Dienstregelingpatroon Uitgeest-> Zaandam PHS Dienstregelingpatroon Zaandam -> Uitgeest Figuur: PHS dienstregeling structuur voor het baanvak Uitgeest Zaandam (met inhaling in Wormerveer). 6 IC per uur (groen) en 6 SPR per uur (blauw) Voor het plannen van een rangeertrein voor of na een IC of SPR trein geldt een minimale plantijd van 3 minuten. Er moet dus een gat van 6 minuten in de dienstregeling zijn om een rangeertrein te laten invoegen of kruisen. De onderlinge ligging van heen- en tegenrichting is in de toekomst niet bekend. De tijdligging van heen en tegenrichting bepaalt mede of een rangeertrein in de dienstregeling is in te passen. Aanname is dat iedere combinatie van heen- en tegenrichting mogelijk is, en even waarschijnlijk is. In de analyses wordt aangegeven hoe groot de kans is dat een rangeertrein inpasbaar zal zijn in de dienstregeling. PHS opstellocaties Uitgeest 8/24

9 3 Mogelijke alternatieve opstellocaties In het kader van de alternatievenstudie Uitgeest èn de participatie zijn een aantal mogelijke opstellocaties in dit gebied voorgesteld. Voor de functionele beoordeling maken we onderscheid naar globale locaties per baanvak Uitgeest emplacement noordzijde (onderzocht in de PHS alternatievenstudie Uitgeest) 7 : o Uitgeest, alternatief 1 E (referentie) o Uitgeest, alternatief 1C Uitgeest emplacement zuidzijde driehoek Traject Uitgeest - Zaandam Traject Uitgeest Alkmaar traject Uitgeest Beverwijk x x x x x x Uitgeest Kaart: zoekgebied opstellocaties Uitgeest Referentie: De alternatieve locaties worden vergeleken met de locatie 1E in Uitgeest, conform het besluit voorkeursalternatief van het DO PHS dd 3 juli 13). De verschillen tussen de mogelijke locaties worden zo het beste zichtbaar. In de referentie wordt de opstellocatie Uitgeest 1 E gerealiseerd. Vandaag worden de treinen elders opgesteld, onder meer in Alkmaar, Hoorn, Haarlem en Amsterdam. Dit leidt tot extra exploitatiekosten voor de vervoerder vanwege het rijden naar deze opstelterreinen. In de PHS situatie is er op deze locaties / in de brede Randstad geen restcapaciteit. 7 Uitgeest alternatief 3B uit de alternatievenstudie is afgevallen (zie hfd 2.4) PHS opstellocaties Uitgeest 9/24

10 4 Functionele beoordeling alternatieven 4.1 Beoordelingscriteria De mogelijke locaties worden beoordeeld op onderstaande functionele criteria (afgeleid van de eisen en uitgangspunten). Zijn de rangeertreinen van en naar het opstelemplacement inpasbaar in de dienstregeling (rangeertreinen bij start en einde dag, èn rangeren voor en na spitsuren) Voldoende opstel- en service-capaciteit voor 75 bakeenheden Gevolgen voor spoorwegveiligheid Uitvoering van logistieke processen (rangeren, serviceprocessen, etc) Effect op betrouwbaarheid Exploitatiekosten voor de vervoerder Scoring De beoordeling vindt ten dele kwantitatief en ten dele kwalitatief plaats: - Maakbaarheid dienstregeling: kwantitatief op basis van dienstregelingsanalyse, zijn rangeertreinen inpasbaar in de dienstregeling (op basis van normen Netverklaring) - Opstelcapaciteit: kwantitatief op basis van ruimtelijk schetsontwerp. - Spoorwegveiligheid: expertsoordeel - Uitvoerbaarheid logistieke processen: expertsoordeel - Effect op betrouwbaarheid: expertsoordeel; kwantitatief: aantal treinen van de dienstregeling die rangeertreinen moet kruisen of moet invoegen - Exploitatiekosten: kwantitatief op basis van normkosten. Kosten 0,85 per bakkilometer (opgave NS). De jaarlijkse kosten worden omgerekend naar kosten over de levensduur (aanname 35 jaar, rekenrente 6%) Omdat bereikbaarheid een belangrijk onderscheidend criterium voor de (logistieke) maakbaarheid van een opstellocatie is, wordt eerst het bereikbaarheidsaspect belicht, daarna volgen de overige functionele criteria. De beoordeling worden in een tabel samengevat. 4.2 Uitgeest emplacement noordzijde Aan de noordzijde van Uitgeest, direct grenzend aan het station, zijn 2 locaties mogelijk; aan de noordoostzijde en noordwestzijde. Deze 2 locaties zijn in de alternatievenstudie opstellocatie Uitgeest onderzocht als de locaties 1C respectievelijk 1 E. Bereikbaarheid: De opstellocatie 1 E is voldoende bereikbaar van de perronsporen in Uitgeest. De rangeertreinen van de SPR dienst Amsterdam kunnen op spoor 3 een moment afwachten om de treinstroom van Alkmaar naar Amsterdam/Haarlem over te steken van / naar het opstelemplacement. PHS opstellocaties Uitgeest 10/24

11 Figuur: rangeertreinen van station naar opstellocaties Uitgeest 1 E resp 1C In alternatief 1C moeten de rangeertreinen van het opstelemplacement de IC treinen van Amsterdam naar Alkmaar kruisen. De rangeertreinen van/naar de SPR Haarlem moeten worden omgerangeerd via het keerspoor aan de noordzijde. Dit betekent dat deze rangeertreinen de treinstroom Alkmaar Uitgeest zowel heen als tegenrichting (2x 8 treinen/u) moeten kruisen. Daarom scoort variant 1C minder goed in vergelijking met 1 E. Er zijn in beide varianten voldoende mogelijkheden om de rangeertreinen in te passen in de dienstregeling. Afrangeren van treindelen voor en na de spits is in beide varianten mogelijk. Andere functionele aspecten - Capaciteit: op beide locaties lijkt een emplacement voor 75 bakken mogelijk - De spoorwegveiligheid vermindert a.g.v. van rangeertreinen die de reguliere treindienst moeten kruisen / oversteken. Variant 1C scoort slechter dan 1E omdat rangeertreinen van/naar de Haarlem sporen meer treinstromen moeten kruisen - Logistieke processen zijn uitvoerbaar. 1 E scoort beter in vergelijking met 1C omdat treinen direct van perronspoor naar opstelemplacement en vv kunnen rijden. In Alternatief 1C moeten de treinen van/naar Haarlem omrangeren via een extra keerspoor ten noorden van het station. Dit betekent extra handelingen voor de vervoerder. - Effect op betrouwbaarheid: In variant 1E moeten de rangeertreinen 1x de hoofdstroom oversteken. Aantal kruisende bewegingen: (8 x x 8= 96). In variant 1C neemt het risico op vertraging toe omdat rangeertreinen van het opstelterrein naar Haarlem 2x een hoofdstroom moeten kruisen (het aantal kruisende bewegingen = 8*12+2*20 = 136). - Het opstelterrein ligt direct bij het station. Geen gevolgen voor exploitatiekosten Resumerend: Functionele criteria referentie Uitgeest, alternatief 1E Uitgeest, alternatief 1C Bereikbaarheid (rangeertreinen inpasbaar in dienstregeling) Voldoende opstelcapaciteit 75 bakken spoorwegveiligheid 0 -- Uitvoerbaarheid logistieke processen 0 - Effect op betrouwbaarheid 0 - /0 dienstregeling Exploitatiekosten vervoerder 0 0 PHS opstellocaties Uitgeest 11/24

12 4.3 Uitgeest emplacement zuidzijde driehoek Mogelijke opstellocatie Uitgeest, direct ten zuiden van station in de driehoek van de spoorlijnen Uitgeest - Beverwijk respectievelijk Zaandam en de A9. Bereikbaarheid: Vijf functionele concepten zijn onderzocht (zie bijlage 1). De beste mogelijkheden voor het inpassen van de rangeertreinen in de dienstregeling ontstaat wanneer het opstelemplacement wordt aangesloten op spoor 3 en 5. De rangeertreinen kunnen via spoor 5 en een extra spoor vrij van de hoofdsporen Alkmaar Amsterdam naar het keerspoor aan de noordzijde rijden. Vanaf dit keerspoor rijden de rangeertreinen dan naar het vertrekspoor 3 van de SPR s naar Amsterdam. Afrangeren voor en na de spits lijkt mogelijk. NB Een deel van rangeertreinen (bv bij de start van de treindienst) kunnen wel direct naar vertrekspoor 3 (als er nog geen SPR treinen vanuit Amsterdam aankomen). Figuur: Rangeertreinen van opstelterrein Uitgeest zuidzijde naar station Figuur: Inpassen rangeertrein in dienstregeling Alkmaar - Uitgeest 1 2 Alkmaar 3 Zaandam 4 5 De Driehoek 6 Figuur: sporenschema opstellocatie Uitgeest driehoek zuidzijde PHS opstellocaties Uitgeest 12/24

13 Conclusie: De rangeertreinen van/naar de opstellocatie zijn inpasbaar in de dienstregeling. Overige aspecten - Capaciteit: De locatie in de driehoek biedt capaciteit voor 75 bakken. - De spoorwegveiligheid vermindert a.g.v. de rangeertreinen die 2x een hoofdstroom moet kruisen - Logistieke processen: de rangeertreinen moeten in Uitgeest extra kopmaken. Dit betekent extra logistieke handelingen. - Betrouwbaarheid: T.o.v. variant 1 E moeten meer treinen worden gekruist. Aantal kruisende bewegingen: 8*4+8*4+ 8*10+2*4=152. Daardoor neemt het risico op vertraging toe - Exploitatiekosten: omdat een deel van de rangeertreinen via het keerspoor ten noorden van het station moeten rijden, nemen de exploitatiekosten iets toe. Resumerend Functionele criteria Uitgeest Zuid driehoek Bereikbaarheid opstelemplacement (rangeertreinen inpasbaar in dienstregeling) Voldoende opstelcapaciteit 75 bakken spoorwegveiligheid -- Uitvoerbaarheid logistieke processen -- Effect op betrouwbaarheid - Exploitatiekosten vervoerder 0,07 mio /jr Over levensduur 1,2 mio 4.4 Uitgeest Zaandam De functionele beoordeling wordt gedaan voor een mogelijke opstellocatie langs de lijn Uitgeest - Zaandam. bereikbaarheid De rangeertreinen moeten zowel het treinverkeer richting Zaandam kruisen, als invoegen tussen het treinverkeer van Zaandam naar Uitgeest. Bij de hoge treinintensiteiten van PHS is de kans klein dat dit lukt. Figuur: rangeertrein van opstelterrein langs lijn Uitgeest Zaandam Om met de rangeertrein de treinstroom van Uitgeest naar Zaandam te kruisen is een gat van 6 min nodig. Er is elke 10 min slechts 1 mogelijkheid tussen de IC en de SPR (zie figuur). Vervolgens moet de rangeertrein invoegen in de treinstroom van Zaandam naar Uitgeest. Ook hier is elke 10 minuten precies één invoegmoment. PHS opstellocaties Uitgeest 13/24

14 1x per 10 minuten Utg Wm Zd kruisen 1x per 10 minuten Utg Wm Zd invoegen Figuur: Inpassen van rangeertrein in dienstregeling Uitgeest Zaandam Er zijn 10 combinaties van heen- en tegenrichting. In 1 van de 10 denkbare dienstregelingen, zijn de rangeertreinen in te plannen. In de overige 9 dienstregelingen niet. Aftrappen en bijplaatsen overdag is praktisch onmogelijk. Dit heeft extra exploitatiekosten tot gevolg. Overige aspecten - De spoorwegveiligheid vermindert a.g.v. van rangeertreinen die moeten kruisen en invoegen in de treinstroom naar Zaandam (12 treinen kruisen en invoegen in een stroom van 12 treinen). - Logistieke processen: de rangeertreinen op het perronspoor in Uitgeest moeten kopmaken (van richting veranderen). Dit betekent extra logistieke handelingen. Aftrappen en bijplaatsen overdag is onmogelijk (---). Dit heeft extra exploitatiekosten tot gevolg. - Effect op betrouwbaarheid: Vanwege het kruisen en invoegen op de drukke treinstroom van 12 treinen per uur hebben de kruisende rangeertreinen een negatief effect op de betrouwbaarheid. (Aantal kruisende treinen = 10 x x10 = 260) - Exploitatiekosten: Extra kosten vanwege nachtopstelling en extra kosten omdat afrangeren / bijplaatsen overdag niet mogelijk is. Afhankelijk van de afstand vanaf Uitgeest tot Zaandam zijn de extra jaarlijkse exploitatiekosten l 1,2 1,5 mio per jaar. Exploitatiekosten over levensduur mio. resumerend Functionele criteria Uitgeest - Zaandam Bereikbaarheid opstelemplacement 1 van de 10 drgl is maakbaar Voldoende opstelcapaciteit spoorwegveiligheid -- Uitvoerbaarheid logistieke processen -- Effect op betrouwbaarheid --- Exploitatiekosten vervoerder 1,2 1,5 mio /jr Over levensduur mio PHS opstellocaties Uitgeest 14/24

15 4.5 Uitgeest zuidzijde langs N203 met 3 e spoor tussen opstelterrein en station Uitgeest Wanneer het opstelterrein ten zuiden van Uitgeest door middel van aanleg van een 3 e spoor rechtstreeks wordt aangesloten op station Uitgeest, ontstaat een vergelijkbare functionaliteit als de locatie Uitgeest driehoek zuidzijde (hfd 4.2). Omdat de locatie 1,5 kilometer ten zuiden van het station ligt, en een deel van de rangeertreinen via het keerspoor te noorden van het station moeten rijden, nemen de exploitatiekosten wel toe. Aanleg van een 3 e spoor betekent extra investerings- en onderhoudskosten. 1 Alkmaar Zaandam Langs N Figuur: spoorontwerp opstellocatie Uitgeest zuidzijde langs N203 met 3 e spoor resumerend Functionele criteria Bereikbaarheid opstelemplacement Uitgeest zuid langs N203 met 3 e spoor Voldoende opstelcapaciteit spoorwegveiligheid -- Uitvoerbaarheid logistieke processen -- Effect op betrouwbaarheid - Exploitatiekosten vervoerder 0,11 mio /jr Over levensduur 1,8 mio 4.6 Traject Uitgeest - Alkmaar Uit de participatie met de omgeving zijn twee locaties ten zuiden van Castricum voorgesteld; aan de oostzijde en aan de westzijde van de spoorlijn. Als voorbeeld wordt een opstelterrein bij Castricum aan de zuidwestzijde beschreven. De functionele beoordeling voor Castricum zuidoostzijde is vergelijkbaar met zuidwestzijde. Bereikbaarheid: Op het deeltraject Uitgeest - Alkmaar rijden minder treinen dan tussen Uitgeest en Zaandam: Elk uur 6 IC s van Alkmaar naar Amsterdam in een 10 minuten patroon. Tevens rijden er 2 treinen per uur van Alkmaar naar Haarlem. PHS opstellocaties Uitgeest 15/24

16 De rangeertreinen van een perronspoor in Uitgeest moeten om naar de opstellocatie te rijden eerst invoegen in de treinstroom naar Alkmaar (8 treinen per uur) en vervolgens de treinstroom uit Alkmaar (8 treinen per uur) oversteken. Omdat op dit trajectdeel minder treinen rijden zijn er mogelijkheden ; 2 x per half uur is er een ruim gat tussen 2 IC treinen om over te steken. Figuur: inpassen rangeertrein in dienstregeling Uitgeest Alkmaar Voor het invoegen lijken ook voldoende mogelijkheden. Eindigende treinen die naar het opstelterrein moeten, kunnen op spoor 1 aankomen en wachten op een mogelijkheid om naar het opstelterrein te rijden. Spoor 3 blijft dan beschikbaar om de volgende SPR trein (elke 10 min komt er een trein) te behandelen. Aftrappen en bijplaatsen overdag is mogelijk Conclusie: voldoende mogelijkheden om rangeertreinen in te passen in de dienstregeling Figuur: rangeertrein van station naar opstelterrein Castricum Overige aspecten - Capaciteit: De locaties bieden ruimte voor 75 bakeenheden - De spoorwegveiligheid vermindert agv van rangeertreinen die moeten invoegen in de treinstroom naar Alkmaar en / of de tegenrichting moeten oversteken - Logistieke processen: De lege trein van perronsporen naar het verder weg gelegen opstelterrein moet als treinpad worden ingepland. Dit leidt tot extra handelingen ivm rangeren naar een lokaal opstelterrein bij station Uitgeest (-). - Effect op betrouwbaarheid: risico op vertraging vanwege invoegen en kruisen van een hoofdstroom van 8 treinen / uur / richting. (Aantal kruisende treinen: 8x16+2x16 = 160) - Exploitatiekosten: 3 km vv leeg rijden en wachten voor kruisen leidt tot extra exploitatiekosten = 0,2 mio/jaar Resumerend Functionele criteria Bereikbaarheid opstelemplacement Uitgeest Alkmaar PHS opstellocaties Uitgeest 16/24

17 Voldoende opstelcapaciteit 75 bakken spoorwegveiligheid -- Uitvoerbaarheid logistieke processen - Effect op betrouwbaarheid - Exploitatiekosten vervoerder 0,2 mio/jr Over levensduur 3,5 mio 4.7 Traject Uitgeest Beverwijk (locatie Beverwijk) Mogelijke opstellocaties nabij het station Beverwijk: - Locatie Wijckerpoort: in de driehoek ten zuiden van het station tussen de hoofdsporen en de aftakking naar TATA. - Locatie De Scheg: aan de oostzijde van het station tussen de spoorlijn en de snelweg A22 Locatie Wijckerpoort bereikbaarheid Op dit baanvak rijden 2 IC s en 2 SPR s per uur. Het inpassen van de rangeertreinen zal hier geen probleem zijn. In Beverwijk kruisen de treinen van de opstellocatie in de driehoek het goederenverkeer van de Velsertunnel naar de goederensporen in Beverwijk en v.v. Er lijken in dienstregeling wel mogelijkheden de rangeertreinen tussen de reizigers en goederentreinen in in te passen, hoewel het aantal afhankelijkheden in de dienstregeling toeneemt. In Uitgeest moeten de rangeertreinen van en naar perronspoor 3 kunnen rijden (het vertrek/ aankomst spoor van de SPR v/n Amsterdam). De rangeertreinen van Berverwijk naar spoor 3 en v.v. moeten daarvoor de IC stroom Alkmaar Zaandam kruisen. De dienstregelingsinpasbaarheid is vergelijkbaar met de opstellocatie Uitgeest zuidzijde. Vanwege de inpasbaarheid in de dienstregeling moet het ook mogelijk zijn dat de rangeertreinen doorrijden naar het keerspoor aan de noordzijde, kopmaken en daarna van het keerspoor naar het SPR vertrekspoor 3 rijden. Aftrappen en bijplaatsen voor en na de spits lijkt mogelijk. - Capaciteit: De locatie biedt ruimte voor 75 bakeenheden - De spoorwegveiligheid vermindert a.g.v. rangeertreinen die de hoofdstromen in Uitgeest 2x en in Beverwijk 1x moeten kruisen - Logistieke processen: de rangeertreinen moeten in Uitgeest op het keerspoor extra kopmaken. Dit betekent extra logistieke handelingen. Bovendien vinden in Beverwijk de rangeertreinen niet gescheiden plaats van de goederenprocessen. - Betrouwbaarheid: : T.o.v. variant 1 E moeten meer treinen worden gekruist. Daardoor neemt het risico op vertraging toe. (Aantal kruisende treinen: 10*5 +10*5+10 x 2 + 8x10 =200) - Exploitatiekosten nemen toe a.g.v. afstand Uitgeest Beverwijk (7 km): 0,5 mio/jr. PHS opstellocaties Uitgeest 17/24

18 Locatie De Scheg De locatie ligt aan de andere zijde van het station / spoorlijn. De bereikbaarheid van deze locatie en de functionele beoordeling van de locatie De Scheg is vergelijkbaar met de locatie Wijckerpoort. resumerend Functionele criteria Beverwijk Beverwijk De Scheg Wijckerpoort Bereikbaarheid opstelemplacement Voldoende opstelcapaciteit 75 bakken spoorwegveiligheid Uitvoerbaarheid logistieke processen Effect op betrouwbaarheid Exploitatiekosten vervoerder 0,5 mio / jr Over levensduur 8 mio 0,5 mio / jr Over levensduur 8 mio PHS opstellocaties Uitgeest 18/24

19 4.8 overzicht beoordeling locaties Functionele criteria 1 E 1C 3hoek Uitgeest- Zaandam Bereikbaarheid (rangeertreinen inpasbaar in dienstregeling) Voldoende opstelcapaciteit 75 bakken N e sp Cas Bv Wprt Bv Scheg 1 van de 10 drgl is maakbaar spoorwegveiligheid Uitvoerbaarheid logistieke processen Effect op betrouwbaarheid 0 - / dienstregeling Exploitatiekosten vervoerder per jaar 0 0 0,07 mio 1,2 mio* 0,11 mio 0,2 mio 0,5 mio 0,5 mio Exploitatiekosten vervoerder over levensduur 0 0 1,2 mio 18 mio* 1,8 mio 3,5 mio 8 mio 8 mio Belangrijkste conclusies: - de locatie Uitgeest zuid, N203 (zonder 3 e spoor) is in 9 van de 10 dienstregelingen niet bereikbaar - de overige locaties bieden voldoende capaciteit en zijn voldoende bereikbaar - t.o.v. de referentie locatie Uitgeest 1 E, scoren de alternatieve locaties minder op veiligheid, logistieke uitvoerbaarheid, betrouwbaarheid en exploitatiekosten PHS opstellocaties Uitgeest 19/24

20 5 Gevoeligheidsanalyse ERTMS: Het effect van ERTMS op de spoorcapaciteit is nog onzeker. Mogelijk kunnen de opvolgtijden tussen 2 treinen 10-20% korter worden. Het gat in de dienstregeling zal iets groter worden, maar er zullen hierdoor geen meer gaten in de dienstregeling ontstaan. De kans dat een rangeertrein kan worden ingepland verandert niet met ERTMS en dus ook de bereikbaarheidsmogelijkheden van de opstellocaties. De capaciteitwinst door ERTMS zal mogelijk wel een positief effect hebben op de betrouwbaarheid van de treindienst. De implementatie van ERTMS in Nederland is voorzien vanaf 2022 en zal gespreid plaatsvinden over een lange periode. PHS opstellocaties Uitgeest 20/24

21 Bijlage 1 Functionele concepten Uitgeest zuidzijde driehoek Voor de opstellocatie Uitgeest zuidzijde driehoek zijn 5 functionele concepten onderzocht. 1. Het opstelterrein is ten zuiden van Uitgeest aangesloten op de spoorlijn Uitgeest Zaandam. Rangeertreinen moeten vanaf het opstelterrein eerst de treinstroom van Uitgeest naar Zaandam (6 IC s en 6 SPR s per uur) kruisen en vervolgens invoegen op de treinstroom van Zaandam naar Uitgeest. Vervolgens buigen de treinen af naar het SPR vertrekspoor 3. Figuur: Dienstregeling Uitgeest - Zaandam voor heen- en tegenrichting De rangeertrein kan (op basis van plannormen) pas 4 min na het doorrijden van de IC aankomen in Uitgeest of 1 min voordat de SPR uit Uitgeest vertrekt. Binnen het 10 minuten patroon is er 2x een mogelijkheid. Voor het invoegen in de stroom naar Uitgeest is slechts één mogelijkheid per 10 minuten aanwezig. In het 10 minuten patroon bestaan 10 combinaties van heen en tegenrichting. In 2 van de 10 dienstregelingcombinaties zijn de rangeertreinen inpasbaar, in 8 van de 10 niet. 2. Wanneer het opstelterrein direct kan worden aangesloten op het vertrekspoor van de SPR s richting Amsterdam (Uitgeest spoor 3) dan hoeven de rangeertreinen van het opstelterrein naar het vertrekspoor van SPRs alleen de treinstroom Uitgeest naar Zaandam te kruisen en hoeven zij niet in te voegen op de treinstroom van Zaandam naar Uitgeest. PHS opstellocaties Uitgeest 21/24

22 De rangeertrein kan (op basis van plannormen) pas 4 min na het doorrijden van de IC aankomen op spoor 3 of 1 min voordat de SPR uit Uitgeest vertrekt. Op het vertrekspoor moet de SPR trein dan na 1 of 2 min later al vertrekken. Voor het kopmaken van een trein is tenminste 5 minuten keertijd nodig (ombouwen van de trein). Het voorbrengen van de trein in combinatie met het kopmaken en vertrekken op spoor 3 is logistiek niet maakbaar. 3. Een derde concept is dat een extra spoor voor de SPR s in Uitgeest wordt toegevoegd tussen de doorgaande IC sporen. Terwijl de rangeertrein wordt voorgebracht na het ene SPR vertrekspoor, kan van het andere vertrekspoor een al klaar staande SPR trein vertrekken. Deze sporenlayout blijkt technisch op het emplacement Uitgeest niet inpasbaar. 4. Vierde concept gaat uit van het aansluiten van het opstelemplacement op spoor 4. Rangeertreinen rijden via deze sporen naar een nieuw keerspoor aan de noordkant van het emplacement. Vanaf dit keerspoor rijden treinen dan naar het vertrekspoor 3 van de SPR s naar Amsterdam. PHS opstellocaties Uitgeest 22/24

23 De rangeertrein rijdt van opstelterrein naar keerspoor over een afstand van ca 2 km tegen de hoofdstroom in. Bij een snelheid van 40 km/h kost dit ca 3 min. Er lijken in de dienstregeling voldoende mogelijkheden aanwezig om tussen 2 IC s naar het keerspoor te rijden. Na het kopmaken op het keerspoor rijdt de rangeertrein dan naar het vertrekspoor 3, waarvoor hij weer de IC stroom zal moeten kruisen. 5. Als 4: maar het overbrengen van de rangeertrein kan via spoor 5 en een extra spoor naar het keerspoor aan de noordzijde, vrij van de hoofdsporen Alkmaar Amsterdam. NB bij de start van de treindienst kunnen de eerste paar treinen wel direct naar vertrekspoor 3 (als er nog geen SPR treinen vanuit Amsterdam aankomen) Conclusie: Voor de locatie driehoek ten zuiden van station Uitgeest lijken de rangeertreinen van/naar de opstellocatie onder voorwaarden inpasbaar in de dienstregeling. Omrangeren van de rangeertreinen via een nieuw keerspoor ten noorden van het station biedt de beste mogelijkheden. PHS opstellocaties Uitgeest 23/24

24 Colofon Titel Documentnummer Functionele beoordeling opstellocaties Uitgeest P Versie/Datum Versie 0.2, 15 augustus 2014 Status Concept voor sectorteam Van Eigenaar Projectleider Distributie Document ProRail VenD Johan Doornenbal Met medewerking van: IenM, Robert de Jong ProRail: Carlo Murtas, Jan Bosman, Alfred Cardol, Stefan Giessing NS: Anne Barneveld, Remco van Herten Autorisatie paraaf datum gecontroleerd prl projectleider Versie aug 14 Versie aug 14 Vervoersanalyse en Capaciteitsontwikkeling, Landelijk Netwerk PHS opstellocaties Uitgeest 24/24