over DE KOE Een koe heeft grote oren die in alle richtingen kunnen draaien. Zo horen ze goed als er gevaar dreigt.

Transcriptie

1 over DE KOE Een koe heeft grote oren die in alle richtingen kunnen draaien. Zo horen ze goed als er gevaar dreigt. Een koe kan uitstekend ruiken. Als het voer een beetje stinkt, laat zij het liggen. Wat een kieskeurige dame! De staart is handig als vliegenmepper. In de uier zitten melkblaasjes. Daar wordt de melk gevormd. De bek is perfect gemaakt om mee te grazen. Met haar tong trekt zij het gras los. Raar maar waar: een koe heeft geen boventanden. Fact Sheet \ 0.1 * Een babykoe heet kalf (0 tot 1 jaar). * Een tienerkoe heet pink (1 tot 2 jaar). * Een jonge koe die 1 keer een kalfje heeft gehad heet vaars (2 tot 3 jaar). * Een koe is volwassen na de geboorte van haar tweede kalf (3 jaar en ouder) In Nederland lopen totaal 1,5 miljoen melkkoeien rond. Op de meeste boerderijen zijn dat er zo n zeventig. Een koe geeft ongeveer liter melk per jaar. Per dag is dat meer dan twee emmers vol! Er zijn koeien die in hun leven meer dan liter melk produceren. Voor die koe wordt vaak een feestje georganiseerd. Zo n superoma is meer dan tien jaar oud. Zo oud worden de meeste koeien trouwens niet. Vaak blijven ze vijf tot zeven jaar op de boerderij. De boer verkoopt de koe aan een handelaar die haar naar het slachthuis brengt. Het vlees gaat naar de slager. Misschien zijn jouw schoenen wel gemaakt van koeienhuid! 3 1

2 Koeienrassen Een koe is een koe. Ja, dat dacht je! In Nederland kun je wel vijftien verschillende soorten koeien vinden. Zwart-wit, rood-wit, koeien met een prachtige, witte baan over hun buik. De bekendste is wel de zwartbonte. Zij heeft een moeilijke naam: Holstein-Friesian. Maar die zijn er ook weer in rood en wit. Zwart rood wit Dit zijn Lakenvelders. Ze hebben een wit laken in het midden over hun rug en buik lopen. Deze koeien zijn er trouwens ook in rood-wit. Dit is een Blaarkop. Deze koe is te herkennen aan de witte kop en de zwarte vlek rond haar ogen. En dit is een Schotse Hooglander. Een koe met een harige vacht en lange horens. Je ziet ze niet op de boerderij, maar wel in sommige natuurgebieden. Waarom gaat een koe nooit naar een voetbalwedstrijd? Als zijn club scoort, roept hij nog boe. 5 2

3 De stier Om melk te geven, moet een koe eerst een kalfje krijgen. En dus moet de koe eerst worden bevrucht. Vroeger hadden boeren zelf een stier. Tegenwoordig kopen ze het zaad (sperma) bij een organisatie die het sperma opvangt bij topstieren. De melkveehouder kijkt in een folder en Grote versierder zoekt een stier uit die het beste bij zijn eigen koeien past. Het sperma zit in een rietje en wordt in de koe gebracht. Dat gebeurt als de koe vruchtbaar is. Na veertig weken komt het kalf ter wereld. Dat duurt net iets langer dan bij de mens. Na de geboorte gaat de koe melk geven. Sunny Boy is de beroemdste stier van Nederland. Of liever gezegd: was. Want hij is dood. Maar omdat Sunny Boy zo bekend is, heeft hij een standbeeld gekregen. Dat staat in Heerenveen (Friesland). Met zijn sperma zijn meer meer dan twee miljoen koeien bevrucht. Een echte versierder dus. Woordzoeker Stierensperma wordt opgevangen onder een kunstkoe De verdunde en gecontroleerde stierensperma wordt in de koe gebracht. 3

4 Van gras tot melk Jouw voedsel komt via je slokdarm in je maag terecht. Dat is bij een koe eigenlijk precies hetzelfde. Alleen heeft de koe niet één maar vier magen! Het gras gaat via de slokdarm (1) naar de pens (2). Dat is de eerste maag. Vervolgens komt het gras in kleine stukjes weer terug in de mond. De koe begint dan te herkauwen. Na het herkauwen gaat het voedsel via de netmaag (3) en boekmaag (4) naar de lebmaag (5). Het voer wordt steeds fijner gemaakt. Uiteindelijk komen de voedingsstoffen dan via de darmen (6) in de uier (7) terecht. Daar wordt de melk gemaakt. En dan gaat de boer aan de slag. Met zijn melkmachine zorgt hij ervoor dat jij je glas melk kunt drinken Fact Sheet \ 0.2 * Een koe eet niet alleen gras. Zij houdt ook van: s mais s bieten s aardappelen * Koeien krijgen ook krachtvoer, meestal in de vorm van brokjes. Daarin zitten verschillende voedingsstoffen. 7 4

5 In de ligbox In de herfst gaan de koeien naar binnen. Ze gaan op stal, omdat het gras niet meer groeit. Trouwens, met hun grote poten zouden de koeien het weiland alleen maar kapot trappen. Verreweg de meeste boeren hebben een stal waarin de koeien los rondlopen. Bij het voerhek vinden ze gras en mais. Elk dier heeft een plekje om te liggen. In zo n ligbox ligt een rubberen mat of zaagsel. Zo kunnen de koeien zichzelf niet verwonden. Vroeger stonden de koeien de hele winter naast elkaar, vastgebonden aan een ketting. De dieren hebben het nu een stuk beter. Wel zijn de horens weggehaald. Want anders zouden de koeien elkaar lelijk prikken. De koeien slurpen water uit een drinkbak. Vaak staan er een paar voerbakken in de stal. Daar krijgen ze lekkere brokjes te eten. De poep en plas van de koeien boeren spreken over mest loopt door spleten in de vloer naar een betonnen kelder. Volgend voorjaar brengt de boer de mest naar het land. Mest is prima voedsel voor de planten. Deze boer strooit een laag zaagsel in de ligbox. Lekker zacht! Naar buiten! Fact Sheet \ 0.3 Sommige boeren houden hun koeien het hele jaar binnen. Deze boeren hebben vaak weinig grond. Ze zorgen er natuurlijk wel voor dat de koeien het goed naar hun zin hebben in de stal. * Een koe drinkt 60 tot 100 liter water per dag * En poepen dat ze kan... elke dag meer dan 50 kilo koeienvlaai! Tussen april en november lopen de meeste koeien in de wei. Nou ja lopen een groot deel van de dag liggen ze te herkauwen. Een lekker rustig leventje! 8 Grazen, slenteren, effe drinken in de sloot en dan een paar uurtjes herkauwen. Aan het eind van de middag lopen ze terug naar de stal. Daar worden ze gemolken. Meestal blijven ze s nachts binnen. De volgende ochtend na het melken gaan ze weer de wei in. Heerlijk. Maar als het bloedheet is, zijn ze toch liever binnen. 5