Zuivel. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

Transcriptie

1 Auteur DigilessenPO Laatst gewijzigd 18 mei 2017 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Inleiding Wat ga je leren? Wat ga je doen? Allemaal koeien Koeien geven melk In de melkfabriek Van melk naar... Een kijkje in de ijskast Afsluiting Wanneer ben je klaar? Voor de leerkracht Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Inleiding Melk, is het echt zo gevaarlijk als in het filmpje wordt verteld? Melk, het witte gevaar! kn.nu/ww.afa0785 (teleblik.nl) In dit filmpje wordt melk het witte gevaar genoemd. Onzin natuurlijk, want melk is gezond. Melk bevat veel gezonde voedingsstoffen die je nodig hebt om te groeien. Eiwit kan helpen om niet te zwaar te worden. Van eiwitten krijg je een vol gevoel, je krijgt niet zo snel weer honger of dorst. Melk bevat ook vitaminen die ieder mens nodig heeft. Er zit ook calcium in, waarvan je sterke botten krijgt. Melk is dus erg goed voor je. Maar, waar komt melk eigenlijk vandaan en wat doen we ermee? Wat ga je leren? Johannes Vermeer, het melkmeisje - Ik kan uitleggen waar melk vandaan komt en waarom dieren melk geven. - Ik kan vertellen hoe een koe gemolken wordt. - Ik kan uitleggen hoe melk verwerkt wordt tot andere producten. Wat ga je doen? Pagina 2

4 Glas melk - Ik onderzoek in welke etenswaren melk gebruikt wordt. - Ik ga een recept uitzoeken en maken. Pagina 3

5 Allemaal koeien De melk die wij drinken komt vaak van koeien. De koeien die we in Nederland veel zien zijn zwart-wit gevlekt. Maar als je goed oplet, zie je ook andere koeien rondlopen. Er zijn ook koeien die wit of bruin zijn, zonder vlekken. Op de hei en in het bos kun je tegenwoordig Schotse hooglanders tegenkomen, die hebben lange haren en enorme hoorns. Holstein Frisian, de belangrijkste melkkoe in Nederland. Oost-Vlaamse witrood, een koe die je vaak in België ziet. De Schotse Hooglander loopt in de vrije natuur. Pagina 4

6 De jak leeft in de Himalaya en geeft blauwe melk! Pagina 5

7 Koeien geven melk Als het kalf geboren is geeft de koe melk. Waarom geeft een koe melk? kn.nu/ww.e3265bb (youtu.be) Van gras naar melk kn.nu/ww.f9b5096 (schooltv.nl) Van gras naar melk Sleep de woorden naar de goede zin Om melk te kunnen geven moet de koe ieder jaar een krijgen. Een koe kan wel - liter melk per dag geven. Koeien 4 tot 9 uur per dag. Een koe in de wei eet per dag zo'n kilo gras. Koeien slingeren hun lange tong om een plukje gras en duwen het tegen de in de. Dan wordt het gras. Dat gebeurt in vier verschillende magen: 1. de, 2. de, 3. de en 4. Pagina 6

8 de. Melk wordt gemaakt In de. Beschikbare keuzes: netmaag, boekmaag, snijtanden, lebmaag, verteerd, 40, uier, pens, onderkaak, kalf, grazen, 80, 60 kn.nu/ww.f23581b (schooltv.nl) De koeien worden naar de melkstal gebracht om te gemolken te worden. Kunnen ze zo maar gemolken worden? a. Ja, in de melkstal worden ze meteen gemolken. b. Nee, eerst worden ze een beetje schoongeborsteld en worden de uiers schoongemaakt. c. Nee, eerst gaan ze onder de douche. Een koe wordt twee per dag gemolken. Hoeveel liter melk geeft een koe ongeveer per keer? a. 25 liter. b. 12 en een halve liter. c. Meer dan 100 liter. De koeien worden gemolken met een melkmachine. De zuigbeweging van een kalf wordt nagedaan door een pomp. Die pomp met zuignappen wordt op de uier gezet. Hoeveel spenen heeft de uier? a. 4 b. 1 c. 2 De melk wordt opgevangen in een melkmeetglas. Daar kan de boer zien hoeveel melk de koe geeft. Dan gaat de melk via de leidingen naar de koeltank. Hoeveel melk past er in de koeltank? a liter b. 200 liter c. 700 liter De melk wordt in een tank bewaard. In de tank is het koud, dat moet omdat anders de melk bederft. Pagina 7

9 Een paar keer per week wordt de tank geleegd. Wat gebeurt er? a. De boer verwerkt de melk en maakt er kaas van. b. De boer heeft een tankauto waarmee hij de melk naar de fabriek brengt. c. Er komt een tankauto van de fabriek waar alle melk ingepompt wordt. Pagina 8

10 In de melkfabriek Wat gebeurt er allemaal met de melk voordat het in het pak zit? In de melkfabriek kn.nu/ww.a5367f9 (schooltv.nl) De melkfabriek Zet de zinnen in de goede volgorde. a. De melk gaat in pakken. b. De melk wordt door een tankwagen opgehaald en naar de fabriek gebracht. c. Op de boerderij worden de koeien gemolken. d. De melk wordt afgeroomd. e. De melk wordt afgekoeld. f. De vetbolletjes worden door de melk verspreid. g. Door de melk te verwarmen gaan de bacterien dood. Dat heet pasteuriseren. Pagina 9

11 Van melk naar... Melk wordt gebruikt om verschillende producten van te maken. Deze producten noemen we zuivelproducten. Kaas is zo'n zuivelproduct. Kijk maar hoe van melk kaas gemaakt wordt. Zelf kaas maken kn.nu/ww.d7dbe46 (schooltv.nl) Hoe komen de gaten in de kaas? kn.nu/ww.b4e81e5 (teleblik.nl) Kaas maken Sleep de woorden naar de goede zin. Omkaastemakenhebje nodig.hierdoorgaandevastestoffensamenklonteren.demelkwordtdikker. Omkaastemakenisook nodig.ditgeeftdekaaseenlekkeresmaakenzorgtervoordatdekaaslangerhoudbaaris. Dedikkemelkwordtdantotkleinewittekorrelsgesneden.Dezekleinewittekorrelsnoemenwede.Dezekorrelsdrijvennunoginvocht. Ditvochtheetde.Deweiwordtgebruiktvoorandereproducten,zoalsfrisdrank. De wordtineenvormgedaanengeperst.dekaaskrijgtnuhaarvorm. Daarnagaandekazenineenzout.Hetzoutgeeftdekaaseenlekkeresmaak. Nahetpekelbadgaandekazennaareen omterijpen.hierkrijgendekazeneenplasticbeschermlaagje.ditzorgtervoordatdekazennietuitdrogenennietgaanschim Beschikbare keuzes: wrongel, wei, zuursel, wrongel, pekelbad, pakhuis, stremsel Een kijkje in de ijskast Er zijn nog veel meer procucten die van melk gemaakt worden. In de volgende opdracht ga je ze ontdekken. Je gaat een aantal zuivelproducten bekijken. Klik op de link en doe de internet- ijskast maar open. Welke producten ken je? Vind je ze lekker of niet? Welke heb je nog nooit geproefd? Pagina 10

12 Wat zit er in de ijskast? Werkblad zuivel kn.nu/ww.c8130e8 (docx, maken.wikiwijs.nl) Kijk ook in de koelkast thuis! Welke zuivelproducten kom je daar tegen? Pagina 11

13 Afsluiting IJs maken kn.nu/ww.ee1bd10 (schooltv.nl) Zelf aan de slag Kies nu zelf iets dat je gaat maken met een zuivelproduct. IJs? Een milkshake? Of een ander lekker toetje? Overleg met je leerkracht hoe je dat gaat doen. - Wat ga je maken? - Wat heb je daarvoor nodig? - Met wie werk je samen? - Met wie ga je boodschappen doen? - Waar ga je het maken, thuis of op school? - Mogen je klasgenoten proeven? - Hoe ga je een verslag maken? Je kan het werkblad gebruiken. Succes en eet smakelijk!!! Werkblad zelf aan de slag kn.nu/ww.3fbd9e2 (docx, maken.wikiwijs.nl) Wanneer ben je klaar? Je bent klaar als je je werkbladen hebt laten zien aan je leerkracht. Ook heb je je zuivelproduct, samen met je klasgenoten, geproefd. Pagina 12

14 Voor de leerkracht Hier vindt u de doelen en tips voor verdere invulling van lessen over dit onderwerp. Wikiles zuivel, informatie voor de leerkracht.docx kn.nu/ww.00202b4 (docx, maken.wikiwijs.nl) Werkblad zuivel kn.nu/ww.5cb40e6 (docx, maken.wikiwijs.nl) Werkblad zelf aan de slag kn.nu/ww.79110ee (docx, maken.wikiwijs.nl) Herkomst van de gebruikte afbeeldingen kn.nu/ww.dd5a019 (docx, maken.wikiwijs.nl) Pagina 13

15 Antwoorden Van gras naar melk Sleep de woorden naar de goede zin Om melk te kunnen geven moet de koe ieder jaar een kalf krijgen. Een koe kan wel liter melk per dag geven. Koeien grazen 4 tot 9 uur per dag. Een koe in de wei eet per dag zo'n 80 kilo gras. Koeien slingeren hun lange tong om een plukje gras en duwen het tegen de snijtanden in de onderkaak. Dan wordt het gras verteerd. Dat gebeurt in vier verschillende magen: 1. de pens, 2. de netmaag, 3. de boekmaag en 4. de lebmaag. Melk wordt gemaakt In de uier. De koeien worden naar de melkstal gebracht om te gemolken te worden. Kunnen ze zo maar gemolken worden? 1. Ja, in de melkstal worden ze meteen gemolken. 2. Nee, eerst worden ze een beetje schoongeborsteld en worden de uiers schoongemaakt. 3. Nee, eerst gaan ze onder de douche. Een koe wordt twee per dag gemolken. Hoeveel liter melk geeft een koe ongeveer per keer? liter en een halve liter. 3. Meer dan 100 liter. De koeien worden gemolken met een melkmachine. De zuigbeweging van een kalf wordt nagedaan door een pomp. Die pomp met zuignappen wordt op de uier gezet. Hoeveel spenen heeft de uier? De melk wordt opgevangen in een melkmeetglas. Daar kan de boer zien hoeveel melk de koe geeft. Dan gaat de melk via de leidingen naar de koeltank. Hoeveel melk past er in de koeltank? liter liter liter Pagina 14

16 De melk wordt in een tank bewaard. In de tank is het koud, dat moet omdat anders de melk bederft. Een paar keer per week wordt de tank geleegd. Wat gebeurt er? 1. De boer verwerkt de melk en maakt er kaas van. 2. De boer heeft een tankauto waarmee hij de melk naar de fabriek brengt. 3. Er komt een tankauto van de fabriek waar alle melk ingepompt wordt. De melkfabriek Zet de zinnen in de goede volgorde. 1. c: Op de boerderij worden de koeien gemolken. 2. b: De melk wordt door een tankwagen opgehaald en naar de fabriek gebracht. 3. d: De melk wordt afgeroomd. 4. g: Door de melk te verwarmen gaan de bacterien dood. Dat heet pasteuriseren. 5. e: De melk wordt afgekoeld. 6. f: De vetbolletjes worden door de melk verspreid. 7. a: De melk gaat in pakken. Kaas maken Sleep de woorden naar de goede zin. Omkaastemakenhebjestremsel nodig.hierdoorgaandevastestoffensamenklonteren.demelkwordtdikker. Omkaastemakenisookzuursel nodig.ditgeeftdekaaseenlekkeresmaakenzorgtervoordatdekaaslangerhoudbaaris. Dedikkemelkwordtdantotkleinewittekorrelsgesneden.Dezekleinewittekorrelsnoemenwede wrongel.dezekorrelsdrijvennunoginvocht. Ditvochtheetdewei.Deweiwordtgebruiktvoorandereproducten,zoalsfrisdrank. Dewrongelwordtineenvormgedaanengeperst.Dekaaskrijgtnuhaarvorm. Daarnagaandekazenineenzoutpekelbad.Hetzoutgeeftdekaaseenlekkeresmaak. Nahetpekelbadgaandekazennaareenpakhuis omterijpen.hierkrijgendekazeneenplasticbeschermlaagje.ditzorgtervoordatdekazennietuitdrogenennietgaanschim Pagina 15

17 Over dit lesmateriaal Colofon Auteur DigilessenPO Laatst gewijzigd 18 mei 2017 om 13:13 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau PO groep 6; PO groep 5; Leerinhoud en doelen Natuur; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 1 uur en 0 minuten Trefwoorden boer., kaas, melk, zuivel Bronnen Bron Type Melk, het witte gevaar! Video Waarom geeft een koe melk? Video Van gras naar melk Video Video In de melkfabriek Video Pagina 16

18 Bron Type Zelf kaas maken Video Hoe komen de gaten in de kaas? Video IJs maken Video Pagina 17