Uithandengeving in het Belgisch recht: Een aantasting van de rechtszekerheid en de duidelijkheid?

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Academiejaar Uithandengeving in het Belgisch recht: Een aantasting van de rechtszekerheid en de duidelijkheid? Masterproef van de opleiding Master in de Rechten Ingediend door Eva Dewulf (Studentennr.: ) Promotor: Prof. dr. B. De Ruyver Commissaris: Prof. F Vander Laenen

2

3 Woord Vooraf Deze masterproef zou niet tot stand gekomen zijn zonder de hulp en steun van een aantal mensen. Bij deze wens ik dan ook een aantal mensen in het bijzonder te bedanken voor hun steun. Allereest een woord van dank voor mijn promoter Brice De Ruyver voor zijn begeleiding van deze masterproef de afgelopen twee jaar. Daarnaast wil ik mijn familie bedanken voor hun steun gedurende mijn studies. Ook de mensen die mijn masterproef hebben nagelezen verdienen een dankwoordje: Ann-Sofie Campe, Conny Delmotte en Willem Dumon. Naast deze mensen verdienen ook mijn vrienden een vermelding, ook zij stonden mij bij met raad en daad bij de totstandkoming van deze masterproef. Als laatste gaat een groot teken van dank uit naar mijn vriend Willem die mij geholpen heeft om deze masterproef in LaTeX te maken. Zonder zijn hulp zou dat een quasi onmogelijke taak geweest zijn. Met veel geduld luisterde hij naar al mijn uiteenzettingen over deze masterproef en hielp mij hierbij waar hij kon. Eva Dewulf Gent 15 mei 2012 iii

4 iv

5 Inhoudsopgave Inhoudsopgave v 1 Inleiding 1 2 Uithandengeving in het Belgisch recht Voor de wet van Code Pénal van De Wet van 15 mei 1912 op de kinderbescherming De geboorte van de uithandengeving met de wet van Wijzigingen met de wet van Uithandengeving: procedure en voorwaarden Historische evolutie Artikel 38 JBW De wet van 94: een eerste versoepeling van de uithandengeving De hervorming Onkelinx De nieuwe uithandengeving: artikel 57bis Definitie en kadering Voorwaarden De verschillende procedures tot uithandengeving Procedure Gevolgen van het vonnis tot uithandengeving Conclusie Internationale en nationale aanbevelingen Internationale aanbevelingen Comité voor de Rechten van het Kind Committee Against Torture General Comment nr.10 on Children s Rights in Juvenile Justice Artikel 37 IVRK Levenslange opsluiting Voorwaarden voor opsluiting Samenplaatsing van minderjarigen en meerderjarigen Artikel 40 IVRK De speciale aanpak van minderjarige delinquenten v

6 vi Inhoudsopgave Vermoeden van onschuld Recht op een onafhankelijke rechterlijke autoriteit Recht op privacy Discriminatie? Nationale aanbevelingen Kinderrechtencommissariaat NGO Conclusie Jeugdrecht in andere landen Duitsland Op wie is het Jugendstrafrecht van toepassing? Veertien- tot achttienjarigen Achttien- tot twintigjarigen Uitzonderingsmechanisme? Welke maatregelen kunnen worden opgelegd? België vs. Duitsland Frankrijk Op wie is het jeugdrecht van toepassing? Algemeen Uitzonderingsmechanisme? Welke maatregelen kunnen worden opgelegd? België vs. Frankrijk Nederland Op wie is het jeugdrecht van toepassing? Kinderen onder de verantwoordelijkheidsleeftijdsgrens Hoofdregel De zestien- tot achttienjarigen De achttien- tot eenentwintigjarigen Welke maatregelen kunnen worden opgelegd? België vs. Nederland Engeland Op wie is het jeugdrecht van toepassing? Algemeen Uitzonderingsmechanisme? Welke maatregelen of straffen kunnen worden opgelegd? België vs. Engeland Verenigde Staten Op wie is het jeugdrecht van toepassing? Algemeen De uithandengeving Verschillende mogelijkheden tot uithandengeving Algemene punten van kritiek

7 Inhoudsopgave vii Welke maatregelen of straffen kunnen worden opgelegd? België vs. Verenigde Staten Conclusie Hervormingen Verscheidenheid Functies van de uithandengeving Een uitkomst bieden voor de moeilijke gevallen Straffen Meerdere rechters of jury Getrapte systemen als oplossing? Samenvattend Aantasting van de rechtszekerheid en duidelijkheid? Problemen met betrekking tot de uithandengevingsprocedure Positie van de rechter Beoordelingselementen De persoonlijkheid van de minderjarige dader Begrippen maturiteit en sociale context Ernst van de misdrijven en eerder opgelegde maatregelen Samenvattend Kans op onrechtmatig gebruik van de uithandengeving? Lesje leren? Plaatsgebrek en structurele beperkingen Leeftijd van de minderjarige dader Samenvattend Zwaardere straffen voor uit handen gegeven jongeren? Jeugdbeschermingsdossier Psychologische evaluaties Federaal detentiecentrum: een paradox? Beoogde doelgroep vs. uit handen gegeven jongeren Nood aan meer duidelijkheid? Meerwaarde van de uithandengeving in het jeugdbeschermingsrecht? Symbolische waarde of echt nut? Conclusie Meerwaarde of niet? Conclusie Een mogelijke oplossing? Uithandengeving overbodig maken Jeugdsanctierecht Jeugdbeschermingsrecht tot 18 jaar of verlaging van Een apart jeugdstrafrecht Algemeen Adolescententstrafrecht?

8 viii Inhoudsopgave 6.2 Uithandengeving behouden Conclusie Besluit Bibliografie Rechtspraak Boeken Bijdragen in verzamelwerken Tijdschriften Internet

9 Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Algemene situering Als er gekeken wordt naar de berichtgevingen van de laatste jaren lijkt jeugddelinquentie een hot topic te zijn. Jeugddelinquentie en dan vooral ernstige feiten gepleegd door minderjarigen krijgen de laatste jaren veel aandacht in de media. Dit doet bij het publiek het gevoel ontstaan dat minderjarigen vooral ernstige feiten plegen en dat een harde aanpak dus nodig is. Deze harde aanpak wordt meestal gezien in de figuur van de uithandengeving. De uithandengeving werd enkele decennia geleden ingevoerd en heeft sindsdien enkel aan belang gewonnen. Dit mede door de roep naar een hardere aanpak en de modellenstrijd tussen het beschermingsmodel en bestraffingsmodel. Bij elke wetswijziging en in talloze wetsvoorstellen werd de uithandengeving punt van discussie. Ze kreeg een bijna symbolische waarde. Ook bij de laatste wetswijziging met betrekking tot het jeugdrecht in 2006 werd deze figuur behouden, ondanks de vele tegenstand. Het is deze constante discussie en controverse over de figuur van de uithandengeving, die ertoe geleid heeft dat ik deze figuur van dichterbij wou bekijken. Hoe moet gereageerd worden op delinquent gedrag van minderjarigen, is al decennia lang een punt van discussie. De ene vinden dat er enkel beschermend mag opgetreden worden via een jeugdbeschermingsrecht. De andere gaan uit van een jeugdstrafrecht of een jeugdsanctierecht om een antwoord te kunnen geven op delinquent gedrag. Ook de leeftijd van strafrechtelijke verantwoordelijkheid verschilt per land. Ieder land heeft dus zijn eigen jeugdrecht, ingevuld door de mogelijkheden die dat land heeft. Elk land kent ook kritiek op zijn jeugdrecht of een deel ervan. Nog nergens is het perfecte jeugdrecht gevonden om op iedere jeugdige delinquent een perfect passend antwoord te kunnen geven. Bij ons jeugdrecht is het pijnpunt de uithandengeving. Deze figuur wordt door velen gezien als het falen van het jeugdbeschermingsrecht. Daarom wordt onderzocht waarom deze figuur als een pijnpunt wordt gezien. Is deze figuur wel in lijn met de internationale normen? Omdat deze figuur als zo n heikel punt wordt gezien, welke kritieken kunnen dan gegeven worden op de uithandengeving? En welke 1

10 2 Hoofdstuk 1. Inleiding toekomst zou er aan de uithandengeving gegeven moeten worden rekening houdend hiermee? Algemeen wordt dus onderzocht hoe de uithandengeving zou moeten evolueren rekening houdend met de internationale normen en de punten van kritiek die deze figuur inhoudt. 1.2 Inhoud Allereerst wordt bestudeerd hoe de uithandengeving er de dag van vandaag uitziet en hoe ze hiertoe geëvolueerd is. Daarna wordt onderzocht of deze figuur wel in lijn is met de internationale normen. Hiervoor zal vooral aandacht uitgaan naar het IVRK. Ook wordt hierbij weergegeven hoe enkele nationale instanties denken over de uithandengeving. Afhankelijk van of ze al dan niet in lijn is met de internationale normen: waar zou de uithandengeving aangepast kunnen worden? Als we de uithandengeving zouden afschaffen, moet er dan een verandering in het jeugdrecht komen? Als we de uithandengeving behouden, hoe kunnen we ze dan aanpassen zodat ze minder moeilijkheden inhoudt en meer in lijn is met de internationale normen? Om een antwoord te geven op deze vragen kan uitgegaan worden van internationale normen, maar er kan ook gekeken worden naar het jeugdrecht in andere landen, om te zien hoe zij proberen tegemoet te komen aan de internationale normen. Het volledige jeugdrecht bekijken zou ons te ver brengen in het kader van deze masterproef, daarom wordt toegespitst op de aanpak van delinquente minderjarigen. Daarbij letten we vooral op de aanwezigheid of de afwezigheid van een uitzonderingsmechanisme zoals de uithandengeving. Voor de jeugdrechtsystemen die wel een uitzonderingsmechanisme kennen, wordt gekeken hoe de procedure daar geregeld is en op grond van welke criteria ze toegepast wordt. Er zullen waarschijnlijk ook landen zijn die een uitzonderingsmechanisme, zoals de uithandengeving, niet kennen. Voor deze landen wordt onderzocht hoe zij het mogelijk maken om in hun jeugdrecht een antwoord te geven op alle delinquente minderjarigen en dus ook op de recidiverende harde kern jongeren die wij uitsluiten via de uithandengeving. Vervolgens wordt gekeken naar de mogelijke problemen die de uithandengevingsprocedure kan inhouden. En wordt getracht te achterhalen of de uithandengeving enige meerwaarde biedt aan het jeugdbeschermingsrecht. De uithandengeving vormt een vaste waarde in het jeugdbeschermingsrecht, maar is ze enkel een symbolisch figuur of heeft ze ook enige meerwaarde? Naast dit te bekijken, zullen ook enkele punten van kritiek van de uithandengeving bekeken worden. Vormt deze figuur niet gewoon een aantasting van de rechtszekerheid en de

11 Hoofdstuk 1. Inleiding 3 duidelijkheid? Leidt de uithandengeving in sommige gevallen niet tot een ongelijke behandeling van gelijkaardige zaken? Bereikt deze figuur wel de vooropgestelde doelgroep? Bestaat er geen kans dat deze figuur oneigenlijk wordt toegepast? Als laatste worden de mogelijke toekomstperspectieven voor de uithandengeving onderzocht. Hiervoor zal vertrokken worden van al het voorgaande om een antwoord te kunnen geven op welke richting met de uithandengeving het best zou uitgegaan kunnen worden, om in lijn te zijn met de internationale problemen en tegemoet te komen aan de punten van kritiek. Daarnaast wordt ook geformuleerd welke richting de uithandengeving waarschijnlijk zal uitgaan en waar in dit geval wijzigingen nodig zijn.

12 4 Hoofdstuk 1. Inleiding

13 Hoofdstuk 2 Uithandengeving in het Belgisch recht 2.1 Voor de wet van 65 De mogelijkheid om minderjarige daders door te verwijzen naar het volwassenenstrafrecht werd ingevoerd met de wet van Dit betekende niet dat er voor 1965 geen mogelijkheid bestond om kinderen, die de leeftijdsgrens van strafrechtelijke verantwoordelijkheid nog niet bereikt hadden, te straffen. Ook voor de wet van 1965, namelijk in de Code Pénal en de wet van 1912, waren mogelijkheden voorzien om af te wijken van de leeftijdsgrens voor strafrechtelijke verantwoordelijkheid Code Pénal van 1876 Het was de Code Pénal van 1867 die voor het eerst de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van minderjarigen regelde. Deze strafrechtelijke verantwoordelijkheid werd vastgelegd op de leeftijd van zestien jaar. Er bestond dus geen autonoom afwijkend strafrecht. 1 Jongeren die deze leeftijdsgrens bereikt hadden, konden berecht worden als volwassenen. Wel werd hun jeugdige leeftijd in acht genomen bij de straftoemeting. Jongeren die de leeftijdsgrens van zestien jaar niet hadden bereikt op het ogenblik van de feiten gingen in principe vrijuit, maar konden wel naar een verbeteringsinstelling gestuurd worden. 2 1 A. Nuytiens, J. Christiaens en C. Eliaerts, Ernstige jeugddelinquenten gestraft? Praktijk van de uithandengeving (deel 1), Gent, Academia Press, 2005, 7; E. Verhellen, Jeugdbeschermingsrecht, Gent, Mys & Breesch, 1998, 9-13; B. Brouwers, Jeugdsanctierecht in Europa: is de uithandengeving een evidentie?, Jura Falconis , afl.1, 3. 2 P. Senaeve, Compendium van het jeugdbeschermingsrecht, Leuven, Acco, 1998, 19; Y. Cartuyvels, De grote etappes in het Belgisch jeugdrecht: continuïteit, circulariteit of breuk?, TJK 2001, afl.4,

14 6 Hoofdstuk 2. Uithandengeving in het Belgisch recht Op deze algemene regel bestond wel een uitzondering: de rechter kon namelijk beslissen een jongere onder de leeftijdsgrens van zestien jaar toch te berechten als een volwassene als hij van oordeel was dat deze minderjarige over voldoende vermogen beschikte om ten volle de draagwijdte van zijn daden en het strafbaar karakter ervan te herkennen. Of men al dan niet beschikte over dit vermogen werd aangeduid met het oordeel des onderscheids. 3 Dit oordeel was het criterium om te beslissen of de minderjarige verantwoordelijk was en schuldig kon worden bevonden De Wet van 15 mei 1912 op de kinderbescherming De Wet van 15 mei 1912 op de kinderbescherming was het eerste initiatief op vlak van een afzonderlijk jeugdrecht in België. Deze wet ging uit van preventie met als doel bescherming van de maatschappij. Dit wou men bereiken via het aanpakken van jongeren en hun slecht milieu. 5 Deze wet behield de leeftijdsgrens van zestien jaar voor strafrechtelijke verantwoordelijkheid. De jongeren die deze leeftijdsgrens nog niet hadden bereikt op het ogenblik van de feiten, genoten een onweerlegbaar vermoeden van ontbrekende aansprakelijkheid en onderscheidingsvermogen. 6 Hiermee verdween het principe van het oordeel des onderscheids, alsook de mogelijkheid om jongeren onder de leeftijdsgrens met voldoende onderscheidingsvermogen toch te berechten als volwassene. Aan hen konden dan wel maatregelen worden opgelegd van bewaking, opvoeding en behoeding, die de straf moesten vervangen. 7 De leeftijdsgrens van zestien jaar voor strafrechtelijke verantwoordelijkheid was echter niet absoluut. In de praktijk werd gebruik gemaakt van een achterpoortje om het jeugdbeschermingsrecht toch toe te passen op minderjarigen die de leeftijd van zestien jaar al hadden bereikt. Dit was mogelijk wanneer de ouders bereid waren een ouderlijke klacht neer te leggen tegen hun kinderen. Dan kon de kinderrechter tot de leeftijd van achttien jaar maatregelen opleggen. 8 Het parket spoorde de ouders telkens aan om een dergelijke klacht neer te leggen en dus 3 A. Nuytiens, J. Christiaens en C. Eliaerts, Ernstige jeugddelinquenten gestraft? Praktijk van de uithandengeving (deel 1), Gent, Academia Press, 2005, 8. 4 K. Hanson, Kinderrechten en strafrechtelijke verantwoordelijkheid, Panopticon 2005, afl. 1, 110; Y. Cartuyvels, L. van Campenhoudt en J. Cultiaux, Justice des mineurs et sanctions alternatives, Paris, Editions Jeunesse et droit, 2001, J. Christiaens, De jeugd van tegenwoordig. Een historisch perspectief op de moderne jeugddelinquent in X. (ed.), Update in de criminologie: jongeren en criminaliteit, Mechelen, Kluwer, 2003, Y. Cartuyvels, Jeugdrecht in België: wat is er veranderd?, De orde van de dag 2000, afl. 11, 8; F. Tulkens en T. Moreau, Droit de la jeunesse, aide - assistance - protection, Brussel, De Boeck & Larcier, 2000, 63; B. Brouwers, Jeugdsanctierecht in Europa: is de uithandengeving een evidentie?, Jura Falconis , afl.1, 4. 7 Y. Cartuyvels, De grote etappes in het Belgisch jeugdrecht: continuïteit, circulariteit of breuk?, TJK 2001, afl. 4, A. Nuytiens, J. Christiaens en C. Eliaerts, Ernstige jeugddelinquenten gestraft? Praktijk van de uithandengeving (deel 1), Gent, Academia Press, 2005, 9.

15 Hoofdstuk 2. Uithandengeving in het Belgisch recht 7 de toepassing van het volwassenenstrafrecht te vermijden. Door deze praetoriaanse praktijk werd het toepassingsgebied van de beschermende wet van 1912 gevoelig uitgebreid. Toch was er ook een bestraffende keerzijde aan deze wet door de mogelijkheid van de ter beschikking stelling van de regering. Hierdoor werd de jongere door de kinderrechter doorverwezen naar de Minister van Justitie, die dan maatregelen kon opleggen voor een periode van vier tot twintig jaar in het geval van een misdaad. Daarnaast kon de minister de jongere ook plaatsen in een volwassenengevangenis. 9 Hierdoor werd het mogelijk om toch zware maatregelen op te leggen aan jongeren die de leeftijdsgrens van strafrechtelijke verantwoordelijkheid nog niet bereikt hadden. 2.2 De geboorte van de uithandengeving met de wet van 65 De vele kritieken op de wet van 1912 leidden tot een onoverkomelijke wetswijziging. Dit gebeurde met de wet van 65 die hieraan probeerde tegemoet te komen. Er was met name kritiek op het gebrekkige sociale luik, de beperkte interventiemogelijkheden voor de kinderrechter en de lage leeftijdsgrens voor strafrechtelijke verantwoordelijkheid. 10 Met deze wet werd, in lijn met de internationale tendens, gekozen voor het beschermingsmodel. Ook werd met artikel 38 JBW de mogelijkheid tot uithandengeving in het leven geroepen, wat aantoont dat het penale aspect toch niet helemaal verdwenen was uit deze wet. 2.3 Wijzigingen met de wet van 65 Naast de invoering van de uithandengeving, werden met de wet van 65 nog tal van wijzigingen doorgevoerd. De kinderrechter werd de jeugdrechter, nu deel van de jeugdrechtbank. Op het niveau van hoger beroep werd een jeugdkamer bij het Hof van Beroep voorzien. Het centrale begrip van de wet werd de gevaarsnotie, die het mogelijk maakte op te treden ten aanzien van alle minderjarigen in gevaar. De sociale en gerechtelijke bescherming van deze minderjarigen in gevaar werd samengebracht in deze wet. 11 Deze wet, die een uiting was van het beschermingsmodel, kwam beschermend over door de optrekking van de leeftijdsgrens voor strafrechtelijke verantwoordelijkheid naar achttien jaar. Aan de andere kant waren, ondanks het uitgangspunt, penale aspecten in de wet te vinden C. Eliaerts en J. Christiaens, Jeugdrecht en jeugdcriminologie, Brussel, Dienst Uitgaven VUB, 2005, C. Eliaerts en J. Christiaens, Jeugdrecht en jeugdcriminologie, Brussel, Dienst Uitgaven VUB, 2005, 13; J. Put en M. Rom, Toetsing van de nieuwe Jeugdwet aan het internationaalrechtelijk kader, Panopticon 2007, afl. 6, A. Nuytiens, J. Christiaens en C. Eliaerts, Ernstige jeugddelinquenten gestraft? Praktijk van de uithandengeving (deel 1), Gent, Academia Press, 2005, Art. 38, 41, 53 en 63 JBW; C. Eliaerts, Jeugddelinquentie en jeugdbeschermingsrecht: een moeilijke relatie in X. (ed.), Kinderrechtengids Deel 1.8, Centrum voor de rechten van het Kind, Gent, Mys en Breesch,

16 8 Hoofdstuk 2. Uithandengeving in het Belgisch recht 2.4 Uithandengeving: procedure en voorwaarden Historische evolutie Reeds voor de invoering van de Jeugdbeschermingswet was de techniek van de uithandengeving al aanwezig in de parlementaire debatten. Deze procedure werd toen ingevoerd als een tegengewicht voor het verhogen van de strafrechtelijke meerderjarigheid naar achttien jaar, maar later naar voren geschoven als noodoplossing voor die gevallen waar het beschermingsrecht tekortschoot en werkelijke straffen zich opdrongen. De wetgever heeft willen rekening houden met het feit dat het opleggen van jeugdbeschermingsmaatregelen in sommige gevallen wegens de rijpheid van de minderjarige ontoereikend kan zijn. Hiermee doelde de wetgever op jongeren die in een bijzondere asociale gedragslijn vastgeroest waren. 13 Men had hier eigenlijk te maken met een toepassing van het beginsel Sluwheid vult de leeftijd aan. Er was met name een vervroegde verantwoordelijkheid aanwezig bij sommige minderjarige delinquenten. 14 Toch werd de uithandengeving niet ingevoerd om een antwoord te geven op noodsignalen uit de praktijk, het was eerder om een compromis te voorzien tussen de vooren tegenstanders van de verhoging van de strafrechtelijke meerderjarigheid en dus eigenlijk omwille van pragmatische redenen. 15 Artikel 38 JBW Het oorspronkelijke artikel over de uithandengeving, art. 38 JBW, stelde dat minderjarigen die een feit hadden gepleegd op een leeftijd boven de zestien jaar en voor wie beschermingsmaatregelen niet afdoende werden geacht, bij een met redenen omklede beslissing door de jeugdrechtbank naar het openbaar ministerie konden worden verwezen, dat dan over dezelfde mogelijkheden beschikte als in het gemeen strafrecht. 16 Van dit artikel kon echter enkel gebruik gemaakt worden na het laten verrichten van een maatschappelijk en medischpsychologisch onderzoek. 17 De uithandengeving was niet de eerste uitzondering op de leeftijd voor strafrechtelijke verantwoordelijkheid. Dit bestond al met de ouderlijke klacht en de terbeschikkingstelling van de regering. Het was wel de eerste keer dat de wetgever de term uit 1999, B. Brouwers, Jeugdsanctierecht in Europa: is de uithandengeving een evidentie?, Jura Falconis , afl. 1, Wetsontwerp betreffende de jeugdbescherming, gewijzigd door de Senaat, Parl. St. kamer , nr. 252, 2; C. Van Dijk, De uithandengeving naar Amerikaans model: adult time for adult crime? Realiteit, retoriek of symboliek?, Panopticon 2005, afl. 1, 18; A. Nuytiens, Rien ne va plus! Een kritische reflectie op de onverwachte (en ondoordachte?) facelift van de uithandengeving, TJK 2006, afl. 4, A. Nuytiens, J. Christiaens en C. Eliaerts, Ernstige jeugddelinquenten gestraft? Praktijk van de uithandengeving (deel 1), Gent, Academia Press, 2005, P. Henry, Le dessaisissement des jurisdictions de la jeunesse au profit des jurisdictions répressives, Jur. Liège 1984, afl. 11, 5; P. Frey, Uithandengeving art. 38, Contact 1986, bijzonder nr., 207; F. Tulkens en T. Moreau, Droit de la jeunesse, aide - assistance - protection, Brussel, De Boeck & Larcier, 2000, Art. 50 JBW; E. Verhellen, Jeugdbeschermingsrecht, Gent, Mys & Breesch, 1996, 234 en 552.

17 Hoofdstuk 2. Uithandengeving in het Belgisch recht 9 handen geven gebruikte. Met de wet van 65 was het wel zo dat enkel de feiten uit handen gegeven werden en niet de persoon van de minderjarige. Artikel 38 JBW werkte namelijk in rem en niet in personam. 18 Met de jaren 70 en 80 brak de modellenstrijd tussen het beschermings- en het repenalisatiemodel los. De klemtoon werd niet langer op het beschermende, maar op de aansprakelijkheid en de bescherming van de maatschappij gelegd. Het beschermende van het jeugdbeschermingsrecht werd door velen in vraag gesteld. 1. Eerst en vooral door de academici In het midden van de jaren 70 ontstonden de eerste kritieken op het jeugdbeschermingssysteem. Het werd vooral door Van Kerckhove met zijn mystification du langage verduidelijkt dat de maatregelen in de werkelijkheid toch als straffen werden ervaren. 19 Daarnaast werd er vooral kritiek geuit op het tekort aan recht, het falen van de hulpverlening, de exponentiële stijging van het aantal geplaatste kinderen, de dubbele rol van de rechter, enz. 2. Ook de politici hadden kritiek In 1982 werd door de toenmalige Minister van Justitie, Jean Gol, zelf een wetsontwerp tot herziening van de Jeugdbeschermingswet van 1965 voorgelegd aan de ministerraad. De bepalingen in het wetsontwerp met betrekking tot de uithandengeving waren volledig beheerst door de tendens naar repenalisatie. 20 Deze uitbreiding van de mogelijkheid minderjarigen door te verwijzen naar het volwassenenstrafrecht werd gemotiveerd door de kritieken op het falen van de opvoedingsmaatregelen, de zogenaamde toename van de jeugdcriminaliteit en het onveiligheidsgevoel. 21 Het voorontwerp Gol bleef bij een voorontwerp, maar toonde wel de tendens tot repenalisatie aan en dat een wijziging niet lang kon uitblijven. 18 J. Smets en G. Cappelaere, Het nieuwe jeugdbeschermingsrecht, Antwerpen, Maklu, 1997, M. Vandekerckhove, Des mesures répressives aux mesures de sôreté et de protection. Réflexions sur le pouvoir mystificateur du langage, Rev. Dr. Pén. Crim. 1977, afl. 4, 246; J. Christiaens en Y. Cartuyvels, Le modèle perdu de la justice des mineurs en Belgique? Entre droit de protection, paternalisme et responsabilisation, gestion des risques et idéal de traitement in F. Bailleau en Y. Cartuyvels (eds.), La justice pénal des mineurs en Europe. Entre modèle welfare et inflexions néo-libérales, Parijs, L Harmattan, 2007, Het ontwerp voorzag met name in een verlaging van de leeftijdsgrens voor strafrechtelijke verantwoordelijkheid, het uit handen geven vanaf vijftien jaar en het afschaffen van het medisch-psychologisch onderzoek voor minderjarigen ouder dan zestien jaar. 21 C. Eliaerts, Waarheen met de wet op de jeugdbescherming? Het voorontwerp Gol kritisch bekeken in X. (ed.), Liber amicorum W. Calewaert, Antwerpen, Kluwer, 1984, 141.

18 10 Hoofdstuk 2. Uithandengeving in het Belgisch recht 3. Als laatste hadden ook de praktijkactoren kritiek Door hun kritiek op het wetsontwerp Gol, bleef het bij een voorontwerp. Er was door de Nationale Federatie van Jeugdmagistraten vooral opgekomen tegen de versoepeling van de uithandengeving. 22 Echter niet enkel de Federatie, maar ook de sociale diensten waren niet te vinden voor een verregaande uitbreiding van de bevoegdheden van de strafrechter. Men was het wel eens dat meer aandacht moest besteed worden aan de mogelijke strafwaardigheid van de jeugdige dader, maar de invoering van een strafrechtsmodel was niet het gepaste antwoord daarop. Het was dan ook in die tijd dat men begon met alternatieve experimenten. 23 Het zou echter nog een aantal jaren duren tot een wijziging werd doorgevoerd aan de Jeugdbeschermingswet van 65. Wel stond vast dat een hervorming nodig was, mede door de internationale regelgeving en de verlaging van de burgerrechtelijke meerderjarigheid. Begin de jaren 90 bestond er een tegenstelling tussen de internationale regelgeving die pleitte voor het verminderen van het aantal opsluitingen van minderjarigen in de gevangenis en de nationale praktijk waar de weg van bestraffing was ingeslagen met een mogelijke versoepeling van de uithandengeving. Om tot een hervorming te komen, werd de Commissie Cornelis in het leven geroepen. De wet van 94: een eerste versoepeling van de uithandengeving Het oorspronkelijke artikel 38 JBW was gedurende een termijn van dertig jaar onveranderd gebleven. Een eerste echte wijziging kwam er met de wet van 2 feburari Met deze wijziging werden de toepassingsmogelijkheden van de techniek van de uithandengeving sterk uitgebreid. Ook werd beslist dat eenmaal een jongere uit handen was gegeven, hij voor de toekomst ook ongeschikt bleef voor opvoedingsmaatregelen. 25 Er werd dus een einde gesteld aan de toepassing van de uithandengeving in rem door de toevoeging van een nieuwe alinea in artikel 38 JBW. 26 Daarnaast werden op de vereiste van het voorafgaand bevelen van een maatschappelijk en medisch-psychologisch onderzoek drie uitzonderingen voorzien in artikel 50 JBW, die dus leidden tot een versoepeling van de procedure tot de uithandengeving. Vooreerst kon het dat deze onderzoeken werden overgeslagen als de minderjarige niet meewerkte en hierdoor 22 C. Eliaerts, Waarheen met de wet op de jeugdbescherming? Het voorontwerp Gol kritisch bekeken in X. (ed.), Liber amicorum W. Calewaert, Antwerpen, Kluwer, 1984, C. Eliaerts, Jeugddelinquentie en jeugdbeschermingsrecht: een moeilijke relatie in X. (ed.), Kinderrechtengids Deel 1.8, Centrum voor de rechten van het Kind, Gent, Mys en Breesch, 1999, Wet 2 februari 1994 tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, B.S., 19 september M.v.T bij het wetsontwerp tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, Parl. St. Kamer , nr48-532/1, J. Smets en G. Cappelaere, Het nieuwe jeugdbeschermingsrecht, Antwerpen, Maklu, 1997, 275.

19 Hoofdstuk 2. Uithandengeving in het Belgisch recht 11 het onderzoek onmogelijk maakte. 27 Een tweede geval waarbij deze onderzoeken niet nodig waren, was indien de minderjarige werd vervolgd wegens één van een aantal opgesomde als misdrijf omschreven feiten. Het laatste geval waarbij deze onderzoeken konden achterwege gelaten worden, was wanneer de minderjarige een misdaad had gepleegd waarop minstens 20 jaar opsluiting staat en voor deze misdaad pas na de leeftijd van 18 jaar werd vervolgd. 28 Als verantwoording voor deze uitbreiding van de techniek van de uithandengeving werd gewezen naar het toenemend aantal ernstige feiten gepleegd door minderjarigen. 29 Tijdens de voorbereiding van deze wet werden ook radicalere uitbreidingen besproken op grond van dezelfde verantwoording. Er werd met name gesproken over de mogelijkheid om vanaf zestien jaar minderjarigen altijd voor de volwassenenrechtbank te brengen. Daarnaast werd ook geopperd om het maatschappelijk en medisch-psychologisch onderzoek in zijn geheel af te schaffen. 30 Deze besproken uitbreidingen werden echter niet doorgevoerd. Het laat wel zien dat toen al een tendens naar meer verantwoordelijkheid en naar een repressiever optreden bestond. Volgens sommigen kon toen al niet meer van een Jeugdbeschermingswet worden gesproken, maar had men het beter over de Jeugdwet. 31 Na de wijziging van 1994 bleef de techniek van de uithandengeving hetzelfde tot de wetswijziging van Tussen 94 en 06 passeerden tal van voorstellen de revue. 1. Eindverslag Commissie Cornelis Op 20 januari 1996 legde de Commissie Cornelis haar eindverslag neer. Dit verslag voorzag in een sanctiemodel met behoud van de uithandengeving voor de leeftijdscategorie van zestien tot achttien jaar. In dit voorstel werden sancties als opvoedkundig voorgesteld, in tegenstelling tot straffen die ook een mogelijkheid waren M.v.T bij het wetsontwerp tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, Parl. St. Kamer , nr /1, P. Senaeve en J. Peeters (eds.), De hervorming van het jeugdbeschermingsrecht, commentaar op de wet van 2 februari 1994 en de gecoördineerde decreten van 4 april 1990, Leuven, Acco, 1994, 79; J. Smets, Jeugdbeschermingsrecht, algemene praktische rechtsverzameling, Deurne, Kluwer, 1996, 418; P. Senaeve, Compendium van het jeugdbeschermingsrecht, Leuven, Acco, 1998, Verslag namens de commissie voor de Justitie, Parl. St. Kamer , nr /9, Verslag namens de commissie voor de Justitie, Parl. St. Kamer , nr /9, C. Maes, Voorlopige maatregelen en rechten van verdediging in P. Senaeve en J. Peeters (eds.), De hervorming van het jeugdbeschermingsrecht, Commentaar op de wet van 2 februari 1994 en de gecoördineerde decreten van 4 april 1990, Leuven, Acco, 1994, Hoorzitting over het Eindverslang Van de Nationale Commissie voor de hervorming van de wetgeving inzake jeugdbescherming, Parl. St. Vlaams Parlement , nr.553, 5; J. Christiaens en Y. Cartuyvels, Le modèle perdu de la justice des mineurs en Belgique? Entre droit de protection, paternalisme et responsabilisation, gestion des risques et idéal de traitement in F. Bailleau en Y. Cartuyvels (eds.), La justice pénal des mineurs en Europe. Entre modèle welfare et inflexions néo-libérales, Parijs, L Harmattan, 2007, 80.

20 12 Hoofdstuk 2. Uithandengeving in het Belgisch recht 2. Het Rapport Walgrave Dit was het eerste initiatief sinds de invoering van de uithandengeving met de wet van 65, die voorzag in de afschaffing van de uithandengeving. Dit kwam mede door de stijgende aandacht voor het slachtoffer en de intrede van het herstelrecht als antwoord op het falende jeugdbeschermingsrecht Maes en Verwilghen Ook na het eindverslag van de Commissie Cornelis en het rapport Walgrave, kwam er geen wetsontwerp uit de bus. Marc Verwilghen werd in 99 de nieuwe Minister van Justitie en stelde de realisatie van een hervorming van de Jeugdbeschermingswet voorop. In 1999 werd wel een wet 34 gestemd die tegen 1 januari 2002 moest leiden tot de afschaffing van artikel 53 en 53bis JBW, om zo te voldoen aan het arrest Bouamar van het EHRM. In het voorontwerp Maes-Verwilghen werd gekozen om het strikt uitzonderlijk karakter van de uithandengeving te benadrukken. Toch kon dit de kritieken op het voorontwerp niet tegenhouden, vooral vanuit het Franstalige deel van ons land. Het gebruik van termen als sanctionering, bestraffing en leedtoevoeging vond men niet kunnen. 35 De hervorming Onkelinx De verschillende initiatieven genomen voor 2006 waren allemaal voor niets geweest. Daarom werd ook in deze legislatuur weer de hervorming van het jeugdrecht vooropgesteld Het federaal regeerakkoord De toenmalige Minister van Justitie, Laurette Onkelinx, zette de hervorming van het jeugdbeschermingsrecht terug bovenaan de prioriteitenlijst in het federaal regeerakkoord. Men was van mening dat de uithandengeving ook bij de hervorming moest behouden worden en zelfs uitgebreid worden. 37 Toch werd ondanks de kritiek van de voorbije de- 33 H. Geudens, W. Schelkens en L. Walgrave, Op zoek naar een herstelrechtelijk jeugdsanctierecht in België?, Tijdschrift voor de rechten van het kind 1998, afl. 2, Wet 4 mei 1999 betreffende de wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, BS 2 juni 1999, In deze zaak werd België veroordeeld voor artikel 53 JBW. Ons land werd veroordeeld wegens een schending van art. 5 1, 4 EVRM. 34 E. Dumortier en C. Brolet, Waarheen met het Jeugdbeschermingsrecht? Over de gevreesde repressieve pendelbeweging en een fundamentele hervorming van de jeugdbescherming, TJK 2003, afl. 3, E. Dumortier en C. Brolet, Waarheen met het Jeugdbeschermingsrecht? Over de gevreesde repressieve pendelbeweging en een fundamentele hervorming van de jeugdbescherming, TJK 2003, afl. 3, J. Christiaens en Y. Cartuyvels, Le modèle perdu de la justice des mineurs en Belgique? Entre droit de protection, paternalisme et responsabilisation, gestion des risques et idéal de traitement in F. Bailleau en Y. Cartuyvels (eds.), La justice pénal des mineurs en Europe. Entre modèle welfare et inflexions néolibérales, Parijs, L Harmattan, 2007, De Staat, Federaal regeerakkoord 2003: Een creatief en solidair België, zuurstof voor het land, s.l.n.d.,

21 Hoofdstuk 2. Uithandengeving in het Belgisch recht 13 cennia, opnieuw gekozen voor het jeugdbeschermingsmodel. 38 De Minister was namelijk tot de conclusie gekomen dat het jeugdbeschermingsmodel wel werkte in de overgrote meerderheid van de gevallen. Het was slechts een kleine restcategorie waar dit model geen antwoord kon op bieden en waar de nieuwe wet dus moest aan tegemoetkomen De Kadernota Onkelinx Een jaar na het federaal regeerakkoord stelde Minister van Justitie Onkelinx haar kadernota voor die de grote lijnen van de hervorming verduidelijkte. 40 Er werden drie krachtlijnen vooropgeplaatst, namelijk: (a) de uitbouw van alternatieven voor plaatsing, (b) de responsabilisering van ouders en (c) de hervorming van de procedure tot uithandengeving. 41 De hervorming van de procedure tot uithandengeving steunde op drie delen: (a) de wil om de procedure te versnellen door de invoering van korte proceduretermijnen 42, (b) de oprichting van een bijzondere rechtbank bestemd voor de berechting van de uit handen gegeven jongeren 43 en (c) de oprichting van een federaal detentiecentrum 44 dat moet voorzien in de opsluiting van de uit handen gegeven jongeren. 45 De kortere proceduretermijnen werden ingevoerd om tot een optimalisering van de rechtswaarborgen te komen. Daarnaast werd ook een definitief karakter gegeven aan de uithandengeving, wat neerkwam op het feit dat de minderjarige dader onder de 38 H. Geudens, Nieuwe jeugdrecht in België. Vierde poging, goede poging?, Tijdschrift voor Herstelrecht 2005, afl. 5, J. Christiaens, De hervorming van de Belgische jeugdbescherming: à la recherche du modèle perdu, Panopticon 2005, 11; B. De Smet, De strafprocedure voor minderjarigen na de wetten van 15 mei 2006 en 13 juni 2006: Jeugdbeschermingsrecht met een vleugje jeugdsanctierecht, RW , 342; J. Put, Handboek Jeugdbeschermingsrecht, Brugge, die Keure, 2010, L. Onkelinx, Kadernota betreffende de hervorming van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, goedgekeurd in de ministerraad van de federale regering op 13 februari 2004, s.l.n.d., C. Eliaerts, De justitiële afhandeling van ernstige jeugddelinquenten: worstelen met het beschermingsmodel in C. Eliaerts (Ed.), Ernstige jeugddelinquentie, mythe of realiteit?, Brussel, VUB Press, 2006, L. Onkelinx, Kadernota betreffende de hervorming van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, goedgekeurd in de ministerraad van de federale regering op 13 februari 2004, s.l.n.d., L. Onkelinx, Kadernota betreffende de hervorming van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, goedgekeurd in de ministerraad van de federale regering op 13 februari 2004, s.l.n.d., L. Onkelinx, Kadernota betreffende de hervorming van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, goedgekeurd in de ministerraad van de federale regering op 13 februari 2004, s.l.n.d., J. Christiaens, De hervorming van de Belgische jeugdbescherming: à la recherche du modèle perdu, Panopticon 2005, 12.

22 14 Hoofdstuk 2. Uithandengeving in het Belgisch recht rechtsmacht van de gewone rechter komt zodra de beslissing tot uithandengeving definitief is geworden. Over de bijzondere rechtbank werd in de kadernota geen verdere verduidelijking gegeven, wat ook het geval was voor de oprichting van een federaal detentiecentrum. 3. Het voorontwerp Onkelinx 46 In dit voorontwerp werd in tegenstelling tot het federaal regeerakkoord, vooropgesteld het aantal uithandengevingen te verminderen. Dit wou men bereiken via de uitbouw van alternatieven en een verbreding van de maatregelen voor de jeugdmagistraten, alsook door het feit dat sommige maatregelen verlengd konden worden tot de leeftijd van drieëntwintig jaar. Om tot een beperking van de uithandengeving te komen werden aan de drie delen, zoals hierboven reeds vermeld, een vierde deel toegevoegd. Dit deel had als doel de beperking van de uithandengeving door de invoering van nieuwe voorwaarden. 4. De nieuwe Jeugdwet In 2006 verschenen de nieuwe jeugdwetten 47 in het Belgisch Staatsblad. Deze twee wetten waren de basis van het nieuwe jeugdrecht. Het was de Wet van 13 juni 2006 die betrekking had op de wijzigingen in het kader van de uithandengeving. Deze wetten waren er gekomen na een lange lijdensweg van verschillende gefaalde initiatieven, maar toch bleken sommige delen van die initiatieven (herstelrechtelijke of strafrechtelijke) opgenomen in de nieuwe jeugdwetten. 48 Dit zorgde ervoor dat de nieuwe wetten een hybride model naar voren schoven met beschermende, herstelrechtelijke en bestraffende componenten. 49 De nieuwe uithandengeving: artikel 57bis De vier vooropgestelde delen van de uithandengeving zijn terug te vinden in het nieuwe artikel 57bis. Dit viervoudig karakter is op te splitsen in een preventief deel en een repressief deel. De nieuwe bepalingen van de wetgever om de toepassing van de uithandengeving te verminderen (de nieuwe voorwaarden en proceduretermijnen), vallen onder het preventief deel. De bepalingen met betrekking tot de bestraffing van de uit handen gegeven jongeren (nieuwe jeugdkamer en nieuwe jeugdgevangenis), ressorteren onder het repressief deel. 46 Ontwerp van wet tot wijziging van de wetgeving betreffende de jeugdbescherming en het ten laste nemen van minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd, Parl. St. Kamer , nr. 1467/ Wet van 15 mei 2006 tot wijziging van de wet van 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, het Wetboek van strafvordering, het Strafwetboek, het Burgerlijk Wetboek, de nieuwe gemeentewet en de wet van 24 april 2003 tot hervorming van de adoptie, BS 2 juni 2006; Wet van 13 juni 2006 tot wijziging van de wetgeving betreffende de jeugdbescherming en het ten laste nemen van minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd, BS 19 juli J. Put, Handboek jeugdbeschermingsrecht, Brugge, die Keure, 2010, E. Dumortier en J. Christiaens, De nieuwe Wet op de jeugdbescherming, TJK 2006, 274.

23 Hoofdstuk 2. Uithandengeving in het Belgisch recht De nieuwe voorwaarden en proceduretermijnen Het preventief luik van de nieuwe uithandengeving is terug te vinden in artikel 57bis, 1-3. In de eerste paragraaf van artikel 57bis worden twee nieuwe voorwaarden ingevoerd waaraan de minderjarige dader moet voldoen om uit handen gegeven te worden. In de tweede paragraaf worden de mogelijke overwegingen voor het medisch-psychologisch onderzoek uitgebreid. Men kan nu namelijk ook rekening houden met de aard, frequentie en de ernst van de feiten voor zover ze een betekenis hebben voor de evaluatie van de minderjarige zijn persoonlijkheid. Vroeger mocht enkel rekening gehouden worden met de persoonlijkheid van de minderjarige dader. Ook al werd dit reeds voor de wet van 2006 toegepast in de praktijk, toch heeft deze wijziging een belangrijke symbolische betekenis. 50 Aangezien men niet enkel meer rekening kan houden met de persoonlijkheid van de minderjarige dader, zet men de beschermingsgedachte deels aan de kant. Want deze gedachte gaat ervan uit dat de persoon van de minderjarige dader centraal staat. Daarnaast werd door de invoering van proceduretermijnen in artikel 57bis, 3 tegemoetgekomen aan de bescherming van rechtswaarborgen. Als laatste werd in dit preventief deel een belangrijke rol toegediend aan het openbaar ministerie, aangezien de uithandengeving enkel nog kan worden uitgesproken wanneer ze is opgenomen in de dagvaarding. Voordien kon de jeugdrechtbank dit ook op eigen initiatief De nieuwe jeugdkamer en jeugdgevangenis Het repressieve luik is terug te vinden in artikel 57bis 1, 4, 5 en 6. De nieuwe jeugdkamer zal deel uitmaken van de jeugdrechtbank en bestaat uit een collegiale kamer met drie rechters, waarvan er twee een bijzondere opleiding jeugdrecht hebben gevolgd. De minderjarige dader zal voor deze kamer verschijnen in geval van een wanbedrijf of gecorrectionaliseerde misdaad. Voor de niet-gecorrectionaliseerde misdaden zou de minderjarige dader voor het Hof van Assisen moeten verschijnen. Dit werd echter vernietigd door het Grondwettelijk Hof in maart Het feit dat de minderjarige dader voor het Hof van Assisen niet zou verschijnen voor gespecialiseerde rechters, was de reden voor de vernietiging. Aan deze vernietiging moest tegemoet gekomen worden tegen 30 juni Daarnaast werd ook een einde gesteld aan de uithandengeving in rem en werkte de uithandengeving vanaf nu in personam. Vanaf de definitieve beslissing tot uithandengeving kwam de minderjarige dader voor toekomstige feiten automatisch onder de rechtsmacht van de gewone rechter Jeugdrb. Gent(15e k.), 25 november 2002, RABG 2003, , noot G. Decock. 51 R. Verstraeten, S. De Decker en T. Van Hoogenbemt, Jeugd(beschermings)recht en strafrecht: een problematische relatie in J. Put en M. Rom (eds.), Het nieuwe jeugdrecht, Brussel, Larcier, 2007, GwH 13 maart 2008, rolnr. 4125, 53 E. De Kezel, Minderjarige delinquent kan niet naar assisen, De Juristenkrant 26 maart 2008, Art. 57bis 5 JBW.

24 16 Hoofdstuk 2. Uithandengeving in het Belgisch recht Ook kon het persoonlijkheidsdossier van de minderjarige dader na de beslissing tot uithandengeving worden overgemaakt aan het openbaar ministerie, om bij het strafdossier gevoegd te worden. 55 De straffen die de bijzondere kamer kon opleggen, waren dezelfde die een volwassene opgelegd kan krijgen. Echter om in lijn te zijn met het internationaal kader, werd beslist dat het onmogelijk is om een levenslange opsluiting of gevangenisstraf op te leggen. Ook heeft men, om te voldoen aan de internationale normen, een ruimte nodig waar uit handen gegeven jongeren en jongeren in voorlopige hechtenis konden worden ondergebracht. Hiervoor werd het federaal detentiecentrum opgericht De overwegingen bij de voorbereiding van de wet van 2006 Bij de voorbereiding van de wetswijziging van 2006 werden niet alleen de mogelijke wijzigingen van de techniek van de uithandengeving besproken, maar werd ook opnieuw bekeken of de techniek nog moest worden behouden. Volgens sommigen was de techniek van de uithandengeving de uitdrukking van het feit dat het jeugdbeschermingsrecht faalt. Toch werd afstappen van dit systeem door velen gezien als een niet-optimale oplossing. Er werd dan ook gepleit om een vermindering van het aantal uithandengevingen na te streven. De vraag naar uitbreiding van de uithandengeving was bij de wetswijziging van 2006 minder aanwezig. Toch was voor sommigen het verminderen van het aantal uithandengevingen niet voldoende en werd eerder gepleit voor het afschaffen van de techniek van de uithandengeving op grond van verschillende redenen. Er werd onder andere verwezen naar het feit dat de uithandengeving niet overeenstemt met de vereiste van het IVRK om minderjarigen niet als volwassen te berechten. 57 Ook werd verwezen naar het feit dat de uithandengeving de straffeloosheid in de hand werkt, aangezien slecht een klein deel van alle dossiers tot een effectief uitgevoerde gevangenisstraf leidt. Daarnaast was ook de recidive onder deze groep jongeren zeer hoog. 58 Uitgaand van hun onderzoek zijn Nuytiens, Chistiaens en Eliaerts tot de conclusie gekomen dat uit handen geven van jongeren compleet zinloos is. Toch werd ook bij de wetswijziging van 2006 de uithandengeving behouden, onder de voorwaarde dat het aantal uithandengevingen nog verder zou verminderen. Met de wetswijziging van de Wetten van 15 mei 2006 en 13 juni 2006 werd de meest ingrijpende 55 Art. 57bis 6 JBW. 56 B. De Smet, Jeugdbeschermingsrecht in hoofdlijnen, Antwerpen, Intersentia, 2007, Commissieverslag bij wetsontwerp tot wijziging van de wetgeving betreffende de jeugdbescherming (I), Parl. St. Kamer , nr /012, 30, 46 en A. Nuytiens, J. Christiaens en C. Eliaerts, Ernstige jeugddelinquenten gestraft? Praktijk van de uithandengeving (deel 1), Gent, Academia Press, 2005, 322.

25 Hoofdstuk 2. Uithandengeving in het Belgisch recht 17 wijziging aan de techniek van de uithandengeving gedaan sinds de invoering ervan. 59 De wetswijziging van 2006 is er op een sneltempo gekomen nadat verschillende dossiers over ernstige feiten gepleegd door minderjarigen in de media veelvuldig werden besproken. De hervorming was bijna rond toen de moord op Joe Van Holsbeeck werd gepleegd. Deze zaak heeft alles in een stroomversnelling gebracht. Met de wetten van 2006 werd noch gekozen voor een uitbreiding van de techniek van de uithandengeving, noch voor de afschaffing ervan. In de volgende paragrafen wordt de procedure van de uithandengeving besproken zoals ze op de dag van vandaag bestaat Definitie en kadering De huidige uithandengeving is terug te vinden in art. 57bis van de Jeugdbeschermingswet. Ze kan als volgt worden gedefinieerd: Het is een beslissing van de jeugdrechtbank waarbij een verdachte, die minstens zestien jaar oud is ten tijde van het misdrijf, ongeschikt wordt verklaard voor maatregelen van jeugdbescherming. De verdachte wordt bij vonnis toevertrouwd aan het openbaar ministerie, dat dan een strafvervolging kan uitoefenen zoals voor meerderjarige verdachten. Op die manier is bestraffing mogelijk van verdachten die voor hun achttiende verjaardag ernstige misdrijven hebben gepleegd of geen lessen trokken uit eerdere veroordelingen van de jeugdrechtbank. Door uithandengeving wordt de minderjarige beschouwd als een beklaagde die strafrechtelijk verantwoordelijk is en in aanmerking komt voor dezelfde straffen als meerderjarigen. 60 Deze figuur is dus een onderdeel van de Jeugdbeschermingswet. Het centrale uitgangspunt van deze wet is dat jongeren, die strafbare feiten plegen, zelf nog niet verantwoordelijk zijn. Men gaat ervan uit dat dit gedrag het gevolg is van een slechte opvoeding of onvoldoende maturiteit. 61 Op dit principe is één uitzondering voorzien, namelijk de uithandengeving. Als de jeugdrechter van oordeel is dat de beschermingsmaatregelen geen effect zullen hebben op de minderjarige dader, dan kan hij beslissen de minderjarige uit handen te geven, waardoor de minderjarige aan het openbaar ministerie wordt toevertrouwd. Het openbaar ministerie kan dan op zijn beurt de minderjarige dagvaarden voor de strafrechter. De uithandengeving is dus een uitzondering op het beschermingsprincipe van de jeugdrechter. Deze procedure mag 59 R. Verstraeten, Jeugd(beschermings)recht en strafrecht: een problematische situatie in J. Put (ed.) Het nieuwe Jeugdrecht, Gent, Larcier, 2007, B. De Smet, De uithandengeving, OSS, afl. 56, 10 juli 2007; N. De Vroede, De voorlopige maatregelen tot plaatsing van jongeren in een gesloten instelling in J. Demejeppe en D. Merckx (eds.), De voorlopige Hechtenis, Brussel, Kluwer, 2000, E. Van Der Mussele, Advocaten voor minderjarigen: stand van zaken in Centrum voor beroepsvolmaking Recht (ed.), De procesbekwaamheid van minderjarigen,, Antwerpen, Intersentia, 2006, 207; B. De Smet, Jeugdbeschermingsrecht in hoofdlijnen, Antwerpen, Intersentia, 2010, 331.