ING Energy Fund. Jaarverslag ING Energy Fund (subfonds van ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V.) DIRECTIE BEHEERDER. ING Fund Management B.V.

Transcriptie

1 ING Energy Fund Jaarverslag 2008 ING Energy Fund (subfonds van ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V.) Postbus BV Amsterdam Internet: DIRECTIE ING Fund Management B.V. BEHEERDER ING Fund Management B.V. Internet: ING Fund Management B.V. G.O.J.M. Van Hassel J.T. Atack D.J. Eckert M.F.M. van Elk J.G.S.M. Straatman Mw. M.W.L. van Vroonhoven ACCOUNTANT Ernst & Young Accountants LLP BANKIER ING Bank N.V.

2 ING Energy Fund Inhoudsopgave Jaarverslag ING Energy Fund Profiel... 3 Kerncijfers...4 Algemene inleiding... 5 Directieverslag... 7 Jaarrekening Balans Winst-en-verliesrekening Kasstroomoverzicht...15 Toelichting...16 Overige gegevens Jaarverslag ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V. Profiel Directieverslag...30 Jaarrekening Balans Winst-en-verliesrekening Toelichting...35 Overige gegevens Jaarverslag ING Energy Basis Fonds Financiële verantwoording Balans Winst-en-verliesrekening Kasstroomoverzicht...51 Toelichting...52 Overige gegevens ING Energy Fund 2 Jaarverslag 2008

3 ING Energy Fund Profiel ALGEMEEN Met het ING Energy Fund kunnen de voordelen worden gerealiseerd van het collectief beleggen in aandelen van ondernemingen werkzaam in de energiesector. Hierbij valt onder meer te denken aan ondernemingen die actief zijn op het gebied van (1) exploratie, productie, raffinage en distributie van olie en gas, (2) winning van steenkool, en (3) olieinstrumenten en diensten aan energieproducenten. DOELSTELLING ING Energy Fund stelt zich ten doel om door middel van actief beheer, via het ING Energy Basis Fonds, te komen tot een beter totaal rendement op lange termijn dan de benchmark. BELEGGINGSBELEID ING Energy Fund belegt zijn vermogen door hoofdzakelijk te participeren in het ING Energy Basis Fonds. ING Energy Basis Fonds zal in hoofdzaak wereldwijd beleggen in aandelen van ondernemingen die zich toeleggen op aan energie (olie en gas) gerelateerde activiteiten. Ondernemingen als hiervoor genoemd zijn bijvoorbeeld werkzaam op het gebied van exploratie van olie en gas, productie, raffinage en distributie. De leveranciers van olieuitrusting (bijv. booreilanden) en olie-diensten (bijv. seismische exploratie) maken ook deel uit van aan energie gerelateerde ondernemingen. Het fonds heeft de mogelijkheid om de beleggingen zowel direct als indirect - bijvoorbeeld door het aangaan van exposure op de betreffende financiële instrumenten via derivaten of beleggingen in andere beleggingsfondsen - aan te houden. Het fonds kan gebruik maken van derivaten zoals opties, futures, warrants, swaps en valutatermijntransacties. Deze kunnen worden toegepast voor het afdekken van risico's, efficiënt portefeuillebeheer en verhoging van het rendement. Daarbij kan sprake zijn van hefboomwerking waardoor de gevoeligheid van het fonds voor marktbewegingen wordt vergroot. Bij het gebruik van derivaten wordt ervoor zorg gedragen dat de portefeuille als geheel binnen de beleggingsrestricties blijft. REGIO Wereldwijd BENCHMARK MSCI World Energy Index BEURSNOTERING Het fonds is genoteerd op Euronext Amsterdam by NYSE Euronext, met als handelssymbool INGGY. De ISIN-code van de aandelen is NL ING Energy Fund 3 Jaarverslag 2008

4 ING Energy Fund Kerncijfers ALGEMEEN Eigen vermogen Aantal geplaatste aandelen Intrinsieke waarde per aandeel 34,97 62,42 52,38 48,88 31,92 Beurskoers 34,92 62,33 52,40 49,25 32,15 Rendement van het fonds % -43,60 19,84 8,87 55,35 15,21 Rendement van de benchmark % -34,49 17,60 5,92 49,10 19,54 Relatief rendement % -9,11 2,24 2,95 6,25-4,33 Uitgekeerd dividend per aandeel 0,43 0,33 0,77 0,61 0,45 MEERJARENOVERZICHT (in totalen) Inkomsten Kosten Waardeveranderingen Totaal beleggingsresultaat (per aandeel) Inkomsten 0,85 0,91 0,96 1,09 0,96 Kosten 0,76 0,83 0,75 0,58 0,52 Waardeveranderingen -26,37 10,07 3,34 15,37 2,30 Totaal beleggingsresultaat -26,28 10,15 3,55 15,88 2,74 ALGEMEEN De vermelde cijfers hebben betrekking op 31 december respectievelijk de periode 1 januari tot en met 31 december van het betreffende jaar, tenzij anders vermeld. De beurskoers betreft m.i.v. boekjaar 2007 de transactiekoers waartegen op de eerste beursdag van het volgende boekjaar aan- en verkopen in aandelen van het Subfonds zijn afgewikkeld. Het rendement van het fonds is gebaseerd op de intrinsieke waarde per aandeel rekening houdend met (eventuele) dividenduitkeringen. Het relatief rendement betreft het verschil tussen het rendement van het fonds en het rendement van de benchmark. Het gemiddeld aantal aandelen, zoals dat wordt gebruikt in de berekening van het meerjarenoverzicht per aandeel, wordt bepaald als het gewogen gemiddelde van de uitstaande aandelen per 31 december van het vorig kalenderjaar en die per 31 maart, per 30 juni, per 30 september en per 31 december van het gelijk met het onderhavige boekjaar eindigende kalenderjaar in de verhouding 0,5:1:1:1:0,5. ING Energy Fund 4 Jaarverslag 2008

5 ING Energy Fund Algemene inleiding Bericht over het jaar is een van de slechtste en meest turbulente jaren voor beleggers ooit geworden. Wereldwijde aandelen daalden bijna 40% (in euro). Spreads van (hoogrentende) bedrijfsobligaties stegen naar records. Westerse staatsleningen profiteerden van de behoefte aan veiligheid en liquiditeit bij beleggers; rentes op dit papier daalden in het vierde kwartaal sterk; 2. Prijsdalingen op de Amerikaanse huizenmarkt, die sterk overgewaardeerd was, richten nu al circa 1,5 jaar enorme schade aan, niet alleen bij de betrokken hypotheekbanken en huiseigenaren, maar ook op financiële markten; 3. Het bundelen / verkopen van pakketten financiële producten ('securitisation') en de handel erin op weinig transparante en illiquide kredietmarkten droegen sterk bij aan de verspreiding van de effecten van de negatieve huizenmarkt; 4. Eerder in het jaar, in maart toen de Federal Reserve en JP Morgan Chase de Amerikaanse investment bank Bear Stearns van de ondergang redden, waren beleggers nog optimistisch geweest. Gesteund door gedaalde koersniveaus, putten zij moed uit deze redding. Er zette een forse rally in, bij aandelen en bij de risicovollere obligaties; 5. Dat die rally zolang (tot medio mei) kon aanhouden, had te maken met de veerkracht die de Amerikaanse economie toen nog toonde. Het economische nieuws en de kwartaalcijfers van de bedrijven vielen mee en beleggers hoopten zelfs op het einde van de kredietcrisis; 6. Daarbij bood de aanhoudende forse groei in de opkomende economieën ruimte voor enig optimisme over de wereldeconomie. Door die sterke groei zetten de prijsstijgingen van olie, grondstoffen en voedselprijzen door en leek de inflatie zelfs het kernprobleem van 2008 te worden. De Europese Centrale Bank verhoogde begin juli het officiële rentetarief tot 4,25% (+25 basispunten); 7. Echter, negatieve berichten van banken keerden de situatie verrassend snel. De hoop op een snel einde van de kredietcrisis vervloog. Katalysator van de snelle verslechtering op de markten was de ondergang van investment bank Lehman Brothers, in september; 8. Hierdoor verslechterden de kredietmarkten verder. Centrale banken en overheden moesten alle zeilen bijzetten om het financiële systeem overeind te houden, door banken van omvangrijke liquiditeiten te voorzien en de balansen van een aantal banken te versterken. Overheden kregen zelfs de zeggenschap over enkele banken; 9. Vanaf oktober werd de reële economie opeens verrassend sterk geconfronteerd met vraaguitval, door toegenomen wantrouwen bij banken, bedrijven en consumenten. In de VS steeg de werkloosheid fors en wereldwijd nam de industriële productie af. De turbulentie in 2008 is nog het best te illustreren aan de hand van de olieprijs. Die fluctueerde van $100 begin van het jaar, was even bijna $150 in juli en zakte in december tot onder $40; 10. Op het einde van het jaar verdisconteerden wereldwijde aandelenmarkten winstdalingen van circa 40%. De waarderingen van (hoogrentende) bedrijfsleningen hebben zelfs een wereldwijde depressie ingeprijsd. Vooruitzichten Economieën en obligatiemarkten - Overheden en centrale banken wereldwijd blijven alles doen om aan het wantrouwen bij beleggers, bedrijven en consumenten tegenwicht te bieden, via verdere verlaging van de officiële rentes, liquiditeitssteun aan de markten en fiscale stimulansen; - Echter, de wereldeconomie zit in een ernstige recessie. Op zijn vroegst kan vanaf de tweede helft van 2009 geleidelijk de weg omhoog worden gevonden; - Vanaf de huidige niveaus kunnen de rentes op overheidspapier eerst nog verder dalen, om in de tweede helft van 2009 weer op te lopen; - Wij verwachten dat de marktontwrichtingen in een aantal vastrentende markten, bijvoorbeeld (hoogrentende) bedrijfsleningen, geleidelijk zullen afnemen. ING Energy Fund 5 Jaarverslag 2008

6 ING Energy Fund Wereldwijde aandelenmarkten - De huidige waarderingen en de relatief aantrekkelijke dividendrendementen geven de markten steun. Echter, een toename van het aantal winstwaarschuwingen over de sectoren beperkt voorlopig nog de opwaartse mogelijkheden; - Waarschijnlijk start een duurzaam aandelenherstel pas enkele maanden voor het dieptepunt van de winsten. Dat tijdstip taxeren wij laat in 2009, mogelijk pas in 2010; - Wij prefereren grote bedrijven ('large caps'). Bedrijven die stabiele kasstromen kunnen blijven genereren en hun (hoge) dividenden kunnen handhaven, zijn het kansrijkst. Den Haag, 27 april 2009 ING Fund Management B.V. ING Energy Fund 6 Jaarverslag 2008

7 ING Energy Fund Directieverslag FUSIE EN SAMENVOEGING Begin 2009 heeft de eerder aangekondigde samenvoeging van ING Bank en Postbank zijn beslag gekregen. In verband met deze voorgenomen combinatie heeft op 11 oktober 2008 de fusie plaats gevonden tussen enerzijds ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V. en anderzijds Postbank Thema Paraplufonds N.V., Postbank Mix Paraplufonds N.V., Postbank Regio Paraplufonds N.V. en Postbank Euro Obligatiefonds N.V. ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V. is bij de fusie de verkrijgende vennootschap, de Postbank vennootschappen zijn de verdwijnende vennootschappen. Na de fusie omvatte ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V. 55 genummerde aandelenseries, die elk een Subfonds representeren. Omdat het merendeel van elk van de Subfondsen van de verkrijgende vennootschap veel inhoudelijke overeenkomst had met een of meerdere Subfondsen van de verdwijnende vennootschappen is besloten tot samenvoeging van Subfondsen met een (nagenoeg) zelfde beleggingsbeleid. Ten gevolge van een heroriëntatie op het beleggingsbeleid is besloten de strategieën Communicatietechnologie, Multimedia en Wereldmerken te beëindigen door de desbetreffende Subfondsen in de samenvoeging te betrekken. Na de samenvoegingsactiviteiten, die zijn uitgevoerd op 11 en 25 oktober 2008 omvat ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V. 45 gedeeltelijk hernummerde aandelenseries, waarvan er vooralsnog 35 zijn geopend. Tevens is van enkele niet bij de samenvoeging betrokken Subfondsen de naam gewijzigd. Bij de effectuering van de samenvoeging is de Postbank dual labelling naam, die voor een aantal Subfondsen van toepassing was, vervallen. In de Toelichting op de jaarrekening zijn de uitvoering en de gevolgen van de fusie en de samenvoeging beschreven en cijfermatig toegelicht. DUAL LABELLING Vanaf 11 oktober 2008 wordt het fonds uitsluitend aangeboden onder de naam ING Energy Fund. Voorheen werd het fonds ook aangeboden onder de naam Postbank Energiefonds WIJZIGING DERIVATENBELEID Per 11 oktober 2008 is het beleggingsbeleid inzake het gebruik van derivaten gewijzigd. Met ingang van deze datum kunnen derivaten naast het afdekken van risico's en efficiënt portefeuillebeheer ook worden toegepast voor verhoging van het rendement. Daarbij kan sprake zijn van hefboomwerking waardoor de gevoeligheid van het fonds voor marktbewegingen wordt vergroot. Het fonds krijgt daarnaast de mogelijkheid om de beleggingen zowel direct als indirect, bijvoorbeeld door het aangaan van exposure op de betreffende financiële instrumenten via derivaten of beleggingen in andere beleggingsfondsen, aan te houden. UITLENEN VAN EFFECTEN Per 11 februari 2008 zijn de voorwaarden van het fonds met betrekking tot het uitlenen van effecten uit de beleggingsportefeuille gewijzigd. Met ingang van deze datum worden effecten uitgeleend via Goldman Sachs (voorheen ING Bank N.V.) als vertegenwoordiger van de ING Basis Fondsen bij lending transacties. Er geldt geen beperking van het percentage van de effecten dat kan worden uitgeleend. Eventueel hiermee verband houdende risico's worden beperkt door middel van zekerheden in de vorm van onderpand en/of bankgarantie. Van de opbrengsten die worden gegenereerd met het uitlenen van effecten aan derden valt minimaal 82% toe aan het betreffende ING Basis Fonds. Maximaal 10% valt toe aan de beheerder en maximaal 8% aan Goldman Sachs, in verband met hun diensten met betrekking tot het uitlenen van effecten. Deze opbrengsten zijn afhankelijk van zowel de specifieke effecten die worden uitgeleend als de duur van de transactie en worden verantwoord in het jaarverslag. Vooralsnog is het uitlenen van effecten via Goldman Sachs beperkt tot Europese aandelen. WIJZIGING UITVOERING FISCALE REGELING Als gevolg van de invoering van de Wet overige fiscale maatregelen 2008 is met ingang van 1 januari 2008 voor fiscale beleggingsinstellingen (fbi) een gewijzigd regime van kracht. De wijziging heeft betrekking op de verrekening met de Nederlandse belastingdienst van Nederlandse dividendbelasting en in het buitenland ingehouden bronbelasting. De regeling tot teruggave van Nederlandse dividendbelasting en de tegemoetkoming voor buitenlandse bronbelasting is vervangen door een afdrachtvermindering dividendbelasting. De regeling voor afdrachtvermindering houdt in dat het fonds de door haar af te dragen dividendbelasting over uitkeringen aan haar aandeelhouders mag verminderen met ten laste van het fonds ingehouden Nederlandse dividendbelasting en buitenlandse bronbelasting (tot een maximum van 15%). Het bedrag van de afdrachtvermindering zal worden meegenomen bij de bepaling van de uitdelingsverplichting van het fonds. ING PRINCIPLES OF FUND GOVERNANCE De Nederlandse wetgever heeft in artikel 17 lid 5 Besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen (Bgfo) het voorschrift opgenomen dat de fondsbeheerder, de (zelfstandige) beleggingsinstelling of de bewaarders daarvan moeten zorg dragen voor onafhankelijk toezicht op de uitvoering van het beleid en de procedures en maatregelen van de organisatie van de fondsbeheerder. Binnen de brancheorganisatie Dufas heeft de sector zich ingezet voor zelfregulering op dit gebied wat geresulteerd heeft in de Dufas Principles of Fund Governance. Hiermee wordt gericht invulling gegeven aan de wettelijke bepalingen voor integere bedrijfsvoering als genoemd in de Wet op het financieel toezicht, waarvan artikel 17 lid 5 Bgfo een nadere uitwerking vormt. ING Energy Fund 7 Jaarverslag 2008

8 ING Energy Fund Middels de ING Principles of Fund Governance geeft ING Fund Management B.V. invulling aan haar governance beleid. Deze Principles hebben wij gepubliceerd op onze website MARKTONTWIKKELINGEN Ook de energiesector kende een bewogen jaar. Op de eerste handelsdag brak olie door de magische grens van USD 100 per vat om vervolgens te pieken op USD 147. De markt vreesde voor tekorten in Het macro-economisch onheil riep de vraag naar olie echter een halt toe. Ondanks alle OPEC acties, werd de stijging waar de olieprijs vijf jaar over gedaan had slechts in luttele weken ongedaan gemaakt. De olieprijs zakte terug tot onder $ 40 per vat. GEVOERD BELEGGINGSBELEID Het fonds koos in 2008 weer voor de hogere olieprijs op langere termijn en de gevolgen hiervan. Het jaar verliep echter totaal anders en werd niet gedreven door lange termijn trends maar door hevige korte termijnbewegingen. Eerst steeg de olieprijs veel sterker dan gedacht, waardoor speculatieve aandelen het veel beter deden en bepaalde oliediensten niet konden volgen en operationele problemen kenden. Het fonds volgde de speculatie niet en kon slechts de prestatie van benchmark volgen. Er werd winst genomen op oliediensten (Saipem, PGS, Schlumberger, Acergy) maar grote olienamen zoals Shell en BP bleven onderwogen. Vervolgens begon de olieprijs te zakken en zakte de performance van het fonds traag terug. De cyclus bleef intact. Tenslotte barstte de kredietcrisis pas volledig los. Opkomende markten werden afgemaakt (Petrobras, Gazprom) en de cyclus voor oliediensten kwam abrupt tot zijn einde. Sleutelposities van de lange termijn positionering kwamen nu onder druk zoals Petrobras, BG, Hess, Suncor en Weatherford. Stuk voor stuk zijn dit bedrijven met mooie track records die in de eerste jaarhelft niet speculatief genoeg waren, maar na de val van de olieprijs massaal gedumpt werden. Eens te meer bleek dat er maar een defensief aandeel is in olieland: ExxonMobil. De performance leed hieronder. Het fonds had wel de juiste grote namen zoals Exxon en Chevron en hield cash aan, maar de storm was te hevig bleek geen jaar voor lange termijn holdings. VOORUITZICHTEN Om de olieprijs weer fors te doen stijgen, moet er meer zicht zijn op een economisch herstel. Tegelijk blijft er op de korte termijn een neerwaarts risico voor de olieprijs bestaan, door de dalende mondiale vraag. De waarderingen van de sector en de dividendopbrengsten zijn echter aantrekkelijk. Het grootste risico is dat de markt vragen gaat stellen bij de duurzaamheid van de dividenden. ING Energy Fund 8 Jaarverslag 2008

9 ING Energy Fund RISICO'S BIJ HET DEELNEMEN IN BELEGGINGSFONDSEN Beleggen impliceert het aangaan van transacties in financiële instrumenten. Aan het beleggen in het onderhavige fonds en derhalve aan het gebruik van financiële instrumenten zijn zowel kansen als ook risico's verbonden. Het beheersen van risico's die met beleggen zijn verbonden moet altijd in samenhang worden gezien met de kansen, zoals die tot uitdrukking komen in het rendement. Risicomanagement is daarom niet zozeer het zoveel mogelijk inperken van risico's als wel het streven naar een optimale verhouding tussen rendement en risico binnen acceptabele limieten. Onderstaande opsomming bevat een aantal van de belangrijkste risico's die zich voordoen bij daadwerkelijke transacties in financiële instrumenten zoals die worden uitgevoerd in de ING Basis Fondsen. Daar het vermogen hoofdzakelijk wordt belegd in één of meerdere ING Basis Fondsen, worden de risico's aangemerkt als risico's van het onderhavige fonds. De belangrijkste risicocategorieën, verbonden met transacties in financiële instrumenten, zijn: Prijsrisico's - Marktrisico Het risico dat de waarde van een financieel instrument kan fluctueren als gevolg van verandering in de marktprijs, ten gevolge van factoren die van toepassing zijn op een individueel instrument dan wel voor een verzameling van instrumenten. Het risico varieert met de volatiliteit van de beleggingen. - Renterisico Het risico dat de waarde van een financieel instrument kan fluctueren als gevolg van verandering in de marktrente. - Valutarisico Het risico dat de waarde van een financieel instrument kan fluctueren als gevolg van verandering in valutakoersen. Kredietrisico Het risico dat voortvloeit uit het feit dat een specifieke tegenpartij tegenover het fonds niet in staat is aan zijn verplichtingen uit hoofde van contracten inzake financiële instrumenten te voldoen. Liquiditeitsrisico Het risico dat het fonds niet de mogelijkheid heeft om de financiële middelen te verkrijgen, die zijn benodigd om aan bepaalde verplichtingen te kunnen voldoen. Het liquiditeitsrisico, dat een fonds loopt, is in hoofdzaak gerelateerd aan de beleggingen van het fonds in incourante effecten. Kasstroomrisico Het risico dat toekomstige kasstromen verbonden aan een financieel instrument zullen fluctueren in omvang. Afwikkelingsrisico Het risico dat bij de afwikkeling van een transactie de tegenpartij niet aan zijn verplichtingen voldoet waardoor betaling of levering van financiële instrumenten niet, niet op tijd of niet zoals verwacht plaatsvindt. Bewaarnemingsrisico Het risico van verlies van in bewaring gegeven activa als gevolg van insolvabiliteit, nalatigheid of frauduleuze handelingen van de bewaarnemer van die activa. Naast bovenstaande opsomming kunnen zich ook risico's voordoen die niet specifiek met het gebruik van financiële instrumenten samenhangen. Het betreft: Wijziging in financiële en fiscale wetgeving Doordat financiële en fiscale wetgeving aan verandering onderhevig zijn, kan een omstandigheid ten tijde van toetreding ten nadele wijzigen. Risico verhandelbaarheid In uitzonderlijke situaties kan sprake zijn van verminderde verhandelbaarheid van de rechten van deelneming in het Subfonds. Dit kan zich voordoen indien binnen een kort tijdsbestek relatief omvangrijke uittreding uit het fonds plaatsvindt waardoor er onvoldoende mogelijkheid is, ingegeven door marktomstandigheden, om beleggingen om te zetten in liquide middelen. Dit risico is nauw verwant aan het liquiditeitsrisico. ING Energy Fund 9 Jaarverslag 2008

10 ING Energy Fund Paraplurisico Het paraplufonds waarvan het onderhavige fonds deel uitmaakt, is één juridische entiteit met een ongedeeld vermogen. De vermogens van de afzonderlijke Subfondsen zijn dientengevolge niet juridisch afgescheiden. Dit betekent dat een eventueel negatief vermogenssaldo van een Subfonds gevolgen kan hebben voor de andere Subfondsen. Met name geldt dit bij het doen van uitkeringen alsmede in het geval van liquidatie en vereffening van een Subfonds, waarbij een eventueel negatief vermogenssaldo wordt omgeslagen over de andere Subfondsen. Gezien de aard van de beleggingen, het feit dat hoofdzakelijk in de ING Basis Fondsen wordt belegd en gezien het feit dat de financiering van de beleggingen van ieder Subfonds voor het grootste deel geschiedt met eigen vermogen, is een dergelijke gebeurtenis in de praktijk nagenoeg uitgesloten. Operationeel risico Het risico dat schade ontstaat als gevolg van tekortschietende interne processen en systemen, menselijke fouten of externe gebeurtenissen. Een uitgebreide beschrijving van de risico's kunt u nalezen in het Prospectus en het Supplement. INZICHT IN RISICO'S Het jaarverslag heeft onder meer als functie om inzicht te verschaffen in risico's die zich ultimo verslagperiode voordoen. Dit inzicht is het beste te verkrijgen door het in samenhang beoordelen van het verslag van het Subfonds, van het paraplufonds waarvan het Subfonds deel uitmaakt en van de ING Basis Fondsen waarin het Subfonds participeert. Het in de ING Basis Fondsen opgenomen overzicht Samenstelling van de beleggingen biedt informatie inzake de mate van spreiding van beleggingen op het gebied van zowel regio en valuta als per individuele naam, alsmede inzake rentepercentage en resterende looptijd per belegging in geval van vastrentende beleggingen en geeft daarmede onder meer een indicatie van prijsrisico's. In de toelichting op de balans is in het geval het fonds in vastrentende waarden belegd, informatie opgenomen met betrekking tot credit ratings van de portefeuille. Terzake van afgeleide financiële instrumenten zijn, voor zover deze instrumenten onderdeel van de portefeuille op verslagmoment uitmaken, overzichten en specificaties opgenomen waarin relevante informatie is weergegeven. Het overzicht Valutapositie dat is opgenomen in de Toelichting op de balans geeft inzicht in de mate waarin de activa en passiva van het fonds in euro dan wel in andere valuta luiden, met inbegrip van de afgeleide financiële instrumenten, zoals valutatermijntransacties, die daaraan mede sturing geven. RISICOBEHEER ING Fund Management B.V., de beheerder van het fonds, bewaakt met behulp van een systeem van risicobeheersingsmaatregelen dat het fonds in het algemeen en de beleggingsportefeuille in het bijzonder voortdurend blijft voldoen aan de randvoorwaarden zoals die in het prospectus zijn vastgelegd, aan de wettelijke kaders en aan de meer fondsspecifieke interne uitvoeringsrichtlijnen. Dergelijke richtlijnen zijn onder meer gesteld ten aanzien van de mate van spreiding van de portefeuille, de kredietwaardigheid van debiteuren, de kwaliteit van marktpartijen waarmede zaken worden gedaan en de liquiditeit van de beleggingen. Zo zal een brede en goede spreiding van de beleggingen naar verwachting een dempend effect hebben op onderkende prijsrisico's, terwijl selectie op kredietwaardigheidsniveau en limietbewaking de mogelijkheid scheppen om kredietrisico's te beheersen. Liquiditeitsrisico's kunnen worden beperkt door hoofdzakelijk in courante, beursgenoteerde effecten te beleggen. Door gebruik te maken van afgeleide financiële instrumenten is het mogelijk om prijsrisico's zoals valuta- en renterisico's af te dekken of te sturen. Tevens bieden deze instrumenten mogelijkheden tot efficiënt portefeuillebeheer bijvoorbeeld bij anticipatie op in- en uitstroom. Bij het gebruik van derivaten wordt ervoor zorg gedragen dat de market exposure van de portefeuille in lijn is met hetgeen bereikt zou kunnen worden zonder gebruik te maken van derivaten. Daarnaast zullen derivaten zodanig worden gebruikt dat de portefeuille als geheel binnen de beleggingsrestricties blijft. De bedrijfsvoering van de beheerder, voor zover die van toepassing is op de activiteiten van de beleggingsinstelling, is mede gericht op het beheersen van operationele risico's. In de paragraaf "Verklaring omtrent de bedrijfsvoering" wordt nader ingegaan op de inrichting van de bedrijfsvoering van de beheerder. Gebruik derivaten in verslagperiode In de verslagperiode is door het Subfonds en de ING Basis Fondsen waarin wordt belegd geen gebruik gemaakt van derivaten. ING Energy Fund 10 Jaarverslag 2008

11 ING Energy Fund VERKLARING OMTRENT DE BEDRIJFSVOERING Algemeen Als beheerder van ING Energy Fund is het, overeenkomstig artikel 121 van het Besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen (Bgfo), onze verantwoordelijkheid te verklaren dat voor ING Energy Fund wordt beschikt over een beschrijving van de inrichting van de bedrijfsvoering overeenkomstig de in de Wet op het financieel toezicht en de daaraan gerelateerde regelgeving gestelde eisen en dat deze bedrijfsvoering gedurende het verslagjaar 2008 effectief en overeenkomstig de beschrijving heeft gefunctioneerd. Hieronder gaan wij in op de inrichting van de bedrijfsvoering van de beheerder voor zover gericht op de activiteiten van de beleggingsinstelling. De bedrijfsvoering is afgestemd op de omvang van de organisatie en in lijn met bij of krachtens de wet gestelde eisen. Een dergelijke structuur kan geen absolute zekerheid bieden dat zich nooit afwijkingen zullen voordoen, maar is ontworpen om een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen over de effectiviteit van de interne beheersingsmaatregelen aangaande de risico's gerelateerd aan de activiteiten van de beleggingsinstelling. De beoordeling van het functioneren en de effectiviteit van de bedrijfsvoering behoort tot de verantwoordelijkheid van de beheerder. Activiteiten in 2008 Ten aanzien van de opzet van de administratieve organisatie en interne controle (thans 'bedrijfsvoering' genoemd) heeft de beheerder het COSO Integrated Framework als uitgangspunt gekozen. Periodiek worden op systematische wijze de significante risico's bepaald. Het bestaande stelsel van interne beheersingsmaatregelen mitigeert deze risico's. De beschrijving van de bedrijfsvoering is geëvalueerd en is in lijn met bij of krachtens de wet gestelde eisen. Dit houdt in dat de significante risico's en interne beheersingsmaatregelen ten aanzien van de relevante processen zijn beoordeeld en geactualiseerd. Aan de beoordeling van de effectiviteit en het functioneren van de bedrijfsvoering wordt in de praktijk op een aantal manieren invulling gegeven. Door middel van performance indicatoren, die zijn gebaseerd op de procesbeschrijvingen en de daarin opgenomen beheersingsmaatregelen, wordt het management periodiek geïnformeerd. Daarnaast is er een incidenten- en klachtenprocedure. In 2008 is het effectieve functioneren van de bedrijfsvoering getest door middel van detailtesten van opzet, bestaan en werking ervan. Dit betreffen generieke testwerkzaamheden die procesmatig zijn uitgevoerd voor de verschillende beleggingsinstellingen waarvoor ING Fund Management B.V. als beheerder optreedt. Op het niveau van de individuele beleggingsinstellingen kunnen de uitgevoerde testwerkzaamheden daarom verschillen. De testen worden uitgevoerd door de afdeling Operational Risk Management, in overleg met de externe accountant. Hieruit zijn in het kader van de rapportage in dit jaarverslag geen relevante bevindingen naar voren gekomen. Rapportage over de bedrijfsvoering Gedurende 2008 hebben wij de verschillende aspecten van de inrichting van de bedrijfsvoering beoordeeld. Bij onze werkzaamheden hebben wij geen constateringen gedaan op grond waarvan zou moeten worden geconcludeerd dat de beschrijving van de opzet van de bedrijfsvoering als bedoeld in artikel 121 van het Bgfo niet voldoet aan de vereisten zoals opgenomen in het Bgfo en daaraan gerelateerde regelgeving. Ook is niet geconstateerd dat de maatregelen van interne controle niet effectief en overeenkomstig de beschrijving functioneren. Op grond van het bovenstaande verklaren wij als beheerder voor ING Energy Fund te beschikken over een beschrijving van de bedrijfsvoering als bedoeld in artikel 121 van het Bgfo, die voldoet aan de eisen van het Bgfo en verklaren wij met een redelijke mate van zekerheid dat de bedrijfsvoering gedurende het verslagjaar 2008 effectief en overeenkomstig de beschrijving heeft gefunctioneerd. Voor het komende jaar verwachten wij geen significante wijziging in de opzet van de bedrijfsvoering. Den Haag, 27 april 2009 ING Fund Management B.V. ING Energy Fund 11 Jaarverslag 2008

12 ING Energy Fund Jaarrekening Over de periode 1 januari 2008 tot en met 31 december 2008 ING Energy Fund 12 Jaarverslag 2008

13 ING Energy Fund Balans per 31 december Vóór resultaatbestemming BELEGGINGEN Participaties in ING Basis Fondsen VORDERINGEN Uit hoofde van beleggingstransacties Overige vorderingen OVERIGE ACTIVA Liquide middelen KORTLOPENDE SCHULDEN Schulden aan aandeelhouders Overige schulden Uitkomst van vorderingen en overige activa minus kortlopende schulden Uitkomst van activa minus kortlopende schulden EIGEN VERMOGEN Geplaatst kapitaal Agioreserve Overige reserves Onverdeeld resultaat ING Energy Fund 13 Jaarverslag 2008

14 ING Energy Fund Winst-en-verliesrekening Over de periode 1 januari 2008 tot en met 31 december 2008, respectievelijk over de periode 1 januari 2007 tot en met 31 december 2007 BEDRIJFSOPBRENGSTEN OPBRENGSTEN UIT BELEGGINGEN Toegerekend direct beleggingsresultaat van ING Basis Fondsen WAARDEVERANDERING BELEGGINGEN Toegerekend indirect beleggingsresultaat van ING Basis Fondsen OVERIGE BEDRIJFSOPBRENGSTEN Som der bedrijfsopbrengsten BEDRIJFSLASTEN Directe kosten Toegerekende kosten ING Basis Fondsen Som der bedrijfslasten Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening ING Energy Fund 14 Jaarverslag 2008

15 ING Energy Fund Kasstroomoverzicht Over de periode 1 januari 2008 tot en met 31 december 2008, respectievelijk over de periode 1 januari 2007 tot en met 31 december 2007 KASSTROOM UIT BELEGGINGSACTIVITEITEN Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Af: Toegerekende resultaten ING Basis Fondsen Aankoop van beleggingen Verkoop van beleggingen Mutatie vorderingen Mutatie kortlopende schulden Totaal kasstroom uit beleggingsactiviteiten KASSTROOM UIT FINANCIERINGSACTIVITEITEN Plaatsing van aandelen Inkoop van aandelen Uitgekeerd dividend Mutatie vorderingen Mutatie kortlopende schulden Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten NETTO KASSTROOM Stand liquide middelen begin verslagperiode Stand liquide middelen ultimo verslagperiode ING Energy Fund 15 Jaarverslag 2008

16 ING Energy Fund Toelichting ALGEMEEN ING Energy Fund is een Subfonds dat deel uitmaakt van ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V. Het jaarverslag van ING Energy Fund bevat naast het verslag van het fonds zelf ook als bijlage het jaarverslag van ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V., waarvan het fonds deel uitmaakt, alsmede als bijlage het jaarverslag van één of meer ING Basis Fondsen waarin het Subfonds direct of indirect participeert. Op deze wijze is het mogelijk inzicht te verkrijgen in de feitelijke beleggingen waarin wordt geparticipeerd en de daarmede samenhangende risico's. De jaarrekening is opgesteld overeenkomstig de door de wetgever opgestelde modellen ten behoeve van de jaarrekening voor beleggingsinstellingen. Op onderdelen zijn in de jaarrekening bewoordingen gehanteerd die afwijken van die modellen, omdat deze beter de inhoud van de post weergeven. Het Subfonds heeft geen medewerkers in dienst. De directie wordt gevoerd door ING Fund Management B.V. Alle aandelen in ING Fund Management B.V. worden gehouden door ING Investment Management (Europe) B.V. ING Fund Management B.V. en ING Investment Management (Europe) B.V. maken deel uit van ING Groep N.V. ING Fund Management B.V., gevestigd te Den Haag, is tevens de beheerder van het Subfonds en beschikt in die hoedanigheid over een vergunning van de Stichting Autoriteit Financiële Markten (AFM) uit hoofde van de Wet op het financieel toezicht (Wft). Voor de beheeractiviteiten wordt een managementvergoeding in rekening gebracht. FUSIE EN SAMENVOEGING Op 11 oktober 2008 is de fusie tussen enerzijds ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V. en anderzijds Postbank Thema Paraplufonds N.V., Postbank Mix Paraplufonds N.V., Postbank Regio Paraplufonds N.V. en Postbank Euro Obligatiefonds N.V. effectief geworden. ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V. is bij de fusie de verkrijgende vennootschap, de Postbank vennootschappen zijn de verdwijnende vennootschappen. Na de fusie omvatte ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V. 55 genummerde aandelenseries, die elk een Subfonds representeren. Omdat het merendeel van elk van de Subfondsen van de verkrijgende vennootschap veel inhoudelijke overeenkomst had met een of meerdere Subfondsen van de verdwijnende vennootschappen is besloten tot samenvoeging. Na de samenvoegingsactiviteiten, die zijn uitgevoerd op 11 en 25 oktober 2008 omvat ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V. 45 gedeeltelijk hernummerde aandelenseries, waarvan er vooralsnog 35 zijn geopend. Bij de effectuering van de samenvoeging is de Postbank dual labelling naam vervallen. Uit dien hoofde heeft ING Energy Fund zijn activiteiten voortgezet met aandelenserienummer 2. De nominale waarde per aandeel is op het moment van samenvoeging aangepast van 0,48 naar 0,55 per aandeel. NOTERING De aandelen van het Subfonds zijn toegelaten tot de notering op Euronext Amsterdam by NYSE Euronext. PARAPLUSTRUCTUUR ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V. is een juridische entiteit met een ongedeeld vermogen. De afzonderlijke Subfondsen die deel uitmaken van ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V. vormen geen juridisch afgescheiden vermogen. Dit betekent dat een eventueel negatief vermogenssaldo van een Subfonds gevolgen kan hebben voor andere Subfondsen. Met name geldt dit bij het doen van uitkeringen alsmede in het geval van liquidatie en vereffening van een Subfonds, waarbij een eventueel negatief vermogenssaldo wordt omgeslagen over de andere Subfondsen. Gezien de aard van de beleggingen, het feit dat hoofdzakelijk in de ING Basis Fondsen wordt belegd en gezien het feit dat de financiering van de beleggingen van ieder Subfonds voor het grootste deel geschiedt met eigen vermogen, is een dergelijke gebeurtenis in de praktijk nagenoeg uitgesloten. OPEN-END STRUCTUUR ING Energy Fund is een (semi) open-end beleggingsmaatschappij, hetgeen betekent dat de directie van het fonds, behoudens uitzonderlijke situaties, op verzoek aandelen zal uitgeven of verkrijgen tegen de transactieprijs van een aandeel, zoals die voor een betreffende beursdag is vastgesteld. De directie van het fonds kan de inkoop van aandelen weigeren indien door de inkoop van aandelen niet langer wordt voldaan aan de vereisten om te worden aangemerkt als fiscale beleggingsinstelling als bedoeld in artikel 28 van de Wet op de vennootschapsbelasting Inkoop van aandelen vindt niet plaats gedurende de periode dat, op grond van het daartoe in het prospectus bepaalde, de intrinsieke waarde van het fonds niet wordt vastgesteld of in het geval dat redelijkerwijs kan worden verwacht dat inkoop van aandelen tot gevolg kan hebben dat het belang van de meerderheid van de bestaande aandeelhouders aanzienlijk wordt geschaad. ING Energy Fund 16 Jaarverslag 2008

17 ING Energy Fund FISCALE STATUS Het Subfonds maakt onderdeel uit van ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V. dat de status heeft van fiscale beleggingsinstelling zoals bedoeld in artikel 28 Wet op de vennootschapsbelasting Dit betekent dat het nultarief van de vennootschapsbelasting van toepassing zal zijn, indien ING Beleggingsfondsen Paraplu N.V. onder meer voldoet aan de jaarlijkse uitdelingsverplichting. De uitdelingsverplichting houdt in dat de, per Subfonds bepaalde, voor uitdeling beschikbare winst binnen acht maanden na het einde van het boekjaar aan de aandeelhouders wordt uitgekeerd in de vorm van dividend en wordt voldaan aan de overige relevante voorschriften. Een positief saldo van koersresultaten op beleggingen, na aftrek van een evenredig aandeel in de kosten die met het beheer van de beleggingen verband houden, wordt toegevoegd aan de zogeheten herbeleggingsreserve en valt niet onder de uitdelingsverplichting. Tevens mag het fonds winst toevoegen aan de zogeheten afrondingsreserve, die maximaal 1% van het gestorte kapitaal van de per het einde van het boekjaar in omloop zijnde aandelen kan bedragen. De aldus in enig jaar aan de afrondingsreserve toegevoegde winst valt eveneens niet onder de uitdelingsverplichting. Het vermogen van het fonds is belegd in de fiscaal transparante ING Basis Fondsen. Voor zover deze ING Basis Fondsen geen dividend uitkeren, leidt dit ertoe dat het totaal van de resultaten uit gewone bedrijfsuitoefening van de ING Basis Fondsen is begrepen in de waardeveranderingen van de participaties. Bij de bepaling van de voor uitdeling beschikbare winst wordt uitgegaan van het aan het fonds toe te rekenen directe beleggingsresultaat en de toe te rekenen kosten van de ING Basis Fondsen. BELEGGING IN ING BASIS FONDSEN Het fonds belegt haar vermogen hoofdzakelijk door te participeren in één of meerdere ING Basis Fondsen. De ING Basis Fondsen hebben de status van fondsen voor gemene rekening en hebben derhalve geen rechtspersoonlijkheid. In de ING Basis Fondsen vinden de feitelijke beleggingen, in de zin van aan- en verkopen van financiële instrumenten, plaats. ING Basis Fondsen staan niet onder extern toezicht, zoals voortvloeiend uit de Wet op het financieel toezicht (Wft). STEMBELEID Bij het stembeleid wordt onder andere uitgegaan van richtlijnen van het International Corporate Governance Network en best practices in lokale Corporate Governance codes. Rekening wordt gehouden met de regelgeving en normen in de landen en sectoren waarin wordt belegd, waarbij afwijking van het stembeleid steeds mogelijk is indien, ter discretie van de fondsbeheerder, het collectieve belang van de beleggers in het fonds daarmee is gediend. Met het oog op de afweging tussen het belang van beleggers bij de uitoefening van het stemrecht enerzijds en kostenbeheersing en praktische uitvoerbaarheid anderzijds zal voor de ING Basis Fondsen alleen worden gestemd op de aandelen in de ING Basis Fondsen die een bepaalde minimum omvang hebben ultimo van het voorafgaande jaar (ultimo miljoen). Voor de fondsen die aan dit criterium voldoen zal worden gestemd, tenzij de uitoefening van deze rechten niet in het collectieve belang van de beleggers in het fonds wordt geacht of in strijd is met lokale regelgeving. Het rendement dat behaald wordt door het uitlenen van aandelen wordt in voorkomend geval afgewogen tegen het niet kunnen uitoefenen van het stemrecht. In "Blocking markets" (markten waarin door aanmelding van de aandelen voor een Algemene Vergadering van Aandeelhouders deze aandelen in depot worden geblokkeerd en dus niet kunnen worden verhandeld tot na de vergadering) zal slechts op 5% van de gehouden aandelen worden gestemd om enerzijds wel een signaal af te geven, maar anderzijds te voorkomen dat ongewenst economisch risico wordt gelopen. Wanneer uitoefening van stemrechten buitensporige kosten met zich mee brengt of praktisch niet of slechts tegen onevenredige inspanning uitvoerbaar is, kan ervan worden afgezien deze uit te oefenen. Voor fondsen die vallen onder ING Investment Management Europe's Sustainable Investments Strategy wordt geen minimum omvang criterium aangelegd, daar deze fondsen specifiek hun duurzame beleid en criteria ook via het stembeleid willen uitvoeren. Daarbij kan bij agendapunten die milieuzaken en sociale aangelegenheden betreffen, het stemgedrag afwijken van het stemgedrag bij de andere fondsen waarvoor wordt gestemd. Bij de uitvoering van het stembeleid wordt gebruik gemaakt van de diensten die de externe dienstverlener Risk Metrics levert. Het gaat daarbij zowel om operationele diensten, research als advisering en rapportages over het stemgedrag. Voor een beschrijving van het stembeleid en inzicht in het daadwerkelijke stemgedrag zoals dat in het boekjaar 2008 van toepassing was, verwijzen wij naar de website Met de invoering van de Nederlandse corporate governance code (de "Code") is de aandacht voor corporate governance in Nederland sterk toegenomen. De beheerder is van oordeel dat bedrijven met een goede corporate governance, die transparant zijn voor hun aandeelhouders, uiteindelijk betere prestaties zullen leveren. Door actief gebruik te maken van het aan de aandelen verbonden stemrecht, kan de beheerder een positieve invloed uitoefenen op de corporate governance van de betreffende onderneming. De beheerder is onder meer aangesloten bij de Stichting Eumedion, het platform voor institutionele beleggers op het gebied van corporate governance. ING Energy Fund 17 Jaarverslag 2008

18 ING Energy Fund WAARDERINGSGRONDSLAGEN Alle bedragen luiden in euro, tenzij anders vermeld. Alle financiële instrumenten, zoals die in dit verslag onder beleggingen dan wel onder kortlopende schulden zijn gerubriceerd, worden opgenomen in de Balans gedurende de periode dat het economisch risico aan het fonds is toe te rekenen en voor zover aan het instrument een reële waarde is toe te kennen. Alle financiële activa en alle financiële verplichtingen zijn geclassificeerd als deel uitmakend van een handelsportefeuille. Participaties in ING Basis Fondsen worden gewaardeerd op de ultimo verslagperiode berekende intrinsieke waarde. Deze waarde wordt bepaald op basis van de grondslagen zoals vermeld in de financiële verantwoordingen van de ING Basis Fondsen. De participaties zijn niet genoteerd aan enige beurs of andere daarmede vergelijkbare marktplaats en zijn dientengevolge als incourant aan te merken. De vaststelling van de waarde van de participaties vindt plaats door de beheerder en wordt verricht op basis van grondslagen van waardering en resultaatbepaling zoals die in de financiële verantwoording van de ING Basis Fondsen zijn opgenomen. De beheerder van de ING Basis Fondsen verzoekt een onafhankelijk deskundige jaarlijks de financiële verantwoording te controleren en daarover een accountantsverklaring te verstrekken. Het jaarverslag van de ING Basis Fondsen waarin het fonds participeert en dat als bijlage bij dit verslag is opgenomen, bevat een dergelijke accountantsverklaring. Overige activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde. GRONDSLAGEN VAN RESULTAATBEPALING Bedrijfsopbrengsten en bedrijfslasten worden toegerekend aan de periode waarop deze betrekking hebben. Waardeverandering van participaties in ING Basis Fondsen bestaat uit drie componenten, die separaat worden verantwoord. De waardeverandering uit hoofde van directe beleggingsresultaten, die wordt gevormd door de Som der bedrijfsopbrengsten exclusief Waardeverandering van beleggingen minus de onder Bedrijfslasten opgenomen interestlasten, worden, voor zover niet uitgekeerd, verantwoord in de Winst-en-verliesrekening onder Toegerekend direct beleggingsresultaat van ING Basis Fondsen. De waardeverandering uit hoofde van toegerekende kosten, die wordt gevormd door de Som der bedrijfslasten minus de interestlasten, wordt verantwoord in de Winst-en-verliesrekening onder Toegerekende kosten ING Basis Fondsen. De waardeverandering uit hoofde van toegerekend indirect beleggingsresultaat, die wordt gevormd door zowel de gerealiseerde als de niet-gerealiseerde koers- en valutakoersresultaten op de feitelijke beleggingen, wordt verantwoord in de Winst-en-verliesrekening onder Toegerekend indirect beleggingsresultaat van ING Basis Fondsen. De toerekening aan elk van de componenten vindt gedurende de verslagperiode plaats op basis van het dagelijks van toepassing zijnde deelnemingspercentage in de ING Basis Fondsen. Aan- en verkoopkosten van beleggingen worden opgenomen in de kostprijs respectievelijk in mindering gebracht op de verkoopopbrengst van de betreffende beleggingen. KASSTROOMOVERZICHT Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De liquide middelen in het overzicht bestaan uit direct opeisbare banktegoeden. ING Energy Fund 18 Jaarverslag 2008

19 ING Energy Fund TOELICHTING OP DE BALANS BELEGGINGEN Participaties in ING Basis Fondsen Stand begin verslagperiode Aankopen Verkopen Waardeverandering u.h.v. toegerekend direct beleggingsresultaat Waardeverandering u.h.v. toegerekend indirect beleggingsresultaat Waardeverandering u.h.v. toegerekende kosten Stand ultimo verslagperiode Overzicht van de participaties in ING Basis Fondsen ultimo verslagperiode Naam fonds Aantal participaties Intrinsieke waarde ( ) Deelnemings percentage Waarde ( ) ING Energy Basis Fonds ,16 49,0% Stand ultimo verslagperiode VORDERINGEN Alle vorderingen hebben een resterende looptijd korter dan een jaar tenzij anders vermeld. Uit hoofde van beleggingstransacties Deze vorderingen ontstaan ten gevolge van het feit dat tussen de verkoopdatum en de datum van ontvangst van de betaling van beleggingstransacties enkele dagen liggen. Overige vorderingen Onder overige vorderingen kunnen onder meer zijn begrepen vorderingen inzake nog via afdrachtverrekening met de Nederlandse belastingdienst te verrekenen ingehouden bronbelasting, verdiende, nog niet ontvangen interest op liquide middelen, vorderingen uit hoofde van uitgifte c.q. verplichting tot uitgifte van eigen aandelen, de waarde van op de eerste beursdag van het volgende boekjaar in te kopen eigen aandelen en overige transitorische posten, eventueel onder aftrek van een noodzakelijk geachte voorziening voor oninbaarheid. OVERIGE ACTIVA Liquide middelen Betreft direct opeisbare banktegoeden. Op de banktegoeden wordt op basis van het tarief voor de marktrente interest verkregen. KORTLOPENDE SCHULDEN Schulden aan aandeelhouders Betreft schulden uit hoofde van ingekochte eigen aandelen en schulden uit hoofde van de ultimo boekjaar bestaande verplichting tot inkoop van eigen aandelen op de eerste beursdag van het volgende boekjaar. Overige schulden Onder overige schulden kunnen onder meer zijn begrepen nog te betalen interest op schulden aan kredietinstellingen, nog te betalen kosten, de waarde van op de eerste beursdag van het volgende boekjaar uit te geven eigen aandelen en overige transitorische posten. ING Energy Fund 19 Jaarverslag 2008

20 ING Energy Fund EIGEN VERMOGEN Geplaatst kapitaal Stand begin verslagperiode Plaatsing van aandelen Inkoop van aandelen Aanpassing nominale waarde Stand ultimo verslagperiode Agioreserve Stand begin verslagperiode Plaatsing van aandelen Inkoop van aandelen Aanpassing nominale waarde Stand ultimo verslagperiode De agioreserve is niet vrij uitkeerbaar aan aandeelhouders voor dat gedeelte van de reserve dat dient te worden beschouwd als wettelijke reserve. Dit gedeelte is gelijk aan de som van de Overige reserves en het Onverdeelde resultaat, mits deze som negatief is. Overige reserves Stand begin verslagperiode Uit resultaatverdeling voorgaande verslagperiode Stand ultimo verslagperiode Onverdeeld resultaat Stand begin verslagperiode Dividend Toevoeging aan overige reserves Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Stand ultimo verslagperiode ING Energy Fund 20 Jaarverslag 2008