De Ontwikkelvisie Gemeente Súdwest-Fryslân

Transcriptie

1 De Ontwikkelvisie Gemeente Súdwest-Fryslân

2 Colofon Dit is een uitgave van de gemeente Súdwest-Fryslân Postadres: Postbus , 8600 HA Sneek Bezoekadres: Marktstraat 15, 8601 CR Sneek Tel: (0515) Fax: (0515) Internet: Maart Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten

3 Inhoudsopgave Inleiding 1. Van nature bijzonder Van nature verbindend De zes pijlers van de Ontwikkelvisie Realisatie van de visie 6. Hoofdstuk 1. Feiten en cijfers in vogelvlucht 1. Bevolking en voorzieningen Werkgelegenheid 9. Hoofdstuk 2. Visie en koers 1. Verscheidenheid in kernen, een gebiedsgerichte aanpak Weidsheid van het landschap, hoge ruimtelijke kwaliteit Economische verscheidenheid, inzet op lokale krachten en sleutelsectoren Grote sociale verbondenheid, participatie van alle inwoners Grote rijkdom aan cultuur en erfgoed, een eigen gezicht Sterke aantrekkingskracht voor toeristen, gastheerschap, kwaliteit en toegankelijkheid 21. Hoofdstuk 3. Overzicht 25. Bijlagen Bijlage Bijlage Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten 3

4 Inleiding Vooraf Op 1 januari 2011 is de gemeente Súdwest-Fryslân van start gegaan door een fusie van de vijf gemeenten Bolsward, Nijefurd, Sneek, Wûnseradiel en Wymbritseradiel. De gemeenteraad, het College van burgemeester en wethouders en de ambtelijke organisatie van deze nieuwe gemeente zijn in 2011 met enthousiasme gestart om vorm en inhoud te geven aan de vele uitdagingen en kansen die er liggen. In het bestuursprogramma is daar invulling aan gegeven voor de periode tot Ook in de Strategische Samenwerkingsagenda met de provincie is benoemd waar accenten liggen. In deze Ontwikkelvisie kijken we verder vooruit. Ongeveer tien jaar. We geven onze visie op de uitdagingen die we voorzien en de kansen die we willen grijpen op sociaal, economisch en ruimtelijk gebied. Dit document is onze leidraad; het geeft de koers aan voor beleidsontwikkeling op vele terreinen en richting aan de samenwerking met onze maatschappelijke partners en overheden. De ingrediënten voor de Ontwikkelvisie komen voor een belangrijk deel voort uit een intensief, interactief proces met allerlei organisaties en experts (participatietraject). In een vijftal sessies hebben vertegenwoordigers van alle maatschappelijke sectoren en experts hun opvattingen gegeven over de ontwikkelingen die op de nieuwe gemeente afkomen en over de wijze waarop daar op ingespeeld moet worden. Inwoners kregen de mogelijkheid om hun visie te geven via het burgerpanel. Leeswijzer In deze inleiding introduceren we de zes pijlers waarop de Ontwikkelvisie rust; de ontwikkelkrachten van Súdwest-Fryslân. Het eerste hoofdstuk geeft, in vogelvlucht, inzicht in de gemeente Súdwest-Fryslân aan de hand van cijfers. In hoofdstuk 2, het hart van dit document, geven we per pijler onze visie en, meer in detail, de koers die we gaan volgen. In het laatste hoofdstuk vatten we de voorgaande hoofdstukken samen in een schematisch overzicht. 1. Van nature bijzonder De gemeente Súdwest-Fryslân is een bijzondere gemeente om vele redenen. De gemeente is qua oppervlak de grootste van Nederland. Verspreid over het grondgebied liggen maar liefst 69 kernen waarvan zes deel uitmaken van de Friese Elfsteden. Het landschap is zeer waardevol. Vrijwel de gehele gemeente maakt deel uit van het Nationaal Landschap Zuidwest Friesland. De grote rijkdom aan cultuur en erfgoed, historisch ontstaan vanuit een bloeiende scheepvaart en handel, is overal in het gebied waar te nemen. Zowel in het landschap als in de historische kernen. Het water zorgt tegenwoordig voor een bloeiend watersporttoerisme aan de IJsselmeerkust en de binnenmeren. 4 Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten

5 De inwoners van Súdwest-Fryslân zorgen gezamenlijk voor een grote levendigheid en dynamiek door een rijk verenigingsleven, een groot en divers cultureel aanbod en vele soorten bedrijvigheid. 2. Van nature verbindend Het grondgebied van Súdwest-Fryslân is een verbindende schakel tussen omliggende regio s over water en land. Het grote vaargebied in onze gemeente is verbonden met andere populaire vaargebieden. In westelijke richting met het IJsselmeer en bijbehorende watersportsteden, met de Waddenzee en Waddeneilanden. In oostelijke richting komt men op de meren van de toekomstige gemeente De Friese Meren en in noordelijke richting ligt de route naar de Oostzee. De rijksweg A7 loopt dwars door de gemeente en zorgt in westelijke richting, via de Afsluitdijk, voor een snelle en korte verbinding met de kustgemeenten van Noord- Holland en met de Randstad. In oostelijke richting zorgt de A7 voor de verbinding met Groningen en Noord- Duitsland 1. Een andere belangrijke schakel is de verbinding tussen de A7 en A6 bij knooppunt Joure. 1 Figuur 1. Rijkswegen A6 en A7 als schakels tussen de Randstad en Noordoost Europa De A6 is een belangrijke verkeersader naar het midden en westen van het land. De fysieke verbindingen met andere gebieden zijn van bijzonder groot belang voor het goed sociaal en economisch functioneren van onze gemeente. Súdwest-Fryslân zorgt niet alleen voor fysieke verbindingen via land en water maar staat ook in sociale zin voor verbindend. Belangrijke bouwstenen daarvoor zijn het eerdergenoemde rijke verenigingsleven en de ruime ervaring in de regio met samenwerking tussen overheden en maatschappelijke partners op het gebied van sociale voorzieningen. 3. De zes pijlers van de Ontwikkelvisie Zelfs in deze beknopte opsomming van kenmerken schijnt door dat de gemeente van nature veel sterke punten heeft. In Súdwest-Fryslân kan men goed leven door de verscheidenheid aan woonomgevingen en de sterke sociale cohesie; kan men zich ontplooien door diversiteit in bedrijvigheid en de goede bereikbaarheid van en naar andere regio s en kan men genieten van de schoonheid van het landschap en water, de toeristische mogelijkheden en het grote aanbod in cultuur en erfgoed. Deze natuurlijke krachten zijn een sterke basis voor verdere ontwikkeling van de gemeente op sociaal, economisch en ruimtelijk vlak. Het zijn de zes pijlers waarop onze Ontwikkelvisie rust. Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten 5

6 1) Verscheidenheid in kernen 2) Weidsheid van het landschap 3) Economische verscheidenheid 4) Grote sociale verbondenheid 5) Grote rijkdom aan cultuur en erfgoed 6) Sterke aantrekkingskracht voor toeristen 4. Realisatie van de visie Tijdens het eerdergenoemde participatietraject merkten we dat er een grote betrokkenheid is bij onze maatschappelijke partners en een gevoel dat we samen de gemeente moeten maken. Deze betrokkenheid sluit goed aan op onze bestuursfilosofie. overheid en met andere gemeenten. Zowel binnen als buiten de grenzen van de provincie. Onze schaalgrootte en professionele organisatie zorgen ervoor dat wij een goed netwerk kunnen opbouwen op Rijks- en Europees niveau. Deze uitgangspositie brengt het realiseren van onze doelen nog meer binnen handbereik. Of en in welke mate we onze doelen hebben bereikt, zullen we een aantal malen gaan beoordelen door het uitvoeren van een tussenevaluatie. De eerste evaluatie zal in 2014 plaatsvinden. Bij het realiseren van de koersen die we in deze visie uitzetten zijn vele partijen van belang. Over veel activiteiten en/of organisaties hebben wij geen directe of indirecte zeggenschap en wij ambiëren die rol ook niet. Wij kiezen ervoor om per ambitie of vraagstuk wisselende strategische allianties te sluiten. We zien onszelf als een regisseur die in overleg met de partners de (strategische) doelen formuleert en ervoor zorgt dat de partijen die nodig zijn om het vraagstuk op te lossen, bij elkaar worden gebracht (makelaar) en waar nodig gefaciliteerd. In situaties waarin bijvoorbeeld (groepen) burgers of landschappelijke waarden in het gedrang komen, kiezen wij voor een meer actieve opstelling. Als tweede gemeente van Fryslân qua inwonertal en werkgelegenheid en als vierde gemeente van Noord-Nederland (na Groningen, Leeuwarden en Emmen) heeft onze gemeente een zeer goede uitgangspositie in de samenwerking met de provinciale 6 Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten

7 Hoofdstuk 1. Feiten en cijfers in vogelvlucht 1. Bevolking en voorzieningen 1.1. Spreiding, groei en krimp De gemeente telt ruim inwoners. De inwoners zijn verdeeld over 69 kernen en woningen. Binnen dit grote aantal kernen kunnen zes clusters van kernen worden onderscheiden waarvan vijf landelijke clusters en één stedelijk cluster rondom Bolsward en Sneek. In de bijlage zit een overzicht van de kernen per cluster. In dit stedelijke cluster woont bijna 70% van de bevolking van de gemeente. In de kernen Sneek en Bolsward woont ruim 50% van de bevolking. De landelijke clusters zijn ongeveer gelijkwaardig aan elkaar qua inwonertal zoals blijkt uit figuur 2. Ieder cluster is opgebouwd uit kleinere kernen met één of meer grotere kernen die onderling een duidelijke samenhang hebben. De vijf landelijke clusters zijn: Witmarsum Arum Makkum Workum Koudum Heeg Woudsend We verwachten dat het aantal inwoners tot ongeveer 2030 zal groeien maar dat de groei wel steeds kleiner wordt 2.Vanwege gezinsverdunning groeit de komende decennia het aantal huishoudens sterker dan de omvang van de bevolking. Figuur 2. Clusters binnen de gemeente 2 Bijlage, figuur 1. 7

8 Binnen de gemeente zullen grote verschillen zijn met betrekking tot de bevolkingsgroei, krimp en toename in huishoudens. De verwachte groei vindt vooral plaats in de stedelijke kernen Bolsward en Sneek. Het zijn met name de kleinere kernen die als eerste te maken krijgen met structurele bevolkingsdaling Bevolkingssamenstelling In de stedelijke kernen Bolsward en Sneek is de bevolking gemiddeld jonger en zijn er relatief meer alleenstaanden vergeleken met het landelijk gebied. In de kernen grenzend aan de steden zijn relatief meer gezinnen met kinderen. De bevolking vergrijst in Nederland en ook in onze gemeente. Het aantal 65 plussers zal tot 2040 behoorlijk stijgen. De mate van vergrijzing verschilt sterk binnen de gemeentegrenzen 3. In het landelijk gebied zal de grootste afname plaatsvinden van de jongere bevolkingsgroepen. Daar is de grootste daling van het aantal kinderen van 4 tot 12 jaar en krijgt men te maken met een vertrekoverschot in de leeftijdscategorie van 15 tot 25 jaar. voor bijna iedereen bereikbaar binnen 15 minuten reistijd in de auto. In het waterrijke gebied van de gemeente moeten inwoners doorgaans rekening houden met een langere reistijd. Bolsward en Sneek hebben een belangrijke bovenregionale verzorgingsfunctie op het gebied van detailhandel. Vooral in Sneek is een aantal bovenregionale voorzieningen gehuisvest zoals het ziekenhuis, een breed scala aan voortgezet- en middelbaar beroepsonderwijs en binnenkort het theater. Het verdwijnen van bepaalde voorzieningen van het platteland kan niet alleen worden verklaard uit een afname van de bevolking maar wordt ook veroorzaakt door een verandering in gedrag van de mensen. De toenemende mobiliteit, een veranderende leefstijl en een toenemende welvaart verklaren dit. Een krimpende bevolking heeft hier wel een versterkend effect op Voorzieningen De omvang van de kern is doorslaggevend voor het voorzieningenniveau. Kernen die veel toeristen aantrekken hebben meer voorzieningen dan verwacht mag worden op basis van het inwonertal. Ongeveer 50% van de kernen beschikt over een basisschool en/of winkels die voorzien in dagelijkse behoeften. Deze voorzieningen zijn in het algemeen evenwichtig verspreid over de gemeente en 3 Bijlage, figuur 2 8 Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten

9 2. Werkgelegenheid 2.1. Werkgelegenheid De gemeente Súdwest-Fryslân telt arbeidsplaatsen. De werkgelegenheid in onze gemeente is, ten opzichte van een decennium eerder, met 22 % gestegen terwijl dit in Nederland gemiddeld 10% was. Zoals te zien is in figuur 3 zijn de grootste sectoren in afnemende volgorde: industrie, handel en gezondheids- en welzijnszorg. Ruim 10% van de werkgelegenheid in de gemeente is verbonden aan de sector recreatie en toerisme.. Denk daarbij aan de werkgelegenheid in de horeca, logies, cultuur, sport en amusement, detailhandel in sport- en recreatie. Binnen Súdwest-Fryslân tekent zich zowel qua aantallen arbeidsplaatsen als qua bedrijfssectoren een duidelijk ruimtelijk profiel af. Veruit het grootste deel van de arbeidsplaatsen (70%) bevindt zich in de stedelijke zone 4. Opvallende koploper in die zone is de zorgsector door de aanwezigheid van het ziekenhuis in Sneek, diverse zorginstellingen en de hoge arbeidsintensiviteit in deze sector. De industriële sector is een goede tweede. In Bolsward en vooral ook in Sneek is de detailhandel met ruim 10 % van de banen een belangrijke sector. aantal arbeidsplaatsen. Andere sectoren zoals industrie zijn met name in de grotere kernen van de landelijke clusters goed vertegenwoordigd. Figuur 3: Aantal arbeidsplaatsen gemeente Súdwest-Fryslân per sector In de landelijke clusters ziet het werkgelegenheidsprofiel er wezenlijk anders uit. Hier zijn de landbouwsector en de toeristischrecreatieve sector sterk vertegenwoordigd met 17 % van het 4 65% van de arbeidsplaatsen bevindt zich in de kernen Sneek en Bolsward. Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten 9

10 2.2. Beroepsbevolking en uitkeringsgerechtigden De beroepsbevolking 5 van Súdwest-Fryslân is ongeveer personen. Hiervan is bijna 6% werkloos. Daarmee zitten we iets onder het landelijk gemiddelde. 9% van de beroepsbevolking ontvangt een uitkering wegens arbeidsongeschiktheid. Het aantal werklozen daalt licht en loopt in de pas met de landelijke ontwikkeling. De afgelopen jaren is het aantal mensen met een Wajong-uitkering fors toegenomen. Door vergrijzing en ontgroening zal de beroepsbevolking dalen. Voor Fryslân geldt dat de overheid, onderwijs, vervoer en bouwnijverheid sterk vergrijsd zijn. In de industrie, zorg en welzijn en zakelijke dienstverlening is de verhouding tussen het aantal jongeren en ouderen iets gunstiger maar ook in deze sectoren zullen de komende jaren relatief veel mensen met pensioen gaan. 5 Bron: UWV, regionale arbeidsmarktinformatie juli De beroepsbevolking omvat iedereen van 15 tot 65 jaar die 12 uur of meer per week werkt (werkzame beroepsbevolking) en iedereen die wil en kan werken en actief op zoek is naar werk (werkloze beroepsbevolking). 10 Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten

11 Hoofdstuk 2. Visie en koers 1. Verscheidenheid in kernen, een gebiedsgerichte aanpak 1.1. Profiel De gemeente Súdwest-Fryslân heeft maar liefst 69 kernen en een weids en waterrijk landelijk gebied. In Súdwest-Fryslân is er de rust van het kleine dorp, de dynamiek van de stad of van beide een beetje in het grotere dorp of de kleinere stad. De verscheidenheid betekent een grote rijkdom aan verschillende types woon- en werkmilieus. We verwachten dat de bevolking tot 2030 zal toenemen. Daarna treedt er een daling op. Het zijn vooral de kleinere kernen die als eerste met structurele bevolkingsdaling te maken krijgen Visie Voor alle 69 kernen is het van belang dat de gemeente zich in totaliteit sterk ontwikkelt. Dat kan alleen als we keuzes maken waar we welke ontwikkeling mogelijk maken of stimuleren en waar niet. We kiezen voor een gebiedsgerichte aanpak via de indeling in clusters zoals die zijn genoemd in het vorige hoofdstuk. Dat is onze leidraad. Daarbij zullen we de samenhang tussen de clusters niet uit het oog verliezen. Onze visie op de ontwikkeling van de clusters hangt nauw samen met hun eigen unieke ruimtelijke structuur. Deze is terug te vinden in de groene (landschapselementen), blauwe (water), grijze (wegen, openbaar vervoer) en rode (bebouwing) dragers. Andere belangrijke ingrediënten zijn de sociaaleconomische kenmerken (zoals levensstijl en werkgelegenheidsstructuur), bevolkingsontwikkeling (onder andere vergrijzing en krimp) en de toekomstvisies van de afzonderlijke kernen. Wij gaan met deze gegevens aan de slag om, in samenspraak met de inwoners van de clusters, een ontwikkelingsperspectief op te stellen. We geven extra aandacht aan plattelandskernen en stadswijken waar de leefbaarheid onder druk staat. Daarbij is goede samenwerking met betrokken partijen en organisaties van groot belang Koers Het stedelijke cluster Sneek- Bolsward Hoog voorzieningenniveau op peil houden en uitbreiden We willen dat het hoge bovenlokale en bovenregionale voorzieningenniveau in dit cluster zowel kwantitatief als kwalitatief op een hoog peil blijft en wordt uitgebreid. De fysieke en digitale bereikbaarheid van de voorzieningen in deze stedelijke zone willen we verbeteren. 11

12 Aantrekkelijke nieuwe stedelijke woonmilieus Omdat het stedelijke cluster qua inwonertal de komende decennia blijft groeien, moeten er aantrekkelijke nieuwe stedelijke woonmilieus worden gerealiseerd. Vanwege de afnemende groei gaan we wel kritisch kijken naar de geplande woningbouwprojecten. Omdat een groot deel van de woningvoorraad sterk verouderd is in dit gebied, moet de bestaande voorraad worden geherstructureerd, aansluitend op de vraag in de markt De landelijke clusters Basisvoorzieningenniveau bewaken Er is een sterke relatie tussen het aantal inwoners en het voorzieningenniveau. Binnen de landelijke clusters hebben de grotere kernen een belangrijke verzorgingsfunctie voor de kleinere kernen. We moeten binnen de landelijke clusters rekening houden met de bevolkingsdaling in relatie tot het gewenste basisvoorzieningenniveau 6. Verschraling van dit niveau tast direct de leefbaarheid aan. We willen daarom dat binnen de clusters minimaal een basisvoorzieningenniveau aanwezig is dat goed bereikbaar is voor de kernen binnen het cluster. De in rap tempo in ontwikkeling zijnde digitale technieken bieden kansen voor een digitale ontsluiting van zowel commerciële als maatschappelijke voorzieningen. Daardoor kan een goede bereikbaarheid en beschikbaarheid worden gehandhaafd. Ook wanneer voorzieningen uit bepaalde kernen fysiek verdwijnen. We ondersteunen de initiatieven van een dorpsgemeenschap zelf voor het behouden en eventueel oprichten van voorzieningen. Voorwaarde is wel dat de maatschappelijke en economische rentabiliteit voor de lange termijn is aangetoond. Kwalitatieve aanpassing woningen boven nieuwbouw Het aantrekkelijk houden van de woningvoorraad is bepalend voor de aantrekkelijkheid en dynamiek van (toekomstige) krimpgebieden. We zetten daarom in op een kwalitatieve verandering van de bestaande woningvoorraad door sloop en herstructurering te stimuleren en nieuwbouwplannen te matigen en aan te passen. Om het draagvlak voor de voorzieningen in de grotere kernen in de landelijke clusters in stand te houden en omdat een grote categorie huishoudens graag dicht bij voorzieningen wenst te wonen, ligt het accent van de woningbouwopgave binnen ieder cluster bij de grotere kernen. In het kader van de uitvoering van het convenant Wonen, Welzijn & Zorg willen we, in samenwerking met de betrokken partners op wijk- en dorpsniveau, ervoor zorgen dat zoveel mogelijk aangesloten wordt op de toenemende zorgvraag van huishoudens. Daardoor kan men zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen in de vertrouwde woonomgeving. 6 Van dit begrip is geen objectieve definitie. Wij denken aan het niveau van voorzieningen dat nodig is in een cluster om voldoende leefbaar te zijn. Welke specifieke voorzieningen dit zijn is onder andere afhankelijk van de behoeftes van de inwoners in een cluster en de door hen ervaren leefbaarheid. 12 Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten

13 2. Weidsheid van het landschap, hoge ruimtelijke kwaliteit 2.1. Profiel Een belangrijke kracht van Súdwest-Fryslân ligt in de grote oppervlaktes aan onbebouwde ruimte. Het vele groen, binnenwater en het IJsselmeer zorgen ervoor dat op veel plekken in de gemeente een gevoel van weidsheid en vrijheid is te ervaren. Vrijwel onze gehele gemeente maakt deel uit van het Nationaal Landschap Zuidwest Friesland 7. Er is een duidelijke relatie tussen de weidsheid en onbebouwde ruimte en maatschappelijke ontwikkelingen die invloed hebben op het ruimtebeslag. Op dit moment hebben we in de landbouw te maken met onder andere schaalvergroting en de opkomst van alternatieve vormen. Andere voorbeelden van relevante ontwikkelingen zijn uitbreiding en herontwikkeling van verblijfsaccommodaties ten behoeve van toeristen en afname in ruimtelijke claims voor woningbouw (als gevolg van bevolkingsdaling) Visie De weidsheid van water en land is een kernkwaliteit van Súdwest-Fryslân. Daar moeten we zorgvuldig en met wijsheid mee omgaan. Dat betekent niet dat er geen ruimte wordt geboden aan nieuwe ontwikkelingen. Dit vanuit het besef dat economie, ecologie en welzijn wederzijds afhankelijk zijn. Het één kan niet zonder het ander. In onze besluitvorming over nieuwe initiatieven kijken we naar het karakter van de kern en toetsen we of het initiatief qua aard en schaal past. Daarnaast kijken we kritisch naar de noodzaak voor het extra ruimtebeslag en stellen we hoge eisen aan ruimtelijke kwaliteit Koers 7 Er zijn in Nederland twintig Nationaal Landschappen. Zij worden door het Rijk gezien als de visitekaartjes van het landelijk gebied Inbreiding en herstructurering Ons uitgangspunt is dat we nieuwe ontwikkelingen zoveel mogelijk willen realiseren binnen de bestaande bebouwing via herstructurering of inbreiding. Dat heeft de voorkeur boven uitbreiding. Bij uitbreidingsplannen toetsen we daarom kritisch of het wel nodig is het plan te realiseren via uitbreiding en of het extra ruimtebeslag noodzakelijk is. Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten 13

14 Passend bij aard en schaal Bij uitbreiding of ontwikkeling van (nieuwe) bedrijventerreinen, woningbouwlocaties of accommodaties voor toeristen vinden we dat deze moeten passen bij de aard en schaal van de bijbehorende kern. Dit betekent onder andere dat, in de lijn van de Bedrijventerreinenvisie Zuidwest Friesland, grootschalige uitbreidingen van bedrijventerreinen alleen bij de steden Sneek en Bolsward kunnen plaatsvinden. Voor het opvangen van een duidelijke lokale behoefte kijken we naar de mogelijkheden bij de hoofdplaatsen van de landelijke clusters Hoge ruimtelijke kwaliteit We willen dat nieuwe ontwikkelingen in Súdwest-Fryslân zich onderscheiden door een hoge ruimtelijke kwaliteit en goede landschappelijke inpassing. We bedoelen niet alleen ontwikkelingen in het gebouwde maar ook ontwikkelingen in het landschap. Hoge ruimtelijke kwaliteit staat in onze ogen voor een goed samenspel tussen gebruikswaarde (functionaliteit), belevingswaarde (attractiviteit) en toekomstwaarde (duurzaamheid). De eisen die we stellen leggen we vast in een visie op ruimtelijke kwaliteit 8. Om de gewenste kwaliteit te borgen gaan we initiatiefnemers bij hun planontwikkeling in een vroeg stadium informeren en adviseren inzake de ruimtelijke kwaliteit 8. 8 In de lijn van het Nije Pleats concept dat de Provincie Fryslân hanteert t.a.v. fysieke uitbreidingen van agrarische bedrijven. De status van Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân gaan we benutten om de belevingswaarde van ons gebied voor recreatie en toerisme te versterken. De regionale landschapsvisie Zuidwest Friesland en kansenkaart zijn daarvoor een goed aanknopingspunt Goed en creatief ruimtegebruik Goed en efficiënt ruimtegebruik vinden we belangrijk. Om dit in onze gemeente te optimaliseren gaan we onderzoeken wat de mogelijkheden zijn voor het tijdelijk bestemmen in onze gemeente. Het gaat enerzijds om de tijdelijke invulling van locaties die voor toekomstige ontwikkelingen zijn gereserveerd. Anderzijds gaat het om het faciliteren van bebouwing voor functies waarvan op voorhand vaststaat dat de behoefte daaraan tijdelijk zal zijn. 3. Economische verscheidenheid, inzet op lokale krachten en sleutelsectoren 3.1. Profiel Een deel van de economische kracht van Súdwest-Fryslân ligt in de aanwezigheid van een aantal sterke sectoren met een groeipotentie en innovatief vermogen zoals de landbouw, industrie, het toerisme en de zorg. Een andere kracht is het feit dat het aantal banen in Súdwest-Fryslân nog steeds toeneemt en de werkloosheid ten opzichte van het Fries gemiddelde laag is. Een derde sterke punt is de combinatie van de zeer goede bereikbaarheid vanuit de Randstad en de goede woonomgeving. 14 Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten

15 De steden Sneek en Bolsward zijn belangrijk voor de economische ontwikkeling van de gemeente omdat zij zorgen voor 65% van de werkgelegenheid. Daarnaast hebben deze kernen een inkomende pendelstroom die groter is dan de uitgaande. De diensteneconomie in de binnensteden van deze kernen vormt een belangrijke economische motor met een groot aantal arbeidsplaatsen in de detailhandel en de zakelijke dienstverlening. Er is een aantal ontwikkelingen gaande waarop we de komende jaren zullen moeten inspelen. Zo zal de beroepsbevolking fors dalen door vergrijzing en ontgroening. Andere belangrijke ontwikkelingen zijn de verschuiving naar de kenniseconomie en het toenemend belang van het Nieuwe Werken; de algemene trend dat mensen werk en privé beter willen combineren. Aansluitend op het derde sterke punt biedt Súdwest-Fryslân mogelijkheden voor mensen die een aantal dagen in de Randstad werken en dit willen combineren met het wonen en (thuis)werken in een prettige woonomgeving Visie Zoals we eerder ten aanzien van verscheidenheid in kernen hebben gezegd, is het voor alle kernen in de gemeente van belang dat de gemeente zich in totaliteit sterk ontwikkelt. Ook op het gebied van de ruimtelijk economische ontwikkeling maken we keuzes waar we welke ontwikkeling stimuleren en waar niet. Een gebiedsgerichte aanpak via de indeling in clusters vormt onze leidraad. Verder willen we de eerdergenoemde sterke sectoren extra aandacht geven vanwege hun groeipotentie en innovatief vermogen. Daarmee binden we kennis aan onze gemeente en vergroten we het kennisniveau. Wij willen het bedrijfsleven en de onderwijsinstellingen ondersteunen bij het versterken van de aansluiting tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Dit met het oog op de dalende beroepsbevolking en het groter wordende belang van kennis Koers Bedrijfslocaties en binnensteden De meer grootschalige bedrijfslocaties horen thuis in de stedelijke kernen Sneek en Bolsward als onderdeel van het stedelijk netwerk langs de A7. Daar bieden we ruimte voor nieuwe bedrijventerreinen zoals op de Hemmen III in Sneek. Hier kunnen bedrijven profiteren van elkaar, van de stedelijke voorzieningen en van de uitstekende infrastructuur. We willen de sterke positie van de binnensteden behouden om verschillende redenen. De binnensteden zijn belangrijke vestigingslocaties voor de sectoren handel en dienstverlening; deze sectoren zorgen gezamenlijk voor ongeveer 30% van de werkgelegenheid in de gemeente. Daarnaast zijn de binnensteden van groot belang voor de regio vanwege het hoge voorzieningenniveau en de aantrekkingskracht op toeristen. Het behouden van de sterke positie van de binnensteden vraagt om een goed antwoord op ontwikkelingen als internetverkoop en schaalvergroting maar ook om een goede regioen citymarketing en samenwerking tussen ondernemers onderling. Voor de grotere kernen in de landelijke clusters zien wij kansen voor ontwikkeling op een kleinschaliger niveau, passend bij aard en schaal en het verzorgingsniveau van de kern. Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten 15

16 Voor de landelijke clusters streven we naar diversiteit en menging van verschillende functies zoals kantoor, recreatie, zorg en wellness en willen we de mogelijkheden voor wonen-werken vergroten. Dat geeft een economische impuls en versterkt de ondernemingsgeest. Hiervoor willen we een innovatieve aanpak ontwikkelen Focus op sleutelsectoren Súdwest-Fryslân gaat nadrukkelijk voor een kwaliteitsslag van de economie. Kennis en innovatie zijn daarbij de kernbegrippen. Verschillende sectoren in onze gemeente willen we op dat gebied extra aandacht geven omdat zij al een zekere massa, kwaliteit en kennispotentieel hebben en passen bij het specifieke karakter van Súdwest-Fryslân. Juist door massa en aantal kunnen we sneller en meer aan innoverend vermogen winnen. We gaan met vertegenwoordigers van de sectoren bepalen welke rol wij hierin kunnen spelen als gemeente en zullen de relatie met opleidings- en kennisinstellingen versterken. Toerisme Toeristen worden steeds veeleisender en de sector moet daarin mee om succesvol te zijn. Dit vraagt een kwaliteitsslag in de sector. De koers die we ten aanzien van deze sector volgen wordt later in dit hoofdstuk uitgebreid besproken. Landbouw/agribusiness Ontwikkelingen op de wereldmarkt sturen de agrarische sector meer en meer in de richting van schaalvergroting en diversificatie. Multifunctionele landbouw kan bijdragen aan het in stand houden van een gevarieerd, aantrekkelijk en toegankelijk landschap. Dat willen we faciliteren met aandacht voor de ruimtelijke kwaliteit. Energie en water 9 (duurzaamheid) Als gemeente met een overvloed aan ruimte, zowel op het land als op het water, liggen er op het gebied van duurzame energie veel mogelijkheden. Hier ligt ook een relatie met de verbreding van de agrarische sector. Water is in de Koers Noord-Nederland als sleutelsector aangewezen. Fryslân speelt hier een belangrijke rol in met het kennisinstituut Wetsus in Leeuwarden. Gezien het blauwe profiel van onze gemeente zien wij een grote kans voor onze gemeente om proeftuin te zijn voor watertechnologie. Het project voor waterzuivering bij het Antonius ziekenhuis is een uitstekend voorbeeld. Scheeps- en jachtbouw Súdwest-Fryslân heeft vele scheeps- en jachtbouwbedrijven in verschillende delen van de keten, van ontwerp tot bouw. Het is een innovatieve sector met internationale uitstraling die in belangrijke mate bijdraagt aan het profiel van onze gemeente. Er liggen in de jachtbouw veel relaties met het onderwijs. Ook dit is een reden om de ontwikkeling van deze sector en hun toeleveranciers te stimuleren. Zorg De zorgsector is de grootste werkgever in de stedelijke zone en is groeiende. Vooral in Sneek zien wij grote kansen voor verdere versterking van een medisch-zorg cluster rond het Antonius ziekenhuis (o.a. gezondheidsboulevard, verzorgingshuizen). 9 In het Bestuursprogramma spreken we over het blauwe profiel, als economische motor. 16 Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten

17 Hier liggen kansen voor innovatie en kennisontwikkeling, ook in relatie tot de welzijnssector. Wij zien ook kansen voor het uitbouwen van het zorgtoerisme Knelpunten in de arbeidsmarkt verkleinen De krimp die de komende decennia gaat optreden maakt het nog belangrijker dat de kleinere beroepsbevolking in ieder geval goed aansluit bij de vraag vanuit het bedrijfsleven. De krimp biedt kansen om het aantal werkloze jongeren te beperken, haar participatie te versterken. Een belangrijke voorwaarde daarbij is dat hun opleiding aansluit bij de vraag op de arbeidsmarkt. Om zicht te krijgen op de toekomstige vraag gaan we allereerst, samen met bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en diverse maatschappelijke organisaties en instellingen, in beeld brengen in welke sectoren we in de toekomst knelpunten kunnen verwachten. Daarna bepalen we wat we als betrokken partijen daaraan kunnen doen. We gaan in een alliantie met het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen een actieplan opstellen en uitvoeren. We willen zelf meer inzetten op maatschappelijk verantwoord ondernemen. Wij vragen onze opdrachtnemers mogelijkheden te creëren voor opleiding, stage of werk voor mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt 10. Maar niet alleen bij het maken van afspraken met markpartijen wil de gemeente social return bevorderen. Ook binnen de eigen gemeente hebben we mogelijkheden. 10 Zie ook waarin de betekenis van de Wet Werken naar Vermogen wordt besproken. 4. Grote sociale verbondenheid, participatie van alle inwoners 4.1. Profiel Het merendeel van onze inwoners leeft in gezondheid en veiligheid en doet volop mee aan de maatschappij. Dit is mede te danken aan de goede sociale voorzieningen op het gebied van onderwijs, sport, welzijn en cultuur. Er is een actief verenigingsleven en vooral in de kleinere kernen is de sociale verbondenheid groot. Voor een klein deel van de inwoners geldt dat zij meer aandacht nodig heeft. We investeren extra in die groepen die het meest kwetsbaar zijn en stimuleren ze om op een zelfstandige manier zoveel mogelijk te participeren. Een succesfactor in ons sociale beleid is de goede samenwerking met andere gemeenten uit de regio. De centrumfunctie van Súdwest-Fryslân heeft tot goede resultaten geleid, bijvoorbeeld rondom voortijdig schoolverlaten, Wmo 11 en sociale zaken Visie We willen dat er voor jong en oud, met of zonder beperkingen, genoeg mogelijkheden zijn voor ontplooiing en deelname aan de maatschappij (naar vermogen). Vanwege de vergrijzing is er terecht veel aandacht voor ouderen. We vinden het belangrijk te benadrukken dat daarnaast jongeren de nodige aandacht moeten blijven krijgen. We stimuleren participatie door de huidige sociale infrastructuur optimaal te benutten en te zorgen voor betere samenwerking tussen de betrokken partijen en betere afstemming van het aanbod. 11 Wet maatschappelijke ondersteuning. Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten 17

18 Investeren in participatie van kwetsbare groepen loont. Het voorkomt dat mensen een langdurig en volledig beroep doen op hulpverleningsinstanties en/of uitkeringen. Kwetsbare groepen gaan we actief opsporen en stimuleren naar vermogen deel te nemen aan de maatschappij waarbij we uitgaan van eigen verantwoordelijkheid, eigen kracht en zelfredzaamheid Koers Participatie van jongeren Súdwest-Fryslân stimuleert de totstandkoming van Brede Scholen. Brede scholen kunnen verschillende profielen hebben zoals een achterstandsprofiel of een opvangprofiel. Een profiel wordt gekozen vanwege de lokale behoefte en draagt zo bij aan de ontwikkeling van kinderen. Bovendien draagt de samenwerking van de diverse partners bij aan de leefbaarheid in wijk of dorp. We gaan onderzoeken of Brede scholen zich kunnen doorontwikkelen naar integrale kindcentra 12. Verder investeren we in de doorontwikkeling van het Centrum voor Jeugd en Gezin. In het CJG werken organisaties 13 samen om vragen te beantwoorden over opvoeden en opgroeien, om problemen te signaleren en om (niet-geïndiceerde) hulp te bieden. Doel is één kind/gezin, één plan. Is er sprake van ernstige problemen dan wordt snel doorgeschakeld naar geïndiceerde hulp. De komende jaren richten we ons vooral op meer bekendheid van het CJG bij ouders en jongeren. De decentralisatie van de (geïndiceerde) provinciale Jeugdzorg naar de gemeente biedt kansen voor een betere schakel van CJG naar Jeugdzorg. We willen deze kans grijpen om de Jeugdzorg ingrijpend te reorganiseren. Dichter bij huis, preventief en met meer effectiviteit en efficiëntie. 13 De jeugdgezondheidszorg en het (school)maatschappelijk werk Participatie van uitkeringsgerechtigden Ons uitgangspunt is participatie van alle uitkeringsgerechtigden, bij voorkeur in regulier werk. Behoort dit niet (direct) tot de mogelijkheden dan wordt ingezet op een andere manier van participatie. Dit kan zijn in de vorm van begeleid werken, werken in een beschutte werkomgeving of vrijwilligerswerk. 12 Een nieuwe bedrijfsvorm met één directeur voor de dagelijkse leiding. De invoering van de Wet werken naar Vermogen in 2013 is een grootschalige stelselwijziging. Wij willen de uitdaging aangaan om met minder middelen, meer doelgroepen te bedienen. Om succes te hebben zullen we intensiever samenwerken met ons SW-bedrijf Empatec. Gezamenlijk zullen we ons inzetten om werkgevers te motiveren de doelgroepen werk te bieden. Alleen door gezamenlijk te opereren kunnen we resultaten boeken. 18 Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten

19 Hier zien we ook mogelijkheden om onze dienstverlening in te zetten buiten de gemeentelijke grens, zoals we dat nu op dit terrein ook al doen Participatie van ouderen VERGRIJZING DE COLLECTIEVE LEVENSWIJSHEID IS GROTER DAN OOIT u s BA em ww w.loesje. nl Postb Arnh We willen dat ouderen niet langer negatief in één adem genoemd worden met vergrijzing maar positief; uitgaande van het enorme potentieel aan kennis, kunde en levenservaring. Er moet de komende jaren dan ook extra aandacht worden besteed aan campagnes als Zilveren Kracht met als doel partijen te stimuleren met een frisse blik naar het lokale ouderenbeleid te kijken. Dit onder het motto talent gaat nooit met pensioen Efficiënter welzijnsaanbod Het (versnipperde) welzijnsaanbod gaan we kritisch onder de loep nemen, in de zin van overlap eruit halen en een betere afstemming van het aanbod. We kiezen voor het gefaseerd invoeren van Welzijn Nieuwe Stijl. Dit betreft een nieuwe structuur waarin alle voorzieningen voor hulp en welzijn samenwerken ten behoeve van de maatschappelijke ondersteuning van de burger. We streven naar het principe één huishouden, één begeleidingsplan, één hulpverlener. Het stimuleren van de eigen kracht van burgers staat centraal. Mantelzorgers en vrijwilligers maken een belangrijk onderdeel uit van de sociale infrastructuur. Deze groep wordt steeds meer belast. We gaan de "stipepunten", bedoeld om deze groep te ondersteunen, doorontwikkelen. Welzijnswerk wordt gebiedsgericht ingezet. We geloven in een aanpak toegesneden op de lokale behoefte en problematiek. In de stedelijke zone willen we, vooral in kwetsbare wijken, zorgen dat bewoners op wijkniveau gaan participeren. Hiervoor moeten partijen zoals woningcorporaties, welzijnsinstellingen en de gemeente hun krachten bundelen. Het afgelopen jaar is er een succesvolle pilot van deze werkwijze geweest in de Sneker wijk Noorderhoek. We willen onderzoeken of we deze werkwijze kunnen uitrollen naar andere wijken of kernen. 5. Grote rijkdom aan cultuur en erfgoed, een eigen gezicht 5.1. Profiel Een belangrijke kracht van Súdwest-Fryslân is de grote rijkdom aan cultuur en erfgoed. Door de gunstige ligging van deze regio aan het water speelde de scheepvaart en handel een belangrijke rol. Hierdoor kwam de regio tot bloei. De combinatie van water, cultuur en erfgoed heeft een grote aantrekkingskracht. Dit blijkt uit de grote populariteit van sportieve evenementen als het Skûtsjesilen en de Elfstedentocht. Súdwest-Fryslân heeft landelijk de meeste beschermde stads- en dorpsgezichten en staat op de 12e plek qua rijksmonumenten. Het Cultureel Kwartier in Sneek neemt een unieke positie in op de culturele kaart van Friesland. Dit vanwege de bundeling van diverse Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten 19

20 faciliteiten op het gebied van cultuur waaronder het centrum voor de kunsten, het theater en bibliotheek. Door deze bundeling worden faciliteiten benut voor educatie, ontplooiing en demonstratie van talenten. Dat zorgt voor een aantrekkelijk cultureel aanbod voor inwoners en toeristen dat zowel door professionals als amateurs wordt verzorgd. We willen daarom onze inwoners en toeristen het hele jaar een divers aanbod aan cultuur bieden. Cultureel Kwartier Sneek heeft daarin de hoofdrol met een kwalitatief hoogwaardig aanbod voor de gehele regio. Daarnaast moeten er in ieder cluster één of meerdere voorzieningen beschikbaar zijn die geschikt zijn voor voorstellingen. Vaak zijn dit de niet-commerciële accommodaties zoals dorpshuizen, sporthallen en/of (brede) scholen. We zullen onze positie als één van de grootste erfgoedgemeenten rechtdoen. Dit doen we door het erfgoed te beschermen, te behouden en te ontsluiten (inclusief de kennis daarover) Koers Goed cultureel aanbod In het theater willen we een cultureel aanbod verzorgen dat een bovenregionaal karakter heeft. We vinden het belangrijk dat het culturele aanbod zowel door professionals als amateurs wordt verzorgd Visie Onze cultuur en erfgoed zorgen voor een gevoel van eigenheid en gezamenlijke trots in Súdwest-Fryslân. Het heeft een grote aantrekkingskracht op toeristen. Vanwege de verbindende werking op de samenleving en het effect op de ruimtelijke kwaliteit spelen de cultuur en het erfgoed een belangrijke rol in de leefbaarheid. De educatieve kant van cultuur stimuleren wij door de bijzondere mogelijkheden van onze voorzieningen te benutten. Verder zullen we aandacht besteden aan de instandhouding en uitbreiding van de zomerprogrammering en vergroting van de (financiële) betrokkenheid van het bedrijfsleven Betere link cultuur, erfgoed en toerisme Súdwest-Fryslân heeft de toerist op het gebied van cultuur en erfgoed veel te bieden. Door de afstemming tussen cultuur, erfgoed en toerisme te verbeteren zijn er veel mogelijkheden te creëren voor de toerist. 20 Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten

21 We willen onder andere de kennis over erfgoed beter toegankelijk maken en de mogelijkheden voor een cultuurpas onderzoeken. Met die pas kan de toerist tegen gereduceerd tarief meerdere culturele voorzieningen bezoeken Ontwikkelen eigen beeldmerk Wij vinden het cultureel erfgoed van groot belang voor Súdwest- Fryslân en willen op dit terrein ook een voorbeeldfunctie vervullen voor andere gemeenten. We richten onze focus op dat erfgoed dat onze gemeente bijzonder maakt, ons eigen beeldmerk vormt. We denken aan de historische kernen, objecten die het silhouet van de gemeente bepalen en het weidse cultuurlandschap Behoud erfgoed door samenwerking en ontwikkeling In de toekomst wordt de jongere generatie verantwoordelijk voor de instandhouding van het erfgoed. We willen hen er daarom bij betrekken en ervoor zorgen dat informatie over het erfgoed goed toegankelijk is. Het overgrote deel van het erfgoed is geen eigendom van de gemeente maar van burgers en organisaties uit het middenveld. Goede communicatie en kennisoverdracht tussen de gemeente en deze organisaties is essentieel voor behoud van het erfgoed. 6. Sterke aantrekkingskracht voor toeristen, gastheerschap, kwaliteit en toegankelijkheid 6.1. Profiel De sterke punten die in de vorige hoofdstukken aan bod kwamen zoals verscheidenheid van kernen, de rijkdom aan cultuur, de weidsheid van het onbebouwde land, de aantrekkingskracht van het water zorgen gezamenlijk voor aantrekkingskracht van het gebied op een brede groep toeristen. Er is voor elk wat wils en voldoende afwisseling door het water, het groen, de levendige historische steden, de watersportdorpen en het weidse, vlakke land. Ruim 10% van de werkgelegenheid is verbonden aan de sector recreatie en toerisme. Van die 10% is ongeveer 40% gerelateerd aan de watersport. Toeristen hebben steeds meer behoefte aan kwaliteit, authenticiteit, afwisseling en belevenissen. De gemiddelde toerist is al op veel plaatsen geweest en beschikt over veel informatie. Ook is er een omslag waar te nemen van minder bezit naar meer beleving van recreatievoorzieningen (en dus minder lasten) Visie Toerisme en recreatie kunnen als geen andere activiteit verbindingen leggen tussen stad en platteland en tussen cultuur, natuur, sport, zorg en land- en tuinbouw. We zien er een uitdaging in om met onze strategische partners nieuwe combinaties te vinden die aansluiten bij de veranderende vraag en waarbij tegelijkertijd een gewenste verbetering van de leefomgeving wordt gerealiseerd. Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten 21

22 Daarvoor is een goede organisatie van de recreatie nodig, waarbij ondernemerschap, professionaliteit, vermogen tot samenwerken en innovatiekracht de kritische succesfactoren zijn. Onze rol als gemeente ligt daarbij vooral in het bij elkaar brengen van partijen en het creëren van ruimtelijke randvoorwaarden. te gaan. We denken dan in het bijzonder aan de toekomstige gemeente De Friese Meren. We zien veel mogelijkheden om het aanbod beter te vermarkten. Onder andere door betere digitale informatieverstrekking, het benadrukken van authenticiteit en te zorgen voor goed gastheerschap Koers Regiomarketing Het toeristisch aanbod in Súdwest-Fryslân biedt veel aanknopingspunten om te genieten. Dit moeten we duidelijk maken aan de (potentiële) toerist door aan de slag te gaan met regiomarketing. Het is daarbij belangrijk om te weten wat toeristen aanspreekt in Súdwest-Fryslân; waarom ze hier komen. Gezien de diversiteit van het huidig aanbod en de vele plannen die er zijn voor vernieuwing, zien wij vooral mogelijkheden in het revitaliseren en verdiepen van het bestaande aanbod. Dit door kwaliteitsverbetering van wat er is en het slim combineren van het toeristisch aanbod. Bijvoorbeeld door verbetering van de relatie land- en watertoerisme. Daarbij is het van belang voor de kortere termijn aandacht te hebben voor de groter wordende groep ouderen maar voor de langere termijn aandacht te schenken aan jongeren als basis voor het binden van nieuwe groepen aan Súdwest-Fryslân. Het watertoerisme zelf kunnen we versterken door de samenwerking met andere gemeenten in vaargebieden aan We willen hier, in samenwerking met de toeristische sector, een beter inzicht in krijgen. Dit inzicht moet leiden tot een strategie voor regiomarketing die gedragen wordt door de toeristisch ondernemers in onze gemeente. Authenticiteit (kernkwaliteiten die van nature al aanwezig zijn in dit gebied) speelt een belangrijke rol voor toeristen en is belangrijk voor het uitwerken van regiomarketing. We ondersteunen de uitwerking die ondernemers daaraan geven via de regionale beeldverhalen, naar analogie van de Oostenrijkse skigebieden Goed Gastheerschap Súdwest-Fryslân moet staan voor Welkom. Goed gastheerschap is een voorwaarde voor het trekken en behouden van je toeristen. 22 Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten

23 Havenmeesters, brug- en sluiswachters, de ondernemers en de eigen bevolking zijn onze ambassadeurs. Samen met bedrijfsleven, cultuursector en natuurorganisaties zullen wij nieuwe allianties aangaan om Súdwest-Fryslân de meest gastvrije gemeente van Nederland te maken. Ook de agrarische sector moet daarbij betrokken worden vanwege de rol die agrariërs hebben bij het behoud en de versterking van (de toegankelijkheid van) het landelijk gebied. Dit thema leent zich goed voor een samenwerkingsverband met de opleidingsinstituten (Hospitality Management). We moeten ons gastheerschap ook tonen via een perfecte (digitale) informatievoorziening aan toeristen. Door de verbetering daarvan willen wij op dat punt een koploperspositie innemen in toeristisch Nederland Ruimte voor kwalitatief hoogwaardig en onderscheidend aanbod Onder invloed van de hogere eisen die toeristen stellen aan accommodaties worden steeds meer verblijfsaccommodaties opgewaardeerd. Deze kwaliteitsverbeteringen zijn erg belangrijk voor de aantrekkingskracht van dit gebied en daarom ondersteunen wij de initiatieven die op dit terrein worden genomen. Voor nieuwe accommodaties en attracties geldt dat wij hier open voor staan mits zij van een hoge (ruimtelijke) kwaliteit zijn en onderscheidend zijn ten opzichte van het al aanwezige aanbod. Hetzelfde geldt voor de zogenaamde jaarrondbedrijven ; toeristische bedrijven waar het hele jaar gebruik van kan worden gemaakt. Deze zijn interessant voor Súdwest-Fryslân. De aanwezige dan wel te realiseren voorzieningen vervullen dan een functie voor zowel de eigen inwoners als de gasten. Op die manier wordt de sector recreatie en toerisme een extra drager voor voorzieningen en daarmee voor de leefbaarheid. Een grootschalige dagattractie, die qua karakter aansluit bij de authentieke kenmerken van deze regio, zien wij als een wenselijke aanvulling op het voorzieningenpakket voor toeristen Toegangspoorten en waterfronten Het IJsselmeer en de Waddenzee zijn landelijk de meest populaire watersportgebieden. Waar het aantal motorboten in Fryslân maar licht is gegroeid, liggen hier groeikansen. We gaan de IJsselmeerzeilers en Wadzeilers door verfraaiing van de waterfronten en de uitbreiding van de sluiscapaciteit stimuleren om de dorpen en steden aan het IJsselmeer en Waddenkust te bezoeken en grenzeloos door te varen naar de dorpen en steden in het Friese binnenwater. Om te zorgen dat de watersporters het naar de zin hebben in de havens is het belangrijk dat de zaken daar goed voor elkaar zijn. We willen werken aan kwaliteitsverbetering van boxen, steigers en toiletvoorzieningen. In de watersportkernen Sneek, Heeg, IJlst, Woudsend en Bolsward gaan we via gebiedsontwikkeling de waterfronten verbeteren. Stavoren is de meest gepasseerde en strategische invalspoort voor de lange termijn. De uitbreiding van sluiscapaciteit van Stavoren krijgt dan ook topprioriteit, naast het verbeteren van de toegangs poorten in Makkum, Workum, Hindeloopen en Kornwerderzand. Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten 23

24 Ook hierbij kiezen we voor een gebiedsgerichte aanpak waarbij de focus niet alleen ligt op de poorten maar ook op de havens en het achterliggende gebied. Ook de Afsluitdijk zien wij als een belangrijke toegangspoort tot onze gemeente. In combinatie met de IJsselmeerkust biedt de (Kop van de) Afsluitdijk veel mogelijkheden. Het Rijk is de leidende partij als het gaat om de verbeteringen in verband met de veiligheid. Onze inzet is er op gericht daarbij aan te haken door samen met het Rijk, onze regionale partners, kennisinstellingen en het bedrijfsleven mogelijkheden te benutten en te ontwikkelen voor duurzame energie, nieuwe vormen van voedselproductie, natuurontwikkeling, ICT en recreatie en toerisme. 24 Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten

25 3. Overzicht Gebiedsgericht werken, wisselende allianties per koers, de gemeente als aanjager en makelaar, sterke uitgangpositie als grotere gemeente Pijlers Visie Koers Verscheidenheid in kernen Gebiedsgerichte aanpak via stedelijk cluster en landelijke clusters, met oog voor samenhang. Aandacht voor unieke ruimtelijke structuur, sociaaleconomische kenmerken en toekomstvisies van de kernen. Extra aandacht voor plattelandskernen en stadswijken waar de leefbaarheid onder druk staat. Stedelijke zone: hoog voorzieningenniveau op peil houden en uitbreiden verbeteren bereikbaarheid nieuwe en aantrekkelijke stedelijke woonmilieus kritisch kijken naar bestaande plannen/herstructurering Landelijke clusters: basisvoorzieningenniveau bewaken goede bereikbaarheid kwalitatieve aanpassing woningen boven nieuwbouw Weidsheid van het landschap Economische verscheidenheid Grote sociale verbondenheid Grote rijkdom aan cultuur en erfgoed Sterke aantrekkingskracht voor toeristen Zorgvuldig met weidsheid omgaan, maar ruimte bieden voor nieuwe ontwikkelingen naar aard/schaal. We stellen hoge eisen aan ruimtelijke kwaliteit. Gebiedsgerichte aanpak om te zorgen dat gemeente zich in totaliteit sterk ontwikkelt. Ruimtelijke keuzes maken t.a.v. economische ontwikkeling. Extra aandacht voor sterke sectoren vanwege hun groeipotentie en innovatief vermogen. Bijeenbrengen onderwijs en arbeidsmarkt, zodat vraag en aanbod beter aansluiten. Iedereen kan (naar vermogen) meedoen. De huidige sociale infrastructuur wordt optimaal benut. Betere samenwerking en afstemming tussen partijen betere afstemming aanbod. Uitgangspunten zijn eigen verantwoordelijkheid, eigen kracht en zelfredzaamheid. Kwetsbare groepen actief opsporen. Cultuur en cultureel erfgoed hebben een verbindende werking op de samenleving en grote aantrekkingskracht toeristen. Daarom zorgen we voor een divers cultureel aanbod en voor bescherming, behoud en ontsluiting van cultureel erfgoed. Toerisme en recreatie als verbinding tussen stad/platteland, cultuur, natuur, sport, zorg, land- en tuinbouw. Verdiepen van bestaand aanbod, kwaliteitsverbetering en slim combineren van aanbod. Watertoerisme versterken door samenwerking andere vaargebieden. inbreiding en herstructurering boven uitbreiding bedrijfs- en woningbouwlocaties passend bij aard en schaal hoge ruimtelijke kwaliteit en landschappelijke inpassing goed ruimtegebruik door o.a. onderzoek naar tijdelijk bestemmen grootschalige bedrijfslocaties in Sneek en Bolsward sterke positie voor binnensteden behouden t.b.v. detailhandel, dienstverlening menging van diverse functies en wonen-werken vergroten op platteland. Focus op sleutelsectoren toerisme, landbouw/agribusiness, energie/water, scheepsen jachtbouw en zorg. knelpunten in arbeidsmarkt verkleinen door actieplan met partners stimuleren Brede Scholen doorontwikkeling Centrum voor Jeugd en Gezin ingrijpend reorganiseren van de Jeugdzorg participatie van alle uitkeringsgerechtigden, bij voorkeur in regulier werk intensievere samenwerking SW-bedrijf Empatec positief ouderenbeleid, kennis, kunde en levenservaring zijn uitgangspunten efficiënter en gebiedsgericht welzijnsaanbod bovenregionaal aanbod middels theater en Cultureel Kwartier Sneek ruimte voor professionals en amateurs cultuureducatie stimuleren betere link cultuur, erfgoed en toerisme ontwikkelen eigen beeldmerk behoud erfgoed door samenwerking en ontwikkeling strategie voor regiomarketing Súdwest-Fryslân ontwikkelen tot meest gastvrije gemeente van Nederland ruimte voor kwalitatief hoogwaardig en onderscheidend aanbod groeikansen voor IJsselmeer en Waddenzee en binnenmeren: toegangspoorten, waterfronten mogelijkheden voor de Afsluitdijk als toegangspoort tot onze gemeente Súdwest-Fryslân: Goed leven, Ontplooien en Genieten 25