2.9 Paragraaf 9 Grote projecten

Transcriptie

1 2.9 Paragraaf 9 Grote projecten In deze paragraaf staan alle grote projecten in de provincie Fryslân. Provinciale Staten hebben bepaald welke projecten zijn opgenomen. De verantwoording gebeurt aan de hand van de volgende vragen: Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? Verklaring tabelkleuren tijd en geld Rood = Projecten met overschrijding in tijd of van het krediet Geel = Project met risico voor mogelijke afwijkingen in tijd of het krediet Groen = Project ligt op schema wat betreft tijdsplanning en bestedingen. 1 Overzicht grote projecten Bij de grote infrastructurele projecten gaat het om de volgende projecten: 1 Bereikbaarheidsprojecten Leeuwarden Vrij-Baan a. N31 Haak om Leeuwarden b. Westelijke invalsweg c. Drachtsterweg en omgeving d. Stationsomgeving Leeuwarden 2 N31 Traverse Harlingen 3 Verruiming Prinses Margrietkanaal 4 N381 Drachten-Drentse grens 5 De Centrale As (DCA) a. De weg b. Gebiedsontwikkeling c. Kansen in Kernen 6 Investeringsagenda Drachten Heerenveen a. RSP Bereikbaarheid Gebiedsontwikkeling Heerenveen (uit de investeringsagenda Drachten Heerenveen) 7 Knooppunt Joure 8 RSP Spoorprojecten a. Capaciteitsvergroting spoorverbinding Leeuwarden-Zwolle b. Capaciteitsvergroting spoorverbinding Leeuwarden-Groningen c. Station Werpsterhoeke

2 Infrastructurele projecten 1 Bereikbaarheidsprojecten Leeuwarden Vrij-Baan a. N31 Haak om Leeuwarden b. Westelijke invalsweg c. Drachtsterweg en omgeving d. Stationsomgeving Leeuwarden 2 N31 Traverse Harlingen 3 Verruiming Prinses Margrietkanaal 4 N381 Drachten-Drentse grens 5 De Centrale As (DCA) a. De weg b. Kansen in Kernen c. Gebiedsontwikkeling 6 Investeringsagenda Drachten-Heerenveen 7 Knooppunt Joure 8 RSP Spoorprojecten a. Capaciteitsvergroting Leeuwarden-Zwolle: Versnelling spoorbrug Van Harinxmakanaal Verbetering overwegveiligheid Rotstergaastweg Heerenveen Ondertunneling spoorkruising Om den Noort in Wolvega Kleine maatregelen Leeuwarden-Meppel Baanvak Meppel-Zwolle incl. station Meppel Capaciteitsvergroting Herfte-Zwolle b. Capaciteitsvergroting Leeuwarden-Groningen c. Station Werpsterhoeke Overige projecten 9 Heerenveen, stad van Sport (Nieuw Thialf) 10 University Campus Fryslân en RUG/Campus Fryslân 11 Leeuwarden-Fryslân Europese watertechnologiehub 13 Het Friese Merenproject 14 De Nieuwe Afsluitdijk 15 Dairy Campus Fryslân 16 Breedbandinfrastructuur in Fryslân 17 Innovatiecluster Drachten (voorheen technocampus) 18 Fûns Skjinne Fryske Enerzjy (FSFE) (zie Paragraaf 5 - Verbonden partijen,) 19 Doefonds (zie Paragraaf 5 - Verbonden partijen,) 20 Provinciaal Herstructureringsprogramma (PHP) bedrijventerreinen (zie programma 9) 21 Herstructurering naoorlogse Friese Woningvoorraad (zie programma 9) 22 Gebiedsontwikkelingsplan Franekeradeel-Harlingen

3 Projecten 9 Heerenveen, stad van Sport (Nieuw Thialf) 10 University Campus Fryslân - UCF1 fase 1 en 2 - Transitiefase UCF naar RUG/Campus Fryslân - RUG/Campus Fryslân 11 Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad 12 Europese watertechnologiehub 13 Het Friese Merenproject - Grenzeloos Varen - Bestedingen aan de Wal - Mitigatie, ecologie en duurzaamheid 14 De Nieuwe Afsluitdijk 15 Dairy Campus Fryslân 16 Breedbandinfrastructuur in Fryslân 17 Innovatiecluster Drachten (voorheen technocampus) 18 Fûns Skjinne Fryske Enerzjy (FSFE) (zie Paragraaf 5 - Verbonden partijen) 19 Doefonds (zie Paragraaf 5 - Verbonden partijen) 20 Provinciaal Herstructureringsprogramma (PHP) bedrijventerreinen (zie programma 9) 21 Herstructurering naoorlogse Friese Woningvoorraad (zie programma 9) 22 Gebiedsontwikkelingsplan Franekeradeel- Harlingen 2 Infrastructurele projecten Nog de nodige grote infrastructurele projecten zijn volop in uitvoering. De Centrale As en het eerste deel van de N381 zijn opengesteld voor het verkeer. Over het algemeen verloopt de uitvoering voorspoedig. Wel vraagt een aantal deelprojecten veel aandacht. Daarbij merken we een toenemende mate van claimen van meerwerk. Daarnaast hebben we het beeld dat aannemers moeite hebben de gevraagde kwaliteit te leveren. Dit kan ertoe leiden dat de provincie aannemers, die te veel risico s nemen in hun uitvoeringswijze, in gebreke moet stellen. Daarmee dwingen wij af dat wij de gevraagde kwaliteit borgen en het bouwproces, binnen de afgesproken kaders van veiligheid en hinder voor de omgeving en weggebruiker, wordt doorlopen. Dit alles legt een groot beslag op de projectorganisaties en kan op termijn leiden tot meerdere juridische procedures. Als het zo ver komt, kan dat ook gevolgen hebben voor tijd en geld. Bij de infrastructurele projecten werken wij intensief samen met het coördinatiepunt Social Return en de scholen voor middelbaar en hoger onderwijs via het coördinatiepunt FIKS. Door deze samenwerking dragen wij bij aan de sociale doelen en een verbetering van de aansluiting tussen onderwijs, bedrijfsleven en overheid. Deze samenwerking is in 2016 uitgebouwd en heeft eind 2016 tot een provincie brede instemming van de Friese eis voor Social Return geleid. Ook functioneren de coördinatiepunten nu gezamenlijk en vinden ze zelfstandig hun financiering. Bij elk project staat een korte financiële toelichting. De specificatie staat in bijlage IV Onderhanden investeringen. Deze specificatie kan afwijken van de in deze paragraaf

4 genoemde bedragen. Dit komt door het doorrekenen naar einde werk, waarbij we rekening houden met prijspeilontwikkelingen. Algemene projectrisico s Nu de eerste projecten zijn opengesteld voor het verkeer en de andere projecten volop in uitvoering zijn, constateren we dat het risicoprofiel van de uitvoeringsprojecten kleiner wordt. We weten inmiddels steeds meer. Wel doen zich op de projecten projectspecifieke risico s voor. Deze worden bij de afzonderlijke projecten benoemd. Programmabreed blijven de volgende algemene projectrisico s gelden: Faillissementen aannemers Als een bouwproces loopt en de aannemer gaat failliet, ontstaat een financieel risico omdat een andere aannemer het werk moeten overnemen. Hier zijn altijd meerkosten aan verbonden. In de aanbesteding is hier waar mogelijk rekening mee gehouden via een solvabiliteitstoets en een bankgarantie. Nu de bedrijven herstellen van de crisis kan dit risico zich nog steeds voordoen. Om dit risico te beheersen wordt waar mogelijk enige ruimte gereserveerd in de post onvoorzien. Ook wordt met aannemers bekeken in hoeverre het mogelijk is om binnen de contractvoorwaarden de betalingsregeling zo in te richten dat een aannemer zo weinig mogelijk vooraf hoeft te financieren. Prijsontwikkeling met prijsontwikkeling is in de budgetten van de projecten rekening gehouden. Vooral in de rijksprojecten wordt de prijscompensatie geregeld via de toegekende IBOI. Deze kan lager liggen dan de werkelijke prijsontwikkeling. In 2016 was de IBOI 0,2% en is ook toegekend. Calamiteiten en kwaliteitsproblemen in het bouwproces Tijdens de bouw van grote projecten kunnen zich altijd calamiteiten en discussies over de gevraagde kwaliteit voordoen. In principe ligt de verantwoordelijkheid hiervoor bij de aannemer, maar het vraagt in de praktijk altijd een inspanning van ons als opdrachtgever en heeft gevolgen voor tijd en geld. In tijd, doordat projecten hierdoor vertragen. In geld, doordat projectorganisaties langer operationeel blijven en de juridische kosten die gemoeid zijn met de verantwoordelijkheidsvraag. Door toezicht en controle op de werkplannen en de werkzaamheden, zowel op het terrein van de techniek en de veiligheid, beperken wij het risico. Inhuur De grote projecten zijn qua formatie voor ruim 70% afhankelijk van inhuur van personeel. De provincie is daardoor deels ook kwalitatief afhankelijk van bij deze mensen aanwezige kennis bij de afronding van projecten en eventuele rechtszaken daarna. Omdat voor ingehuurd personeel het werk naar het einde loopt, is de noodzaak bij hen om op zoek te gaan naar nieuwe klussen. Dit leidt tot leegloop voordat het project is afgelopen. Dit wordt versterkt door de wens om de inhuur terug te dringen. Tegelijk maakt de nieuwe wetgeving met betrekking tot flexwerk dat de provincie lastig nieuwe afspraken kan maken met deze mensen. Bekeken wordt hoe de cruciale continuïteit in projecten gewaarborgd kan worden gedurende langere tijd, zodat bij claims of garantieaangelegenheden de kennis geborgd is. Buitenlandse werknemers en de wet aanpak schijnconstructies Vanaf 2015 is het probleem over de wijze waarop buitenlandse werknemers worden betaald zeer actueel geworden in de Friese projecten. Daarnaast is op 15 juli 2015 de Wet Aanpak Schijnconstructies (WAS) van kracht geworden. In deze wet is ook de ketenaansprakelijkheid geregeld en kunnen opdrachtgevers aansprakelijk worden gesteld voor nabetaling van niet nagekomen cao-verplichtingen. De reikwijdte van deze wet is nog onduidelijk en is het daarmee een financieel en inhoudelijk risico voor de provincie als opdrachtgever. Diverse acties zijn ingezet om een eerlijke

5 beloning van buitenlandse werknemers te bevorderen. Ook landelijk wordt gewerkt aan structurele oplossingen hiervoor. Provinciale Staten is hierover met verschillende brieven geïnformeerd. Meerwerkclaims Sinds 2015 is een toename te merken van claims op meerwerk van aannemers in aantal en omvang. Een aanvullend risico is dat de afhandeling van deze claims doorloopt na afronding van het werk of dat claims pas na afronding worden ingediend. Op dat moment is de betreffende projectorganisatie in afbouw of niet meer operationeel. Hierdoor kan de kennis om de claims adequaat af te handelen verdwijnen en verhogen de juridische kosten om adequaat verweer te voeren. Om dit risico te beperken proberen wij met aannemers om de claims voor de afrekening af te wikkelen. In de praktijk blijkt dit geen garantie te bieden. Daarom besteden wij veel aandacht aan de juridische opbouw van de bouwdossiers. Bij mogelijke claims wordt een specifiek claimdossier opgebouwd. Daarnaast zorgen wij voor waarborging van kennis op langere termijn binnen de provinciale projectorganisatie. A7 Sneek In november 2016 heeft de Rechtbank Noord-Nederland uitspraak gedaan over een claim van het project Rijksweg A7 Sneek. Daarvoor was binnen het project nog kennis nodig. Ook was er budget gereserveerd. De rechtbank heeft de provincie in het gelijk gesteld. De andere partij heeft in december laten weten hoger beroep aan te tekenen. Gezien het sterk verminderde risico laten wij het gereserveerde projectbudget nu vrijvallen aan het saldo van de taakstelling op programma 2. Mocht in hoger beroep de uitspraak anders zijn, dan heeft dit invloed op de stand van de taakstelling op dat moment. Taakstelling In 2015 is een eerste set aan meevallers gerapporteerd en via de berap in de begroting verwerkt. Indien er meer meevallers binnen de grote infraprojecten ontstaan, dan worden deze eerst gebruikt om de taakstelling op het complete programma 2 te dekken. Nu bestaat nog een tekort van 0,3 mln. Als ook deze taakstelling is ingelopen, ontstaat ruimte voor nieuwe keuzes. Overigens wordt de kans op meevallers binnen de grote infraprojecten wel kleiner, omdat veel contracten zijn gegund en in een vergevorderd stadium van uitvoering zijn. Als er ruimte ontstaat is deze ook dikwijls benodigd voor neveneffecten van het project, ook wel rafelranden genoemd. Hierbij valt te denken aan motie vreemd aan de orde van de dag over geluid langs de N381 en De Centrale As. Meevallers kunnen nog wel ontstaan, omdat de risicoreservering binnen de projecten minder nodig is. Specifieke risico s Als er bij de projecten nog specifieke risico s spelen, staan deze vermeld onder het kopje Hoe hebben de risico s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico s bij de afzonderlijke projecten.

6 1. Bereikbaarheidsprogramma Leeuwarden Vrij- Baan (programma 2) Het bereikbaarheidsprogramma Leeuwarden Vrij-Baan is een programma aan infrastructurele werken waar Rijk, provincie en gemeente Leeuwarden samen aan werken. Het betreft meerdere projecten, mogelijk gecombineerd met gebiedsontwikkeling Nieuw Stroomland. De belangrijkste voor de provincie zijn: a. N31 Haak om Leeuwarden b. Westelijke invalsweg; c. Drachtsterweg en omgeving; d. Stationsomgeving Leeuwarden. Noordwesttangent De Intentie was om het project Noordwesttangent als onderdeel van het totale bereikbaarheidsprogramma af te ronden. Maar analoog aan de problematiek bij de andere verdiepte liggingen rond Leeuwarden speelt ook hier de zoute kwel ons parten (zie Haak om Leeuwarden en Westelijke invalsweg), terwijl de weg al een aantal jaren is opengesteld. Financiële afronding van het project is dan ook nog afhankelijk van de te kiezen oplossingen voor de zoutwaterproblematiek. 1a+b. N31 Haak om Leeuwarden en Westelijke invalsweg a. N31 Haak om Leeuwarden en b. Westelijke invalsweg Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? Samen met Rijkswaterstaat, Wetterskip Fryslân, opdrachtnemers en kennisinstellingen wordt nog steeds gezocht naar structurele oplossingen voor de zoute kwelproblematiek. Het afgelopen jaar is hier nog geen definitieve oplossing voor gekomen. De zoektocht hiervoor gaat door. Voor het project gebiedsontwikkeling Deinum-Boksum is de realisatie nog volop bezig. Ambitie was om de realisatie voor 31 december 2016 af te ronden. Dit is niet gelukt vanwege een aanpassing van de onderdoorgang van viaduct De Twilling. Er is hier voor een robuustere oplossing gekozen in de vorm van een betonnen bak. Hiermee wordt mede voorkomen dat er, bij het gebruik van een natuurlijke polder, grote hoeveelheden (zout) water moet worden afgepompt (en uiteindelijk geloosd). De meerkosten hiervoor zijn opgevangen binnen het project. Afronding van het project is nu voorzien aan het einde van het 1 e kwartaal van Dit levert verder geen problemen op. Tijd komt hiermee niet op geel, omdat de bestuurlijke mijlpaal van openstelling van de Haak om Leeuwarden is gehaald. Nu volgt de tracébesluit-verplichting, maar daaraan is geen mijlpaal gekoppeld. Aan de planvoorbereiding voor de overige projecten in gebiedsontwikkeling is verder gewerkt. Subsidieaanvragen voor aanvullende financieringen zijn nagenoeg afgerond. Realisatie van de overige projecten in gebiedsontwikkeling vindt plaats in de 2 e helft van 2017.

7 Voor de nieuwe beweegbare (bio-based) fietsbrug over het Van Harinxmakanaal loopt de aanbesteding om een bouwteam samen te stellen. Dit bouwteam gaat de haalbaarheid en realiseerbaarheid van dit pilot-project samen met ons verder verkennen en uitwerken. De verwachting is dat het bouwteam in februari 2017 start met verdere onderzoeken en ontwikkeling van de bio-based fietsbrug. Start van de realisatie is momenteel gepland eind 2017/begin Het project ligt financieel nog steeds op koers. Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? In 2016 zijn geen besluiten door Provinciale Staten genomen. Een nieuw risico dat optreedt is de afhandeling van de afspraken tussen de verschillende overheden over eigendom, beheer en onderhoud van de nieuwe infrastructuur. Rijkswaterstaat, gemeenten en provincie hebben de hiertoe opgestelde overeenkomst ondertekend. Het Wetterskip nog niet. Een ondertekende overeenkomst is nodig voor de verdere overdracht van gronden in het kader van de gebiedsontwikkeling. De planvorming en realisatie loopt hierdoor mogelijk vertraging op. 1c. Drachtsterweg en omgeving c. Drachtsterweg en omgeving Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? Zoals via de berap s gemeld is er in de hernieuwde afspraken met de opdrachtnemer afgesproken dat het aquaduct in augustus 2017 in gebruik kan worden genomen door het autoverkeer. Dit is fors later dan de eerste planning van de aannemer. Het vaarverkeer maakt al gebruik van het aquaduct, daarvoor gelden geen (hoogte) beperkingen meer. Er is in 2016 onderzoek uitgevoerd naar de mate van doelgroepbereik van onze communicatiemiddelen en -uitingen. Hoewel we tevreden zijn met de uitkomsten hiervan hebben we wel een aantal accenten verschoven in middelen en frequentie om de omgeving nog beter te informeren over de bouwactiviteiten, hinder en voortgang. Er is budget beschikbaar om de door direct omwonenden ervaren overlast enigszins te kunnen compenseren. Zoals al gemeld, is naar aanleiding van de hernieuwde afspraken met de opdrachtnemer het beschikbare budget voor de aannemer verruimd, binnen het oorspronkelijk vastgestelde projectbudget. De financiële risico s zijn daarmee verder beperkt (er zijn risico s expliciet verlegd van opdrachtgever naar opdrachtnemer).

8 Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? In 2016 zijn geen besluiten door Provinciale Staten genomen. Door het bereiken van de overeenstemming zijn de risico s op verdere vertraging én mogelijk forse financiële gevolgen door de arbitrage en discussies over het contract beheerst. We blijven inzetten op beperking van overlast en een goede relatie met omgeving om risico s op verminderd draagvlak en begrip te voorkomen. 1d. Stationsomgeving Leeuwarden d. Stationsomgeving Leeuwarden Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? De revitalisatie van de gehele stationsomgeving is in volle omvang in uitvoering. Het vernieuwde busstation is per 12 december 2016 volgens planning in gebruik genomen. Wij dragen totaal 7,5 mln. ( 6,5 mln. + 1 mln.) bij, op een totaal budget van 20 mln. De overige financiering komt van gemeente en Rijk. Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? In 2016 zijn geen besluiten door Provinciale Staten genomen. Er is geen cofinanciering gekomen vanuit Europese middelen waardoor de provinciale risicoreservering van 1 mln. ingezet moest worden om het budget dekkend te krijgen. De eindmijlpaal staat nog overeind, maar de planning staat onder druk. 2. N31 Traverse Harlingen (programma 2) N31 Traverse Harlingen Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? 2016 is voor Harlingen een echt uitvoeringsjaar geworden en zal dat in 2017 ook nog zijn. De bouw ligt vol op stoom: het diepste punt is bereikt en nu de heipalen en damwanden zijn geslagen kan het tracé verder worden ontgraven. De bouw van het aquaduct vordert gestaag. De omgeving heeft het gehele najaar tot aan de kerst flink last gehad van geluidoverlast en trillingen. Over het algemeen hebben Harlingers deze overlast echter geaccepteerd als noodzakelijk kwaad.

9 Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? Er zijn geen besluiten genomen door Provinciale Staten. Project ligt financieel op koers met een projectbudget van 150 mln. Het project heeft het reguliere percentage onvoorzien om eventuele tegenvallers op te vangen. Tot op dit moment is circa 65 mln. uitgegeven. De schaal van het werk is omvangrijk met werk op veel verschillende plekken. Die logistieke puzzel is groter dan gedacht, waardoor de aannemer meer tijd nodig heeft. Dit betekent dat het werk wel volledig opengesteld kan worden in 2017, maar dat het afronden van de lokale infrastructuur en inrichting doorloopt tot de eerste weken in De logistieke puzzel is een blijvend aandachtspunt. De logistiek van het bouwen (met zo weinig mogelijk hinder voor de omgeving) is goed doordacht. De hinder die ontstaat wordt vooraf uitgelegd, waardoor begrip ontstaat. In een aantal schrijnende gevallen zijn we aanwonenden tegemoet gekomen. Het financiële verlies op het contract is groot, maar de opdrachtnemer heeft aangeven het project af te bouwen en haar verlies te nemen. Toch kunnen we claims of andere consequenties nu niet uitsluiten. 3. Verruiming Prinses Margrietkanaal (programma 2) Verruiming Prinses Margrietkanaal Wat wilden we bereiken en wat hebben we bereikt? Van de verruiming van het Prinses Margrietkanaal was in 2016 alleen de brug Burgum in uitvoering. De brug is - november 2016 opengesteld voor het verkeer. Vervolgens is gestart met de sloop van de oude verkeersbrug. Conform planning is de oplevering van de brug in maart Momenteel ligt het project financieel op koers. Welke besluiten zijn er in 2016 genomen door Provinciale Staten? Voorheen was aan dit project ook de ontwikkeling van watergebonden bedrijventerreinen gekoppeld. Wij hebben deze procedure voorlopig stop gezet op grond van de ladder Duurzame verstedelijking en een ingediende motie van Provinciale Staten hierover. In deze motie hebben zij uitgesproken in eerste instantie geen medewerking te geven aan de aanleg van nieuwe bedrijventerreinen,

10 In de oorspronkelijke programmering voor de aanpak van de vaarweg Lemmer-Delfzijl stond de vervanging van de bruggen Skûlenboarch en Kootstertille gepland voor de periode In de rijksbegroting 2017 is de uitvoeringstermijn verlengd tot Daarbij heeft, ook voor het Rijk, Skûlenboarch prioriteit. Het Rijk heeft begin 2016 al de toezegging gedaan dat in 2016 middelen beschikbaar zouden komen voor de brug Skûlenboarch. Hierdoor zou de provincie met de technische voorbereiding van de vervanging van de brug kunnen starten. Gezien de problemen met het vrijmaken van middelen ten behoeve van onder meer de brug Skûlenboarch, is er ook nog geen realisatiebesluit genomen door de minister voor de nieuwbouw van deze brug. Het Rijk heeft nu aangegeven dat zij verwacht in de voorjaarsnota 2017 het geld voor de vervanging van de brug Skûlenboarch te kunnen regelen. 4. N381 Drachten-Drentse grens (programma 2) N381 Drachten-Drentse grens Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? In 2016 zijn veel realisatiecontracten voor de ombouw van de N381 en de gebiedsontwikkeling afgerond. Het verkeer rijdt, sinds eind 2016, over het nieuwe tracé van de N381. Dit was conform planning. De tunnel in de Duistereweg (Oosterwolde) is in aanbouw en is op 1 maart 2017 klaar voor gebruik. Bij één wegcontract (Drachten Nanningaweg) is nog volop discussie over de kwaliteit van het werk en meerwerkclaims. De herinrichting van de Nije Heawei (Wijnjewoude) is uitgevoerd. Een aantal resterende gebiedsontwikkeling maatregelen is in voorbereiding en uitvoering. Een klein aantal hiervan loopt nog door in Om deze reden vindt de afrekening met het tijdelijk budget gebiedsontwikkeling N381 (programma 5) plaats in Wij hebben op 22 november 2016 ingestemd met de maatregelen uit het actieplan overlast voor het project N381 op basis van de reactienota N381 Drachten Drentse grens, onder voorbehoud van financiële dekking. Dit naar aanleiding van de door Provinciale Staten aangenomen motie. Wij hebben binnen het project N381 Drachten Drentse grens in de post onvoorzien financiële ruimte gevonden om over te gaan tot het uitvoeren van deze maatregelen. Wij zijn hiermee in december 2016 begonnen en gaan hier in 2017 mee door. Het gaat hier om maatregelen voor 12 adressen. Verdubbeling N381 Donkerbroek - Oosterwolde Alle onderzoeken voor de planologische procedure voor de verdubbeling N381 Donkerbroek Oosterwolde zijn klaar. De omgevingsvergunning voor het afwijken van het provinciaal inpassingsplan N381 en bestemmingsplannen en de watervergunning zijn op 23 november 2016 ingediend. Bij de grondverwerving zijn de eerste koopcontracten ondertekend. De overleggen met de nutsbedrijven voor het verleggen van de kabels en leidingen zijn in 2016 gestart.

11 Project ligt financieel op koers. Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? Provinciale Staten hebben in 2016 geen besluiten genomen. In het contract N381 Drachten Nanningaweg blijkt de aannemer moeite te hebben om de gevraagde kwaliteit te leveren en wordt veel meerwerk geclaimd. Gesprekken hierover lopen op directieniveau. Juridische procedures worden niet uitgesloten. De weg is in gebruik genomen, zodat de gesprekken op directieniveau geen invloed hebben op de ingebruikname van de weg, maar wel op de formele oplevering van het contract. Een aantal nutsbedrijven blijft het oneens met de provinciale regeling ten aanzien van het verleggen van kabels en leidingen. Ook hier kunnen juridische procedures niet worden uitgesloten. Risico s ten aanzien van de verdubbeling N381 Donkerbroek Oosterwolde zijn juridische procedures tegen de omgevingsvergunning en het niet tijdig in bezit hebben van de benodigde gronden voor deze verdubbeling. 5. De Centrale As (programma 2) 5a. De Weg a. De weg Wat wilden we bereiken en wat hebben we bereikt? De Centrale As is in 2016, de noord-zuid verbinding op 7 oktober 2016 en de rondweg Hurdegaryp op 16 november 2016, in gebruik genomen. In 2016 zijn een aantal evenementen georganiseerd in samenwerking met de Mienskip. Zo is er een culturele reis geweest langs de dorpen om De Centrale As heen en is er een openluchtvoorstelling geweest in het aquaduct, een unieke locatie. Later in het jaar is er een sportevenement gehouden op De Centrale As. De evenementen zijn afgesloten met een handelsroute van 9 kilometer lang op De Centrale As, waar de omgeving haar unieke elementen kon laten zien en presenteren. Sinds de openstelling van de weg is er veel verkeer wat gebruik maakt van De Centrale As. Ook is de verkeersdruk op de oude routes die door de dorpen lopen afgenomen. Dit is in de lijn van de verwachting. Echter met het in gebruik nemen van de weg is het project nog niet afgelopen. Naast de gebiedsontwikkeling die de komende jaren nog doorloopt, is er nog een aantal zaken rond de weg die de provincie in 2017 afrond. De realisatie ligt financieel op koers.

12 Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? Er zijn geen besluiten genomen. Tijdens de bouwfase van een dergelijk omvangrijk project zijn er altijd risico s die kunnen optreden. Tot op heden hebben grote risico s zich in 2016 niet voorgedaan, mede door risico gestuurde beheersing. Rond de jaarwisseling was er wel een lekkage in het aquaduct te Burgum. Door tijdelijke beheersmaatregelen is er een veilige situatie gemaakt en werkt de aannemer aan de definitieve oplossing. 5b. Kansen in Kernen b. De Centrale As Kansen in Kernen Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? De herinrichting van Kansen in kernen (KIK) Garyp is in juni 2016 opgeleverd. In De Falom is de uitvoering in september gestart. In de overige vier dorpen zijn in 2016 de voorbereidingen gestart. KIK Burgum en KIK Damwâld bevinden zich in de fase van Definitief Ontwerp. Voor KIK Hurdegaryp-doarp is het Voorlopig Ontwerp gereed. Voor KIK Hurdegaryp-stationskwartier is het plan van aanpak in voorbereiding. Voor Feanwâlden is het schetsontwerp volgens planning gemaakt. Kansen in Kernen ligt financieel op koers. De bijdrage wordt via subsidies beschikbaar gesteld. In is in totaal maximaal 7,92 mln. beschikbaar aan provinciale bijdrage voor de uitvoering van Kansen in Kernen in de gemeenten Tytsjerksteradiel en Dantumadiel. Dit betekent dat voor de gemeente Tytsjerksteradiel maximaal ,- en voor de gemeente Dantumadiel maximaal ,- aan subsidie voor Kansen in Kernen beschikbaar is. De gemeente Tytsjerksteradiel heeft in juli een subsidiebeschikking ontvangen. De aanvraag van de gemeente Dantumadiel is eind 2016 gedaan. Het eerste voorschot van de subsidie is in 2016 aan de gemeenten uitgekeerd. Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? Er zijn geen besluiten genomen door Provinciale Staten. In de bestuursovereenkomst De Centrale As (2007) en de basisafspraken Kansen in kernen (2014) is vastgelegd dat de beide gemeenten projectverantwoordelijke zijn en daarmee risicodragend. De provincie faciliteert, zowel financieel als in menskracht. De procesmanager Kansen in Kernen van de provincie treedt op als regisseur en borgt de provinciale belangen. Risico is dat de provincie hiermee indirect stuurt op het project. Dit risico is en wordt beheerst door het instellen van een kernteam dat de provincie voorzit, én een gezamenlijke financiële beheersing.

13 5c. Gebiedsontwikkeling c. Gebiedsontwikkeling Wat wilden we bereiken en wat hebben we bereikt? Met het openstellen van de Centrale As in 2016 zijn ook een aantal maatregelen uit de gebiedsontwikkeling in gebruik genomen en afgerond. Een aantal andere maatregelen die meegenomen waren in de wegencontracten worden in het eerste halfjaar van 2017 verder afgerond. Zoals eerder aangegeven zullen waarschijnlijk een achttal maatregelen van fase 1 niet uitgevoerd kunnen worden vanwege het niet kunnen verkrijgen van de juiste grondposities. We gaan bekijken wat de (beleidsmatige) gevolgen zijn, waardoor we de beleidsdoelen nu geel rapporteren. Voor de overige maatregelen waar de grondverwerving al is gerealiseerd is in 2016 gestart met de uitvoering. Deze maatregelen worden in de eerste helft van 2017 opgeleverd. Voor een aantal maatregelen loopt de verweving nog volop. De 1e fase van de gebiedsontwikkeling is financieel geïntegreerd in het wegenproject De Centrale As. Vanuit de integrale aanpak blijkt dat de 1e fase gebiedsontwikkeling op koers ligt. Aangezien er nog financiële opgaven liggen in de 2 e fase, werken we aan een financiële strategie. Hierin leggen we tevens een procespad voor aan Provinciale Staten om te komen tot een volledige financiële dekking van de totale gebiedsontwikkeling De Centrale As. Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? Er zijn geen besluiten genomen. Het grootste risico voor de gebiedsontwikkeling is de grondverwerving, omdat dat op basis van vrijwilligheid gaat. 6. Investeringsagenda Drachten-Heerenveen (programma 2) Investeringsagenda Drachten Heerenveen

14 Wat wilden we bereiken en wat hebben we bereikt? Gemeente Heerenveen In Heerenveen is in 2016 een aantal projecten afgerond, namelijk Doorontwikkeling Sportstad Heerenveen en Herinrichting Molenplein. Tevens startte de gemeente met de herinrichting van het openbaar terrein rondom Thialf. Verder maakte de provincie in 2016 de bijdrage voor de aanpassing van de spoorwegovergang Rotstergaastweg over. Het project is in uitvoering. Voor het nieuwe busstation Heerenveen startte de provincie met het opstellen van een definitief ontwerp. In overleg met omwonenden zocht de provincie, binnen het beschikbare budget, naar vervangende locaties voor de fietsenstalling en de wachtruimte voor de buschauffeurs. De gemeente organiseerde in mei 2016 is een aantal interactieve inspraakbijeenkomsten voor het project Bereikbaarheid Gebiedsontwikkeling Heerenveen. Tijdens deze bijeenkomsten lichtte zij de door de Stuurgroep vastgestelde voorkeursvariant aan omwonenden en ondernemers toe. In de tweede helft van 2016 onderzocht de gemeente of verdere optimalisatie van de voorkeursvariant mogelijk is, zodanig dat die zoveel mogelijk tegemoet kwam aan de ontvangen reacties. Zij pasten het ontwerp hierna op onderdelen aan. Gemeente Smallingerland Gemeente Smallingerland heeft in 2016 een inhaalslag gemaakt qua subsidieaanvragen. Er zijn beschikkingen afgegeven voor de projecten Gebiedsontwikkeling Drachten West (Tussendiepen), Innovatieomgeving Drachten, Bereikbaarheid Drachten OV (deelprojecten Transferia Noord en Oost), Bereikbaarheid Drachten Oost (herinrichting Ureterpvallaat) en Verbeteren ontsluiting binnenhaven Drachten. De gemeente rondde ook een aantal van deze projecten in 2016 af, namelijk de realisatie van de Transferia Noord en Oost, de herinrichting van het Ureterpvallaat en het verbeteren van de ontsluiting van De Haven. Tevens voerde het Innovatiehuis in 2016 de eerste projecten uit. In 2016 zijn met de gemeente Smallingerland afspraken gemaakt over een gezamenlijke projectaanpak voor de projecten uit de Investeringsagenda die zich aan de westkant van Drachten bevinden. Het betreft de projecten Vaarweg Drachten, Oudega aan het Water en Waterfront Drachten. Er is een gezamenlijke werkgroep geformeerd die verantwoordelijk is voor het integraal uitvoeren van de mer-procedure. Uiteindelijk is besloten om vooralsnog alleen te starten met de mer-procedure voor de projecten Oudega aan het Water en Waterfront Drachten. Dit alles in afwachting van verdere besluitvorming door Provinciale Staten over de Vaarweg Drachten. In december 2016 publiceerde de gemeente een gecombineerde Notitie Reikwijdte en Detailniveau voor deze beide projecten. Tenslotte overlegde het programmamanagement in de tweede helft van 2016 intensief met de gemeente om te komen tot een subsidieaanvraag voor het project Oudega aan het Water. Deze aanvraag kan als basis dienen voor het afgeven van een beschikking.

15 Het programma Investeringsagenda Drachten Heerenveen ligt financieel op koers. Provinciale Staten besloot op 25 november 2015 het budget te verminderen met 5 mln. De provinciale bijdrage is daarmee teruggebracht van 75,9 mln. naar 70,9 mln. Met de beide gemeenten is begin 2016 per project het kasritme bepaald. Hierbij is er vanuit gegaan dat er in 2016 circa 12 mln. aan subsidie zou worden verstrekt. Vanwege de vertraging die is ontstaan binnen het project Oostelijke Poort Merengebied, en het later indienen van de aanvraag voor de herinrichting van de Splitting dan eerder was aangegeven, is het kasritme achter gebleven bij de prognose. In totaal is er in 2016 voor een bedrag van circa 9,5 mln. aan beschikkingen afgegeven, en 11 mln. aan subsidie uitgekeerd. Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? Op 24 februari 2016 hebben Provinciale Staten besloten om het project Vaarweg Drachten een vervolg te geven. Besloten is om een aantal kansrijke alternatieven verder uit te werken tot een voorkeursalternatief. Dit moet uiteindelijk leiden tot een investeringsbesluit (go/no go). Onderdeel van de planstudie zijn een milieueffectrapportage en een toekomstperspectief op polder de Hege Warren. Bij de behandeling van het Statenvoorstel is een aantal amendementen en moties aangenomen. Kern hiervan is dat de planstudie een breder perspectief moet hebben dan de vaarweg zelf. Er is gevraagd om een brede ruimtelijke-economische analyse naar autonome ontwikkelingen binnen de beroepsvaart, en naar een brede regionale visie op vaarwegen en natte bedrijventerreinen in Fryslân. Het besluit van Provinciale Staten heeft geleid tot een voorstel voor de Kadernota Dit voorstel is opgenomen in de begroting voor Aan de ene kant is er een inhaalslag gemaakt voor wat betreft het aantal ingediende subsidieaanvragen, met namen vanuit Smallingerland. Aan de andere kant hebben beide gemeenten aangegeven dat de twee grootste projecten (Oostelijke Poort Merengebied en Bereikbaarheid Heerenveen) vertraagd zijn in de voorbereiding. Hierdoor zijn beide projecten niet voor 1 januari 2018 in uitvoering, waardoor niet aan de voorwaarden wordt voldaan. Binnen het programma is hier nadrukkelijk aandacht voor en er is, toen dit duidelijk werd (medio 2016), extra capaciteit ingezet vanuit het programmamanagement. Deze inzet zal in 2017 worden voortgezet. De taakstelling van 2,5 mln. is door de gemeente Smallingerland nog niet volledig ingevuld. Het budget voor het project Innovatieomgeving Drachten is teruggebracht van 2 mln. naar 1 mln. Zowel de gemeente als de provincie betalen hiervan 50%. Hiermee heeft de gemeente 0,5 mln. van de taakstelling concreet ingevuld. De gemeente heeft aangegeven de rest van de bezuiniging in te kunnen vullen door haar projecten uit de Investeringsagenda een taakstelling op te leggen.

16 7. Knooppunt Joure (programma 2) 7 Knooppunt Joure Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? 2016 is voor Joure een echt uitvoeringsjaar geworden en is dat in 2017 ook nog. De contouren van het nieuwe knooppunt Joure zijn zichtbaar geworden. In het landschap zijn de terpen voor de weg goed zichtbaar. Het winnen van zand uit de Langwarder Wielen was alleen te zien door de activiteiten van de baggerschepen. De planning en verwachting is dat het verkeer na de zomer van 2017 over de nieuwe knoop rijdt. De ombouw van het verkeersplein moet eind 2017 klaar zijn, waarna er tot 1 april 2018 afrondende werkzaamheden plaatsvinden. Het project ligt op koers. Het projectbudget van 77,3 mln. is toereikend en het project kent een gebruikelijk percentage onvoorzien om eventuele tegenvallers op te vangen. Tot het eind van 2016 is circa 24 mln. uitgegeven. Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? Er zijn geen besluiten genomen. De winning van het zand in de Langwarder Wielen en het bruikbaar maken van het zand in de nieuwe knoop was complexer dan gedacht. De aannemer heeft hier substantieel meer kosten gemaakt. Deze kosten zijn deels voor rekening van de provincie gekomen. De grootste risico s qua uitvoering zijn hiermee weggenomen. Er resteert nog ruimte om eventuele nieuwe tegenvallers op te vangen, maar de begrotingspost onvoorzien staat door het opgetreden risico wel onder druk. Het risicomanagement wordt geïntensiveerd om het risico te beheersen. Om het vrijkomende slib makkelijker en beter af te zetten leggen we een natuurvriendelijke oever aan langs de boorden van de Langwarder Wielen en/of de Kûfûrd. Dit initiatief maakt onderdeel uit van de provinciale opgave voor de Kaderrichtlijn Water (KRW) en is een nieuw onderdeel van het project en kent daarom een beperkte voorbereidingstijd. Dit is kwetsbaar, maar wordt beheerst door intensief op samenwerking in te zetten. De fiscus heeft haar standpunt over welk deel van de BTW compensabel is nog niet definitief kenbaar gemaakt. Een deel van de BTW kunnen we daardoor mogelijk niet compenseren. Hoe groot dat deel is, blijft tot de uitspraak onzeker. In het projectbudget is daarom een reservering opgenomen voor deze mogelijke tegenvaller. De bouw veroorzaakt meer overlast in de omgeving dan vooraf was gedacht. Met name het afsluiten van de Haulstersingel heeft tot veel reactie in de omgeving geleid. De overlast op de hoofdwegen was beperkt. Verder heeft de opdrachtnemer extra aandacht besteed aan het compleet overzien van dit complexe werk en het

17 stapsgewijs en doordacht opzetten van de uitvoering. Hier is in 2016 veel energie in gestoken en moet in 2017 tot resultaat leiden. 8. RSP Spoorprojecten (programma 2) Algemeen De RSP-Spoorprojecten zijn onder te verdelen in vier hoofdprojecten: 1. Capaciteitsvergroting van de spoorverbinding Leeuwarden-Zwolle voor de uitbreiding van het aantal treinen van twee naar vier per uur in beide richtingen. 2. Capaciteitsvergroting van de spoorverbinding Leeuwarden-Groningen voor de tweede sneltrein die gaat rijden. 3. Aanleg van station Werpsterhoeke met een onderdoorgang voor auto s, vrachtwagens en landbouwvoertuigen en een onderdoorgang voor fietsers en voetgangers. Financiering RSP-Spoorprojecten De spoorprojecten worden gefinancierd uit de RSP-middelen die het Rijk beschikbaar heeft gesteld. Voor de capaciteitsvergroting van de spoorverbinding Leeuwarden- Groningen en de realisatie van station Werpsterhoeke is ook een regionale bijdrage van ca. 9% met het Rijk afgesproken. De regionale bijdrage voor station Werpssterhoek financiert de gemeente Leeuwarden op pakketniveau. De capaciteitsvergroting van de spoorverbinding Leeuwarden-Zwolle wordt gefinancierd uit de motie Koopmansmiddelen uit het RSP. Voor deze projecten is door het Rijk in het kader van het RSP-convenant geen regionale bijdrage geëist. Wel is er op 17 december 2013 voor de capaciteitsuitbreiding Herfte-Zwolle een extra bijdrage van 36 mln. vanuit de provincies Groningen, Fryslân, Drenthe en Overijssel afgesproken. De provincie Fryslân betaalt hiervan 10 mln. Per hoofdproject wordt meer specifiek op de financiering ingegaan. 8a. Capaciteitsvergroting spoorverbinding Leeuwarden-Zwolle RSP spoorprojecten beleid tijd geld a. Capaciteitsvergroting Leeuwarden Zwolle Versnelling spoorbrug Van Harinxmakanaal Verbetering overwegveiligheid Rotstergaastweg Heerenveen Ondertunneling spoorkruising Om den Noort in Wolvega Stroomvoorziening Leeuwarden-Meppel Verbetering baanvak Meppel-Zwolle Capaciteitsvergroting Herfte-Zwolle, inclusief aanpassing station Zwolle Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? Van Harinxmakanaal (HRMK) Spoorbrug: Vanaf 23 maart 2015 bedient de brugwachter de brug op afstand vanaf de wal in Leeuwarden. Hiermee is de geplande versnelling van de bedieningstijd van 1,5 minuut gerealiseerd. Deze versnelling is niet genoeg gebleken om voldoende doorvaartcapaciteit voor de scheepvaart te kunnen bieden. In 2016 is het onderzoek afgerond naar de toekomstige vervanging van de huidige spoorbrug. Tevens is een onderzoek opgestart naar de vervanging van de spoorbrug door een spooraquaduct. De resultaten van dit onderzoek verwachten we in het voorjaar van Voor de periode van is voor de spoorbrug over het Van Harinxma-

18 kanaal gekozen voor een noodoplossing. De spoorbrug kan voor de scheepvaart 2 maal per uur 4 minuten open waarbij de Sprinter van Meppel naar Leeuwarden in Heerenveen één minuut langer moeten wachten. In onze brief van 4 oktober 2016 (kernmerk ) hebben we Provinciale Staten hierover geïnformeerd. Aanpassing Rotstergaastweg Heerenveen: De aanbesteding van de aanpassing van de overweg Rotstergaastweg stond gepland voor de eerste helft van In november 2016 is het werk gegund. Voor de bouwvak van 2017 moet de aanpassing van de overweg klaar zijn. Als onderdeel van het project is in 2016 al het voetpad tussen de overweg en Thialf aangelegd door leerlingen uit het middelbaar beroepsonderwijs. Dit is tot stand gekomen door bemiddeling van FIKS (zie inleiding paragraaf). De uitvoering is begeleid door de gemeente Heerenveen. Onderdoorgang Wolvega: Eind 2015 is de onderdoorgang Om de Noort in Wolvega in gebruik genomen. In 2016 is, conform de planning, het voormalige werkterrein ingericht als groenvoorziening met natuurlijke speelkenmerken. Dit gebeurde in nauw overleg met de bevolking. Het project is afgerond. Stroomvoorziening Leeuwarden-Meppel: Met de NS is eind 2012 afgesproken dat er vanaf de dienstregeling 2017 tussen Leeuwarden en Meppel vier treinen per uur gaan rijden als de infrastructuur dit toelaat. Twee Intercity s en twee Sprinters (stoptreinen). Na onduidelijkheid over of de stroomvoorziening (tractie) al dan niet op orde was voor het laten rijden van vier treinen per uur, bleek medio 2016 dat met een extra stroomaansluiting in Heerenveen, het tractieprobleem nog niet is opgelost. De stroomcapaciteit van meerdere onderstations moet worden uitgebreid. Het gaat dan om die in de plaatsen Grou, Tjonger, Peperga en Havelte. Volgens de planning is twee jaar nodig om deze uit te breiden. De vierde trein gaat nu in december 2017 rijden. Dit wordt mogelijk gemaakt door een gefaseerde uitvoering van de capaciteitsuitbreiding van de onderstations. In onze brief van 5 december 2016 (kenmerk ) hebben wij Provinciale Staten hierover geïnformeerd. Baanvak Meppel-Zwolle: Als in 2021 de sprinters Leeuwarden-Meppel gaan doorrijden naar Zwolle, moeten er eerst tussen Meppel en Zwolle nog maatregelen worden getroffen om dit mogelijk te maken. Zo zijn er aan de overwegen enkele relatief kleine aanvullende overwegmaatregelen nodig. De kosten hiervan zijn geschat op 0,5 mln. Verder wordt onderzocht of de stroomvoorziening voldoende is. De perroncapaciteit op station Meppel vormt een knelpunt als aan alle wensen van de betrokken partijen moeten worden voldaan. De perroncapaciteit te Meppel moet hiervoor worden uitgebreid. Er bestaat echter geen zicht op mogelijkheden om dit te financieren. Het BO- Spoor heeft daarom in 2016 besloten om hier niet verder mee te gaan. Er is nu afgesproken dat er een aantal dienstregelingsscenario s wordt uitgewerkt waarbij de perroncapaciteit van station Meppel niet hoeft te worden aangepast. De uitwerking van deze scenario s moet begin 2017 gereed zijn. Capaciteitsvergroting Herfte-Zwolle: Vanaf 2021 rijden de twee Sprinters tussen Leeuwarden en Meppel door naar Zwolle en geven daar aansluiting op de treinen in de andere richtingen. Hiervoor wordt de spoorcapaciteit op Herfte-Zwolle vergroot. Daarnaast moet het spooremplacement in Zwolle worden aangepast. Het totale project moet eind 2021 klaar zijn. Eind 2016 is het Tracébesluit voor sporenuitbreiding Herfte- Zwolle vastgesteld en ter inzage gelegd. In de loop van 2017 moet het Tracébesluit

19 onherroepelijk worden. De aanpassing van het spooremplacement in Zwolle is eind 2016 aanbesteed. Om de planning te halen, moet het contract voor de ombouw in januari 2017 gegund zijn aan de aannemer. HRMK Spoorbrug Afstandsbediening: Het budget voor de aanpassing van de spoorbrug is door het BO-Spoor op 22 april 2016 nogmaals opgehoogd met 0,6 mln. naar een bedrag van 4,7 mln. inclusief BTW. Hierin zit een bedrag van 1,3 mln. om de kosten te dekken van tegenvallers die zijn opgetreden tijdens de uitvoering. Deze extra kosten worden geclaimd bij de aannemer en zijn verzekering. Een gedeelte hiervan is al uitgekeerd. Aanpassing Rotstergaastweg Heerenveen: Het beschikbare budget voor de aanpassing van de overweg Rotstergaastweg bij Thialf te Heerenveen bedraagt 1,93 mln. Hiervan is in 2016 voor de planstudie en de aanbesteding een bedrag van 0,3 mln. uitgegeven. Onderdoorgang Wolvega: Het beschikbare budget voor de Ondertunneling spoorkruising Om den Noort in Wolvega is 12 mln. De investeringskosten van de planstudie en realisatie van de onderdoorgang en groenvoorziening bedroegen 10,5 mln. Het verschil wordt automatisch toegevoegd aan de Motie Koopmans middelen. Het Bestuurlijk Overleg SNN + Overijssel, ProRail en het ministerie Infrastructuur en Milieu (I&M) heeft besloten dit toe te voegen aan het budget voor Zwolle-Meppel. Dit project is tevens is aangewezen als risicopot voor de Motie Koopmansprojecten. Stroomvoorziening Leeuwarden-Meppel: De investeringskosten van de ombouw van het schakelstation in Heerenveen naar een onderstation bedragen 6 mln. ProRail financiert deze kosten. De kosten voor het uitbreiden van de capaciteit van de onderstations Grou, Tjonger, Peperga en Havelte bedragen 5,6 mln. Om deze kosten te financieren heeft het BO-Spoor in december 2016 een bedrag beschikbaar gesteld van 1,9 mln. De NS betaalt 2,7 mln. en het restant van 1 mln. neemt ProRail voor haar rekening. Baanvak Meppel-Zwolle, incl. Station Meppel: In 2016 is door het BO-Spoor het bedrag van 0,5 mln. voor de aanvullende overwegmaatregelen gereserveerd in de Motie Koopmansmiddelen. Capaciteitsvergroting Herfte-Zwolle: De investeringskosten voor de capaciteitsvergroting Herfte-Zwolle, inclusief het RGS opstelterrein in Zwolle zijn destijds geraamd op 225 mln. Dit bedrag was ook opgenomen in de begroting voor De verschillende varianten zijn door ProRail verder uitgewerkt. De raming komt nu uit op 240,- mln. De provincies leveren een vaste bijdrage en zijn geen risicodrager. ProRail informeert de provincies niet over de uitgaven. Wel rapporteert ProRail aan het ministerie van I&M. In 2016 zijn alleen kosten gemaakt voor de planstudies. Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? Er zijn geen besluiten genomen. Er is geen zicht op financiële middelen voor de aanpassing van de perrons op station

20 Meppel. Daarom wordt eerst afgezien van de verdere uitwerking van de aanpassing. Er is nu afgesproken dat er een aantal dienstregelingsscenario s wordt uitgewerkt waarbij de perroncapaciteit van station Meppel niet hoeft te worden aangepast. De uitwerking van deze scenario s moet begin 2017 gereed zijn. Het kan zijn dat er geen dienstregelingsscenario wordt gevonden waarover de betrokken partijen het eens zijn. Het BO- Spoor neemt dan een besluit over hoe hiermee wordt omgegaan. De aanbesteding van het spooremplacement in Zwolle is uitgelopen. Dit kan consequenties hebben voor de planning, waarop wij als samenwerkingspartner maar beperkt invloed hebben. 8b. Capaciteitsvergroting spoorverbinding Leeuwarden-Groningen RSP spoorprojecten beleid tijd geld b. Capaciteitsvergroting Leeuwarden Groningen Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? Het ontwerptracébesluit (OTB) en het milieueffectrapport (MER) zijn op 25 november ter inzage gelegd door de Staatssecretaris. In het Ontwerp Tracébesluit is een variant voor station Leeuwarden opgenomen waarbij het bovenste gedeelte van de stationswand intact blijft. Inmiddels is duidelijk geworden dat de hele monumentale stationswand intact kan blijven. Onder meer door een andere seinopstelling is het mogelijk geworden om de langere trein (168 m) te kunnen halteren tussen overweg de Schrans en de monumentale stationswand. Hierdoor verandert de situatie aan de oostkant van het station niet wezenlijk. Deze oplossing verwerken we verwerkt in het definitieve Tracébesluit. Eerder is aangegeven dat de extra sneltrein in 2019 rijdt. Dit hopen we te bereiken door tijdens de aanbestedingsprocedure de aannemers uit te dagen om het werk snel klaar te hebben. In de laatste planning komt de indienststellingsdatum van de extra sneltreinen en langere treinen uit op eind Dit is eerder gemeld in onze brief van 22 november 2016 met kenmerk Tot en met 2016 is 19,7 mln. verplicht en/of uitgegeven. Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? Door Provinciale Staten zijn in 2016 geen besluiten genomen. De inspraakperiode van het OTB loopt tot 12 januari Dan is bekend welke zienswijzen er zijn ingediend. Mogelijk leiden bepaalde zienswijzen tot nader onderzoek en/of aanpassingen in het ontwerp. Deze kunnen voor vertraging zorgen, maar dat verwachten wij niet. In het voortraject hebben wij extra geïnvesteerd in communicatie en waar mogelijk hebben we vooraf oplossingen gecreëerd, zoals de recreatieve fietstunnel bij de Slachtedyk in Hurdegaryp. Het project Extra Sneltrein Groningen-Leeuwarden is opgedeeld in drie verschillende contracten. Een contract voor de onderdoorgang bij Hurdegaryp, een contract voor de onderdoorgang bij de Paterswoldseweg in Groningen en een contract waarin alle overige

21 werkzaamheden aan het spoor zitten. Voor het contract Paterswoldseweg hebben diverse aannemers aangeven dat zij het in het aanbestedingsdossier opgenomen plafondbedrag te laag vinden. Dit heeft te maken met de voorziene bouwmethode. Mogelijk kan dit ook gevolgen hebben voor het contract van de spoorse werkzaamheden. Begin 2017 wordt dit nader onderzocht. 8c Station Werpsterhoeke (fase 1: onderdoorgangen) RSP spoorprojecten beleid tijd geld c. Station Werpsterhoeke Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? De fietsonderdoorgang en de de auto-onderdoorgang zijn niet meer voor het einde van het jaar opengesteld. De planning is aangepast (zie hiervoor de 2 e berap). Tijdens de buitendienststelling zijn beide spoordekken geplaatst. Het afbouwen van de onderdoorgangen heeft echter vertraging opgelopen doordat de bodem meer kwelwater doorlaat dan verwacht. Voor het ontstane probleem is een oplossing gevonden. Partijen zijn het eens geworden over het ontwerp voor de afbouw van beide onderdoorgangen. Op basis van de hierboven beschreven situatie heeft de aannemer een meerwerk verzoek ingediend. In 2016 is een tweede gastcollege gegeven aan studenten van de NHL over het onderwerp contractering. Tot en met 2016 is 15,1 mln. incl. btw verplicht en uitgegeven. Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? Door Provinciale Staten zijn in 2016 geen besluiten genomen. De in de bodem aanwezige waterkerende laag, laat meer water door dan verwacht. Hiervoor is een oplossing gevonden. De eventuele financiële consequenties van dit opgetreden risico worden begin 2017 duidelijk. De huidige planning gaat uit van openstelling van de fietsonderdoorgang voor 1 maart 2017 en van de autoonderdoorgang voor 1 juni In het meerwerkverzoek heeft de aannemer aangegeven beide onderdoorgangen voor 1 juli 2017 (bouwvak) te willen opleveren. Dit aspect wordt betrokken bij de totale beoordeling van het meerwerkverzoek Het ontwerp gaat uit van de acceptatie van zout kwelwater dat terug in de bodem gebracht moet worden middels een retourbemalingssysteem. Bij andere kunstwerken is gebleken dat het retourbemalingssysteem vastloopt. De aannemer heeft een systeem ontworpen dat blijvend functioneert. In de loop van 2017 wordt dit systeem ingeregeld en getest.

22 3 Overige projecten 9. Heerenveen, stad van Sport (Nieuw Thialf, programma 6) Het project wordt uitgevoerd onder de verantwoordelijkheid van Thialf Onroerend Goed (OG) BV, waarin de provincie voor 2/3 deel aandeelhouder is en de gemeente Heerenveen voor 1/3 deel. Het project bestaat uit drie onderdelen: 1. het vernieuwen van het schaatscomplex (geregeld); 2. het herstructureren van de Thialf organisatie (geregeld); 3. het uitbesteden van de exploitatie (wordt opgestart). De provincie is als aandeelhouder en subsidieverstrekker betrokken bij het project. Heerenveen, stad van Sport Wat wilden we bereiken en wat hebben we bereikt? In 2014 is gestart met de (ver)bouwwerkzaamheden. Tijdens de verbouwing is Thialf in het winterseizoen beschikbaar gebleven voor de schaatssport. De oplevering van de verbouwbouw door de aannemer heeft op 14 oktober 2016 plaatsgevonden. De officiële opening van het vernieuwde Thialf zal plaatsvinden op 27 januari De subsidie van de provincie bedraagt 20 mln. REP en 30 mln. uit het Investeringsprogramma Wurkje foar Fryslân. Voor de overname van de aandelen (2/3) is 4 mln. uitgetrokken. Er zijn extra middelen (28,5% van de totale kosten met een maximum van ,-) vanuit het programma Duurzame Energie ingezet op aanvullende maatregelen voor duurzame energieopwekking. Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? Er zijn in 2016 geen besluiten genomen door uw Staten. Risico s vernieuwbouw: Beschikbaarheid ijshal tijdens verbouwing. We hebben strak op de planning gestuurd: het risico heeft zich niet voorgedaan. Kwaliteit ijsvloer tijdens de verbouwing. We hebben strak op de planning gestuurd: het risico heeft zich niet voorgedaan. Tijdigheid oplevering: de oplevering heeft tijdig plaatsgevonden. Om de ijshal goed te kunnen bereiken, moet de infrastructuur om de ijshal heen tijdig klaar zijn. We sturen strak op de planning zodat dit geborgd blijft.

23 Risico s exploitatie: Geen dan wel een financieel slechte inschrijving bij de aanbesteding van de exploitatie van de ijshal: de aanbesteding wordt in 2017 opgestart. Provinciale Staten is hierover met een aparte brief geïnformeerd. Samenwerking Elfstedenhal en Thialf: de ijshallen lijken elkaar te versterken. Momenteel wordt dit gemonitord. De uitslag hiervan is nu nog niet bekend. 10. University Campus Fryslân (UCF) en RUG/Campus Fryslân (programma 8) University Campus fase 1 en 2 (UCF1) Transitiefase University Campus RUG Campus Fryslân (UCF2) Op 15 december 2015 hebben uw Staten besloten om RUG/Campus Fryslân een subsidie te geven van 16,73 mln. plus een resterende bijdrage van 1 mln. uit het bestaande UCF-budget. Vanaf 1 januari 2016 is het project overgedragen aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). RUG/Campus Fryslân bestaat uit vier projectonderdelen die gesubsidieerd worden namelijk: (1) het ontwikkelen van een brede driejarige bacheloropleiding voor 600 studenten, (2) het realiseren van tien masters voor 400 studenten, (3) het opzetten van een International Graduate Research School (IGRS) voor jaarlijks vijftien promovendi en (4) de opbouw en organisatie van een faculteitsbureau. De gemeente Leeuwarden subsidieert het onderdeel academisch klimaat. Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd? Met het opzetten van University Campus Fryslân (thans RUG/Campus Fryslân) wilden wij een beter functionerende arbeidsmarkt realiseren, hoger opgeleiden meer binden aan onze regio en de transitie naar een duurzame economie stimuleren. Dit door gebruik te maken van de vaak unieke sterktes van de regio, de zogenaamde Fryske hotspots. De Campus Fryslân is succesvol als zij in het studiejaar is uitgegroeid tot een volwaardige universitaire vestiging met ca. 50 formatieplaatsen, 1000 studenten en ruim 50 promovendi. Verder zal Campus Fryslân diverse postacademische cursussen en vaardigheidstrainingen aanbieden. Het project ligt op schema. In 2016 hebben zich een aantal mijlpalen voorgedaan, waaronder: de ondertekening op 17 februari van de juridische overeenkomst tussen RUG, Stichting UCF en de provincie inzake de overname van UCF per 1 januari 2016; de ondertekening op 17 februari van de juridische overeenkomst tussen RUG, de gemeente Leeuwarden en de provincie inzake de oprichting van RUG/Campus Fryslân per 1 januari 2016; de ondertekening van het Hoger-Onderwijsakkoord Fryslân door 13 kennisinstellingen, de gemeente Leeuwarden en de provincie Fryslân op 24 juni; de voorgenomen keuze voor de Beurs als locatie van de faculteit; het positieve besluit van het ministerie van OCW over de verplaatsing van de 1- jarige masteropleiding Cultural Geography & Planning met de nieuwe - per

24 september 2017 te starten - track Tourism Geography & Planning van Groningen naar Leeuwarden op basis van een positief advies van de Commissie Doelmatigheid Hoger Onderwijs (CDHO) op 15 december; de vaststelling van de meerjarenbeschikking RUG/Campus Fryslân op 20 december. Wij hebben gesignaleerd dat de oorspronkelijke planning voor de inrichting van het Bachelor College en een master vertraging heeft opgelopen. Het voorbereidingstraject is complex en tijdrovend gebleken. Dit heeft er toe geleid dat de startdatum van het Bachelor College naar 1 september 2018 is verplaatst. Ook de start van een master is een jaar opgeschoven. In de business case was al rekening gehouden met het gegeven dat het Bachelor College later zou beginnen dan was voorzien. Dit vormt voor de provincie geen risico. Naast de aanvraag voor de mastertrack Tourism Geography heeft RUG/Campus Fryslân namelijk in december ook nog twee aanvragen ingediend voor de macrodoelmatigheidstoets ten behoeve van de: 1-jarige master Governance & Law in Digital Society (afstudeerrichting binnen de master Recht en bestuur), ontwikkeld in samenwerking met de Faculteit Rechten van de RUG en met de NHL Hogeschool; 3-jarige brede bacheloropleiding Global Responsibility & Leadership die uitgaat van het verbinden van uitdagingen op wereldschaal aan lokale oplossingen, en omgekeerd de regionale uitdagingen (Friese hotspots) aan internationale dimensies worden gekoppeld. Bij een positief besluit volgt nog een accreditatieprocedure. De Beurs moet op termijn voor zo n 1000 studenten onderwijs- en onderzoeksruimte bieden. Momenteel wordt onderzocht of studentenhuisvesting in de nabijheid van de Beurs kan worden gerealiseerd. Zowel de Beurs als de studentenhuisvesting moeten medio 2018 gereed zijn. Een nieuwe lichting promovendi in de Graduate School diende zich aan: in het najaar begonnen twee aio's met hun onderzoek naar duurzaam ondernemen en vond de werving plaats voor nog eens vier promotieplaatsen. In totaal gaat het om een maximale subsidiebijdrage van 17,83 mln. voor de periode In 2016 is een eerste voorschot verstrekt van afgerond ,-. Er verandert niets in de oorspronkelijke bekostiging van de begeleiding van de 35 promovendi die overgaan van UCF naar de graduate school van RUG/Campus Fryslân en de vier marketing & werving trajecten van de lopende masters. De gereserveerde gelden zullen worden overgedragen aan de RUG/Campus Fryslân aan de hand van twee separate beschikkingen. In totaal gaat het om ca. 1,96 mln. Bij een subsidieafrekening tussen provincie en UCF is per abuis een bedrag ad ,- vrijgevallen, terwijl dit restantbedrag bestemd is voor de bekostiging van de overdracht van activiteiten van UCF naar RUG/Campus Fryslân. Dit is vastgelegd binnen de juridische overeenkomst tussen de provincie, UCF en RUG/Campus Fryslân van 17 februari Een begrotingswijziging hiervoor is toegevoegd.

25 Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? Er zijn in 2016 geen besluiten genomen door uw Staten Er zijn geen nieuwe risico s bijgekomen na de besluitvorming door Provinciale Staten in De realisatie van de doelen en de voortgang van RUG/Campus Fryslân zijn voor een belangrijk deel afhankelijk van de landelijke accreditatie van de gewenste opleidingen (CDHO en Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie) en de omvang van de instroom van studentenaantallen. 11. Leeuwarden-Fryslân 2018 (programma 8) Leeuwarden-Fryslân 2018 Leeuwarden is op 6 september 2013 uitgeroepen tot Europese Culturele Hoofdstad in Op 21 mei 2014 is de kandidatuur van Leeuwarden-Fryslân 2018 (LF2018) definitief bekrachtigd door de Raad van Europese Unie. Leeuwarden-Fryslân zal zich in 2018 namens Nederland op Europees niveau met minstens 40 grote culturele evenementen presenteren, verspreid over heel Fryslân. Leeuwarden-Fryslân 2018 moet een breed volksfeest worden waaraan heel Fryslân, jong en oud, kan en wil meedoen, met blijvende effecten. Voor de culturele evenementen is de Stichting Kulturele Haadstêd 2018 verantwoordelijk. Voor de programma s en projecten voor de lange termijn die beschreven zijn in de samenwerkingsagenda (SAG) Leeuwarden zijn provincie en gemeente verantwoordelijk. Wat wilden we bereiken en wat hebben we bereikt? De Stichting heeft in 2016 met de contractering van 45 projecten het fundament gelegd voor het programma in 2018, dat invulling geeft aan de realisatie van het Bidbook. Aanvullend op het officiële programma, dat door de Stichting wordt uitgevoerd, ontstaat een provincie dekkend Mienskipsprogramma, bestaande uit projecten die door heel Fryslân plaatsvinden en die door verschillende partijen en vanuit de Mienskip worden ontwikkeld. Nu meer bekend is over het programma in 2018, kunnen de overheden het faciliterende programma verder concretiseren. De facilitaire programma s (bijvoorbeeld hospitality, marketing, bereikbaarheid, openbare orde & veiligheid) zijn in uitvoering. De zichtbaarheid van LF2018 groeit. Afgelopen periode lag de nadruk met name op de internationale reisindustrie. Komend jaar komt, conform planning, de marketing en communicatie in eigen provincie op gang. Verantwoordelijkheden rond de realisatie van de doelstellingen uit het bidbook (de KPI s) zijn afgestemd, vastgelegd en gekoppeld aan ofwel de events van 2018 ofwel de beleidsterreinen van de gemeente en/of provincie. Er wordt gewerkt aan het verder concretiseren van de doelstellingen samen met maatschappelijke organisaties en instellingen.

26 In de meerjarenbegroting van de provincie is voor een bedrag van 15,8 mln. aan subsidie opgenomen voor de uitvoering van het Bidbook door Stichting Kulturele Haadstêd Onderstaande tabel geef het kasritme weer. Tot en met 2016 is een bedrag van 9,65 mln. beschikt, waarvan 2,191 mln. in t/m totaal subsidie 9,65 mln. 2 mln. 4,15 mln. 15,8 mln. Daarnaast is in 2015 uit het evenementenfonds aan de Stichting een incidentele subsidie verleend van 3,56 mln. ten behoeve van grootschalige evenementen uit het bidbook Kulturele Haadstêd 2018 voor de periode 2015 t/m Met de jaarstukken rapporteren wij over de subsidierelatie. De subsidierelatie loopt op schema. Daarnaast maken we van deze rapportage gebruik om onder de aandacht te brengen dat de begroting van de Stichting niet volledig gedekt is. Vandaar dat geld op geel staat. Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2016 genomen? Er zijn in 2016 geen besluiten genomen door uw Staten. Er wordt nog gezocht naar aanvullende financiering, waaronder voldoende bijdragen uit private sector en de regio, om te komen tot een volledige dekking van de begroting van Stichting Kulturele Haadstêd Een ander aandachtspunt is het tot stand komen van een evenwichtige programmering voor Er zijn vraagtekens bij de realisatiekracht van de Stichting. Daarnaast is het concreet uitwerken van een aanpak rondom de legacy een aandachtspunt. Provincie, gemeente Leeuwarden en Stichting Leeuwarden-Fryslân 2018 werken gezamenlijk aan deze aandachtspunten. 12. Europese watertechnologiehub (programma 6) De ambitie is om Nederland te ontwikkelen tot de Europese Watertechnologie Hub, met de Water Campus in Leeuwarden als kristallisatiepunt. Het is de bedoeling het bestaande netwerk uit te bouwen tot meer dan 150 bedrijven en 30 universiteiten/instellingen uit binnen- en buitenland. Samen willen we structureel werken aan ontwikkeling en vermarkting van nieuwe watertechnologieën. We willen een wereldleider worden op het terrein van innovatieve watertechnologie. Dit betekent een groei van het aantal kenniswerkers tot 2000 werknemers in 2020 en een forse toename van werkgelegenheid bij toeleverende industrie en dienstverlening. Daarmee wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan het nationale topsectorenbeleid, de grote maatschappelijke uitdagingen van de EU en de Millenniumdoelen van de Verenigde Naties op het gebied van voldoende en veilig water en sanitatie (het anders omgaan met afvalwater).

27 Europese watertechnologiehub Wat wilden we bereiken en wat hebben we bereikt? In 2016 hebben de Watercampus partijen een actieplan opgesteld. Het plan beschrijft het doel, de acties en brengt in beeld wat het benodigde budget is voor de jaren 2017 tot en met Uitgangspunt is dat de huidige activiteiten van de WaterCampus partijen gecontinueerd worden en daarmee het innovatie ecosysteem in stand kan worden gehouden. Op basis van het actieplan hebben wij de subsidieaanvraag van de WaterCampus partijen op 15 november 2016 gehonoreerd vanuit het Uitvoeringskader Watertechnologie (REP-regio). Ook is dit jaar begonnen met het ontwikkelen van een lobbystrategie om de financiering van het onderzoeksprogramma van Wetsus, inclusief de onderzoek infrastructuur nationaal/eu, gefinancierd te krijgen. Het schema hieronder laat de ontwikkeling zien van banen in de sector watertechnologie in Leeuwarden over de afgelopen 13 jaar. Bron: Werkgelegenheidsregister provincie Fryslân en overzicht bedrijven watertechnologie team EZ, gemeente Leeuwarden en Wateralliance Op 4 december 2012 heeft het Dagelijks Bestuur van SNN ingestemd met een bijdrage aan de Stichting Wetsus uit het centrale deel van het REP van 38 mln. Eerst is een bijdrage van 19 mln. beschikbaar gesteld voor de periode De 19 mln. voor de periode is na een evaluatie toegekend in juli Het ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft voor de periode jaarlijks 0,5 mln. beschikbaar gesteld aan Wetsus. De bijdragen van regionale en nationale overheden kunnen worden gezien als hefboom voor de bijdragen uit de markt en de EU, die gedurende de uitvoering op basis van concrete onderzoeksprojecten worden gerealiseerd. Wij hebben voor 2015 en 2016 in totaal 1,85 mln. beschikbaar gesteld uit het budget REP-regio voor de researchinfrastructuur van Wetsus. Op 21 november 2016 heeft Wetsus een