Patronen doorbreken en ruimte voor verandering creëren
|
|
- Julia van der Laan
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 m&o HET VELD Patronen doorbreken en ruimte voor verandering creëren Boekbespreking Huibert de Man Arend Ardon (2011). Doorbreek de cirkel! Hoe managers onbewust verandering blokkeren. Amsterdam: Business Contact. Arend Ardon (2015). Ontketen vernieuwing! Blokkades wegnemen en beweging creëren. Amsterdam: Business Contact. Odette Moeskops (2014). Doorbreken van organisatiepatronen. Amsterdam: RoodPurper. Inleiding Wie als manager of adviseur probeert organisaties te veranderen, krijgt te maken met taaie patronen. Deze zitten onder de oppervlakte en je merkt ze meestal pas op als je erin vastloopt. Ook voor de mensen in de organisatie zelf zijn ze vaak onzichtbaar. Het gaat om onbewust, ongereflecteerd gedrag; patronen waarin de mensen samen gevangen zijn, zonder dat te weten. Gareth Morgan noemt dit de organisatie als psychologische gevangenis (Morgan, 1986). Odette Moeskops en Arend Ardon wijzen met Doorbreken van organisatiepatronen, respectievelijk Doorbreek de cirkel! en Ontketen vernieuwing! de weg uit deze gevangenis. Beide auteurs laten, vanuit heel verschillende achtergronden, aan mensen in organisaties zien hoe zij zich kunnen bevrijden van de ketenen van denkgewoonten, vooronderstellingen, emoties en relaties. Deze verhinderen ons de werkelijkheid te zien zoals die is en zo te handelen dat we bereiken wat we echt willen. 79
2 HET VELD m&o De twee auteurs zijn heel verschillend en dat geldt ook voor hun boeken. Moeskops kan bogen op een jarenlange adviespraktijk, waarin zij zich door psychoanalytische concepten en technieken heeft laten inspireren. Het gaat daarbij vooral om de psychotherapeutische praktijk in het voetspoor van Klein, Winnicot en Bion. De vertaling daarvan naar het organisatieadvieswerk is de kern van het boek van Moeskops, een collectie zelfstandige essays rondom een aantal gemeenschappelijk thema s. De nadruk ligt sterk op analyse, op begrijpen hoe patronen in organisaties werken, om van daaruit verandering mogelijk te maken. Ardon schrijft vanuit een heel andere achtergrond. In deze twee boekjes vertaalt hij sociaalpsychologische inzichten naar de praktijk van verandering en innovatie. Inspiratie haalt hij vooral bij auteurs die stevig geworteld zijn in het Amerikaans pragmatisme, zoals Argyris, Weick en Senge. De nadruk ligt op leren door te doen en niet op analyse van de (bestaande) werkelijkheid. Ardon biedt managers en anderen die verandering willen realiseren een spiegel aan: ben ik wel effectief? Hoe kan ik het beter doen? En hoe weet ik dat ik het beter doe? Ook wat betreft stijl zijn de auteurs heel verschillend. Moeskops is beschouwend, biedt veel theorie, is vaak diepzinnig en soms cryptisch in haar taalgebruik (ze heeft veel woorden nodig). Ardon is actiegericht en legt de nadruk op de praktijk, in plaats van de theorie. Hij schrijft eenvoudig en heel begrijpelijk, bijna in jip-en-janneketaal. En hij heeft niet veel woorden nodig. Moeskops Moeskops biedt in Doorbreken van organisatiepatronen met tien relatief zelfstandige essays drie dingen: haar persoonlijke selectie van psychoanalytische concepten en therapeutisch toepassingen in de context van organisaties; een groot aantal concrete voorbeelden van de toepassing van deze concepten in haar adviespraktijk; suggesties voor interventies in (groeps)processen. De nadruk ligt daarbij sterk op het eerste aspect, waarbij de voorbeelden vooral een illustratie vormen van de gepresenteerde denkwijzen. Het derde aspect (interventies) krijgt relatief minder aandacht. Dit klopt bij haar nadruk op begrijpen. De achterliggende gedachte in het boek is dat organisaties of groepen pas uit de knoop kunnen komen, als ze snappen hoe ze daarin verstrikt zijn geraakt. Dit past bij de psychoanalytische achtergrond: in de therapie leert de cliënt immers ook zijn probleem te begrijpen. Managementteams kunnen eveneens pas effectief worden, als zijn de psychologische problematiek doorzien waarin zijn gevangen zijn geraakt. Maar dat kunnen ze vaak niet op eigen kracht. De rol van de adviseur is dan om het team te helpen inzicht te 80
3 m&o patronen doorbreken en ruimte voor verandering creëren krijgen in de emotionele problemen waarmee het kampt. De therapeut biedt inzicht en tevens emotionele steun om dit mogelijk te maken. In de eerste hoofstukken van het boek gaat het vooral om de presentatie van Moeskops perspectief: een combinatie van psychoanalytische concepten en systeemdenken. Ze heeft het over een systeempsychodynamisch perspectief ; het onbewuste karakter van organisatiepatronen en het systemische karakter daarvan worden in dit perspectief gecombineerd. Dit geeft volgende de auteur een taal om anders naar organisaties te kijken. In andere hoofdstukken gaat het vooral om de (emotionele) relatie tussen adviseur en cliënt en over het functioneren van groepen. Op het niveau van de organisatie als geheel zijn er hoofdstukken over de psychologische dynamiek van reorganisaties en over de relatie tussen toezichthouders en bestuurders. Een breed palet van onderwerpen dus, waarbij echter een beperkt aantal thema s centraal staat. Als organisatieadviseur laat Moeskops zich inspireren door ideeën uit de psychoanalytische praktijk, die met de ontwikkeling van het kind te maken hebben in afhankelijkheid van de moeder. De relatie tussen therapeut en cliënt en, in de interpretatie van Moeskops, ook die tussen organisatieadviseur en cliënt is in die termen te begrijpen. In de relatie met de moeder ontwikkelt het kind de eigen identiteit en het vermogen om zelfstandig in de wereld te handelen. Dat doet de moeder door het kind letterlijk vast te houden, zoals Winnicot uitdrukt met het begrip holding. De moeder moet een minimum aan veiligheid garanderen waarbinnen het kind zich kan ontwikkelen. Het gaat om een good-enough mother. Van Bion is de gedachte dat de moeder het kind mogelijkheden biedt voor projectieve identificatie. De moeder neemt als het ware de onbewuste gevoelens en impulsen van het kind over, om ze in een vorm terug te geven waar het kind zichzelf mee kan ontdekken. Bion spreekt over de moeder als container en noemt het proces containment. Moeskops gebruikt beide begrippen in haar boek vrij losjes in combinatie. Zij past ze toe op de relatie tussen adviseur en cliënt, maar ook op relaties tussen mensen in teams en organisaties. Net als in de therapeutische setting, waarbij de therapeut de cliënt vasthoudt en zekerheid biedt en zichzelf aanbiedt als object voor projectieve identificatie en aldus een container wordt voor de lastige gevoelens van de cliënt wil Moeskop haar cliënten in organisaties holding en containment bieden. Waar zij dit proces beschrijft, maakt ze gebruik van psychoanalytische begrippen, zoals regressie, projectie, overdracht en collusie. Daarmee brengt zij het spel van emotionele krachten in beeld. Dit speelt zich onder de oppervlakte af tussen mensen in organisaties en bepaalt hun gedrag, zonder dat zij zich dit beseffen. In dit geheel is Moeskop zelf een instrument: door de holding en containment die zij biedt, geeft ze deelnemers aan lastige processen in organisaties de kans om zicht te krijgen op het vanzelfzwijgende : dat wat echt gebeurt, maar dat niemand onder Hoe kunnen vastzittende patronen worden doorbroken? 81
4 HET VELD m&o woorden brengt. Een centrale rol in haar verhaal speelt angst, al gebruikt zij liever een eigen formulering hiervoor: Het teveel aan opwindende en moeilijke gevoelens dat met werken gepaard kan gaan. Haar interventies zijn erop gericht die angst te verminderen en betrokkenen in lastige processen inzicht te geven in wat er echt gebeurt. Deze benadering geeft de psychoanalytisch geïnspireerde organisatieadviseur een belangrijke rol in het creëren van een leersituatie waarin de betrokkenen anders naar hun situatie leren kennen, met behulp van inzichten uit het systeempsychodynamisch perspectief. En er ligt bij de adviseur als buitenstaander een zware verantwoordelijkheid, want in lastige situaties kunnen de mensen het niet alleen. Ardon De twee boekjes van Ardon lijken op elkaar, niet alleen wat betreft omvang en vorm, maar ook wat betreft de inhoud. Beide geven handelingsgericht advies over hoe je vastzittende patronen kunt doorbreken en hoe je vernieuwing creëert en op gang kunt houden. Beide vertalen de beschikbare solide wetenschappelijk kennis naar gebruik door de praktijk, zonder eigen wetenschappelijke pretenties. Er is echter een verschil in nadruk: Doorbreek de cirkel! is gericht op de manier waarop wij onszelf dwarszitten als we organisaties willen veranderen, door onze denkgewoonten en ingesleten handelingspatronen. Ardon geeft materiaal om ons daarvan bewust te zijn en suggereert manieren om uit de cirkel te stappen waar we onszelf in gevangen houden. Ontketen vernieuwing! herhaalt een aantal elementen hiervan, maar gaat een stap verder in de richting van verandermanagement, of liever gezegd: de onmogelijkheid om verandering te managen. Hij geeft inhoud aan veranderen in een wereld die niet gemanaged kan worden, maar waarin we wel samen aan vernieuwing kunnen werken. Eerder al gaven we aan dat Ardon niet zo geïnteresseerd is in het beschrijven of analyseren van moeilijke situaties. Bij hem gaat het in beide boekjes om het zoeken naar effectief gedrag en met name om wat we zelf kunnen doen om onze effectiviteit te vergroten. Inzicht in hoe we onszelf daarbij dwarszitten is belangrijk, maar niet hoe dat komt en wat precies de oorzaken ervan zijn. Hij volgt daarin zijn voorbeeld Argyris, die ook weinig ziet in benaderingen zoals de psychoanalyse, die sterk gericht zijn op het analyseren van problemen. Argyris en Ardon ontwerpen en testen oplossingen. Managers doen vaak precies datgene wat het realiseren van hun eigen doelen in de weg zit, vooral als het om menselijk gedrag gaat. Een manager zegt bijvoorbeeld zelfsturing te willen, maar doet tegelijk alles om mensen het stuur te ontnemen. Een manager zegt uit vertrouwen te handelen, maar implementeert vervolgens instrumenten die De boeken bieden veel voor wie patronen in organisaties wil leren begrijpen 82
5 m&o patronen doorbreken en ruimte voor verandering creëren wantrouwen uitdrukken en versterken. Arend laat in dit boekje zien hoe dit werkt en hoe gewoon het is we doen het allemaal. De oorzaak zit in ingesleten manieren van handelen en denken. Die kunnen we zo nodig leren veranderen, maar dat is niet eenvoudig. Eerst moeten we de vicieuze cirkels leren herkennen. Daarvoor biedt Ardon een veelheid van eenvoudige voorbeelden die onze gevoeligheid kunnen vergroten voor het muizenrad waar we onbewust in meelopen. En hij geeft aan hoe we anders kunnen denken en handelen, als we eruit willen stappen. De kern daarvan is: onze onbewuste aannames openlijk ter discussie stellen en toetsbaar maken. Ardon heeft het niet over goed en kwaad, gezond of ongezond; bij hem gaat het om effectiviteit. Werkt datgene wat je doet, zoals je zelf denkt? Bereik je wat je wilt? Toets je het resultaat wel in alle openheid of verberg je je fouten? Doorbreek de cirkel! geeft een schat aan praktische suggesties over hoe je anders kunt denken, praten en handelen, om de effectiviteit en transparantie van je handelen te vergroten. Ontketen vernieuwing! probeert praktische inhoud te geven aan wat in de academische literatuur bekend staat als continue verandering. Het oude verandermanagement met zijn stappenplannen, blauwdrukken en instrumenten paste bij een opvatting over episodische verandering. Daarin is het meestal rustig in organisaties, tot het moment dat het roer om moet. Dan vindt een veranderingsproject plaats en wordt het resultaat daarna geborgd zodra het effectief uitgerold is. Zo werkt het in de praktijk echter niet, zeker niet in de huidige tijd waarin zaken doorlopend veranderen. Hoe ga je dan met verandering om? Ardon geeft aan dat we onze oude denkgewoonten en instrumenten beter kunnen vergeten, al zijn ze nog zo nuttig bij zaken die voorspelbaar instrumenteel kunnen worden ingevoerd. Bij echte verandering in manieren van werken en samenwerking voldoet deze manier van denken niet meer. Maar wat dan wel? Daarover gaat het boekje. De kern is dat je als manager de verandering niet moet (willen) creëren; dat is een improductieve gedachte. In de lijn van Doorbreek de cirkel! laat Ardon zien dat deze gedachte improductief is, omdat die tot haar eigen tegendeel leidt: wie verandering wil implementeren en commitment wil organiseren, schept stagnatie en veroorzaakt demotivatie. Het hele vertrouwde management is gericht op controle en verandering managen kan dus niet. Wat wel kan is: ruimte scheppen, veelbelovende initiatieven aanjagen, nieuwe inspirerende verhalen vertellen, je eigen passie volgen en gewoon beginnen voordat zeker is dat het lukt. Verandering verloopt via virale processen in netwerken en krijgt kans als mensen er samen plezier in hebben. Belemmeringen wegnemen is belangrijker dan vastleggen wat er moet gebeuren. Doelen zijn niet de start, maar juist het resultaat van verandering. Dit is kort gezegd het soort denken en doen dat Ardon beschrijft in het boekje. Hij doet niet alsof dit allemaal gemakkelijk is, maar besteedt toch weinig aandacht aan patronen waarin organisaties vast kunnen zitten, laat staan aan een gedetailleerde diagnose van problemen. Ook dit boekje is oplossingsgericht en niet probleemgericht. 83
6 HET VELD m&o Zelfde thema, heel verschillende benaderingen De twee auteurs van wie ik boeken heb gelezen zijn beiden ervaren professionele organisatieadviseurs en allebei schrijven ze over patronen in organisaties en hoe je die kunt doorbreken. In alle drie de boeken vind ik inspirerende ideeën en mooie voorbeelden. De verschillende stijlen van de auteurs zijn daarbij de moeite waard. Allereerst is er het verschil in de aandacht voor problemen. Moeskops duikt daar heel diep in. Zij ziet het bijvoorbeeld als haar taak om de emotionele en relationele knopen van mensen in managementteams met deze mensen te ontwarren. Daarbij biedt zij zichzelf aan als container voor de lastige gevoelens die een en ander oproept. Als deskundige helpt zij hypothesen te formuleren over wat er echt aan de hand is. Die hypothesen onderzoekt zij met betrokkenen. Ardon houdt zich daar verre van. Nergens in zijn boekjes zie ik dat hij zich verdiept in de emotionele patronen tussen mensen en de geschiedenis daarvan. Zijn focus ligt op de vraag: Zijn jullie effectief en wat hindert jullie eventueel daarbij, in termen van je feitelijke manier van doen? Deze oplossingsgerichte stijl onderscheidt hem duidelijk van de psychoanalytisch geïnspireerde focus op problemen van Moeskops, al is zijn doel hetzelfde: ruimte en perspectief bieden. Samenhangend met het voorgaande is er de aandacht voor emoties en emotionele processen. Moeskops geeft hier veel aandacht aan. Vooral regressieve processen hinderen teams in organisaties. Daar een uitweg voor vinden, is dus nuttig om een team (weer) productief te laten functioneren. Het gedachtegoed waar Ardon zich op baseert, legt de nadruk op cognitieve processen: mensen denken zichzelf in de knel. In beide boeken geeft Ardon denkwijzen die uitweg bieden uit impasses waarin mensen zich bevinden en manieren om improductief denken te herkennen. Het is bekend, ook uit het werk van Argyris, dat het doorbreken van denkpatronen tot emotionele reacties leidt, tot verhoging van angst; defensieve processen zijn immers een bescherming tegen angst. Maar bij Ardon is de angst zelf geen onderwerp, laat staan het graven naar de wortels van de angst. Een derde punt waarop de twee boeken van elkaar verschillen, is de rol van de adviseur. Bij Ardon zie ik iemand die nieuwe denkwijzen aanbiedt en spiegels voor het handelen. Maar hij maakt zichzelf niet (mede)verantwoordelijk voor oplossingen. Ardon legt de verantwoordelijkheid consequent bij de cliënt. Moeskops lijkt bereid om meer verantwoordelijkheid over te nemen, zij het tijdelijk. Haar rol als container die de klant tijdelijk wil vasthouden ( holding ) geeft dat al aan. Zij laat duidelijk zien dat in sommige omstandigheden een team het niet zelf kan en dat zij dan de benodigde steun biedt. Haar opvatting over veranderingsmanagement is traditioneler dan die van Ardon. Ze ontwerpt bijvoorbeeld een proces van cultuurverandering (in hoofdstuk 8), op een manier die Ardon zou afraden. Maar ondanks deze verschillen is er een gedeelde kern: organisatiepatronen zijn grotendeels onbewust; het gaat om systemische zelfversterkende processen; adviseurs kunnen een rol spelen in het helpen doorbreken van deze patronen, om daarmee groei en ontwikkeling mogelijk te maken. 84
7 m&o patronen doorbreken en ruimte voor verandering creëren Tot besluit Wie praktisch meer wil begrijpen van patronen in organisaties en manieren om die te veranderen, zal in deze drie boeken veel kunnen vinden. Ze zijn geschreven door professionals met ervaring en dat is op elke pagina merkbaar. Beide auteurs hebben zich door wetenschap laten inspireren. De bestaande kennis is verantwoord gebruikt, al is dat lastig te beoordelen waar het om psychoanalyse gaat; een vak dat geen dagelijkse kost is voor de organisatiekundige. En bijdrage aan de wetenschap biedt geen van de besproken boeken, maar dat is ook niet de pretentie van de auteurs. Zoals gezegd: wat betreft leesbaarheid verschilt het werk van de twee auteurs aanzienlijk. Op basis daarvan zou ik de bijzonder toegankelijke boekjes van Ardon de voorkeur moeten geven. Toch doe ik dat niet. De boekjes van Ardon las ik moeiteloos en alles leek meteen duidelijk. Maar bij Moeskops voelde ik tijdens het lezen haar worsteling met het materiaal en na lezing worstelde ook ik nog met haar ideeën. Zij heeft me daarom meer aan het denken gezet dan Ardon, al heeft hij vast net zoveel te vertellen. Conclusie: alle drie de boeken warm aanbevolen! Literatuur Morgan, G. (1986). Images of organization. Beverly Hills: Sage. Auteur Dr. H. de Man is zelfstandig auteur, spreker en adviseur te Geldrop. consult@huibertdeman.nl. 85
8 VARIA Doorbreken van organisatiepatronen gaat uit van het systemische geweten ook in letterlijke zin van organisaties: er knaagt iets, men weet onbewust iets, men wil naar een bevredigende situatie toe, alleen lukt dat niet met de gebruikelijke manieren van probleemoplossing. Doorbreken van organisatiepatronen Odette Moeskops RoodPurper Publicaties, 2014 ISBN Hechte teams die meer met elkaar bezig zijn dan met hun taak, ongewenst gedrag dat onbewust wordt versterkt, meegezogen worden in het gedrag van anderen: allemaal situaties waarin er sprake kan zijn van systemische organisatiepatronen, die Moeskops bespreekt in haar onlangs verschenen boek Doorbreken van organisatiepatronen. De kern van het boek: hoe herken je lastige patronen waarin een organisatie zichzelf onbewust gevangen kan houden, hoe analyseer je ze en hoe doorbreek je ze? Met thema s als kwetsbaarheid en onafhankelijkheid, de veerkracht van groepen en het vanzelfsprekende bespreekbaar maken, werkt Moeskops vervolgens uit wat we doorgaans verstaan onder cultuur of onderstroom in organisaties. Door te focussen op de emotionele dynamiek worden de onderlinge relaties in organisaties bij Moeskops centraal onderwerp van analyse. Daarmee biedt ze iedereen die deel uitmaakt van een organisatie of er veel mee werkt, een tijdloze bril om organisaties te begrijpen en bij te sturen. Een waardevolle aanvulling in het rijtje literatuur over veranderkunde. Melanie Ve erheijden organisatiecoach Moeskops neemt de lezer mee in de dynamiek van een aantal herkenbare, lastige organisatiepatronen: het daadkrachtpatroon, het draagvlakpatroon en het interactieve patroon. Met praktijkvoorbeelden laat ze zien hoe je de emotionele logica van deze patronen op een dieper niveau kunt leren begrijpen, met als belangrijkste instrument een aantal helder uitgelegde theoretische concepten uit de psychoanalyse. Het doorbreken van zo n patroon, zo laat Moeskops zien, gebeurt vervolgens door het vermogen van betrokkenen om onder meer ongemak te verdragen en door persoonlijk ervaren emoties als instrument in te zetten. 74 TvOO maart nr
9
10 SERVICE BOEKEN 54 OVER DE JACHT OP GELD Sportclubs, musea, muziekfestivals, kinderboerderijen, goede doelen, onderwijsinstellingen, atleten, kunstenaars, uitvinders: iedereen is op jacht naar fondsen om zijn ambities en dromen te verwezenlijken. Show me the money gaat over die jacht. Insider Marcel Beerthuizen, sinds 1988 actief in de wereld van sponsoring en fondsenwerving, vertelt over zijn ervaringen. Beerthuizen verkocht stoeltjes voor de business-club van voetbalclub PSV. Hij zocht en vond sponsors voor Thialf, het Nationale Ballet, de Wereld Jamboree en het Jeugdsportfonds. Hij adviseerde vele Nederlandse multinationals over de besteding van hun sponsorbudget. Zijn verhaal is een handleiding voor iedereen die geld zoekt. Dit boek bevat tevens interviews met de beste sponsor- en fondsenwervers van Nederland, onder wie Frits Hirschstein van Kinderen Kankervrij (KiKa), Ernst Veen van De Nieuwe Kerk en Hermitage aan de Amstel, en Hendrikje Crebolder van het Rijksmuseum. Marcel Beerthuizen (2014). Show me the money. Inspiratie voor iedereen die geld zoekt om zijn dromen waar te maken. Amsterdam, Adfo Groep. ISBN blz. 24,95 HULDE AAN DE ONBEKENDEN Ooit gehoord van Darwin, Gandhi, Kennedy of Jezus? Grote kans van wel. Heb je ooit gehoord van Claudette Colvin, Chico Mendes, Hypatia of Kurt Zemisch? Grote kans van niet. Terwijl ook zij de wereld veranderden. Daarom hulde aan de onbekenden die de wereld veranderden. Aan degenen die invloed hebben gehad, maar van wie bijna niemand het weet. En van wie niemand het hoefde te weten. Robert Goddard legde de basis voor de moderne ruimtevaart, Annie Kopchovsky fietste eind negentiende eeuw de wereld rond en werd een symbool voor emancipatie, Alfred Russel Wallace bedacht het evolutieprincipe en Tupou I voorkwam de kolonisatie van Tonga. Dit boek laat je kennismaken met onbekenden, die ieder op hun eigen manier hun droom najaagden en de wereld veranderden. Rob Adams (2014). No Ego. Hoe ongekroonde helden de wereld veranderden en wat wij van hen kunnen leren. Utrecht, A.W. Bruna. ISBN blz. 16,95 IDEEËN GOED VERKOPEN Verkoop uw ideeën zo goed mogelijk. Op uw werk, in uw privéleven, op alle momenten die ertoe doen. Vind de juiste woorden en de beste manier om uw plannen, uw mening en uzelf overtuigend over te brengen. Het is essentieel om het juiste verhaal te hebben en dat in de juiste vorm te verpakken: zowel verbaal als nonverbaal. McGowans zeven principes van het overtuigen zijn volgens de uitgever effectief en gemakkelijk onder de knie te krijgen. Ze loodsen u langs de valkuilen en geven u handvatten en tips om mensen ademloos naar u te laten luisteren en zich uw verhaal nog lang te laten herinneren. De auteur Bill McGowan is oprichter en ceo van Clarity Media Group. Daarvoor was hij correspondent en presentator van nieuwsprogramma s op de Amerikaanse televisie. Zijn werk is beloond met een Emmy Award. Bill McGowan (2014). De perfecte pitch. De 7 principes van het overtuigen. Utrecht, Spectrum. ISBN blz. 24,99 EVERNOTE, AUDI, PHILIPS, NETFLIX We moeten iets met die digitale ontwikkelingen, zeggen veel ondernemers. Maar daarmee wordt technologie het doel, niet het middel. De kern van werk en ondernemen is snelheid, kunnen veranderen, experimenteren, falen en leren. Het gaat er niet om wat je wel of niet doet met alle techniek; het gaat erom of je voldoende flexibel en open bent om in deze veranderende wereld een bijdrage te blijven leveren. In Olietankers en speedboten schetst Menno Lanting een beeld van de nabije toekomst aan de hand van de expertise van vele internationale professionals en ondernemers. Bedrijven die de revue passeren: Evernote, Audi, het wwf, Philips en Netflix. De professionals geven het voorbeeld; Lanting maakt hun ervaringen concreet en toepasbaar. Menno Lanting (2014). Olietankers en speedboten. Wendbaar werken in de 21e eeuw. Amsterdam, Business Contact. ISBN blz. 24,99
11 55 VA ANZ ELFZWIJGE E ND Als leidinggevenden het zelf zwaar Boxen met cases s bieden illustraties, t e verduren hebben, lijk t het alsof ze die uit de praktijk k v an organisatie zijn gaan winkelen in hun omgeving: met gegrepen. Geen populaire how-to- hun MT delen ze ideale en, maar bij manage-change-in n-five-steps, dus desillusies en illusies leunen ze eerst dit boek, meer een versterker van op buitenstaanders. Uit het gedrag inzicht en analytisch vermogen. Zo spreekt vooral behoedzaamheid en beschrijft ze actie-reactiepatronen dat heeft alles te maken met een bij veranderingsprocessen aan de sterk besef van zorg en verantwoor- hand van drie dominante benade- delijkheid voor de mensen aan wie je ringen: draagvlak, daadkracht en leidinggeeft. interactie. Die kunnen positief, maar Behoedzaamheid tekent ook de wijze ook negatief uitpakken, waarbij waarop Odette Moesko ps haar waar- interventiesnti uit de andere twee hoenemingen presenteert in Doorbrekenen ken impasses helpen doorbreken. van organis satiepatr ronen. Met een Neem een teveel aan aandacht pincet vouwt de organisatieadviseur voor interactie: dat leidt weliswaar situaties open waarin visies, urgentie, tot gedeelde visie en urgentie, maar emoties en verantwoordelijkheden ook tot een moesjawara van ideeën, zich kunnen aandienenn en wie of waarin vervolgens iedereen de koers wat dan helpt om elkaar te snappen kwijt is. Maak dan werk van een en te benutten. Ze belicht zowel strakke daadkra chtige regie van gedragingen van leidinggevenden als de momenten en vormen waarop medewerkers en zoomt dan in op inbreng kan worden geleverd. patronen achter interacties. Maar alles begint bij adviseurs die dit Het boek bundelt een reeks eerdere soort patronen bij de leiding helpen publicaties van Moeskops in o.a. herkennen en de consequenties be- het Tijdschrift voor Management en spreekbaar maken van wat zich niet Organisatie en legt ook ok dwarsverban- zelden vanzelfzwijgend voordoet in den tussen de artikelenen aan. Voor de organisatie. (interne-) communicatieadviseurs biedt dit boek handige kennis over GUIDO RIJNJA menselijke voorkeuren bij verande- ringen. Zoals de vaak onbewuste Odette Moeskops (2014). processen waarin mensen holding Doorbreken van organisatiepatronen. zoeken (steun om spanningen te ver- RoodPurper Publicaties. ISBN blz. 39,95, d ragen) en hoe leiders e n collega s te bestellen via kunnen helpen om containment te ervaren: het gevoel dat je écht op je organisatie kunt terugvallen. Moeskops put met dit soort begrip- pen uit de wereld van systemisch denken en psychodyna amica. Taaie taal soms, maar het wordt allemaal opgedist in een strakke, sobere stijl. COLOFON MAGAZINE C OMMUNICATIE, JAA RGANG 19, IS EEN UITGAVE VA AN ADFO GROEP REDACTIE Rocco Mooij (hoofdredacteur, roccomooij@adfogroep.nl), Jasper Mulder (redacteur, jaspermulder@adfogroep. nl), Ellen Elsinghorst (eindredacteur, ellenelsinghorst@adfogroep.nl) Postbus 75462, 1070 AL Amsterdam Tel communicatie@adfogroep.nl VASTE MEDEWERKERS EWERKERS Bartho Boer, Hans Laroes, Jeroen Siebelink, Rob Snelders ONTWERP & VORMGEVING Studio Room, Naarden AAN DIT NUMMER WERKTEN VERDER MEE Anouk Broersma, Cindy Lammers, Jaap Peters, Jaap van Sandijk, Guido Rijnja, Nancy van der Vin, Marike van Zanten FOTOGRAFIE ANP, Hollandse Hoogte, Cor Mooij, Duco de Vries OMSLAGFOTO Duco de Vries DR UK Senefelder Misset ADVERTENTIE-EXPLOITAT TIE Vincent van Beek, vincentvanbeek@adfogroep.nl tel , , Postbus 75462, 1070 AL Amsterdam Op al onze aanbiedingen en overeen- komsten zijn de Algemene Voorwaarden van toepassing. Op alle overeenkomsten tussen Uitgever en Afnemer met betrekking tot advertentieplaatsingen (daaronder begrepen alle overeenkomsten met adverteerders en bemiddelaars) zijn in aanvulling op deze Algemene Voorwaarden van toepassing de laatstgeldende versie van de Regelen voor het Advertentiewezen, uitgegeven door de Raad van Orde en Toezicht voor het Advertentiewezen (ROTA), hierna: de Regelen. Bij tegenstrijdigheid van de Algemene Voorwaarden met de Regelen prevaleren de Regelen. Een exemplaar van de Algemene Voorwaarden en de Regelen zal op eerste verzoek gratis worden toegezonden. U kunt beide ook vinden op: algemenevoorwaarden.html. ABONNEMENTEN Je kunt een abonnement afsluiten via: Voor overige vragen: klantenservice@ adfogroep.nl. Bij wijzigingen in de tenaamstelling en/of het adres gelieve te en of de adresdrager met de gewijzigde gegevens op te sturen naar: Klantenservice Adfo Groep Postbus 37743, 1030 BG Amsterdam Abonnementen kunnen uiterlijk drie maanden voor het begin van een nieuw abonnementsjaar schriftelijk worden opgezegd. ABONNEMENTSPRIJZEN Communicatie verschijnt 10 keer per jaar. Een abonnement kost 159,- (ex. BTW). Studenten betalen 49,- (ex. BTW). Losse nummers 18,95 (ex. BTW). ISSN Auteursrecht is voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever worden openbaar gemaakt of verveelvoudigd.
12 SIOO Mail template :28 Bekijk dit bericht in uw browser September 2014 Nieuwe business modellen? Na 'De vijf gamechangers voor consulting' komt opnieuw een white paper uit over nieuwe business modellen. Vooruitlopend op publicatie maken we drie cases vast online beschikbaar: We automate consulting, De sport van het ondernemen en Building better business. Geïnteresseerd? de Business Model Mixer Continue learning Feedback, vragen en onze reactie In mei publiceerden we het white paper Kunnen gemeenten samenwerken?. Wij kregen de nodige feedback en vragen, onder meer over samenwerking met niet-gemeentelijke partners en de betrokkenheid van de gemeenteraad. Geïnteresseerd in onze reactie? Multidisciplinair organisatieontwerp Brechtje Kessener is een van de trekkers van het thema Organiseren en organisatieontwerp binnen Sioo. De komende jaren pakt zij door op dit thema met een promotieonderzoek. Wat behelst dat onderzoek en wat betekent dat voor de relatie Brechtje en Sioo? Lees verder Pagina 1 van 2
13 SIOO Mail template :28 Het vermogen om te verdragen Odette Moeskops, docent bij Sioo, schreef het boek Doorbreken van organisatiepatronen. Gertjan de Groot recenseerde het: "... een waardevolle aanwinst voor iedereen die zich afvraagt wat hij moet met de emoties die bij veranderingen optreden." Lees verder David Maister: How to earn a relationship Face-to-Face 26 september: Weten hoe het werk werkt Hoe krijg je iemand, die je nog niet echt kent, zover dat hij je meeneemt naar Egypte. David Maister: Our main task is to make other people want to give us what we want. Bekijk de video op youtube Alleen door zelf het 'werk in te gaan' leren managers hoe zij hun organisatie en dienstverlening beter kunnen inrichten, is een van de conclusies van het boek Weten hoe het werk werkt. Kom luisteren naar en praten met Chrétien Felser op de Face-to-Face vrijdag van 26 september. Lees verder Agenda Heeft milieuconsultancy nog een toekomst? Mooie werkpraktijken in gemeenten Face-to-Face vrijdag Netwerkbijeenkomst Succesvol Besturen van Ziekenhuizen Start Leren leiden in samenwerken Volgende editie - White paper Business model mixer - Onderzoek naar eigen veranderkracht -... De eerstvolgende E-brief kunt u in december verwachten. Dit bericht is verzonden vanuit Sioo Afmelden Pagina 2 van 2
14
15
16
17
Patronen doorbreken en ruimte voor verandering creëren
HET VELD Patronen doorbreken en ruimte voor verandering creëren Boekbespreking Huibert de Man Arend Ardon (2011). Doorbreek de cirkel! Hoe managers onbewust verandering blokkeren. Amsterdam: Business Contact.
Nadere informatieDoorbreken van organisatiepatronen. Odette Moeskops RoodPurper Publicaties, 2014 ISBN 978 90 822 0770 5
VARIA Doorbreken van organisatiepatronen gaat uit van het systemische geweten ook in letterlijke zin van organisaties: er knaagt iets, men weet onbewust iets, men wil naar een bevredigende situatie toe,
Nadere informatieJe gaat het pas zien als je het doorhebt
Voorwoord Je gaat het pas zien als je het doorhebt Heb je wel eens een slipcursus gevolgd? De grote les: je mag nooit remmen! Dan raak je namelijk juist in de slip. Ik herinner me het gesprekje met mijn
Nadere informatiediensten, maar om aandacht van mens tot mens Human2Human. In dit boek beschrijft Daniëlle de Jonge het Human2Human klantbelevingsmodel
49 service boeken SCHIJNBARE ANARCHIE Veel mensen maken zich zorgen over de kwaliteit van het Nederlands. w8 ff en suc6 zijn uit de sms-taal afkomstig. OMG en WTF kennen we van whatsapptaal. Ook in de
Nadere informatieLeergang Psychodynamisch leidinggeven aan veranderingsprocessen in organisaties
Leergang Psychodynamisch leidinggeven aan veranderingsprocessen in organisaties P.R.O Academie 1 aan veranderingsprocessen in organisaties Deze leergang bereidt je voor op veranderingsprocessen in je organisatie
Nadere informatieBeweging in veranderende organisaties
Beweging in veranderende organisaties Kilian Bennebroek Gravenhorst Werken met vragenlijsten voor versterking van veranderingsprocessen PROFESSIONEEL ADVISEREN 5 Inhoud Voorwoord 7 Opzet van het boek 9
Nadere informatieCOMMUNICEREN VANUIT JE KERN
COMMUNICEREN VANUIT JE KERN Wil je duurzaam doelen bereiken? Zorg dan voor verbonden medewerkers! Afgestemde medewerkers zijn een belangrijke aanjager voor het realiseren van samenwerking en innovatie
Nadere informatieInnoveren als avontuurlijke tocht
Innoveren als avontuurlijke tocht Innoveren als avontuurlijke tocht Oriëntatie op het gebied Omgaan met het onverwachte Het gebied doorgronden Zoeken naar doorwaadbare plekken Rust nemen en op kracht komen
Nadere informatieInterventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen
Interventies bij organisatieverandering Succesvol veranderen Het succesvol doorvoeren van organisatieverandering vraagt nogal wat. De uitdaging is om de beoogde verandering werkbaar te maken en te borgen
Nadere informatieORGANISATIEDISSONANTIE
ORGANISATIEDISSONANTIE Hebben wij dat? Marianne Kok 2015 Marianne Kok Titel Organisatiedissonantie Ondertitel Hebben wij dat? ISBN 978-90-823911-0-7 Druk Eerste druk, 2015 NUR 801 management algemeen Trefwoorden:
Nadere informatieOnweerstaanbare objecten en narratieven
Onweerstaanbare objecten en narratieven 2-daagse workshop Narratieven zijn betekenisvol in sociale relaties: het zijn verhalen die met elkaar worden gedeeld, veranderd en bevestigd. Je benadert organiseer-
Nadere informatieHet adviseren van verdraaide zelforganisaties
Het adviseren van verdraaide zelforganisaties Introductie Hoe geef je advies aan organisaties die werken met zelfsturende teams? De auteur deelt zijn inzichten en doet dat vanuit het gedachtengoed van
Nadere informatie10 Innovatielessen uit de praktijk 1
10 Innovatielessen uit de praktijk 1 Geslaagde gastoudermeeting levert veel ideeën op voor innovatie! Wat versta ik onder innoveren? Innoveren is hot. Er zijn vele definities van in omloop. Goed om even
Nadere informatieSystemisch werken Een relationeel kompas voor hulpverleners
Systemisch werken Anke Savenije, Justine van Lawick en Ellen Reijmers Systemisch werken Een relationeel kompas voor hulpverleners De Tijdstroom, Utrecht De Tijdstroom uitgeverij, 2018 Omslagontwerp: Michiel
Nadere informatieVeranderen als avontuurlijke tocht
Wie op reis gaat, moet eerst gaan zitten Veranderen als avontuurlijke tocht Oriëntatie op het gebied Omgaan met het onverwachte Het gebied doorgronden Zoeken naar doorwaadbare plekken Rust nemen en op
Nadere informatieSTRATAEGOS CONSULTING
STRATAEGOS CONSULTING EXECUTIE CONSULTING STRATAEGOS.COM WELKOM EXECUTIE CONSULTING WELKOM BIJ STRATAEGOS CONSULTING Strataegos Consulting is een strategie consultancy met speciale focus op strategie executie.
Nadere informatieCOACHEN: niets nieuws onder de zon?
COACHEN: niets nieuws onder de zon? Een coachende stijl van leidinggeven en begeleiden heeft altijd al bestaan, nog voor dat die term er op werd losgelaten. En coachen is zeker niet alleen voorbehouden
Nadere informatiePersoonlijk Leiderschap in veranderen Sturen op Boven en Onderstroom! Drs. Maaike Arends
Persoonlijk Leiderschap in veranderen Sturen op Boven en Onderstroom! Drs. Maaike Arends (uit: De kunst van Veranderen, De Witte / Jonker) Waarom organisatieveranderingen mislukken? Ze struikelen precies
Nadere informatie!!!! !!!! 1. Professioneel adviseren
Professioneel adviseren In deze zesdaagse opleiding krijg je de kans om in een veilige omgeving de eigen sterkere en zwakkere kanten te onderkennen en te werken aan je ontwikkelpunten als consultant. Je
Nadere informatieHET LEVEN IN PATRONEN SYSTEEMDYNAMICA. NFMD Congres 31 januari 2019 Arend Ardon
1 HET LEVEN IN PATRONEN SYSTEEMDYNAMICA NFMD Congres 31 januari 2019 Arend Ardon 2 CULTUUR IS WAT JE ZIET IN HET HIER EN NU 3 PATRONEN PATRONEN ZIJN INTERACTIES TUSSEN MENSEN DIE ZICH REGELMATIG HERHALEN
Nadere informatieLeerling Gezel Meester Feedback. Zet in een kortcyclisch proces creatieve ideeën, specificaties en concepten om tot werkende prototypes
Naam: Saskia Arends Datum: 16-09-2016 Realisatiekracht Beginner Kan nog geen ideeën snel omzetten tot prototypes Zet ideeën om tot werkende prototypes Zet in een kort cyclisch proces ideeën om tot werkende
Nadere informatieVeranderen als avontuurlijke tocht. PBLQ Jaap Boonstra 25 november 2013
Veranderen als avontuurlijke tocht PBLQ Jaap Boonstra 25 november 2013 Opbouw Veranderen als avontuurlijke tocht Wat is er gaande in de wereld om ons heen Zijnswaarde en publieke waarde PBLQ Professionele
Nadere informatieDit zijn de nieuwe trainingen en workshops van Mankind Mens & Organisatie in 2016:
Mankind Mens & Organisatie gelooft in de kracht van dromen en drijfveren in relatie tot ondernemerschap en leiderschap. Dromen en drijfveren vormen de grond waarop ambitie kan groeien. Passie zorgt vervolgens
Nadere informatieMASTERCLASS VERANDERMANAGEMENT
MASTERCLASS VERANDERMANAGEMENT INZICHT, OVERZICHT EN VAARDIGHEDEN VOOR HET LEIDEN VAN VERANDERING NYENRODE. A REWARD FOR LIFE 1 2 INLEIDING Ontwikkelingen in de omgeving en binnen organisaties worden complexer
Nadere informatieMasterclass IT Savvy. Impact van trends
Masterclass IT Savvy Impact van trends Regelmatig komen onderzoeksbureaus zoals Gartner en McKinsey met rapporten waarin nieuwe trends worden aangekondigd. Belangrijke vraag, en niet eenvoudig te beantwoorden,
Nadere informatieInnoveren en slimmer organiseren
Innoveren en slimmer organiseren SMZ Kennis en Innovatiebeurs 24 januari 2014 Prof. dr. Jaap Boonstra Inspiraties delen Verbeelding (en lef) Innovatiespots Samen innoveren Grenzeloos innoveren A 3 I =
Nadere informatieDriedaagse masterclass Systeeminterventies
Driedaagse masterclass Systeeminterventies Voor conflict en stagnatie in samenwerking The unit and focus for change is the system, and the agent of change is the individual (M. O Neill) Marijke Spanjersberg
Nadere informatiePersoonlijk meesterschap
Persoonlijk meesterschap Het creëren van je eigen toekomst "A learner learns when a learner wants to learn" (Peter Senge) Jan Jutten www.natuurlijkleren.org 1. Inleiding De drijvende kracht in de school
Nadere informatieDe magie van Florerend Verkennen Geknipt om te bouwen aan zelfsturing. Intro
De magie van Florerend Verkennen Geknipt om te bouwen aan zelfsturing Door Pepijn Happel Intro We zijn zo gewend te focussen op wat niet werkt, daarbij geholpen door traditionele probleemoplossende methoden,
Nadere informatieZo ga je aan de slag met: Mijn verhaal
Zo ga je aan de slag met: Mijn verhaal Mijn verhaal In deze tijd wordt de persoon als geheel met zijn talenten en intrinsieke motivatie steeds belangrijker. Door hun verhaal te schrijven ontdekken mensen
Nadere informatieArend Ardon: Doorbreek de cirkel!
Arend Ardon: Doorbreek de cirkel! Directeur: Hoe verloopt het met het ontwikkeltraject Ondernemend en verantwoordelijk? HR- manager: De eerste workshops zijn geweest. Iedereen heeft een actiepunt voor
Nadere informatieadviseren vanuit je kern
adviseren vanuit je kern De wereld wordt er niet beter van, de werkomgeving wordt er niet ideaal van, maar je leert te roeien met de riemen die je hebt, te accepteren wat de kwaliteiten zijn waar je mee
Nadere informatieIntervisie Wat is het? Wanneer kun je het gebruiken?
Intervisie Wat is het? Intervisie is een manier om met collega's of vakgenoten te leren van vragen en problemen uit de dagelijkse werkpraktijk. Tijdens de bijeenkomst brengen deelnemers vraagstukken in,
Nadere informatieNetwerk- en studiedag De blik van buiten. Workshop Leiderschap in Veranderen
Netwerk- en studiedag De blik van buiten Workshop Leiderschap in Veranderen Er zit meer wijsheid in Verwondering dan in Verbijstering drs. Maaike Arends Leiderschap in Veranderen Het vermogen om bij mensen
Nadere informatieSuccesvol zijn wie je bent. Monique Dekker, mei 2018
E-BOOK Succesvol zijn wie je bent. Monique Dekker, mei 2018 0 Inhoudsopgave 1. Voorwoord... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2. Inleiding... 3 Wie is Monique Dekker?... 3 3. Bewustzijn... 4 Zijn wie
Nadere informatieMeld u aan via Burgerzaken On the move
Meld u aan via www.bestuursacademie.nl Burgerzaken On the move Burgerzaken is volop in beweging. Burgers worden steeds mondiger, digitale dienstverlening neemt toe en steeds meer taken worden door automatisering
Nadere informatieN A Ï S I S S U E N O. 1. NaïS Zine. Download tijdelijk gratis INSPIRATIE STORYTELLING B2P BUSINESS TO PERSONAL
N A Ï S 2 0 1 7 I S S U E N O. 1 T I J D E L I J K G R A T I S NaïS Zine Download tijdelijk gratis Nieuw INSPIRATIE STORYTELLING B2P BUSINESS TO PERSONAL Inhoud 1 2 : Waarom jij niet zonder deze zes geheimen
Nadere informatieOndernemend werken in welzijnsorganisaties
Training & Advies Ondernemend werken in welzijnsorganisaties Betere resultaten met nieuwe competenties Ondernemend werken in welzijnsorganisaties De welzijnssector is sterk in beweging, dat weet u als
Nadere informatieAvondcursus kennismaken met NLP
Avondcursus kennismaken met NLP Voor mensen die meer inzicht in zichzelf en anderen willen krijgen en zich verder willen ontwikkelen, is dit een prima inleiding in NLP! Waarnemingsstructuur: zintuiglijke
Nadere informatieCultuurverandering. Van Oort & Ros Partners bij ontwikkeling. Inhoudsopgave 1. Visie op cultuurverandering 2. Schema Afstemming individu organisatie 5
Van Oort & Ros Partners bij Ontwikkeling Adres: Kerkedijk 11, 1862 BD Bergen Website: www.vanoort-ros.nl E-mail: info@vanoort-ros.nl Telefoon: 072-5814749 Cultuurverandering Inhoudsopgave 1 Visie op cultuurverandering
Nadere informatieDe mindset van een verbinder Focus op balans, afstemming en integratie
De mindset van een verbinder Focus op balans, afstemming en integratie Zou je door een andere focus en een andere manier van denken de kans op succes kunnen verhogen? In het praktijkonderzoek verschil
Nadere informatieWelkom in het Horizon College
Welkom in het Horizon College Bij het Horizon College maken we onze naam waar: we geven middelbaar beroepsonderwijs dat bij jou past en jouw horizon groter maakt. We leren je niet alleen een vak met toekomst,
Nadere informatieFunctieprofiel Young Expert
1 Laatst gewijzigd: 20-7-2015 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 1 Ervaringen opdoen... 3 1.1 Internationale ervaring in Ontwikkelingssamenwerkingsproject (OS)... 3 1.2 Nieuwe vaardigheden... 3 1.3 Intercultureel
Nadere informatieHans Sijbesma. Managing Director, AstraZeneca Nederland
Hans Sijbesma Managing Director, AstraZeneca Nederland De ideale wereld De ideale wereld die ik voor me zie, is een wereld die we steeds beter achterlaten voor de volgende generaties. Het gaat erom dat
Nadere informatieSuccesvol Veranderen 1
Succesvol Veranderen 1 CPO netwerk Utrecht, 22 mei 2017 2 Succesvol veranderen Zonder beweging verandert niets! Succesvol veranderen vraagt om het nemen van de juiste stappen. Succesvol veranderen is in
Nadere informatieInhoudsopgave. Inleiding 4. Programma 5. Module Verandermanagement 6. Module Leadership 7. Module Ethiek 8. Module Strategie & Beleid 9.
1 Inhoudsopgave Inleiding 4 Programma 5 Module Verandermanagement 6 Module Leadership 7 Module Ethiek 8 Module Strategie & Beleid 9 Rooster 10 Opleidingskosten 10 Netherlands Business Academy Postbus 6546
Nadere informatieT R A I N I N G B O O S T J O U W D R O O M B E D R I J F
werkboek T R A I N I N G B O O S T J O U W D R O O M B E D R I J F Werkboek: Je unieke aanbod maken W W W. M A R L O E S H A L M A N S. C O M Je unieke aanbod of "signature service" maken, dat aanbod waar
Nadere informatieLeren & Leven in het Kindcentrum
Leren & Leven in het Kindcentrum Leren & Leven Leren & Leven heeft een aanpak en een programma waarmee alle kinderen ondersteund en uitgedaagd worden in het ontwikkelen van hun unieke talenten. De aanpak
Nadere informatieNetherlands Business Academy. Postbus 6546 4802 HM Breda T. +31 (0)76-82 005 05. info@nlba.nl www.nlba.nl
1 Netherlands Business Academy Postbus 6546 4802 HM Breda T. +31 (0)76-82 005 05 info@nlba.nl www.nlba.nl 2 Inhoudsopgave Inleiding 4 Programma 5 Module Verandermanagement 6 Module Leadership 7 Module
Nadere informatieFeedback. Wat is feedback?
Feedback Wat is feedback? Letterlijk vertaald is feedback terugvoeding. Het is het proces waarin informatie teruggevoerd wordt in een informatieverwerkend systeem, in dit geval de mens. Als het om mensen
Nadere informatieW A A R D E V O L L E I D E R S C H A P
W A A R D E V O L L E I D E R S C H A P I N S P I R E E R M A N A G E C O A C H Waardevol klantcontact LEERGANG VOOR TEAMLEIDERS Waardevol leiderschap Jouw creativiteit heeft ruimte nodig Een klantcontactcentrum
Nadere informatieReader Gespreksvoering
Reader Gespreksvoering Achtergrondinformatie Soorten vragen Actief Luisteren Slecht nieuws Gesprek Fasen in het gesprek Soorten Vragen In een gesprek kun je verschillende soorten vragen stellen. Al je
Nadere informatieLeertraject: de interim- manager als natuurlijk leider Er is een belangrijk verschil tussen opgeven en loslaten Jessica Hatchigan
Leertraject: de interim- manager als natuurlijk leider Er is een belangrijk verschil tussen opgeven en loslaten Jessica Hatchigan Inleiding Interim-managers worden gevraagd bij multidisciplinaire organisatievraagstukken
Nadere informatieCompetent talent in de praktijk
Competent talent in de praktijk Competent talent in DE PRAKTIJK CURSISTENBOEK Talent ontdekken, ontwikkelen & inzetten Competent talent in de praktijk Cursistenboek Talent ontdekken, ontwikkelen & inzetten
Nadere informatieB a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1
B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen
Nadere informatieMASTERCLASS VERANDERMANAGEMENT
MASTERCLASS VERANDERMANAGEMENT INZICHT, OVERZICHT EN VAARDIGHEDEN VOOR HET LEIDEN VAN VERANDERING NYENRODE. A REWARD FOR LIFE 1 2 VOORWOORD Ontwikkelingen in de omgeving en binnen organisaties worden complexer
Nadere informatieGELUK(T)! Editha Gerdingh
GELUK(T)! GELUK(T)! Editha Gerdingh Auteur: Editha Gerdingh (Cover-)ontwerp: Editha Gerdingh Fotografie: Jay Mantri, Jonny Lindner, Nico Wall, Ryan McGuire ISBN: 9789463672580 www.lonked.com INHOUD INLEIDING
Nadere informatieProductontwikkeling 2.0
Productontwikkeling 2.0 De klant centraal zetten Lastig om out of the box te denken Loeff s Patent leerde weer vanuit de klant naar de eigen archiefproducten te kijken. Het bedrijf weet eigentijdse en
Nadere informatieUtrecht, september 2010 Gerjoke Wilmink directeur Nibud
Voorwoord Ongeveer twee jaar geleden publiceerde het Nibud Geld en Gedrag, Budgetbegeleiding voor de beroepspraktijk. Het boek werd enthousiast ontvangen door het werkveld, vooral vanwege de competenties
Nadere informatieBas Smeets page 1
Bas Smeets www.bsmeets.com page 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen idee wat hoe hun ideale
Nadere informatieKEN JE HEERSGEEST. Het werkmateriaal Ken je heersgeest is een onderdeel van de website Krachtenspel.nl.
KEN JE HEERSGEEST Het werkmateriaal Ken je heersgeest is een onderdeel van de website Krachtenspel.nl. Werkmateriaal Sociaal Emotionele Educatie (SEE) Alle informatie is te vinden op de website Mieke Vollenhoven
Nadere informatieHet leven van een veranderaar is niet eenvoudig.veranderen is de status-quo
BLIKOPENER 4 REALISTISCH VERANDEREN: ANKEREN IN ROBUUSTHEID JAAP VAN T HEK LEIKE VAN OSS Het leven van een veranderaar is niet eenvoudig.veranderen is de status-quo van zijn bestaan, hij is er voortdurend
Nadere informatieTransactionele Analyse. Begrijpen en beïnvloeden. Nederlandse Vereniging voor Transactionele Analyse
Nederlandse Vereniging voor Transactionele Analyse Transactionele Analyse Begrijpen en beïnvloeden De Transactionele Analyse biedt een praktische, heldere theorie die door iedereen te begrijpen is. Het
Nadere informatieBOUWEN AAN BINDING EN BETROKKENHEID
BOUWEN AAN BINDING EN BETROKKENHEID Het creëren van lokaal draagvlak door je droom te vertellen en met het inzetten van een customer journey Guido Liebregts guido@wwav.nl Guido Liebregts Art director Online
Nadere informatieRESEARCH COMMUNITIES HEEN KUNNEN
DE 7 REDENEN WAAROM MARKETEERS NIET OM RESEARCH COMMUNITIES HEEN KUNNEN Odette Vlek Senior marktonderzoeker Ruigrok NetPanel November 2015 INTRODUCTIE Online research communities zijn al enige jaren hot.
Nadere informatieHet Innovatiekompas Inspiratie sessies Dr. Guy Bauwen
Het Innovatiekompas Inspiratie sessies Dr. Guy Bauwen 1 Innovatiekompas Inspiratie Sessies Contacteer ons voor: Een voordracht om kennis te maken met het kompasmodel. Een workshop om het toepassen van
Nadere informatieArrangement 1 De Luisterthermometer
Arrangement 1 De Luisterthermometer DEEL 1 De manager Naam: Organisatie: Datum: Luisterprincipe 1 Luisteren begint met luisteren naar jezelf 1.1 Inventariseren van stemmen Vertel eens van een situatie
Nadere informatieOplossingsgericht denken
T R E N D S I N B E D R I J F Oplossingsgericht denken Paul Jackson en Mark McKergow Inhoud 1 Wat is Oplossingsgericht Denken? 9 Passende oplossingen 10 De basis van Oplossingsgericht Denken 11 Kleine
Nadere informatieSCHATTEN VAN ADVOCATEN
SCHATTEN VAN ADVOCATEN PRAKTIJKOPLEIDINGEN VOOR DE ADVOCATUUR Vaardigheden in de praktijk Coachen in de praktijk Leidinggeven in de praktijk Teamwork in de praktijk SCHATTEN VAN ADVOCATEN Wij zijn er van
Nadere informatieOmgaan met hechtingsproblemen
Omgaan met hechtingsproblemen Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag
Nadere informatieDe Sleutel tot het benutten van potentie
De Sleutel tot het benutten van potentie Wat is potentie eigenlijk? Een snelle blik in een woordenboek levert de volgende resultaten op: het kunnen; dat waartoe iemand of iets toe in staat is; vermogen.
Nadere informatieMaster in Personal. Leadership MAAK HET VERSCHIL VERBIND HART EN HARD START: ZIE AGENDA KLANTWAARDERING:
Master in Personal Leadership MAAK HET VERSCHIL VERBIND HART EN HARD START: ZIE AGENDA KLANTWAARDERING: Master in Personal Leadership: Weet jij wat jouw hart sneller doet kloppen? Communiceren en continue
Nadere informatieWat is jouw verhaal?
E E N E - B O O K V A N L E T T E R S & C O N C E P T S Wat is jouw verhaal? Passie en plezier overbrengen in een notendop Storytelling Verhalen vertellen is een belangrijk onderdeel van ons leven. Het
Nadere informatieBasisvaardigheden Nederlands Deel 1 van 2
Basisvaardigheden Nederlands Deel 1 van 2 Colofon Auteur: Hanneke Molenaar Inhoudelijke redactie: Ina Berlet Redactie: Edu Actief b.v. Vormgeving: Crius Group Illustraties: Edu Actief b.v. Titel: Basisvaardigheden
Nadere informatiePOWER BREAKFAST COLLEGEREEKS. Maak de leider in je wakker met: Editie Noord-Nederland
Editie Noord-Nederland COLLEGEREEKS POWER BREAKFAST Maak de leider in je wakker met: Melanie Knufinke Menno Lanting Jitske Kramer Jeroen Busscher Kim Spinder Gabriël Anthonio 6 x 21 st century skills vaardigheden
Nadere informatieTRAININGEN VOOR AFDELINGS- BESTUREN LEREN LOONT
TRAININGEN VOOR AFDELINGS- BESTUREN 2017-2018 LEREN LOONT LEREN LOONT De wereld verandert snel. Als afdelingsbestuur is het belangrijk dat u op de juiste manier blijft aanhaken en u als bestuur blijft
Nadere informatieCorporate trainingsaanbod
Corporate trainingsaanbod Als alles al gezegd is of als er juist niks gezegd kan worden omdat het te moeilijk is om te spreken dan is er altijd nog de muziek Muziek is de vrijheid om jezelf uit te drukken
Nadere informatieOplossingsgericht en waarderend coachen.
Oplossingsgericht en waarderend coachen. Coaching is die vorm van professionele begeleiding waarbij de coach als gelijkwaardige partner de cliënt ondersteunt bij het behalen van zelfgekozen doelen. Oplossingsgericht
Nadere informatieLeergang: Doorbreken van vastgelopen organisatiepatronen
Leergang: Doorbreken van vastgelopen organisatiepatronen In deze leergang staan veranderingsprocessen, waar je zelf direct bij betrokken bent als adviseur, coach of manager centraal. Je leert terugkerende
Nadere informatieDeel je verhaal en blijf vernieuwen
Visualiseer je droomprestatie Ga experimenteren Zet door en houd vol Deel je verhaal en blijf vernieuwen Kom samen in beweging Inspiratiebronnen Over de auteur Het was tijdens een van mijn vele trainingsrondjes
Nadere informatieVisie. Volharding. De diepte in De bestaande situatie ontregelen gebeurt niet door een oppervlakkige HAAL MEER RESULTAAT UIT JEZELF EN ANDEREN
HAAL MEER RESULTAAT UIT JEZELF EN ANDEREN The privilege of a lifetime is to become who you truly are. - Carl Jung Visie Als authentiek leider ben je een kapitein aan het roer van een schip. Handen aan
Nadere informatieEffectieve samenwerking: werken in driehoeken
Effectieve samenwerking: werken in driehoeken Werken in driehoeken is een wijze van samenwerking die in elke organisatie en in elk netwerk mogelijk is. Het maakt dat we kunnen werken vanuit een heldere
Nadere informatieProductoverzicht. Hét toonaangevend platform van ondernemend Limburg
Productoverzicht Hét toonaangevend platform van ondernemend Limburg WijLimburg: WijLimburg is hét toonaangevende platform voor ondernemend Limburg. Dagelijks informeert, verbindt en inspireert WijLimburg
Nadere informatieDE ONTWIKKELING NAAR RESULTAATVERANTWOORDELIJKE TEAMS ORGANISATIEVERANDERING ZONDER BLAUWDRUK
DE ONTWIKKELING NAAR RESULTAATVERANTWOORDELIJKE TEAMS ORGANISATIEVERANDERING ZONDER BLAUWDRUK Het perfecte team bestaat niet, zo blijkt uit recent onderzoek van Google naar goed functionerende teams. Een
Nadere informatie19. Reflectie op de zeven leerfuncties
19. Reflectie op de zeven leerfuncties Wat is het? Wil een organisatie kennisproductief zijn, dan heeft zij een leerplan nodig: een corporate curriculum dat de organisatie helpt kennis te genereren, te
Nadere informatieDoorbreek je belemmerende overtuigingen!
Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als
Nadere informatieTest: In hoeverre voel je je eenzaam? 42 vragen
Test: In hoeverre voel je je eenzaam? 42 vragen Print dit document (7 pagina s) uit en omcirkel of arceer datgene wat op jou van toepassing is: 1. Ben je alleen? nooit soms/regelmatig (vrijwel) altijd
Nadere informatieDe interne communicatieadviseur
De interne communicatieadviseur Dit zijn de kenmerken van een complex Verschillende ideeën Kleine wijzigingen kunnen grote gevolgen hebben Beweeglijke doelen Het pad ontrolt zich met iedere stap??? Geen
Nadere informatieCOMPETENTIEMIX VAN DE SUCCESVOLLE PROJECTMANAGER Instrumentalist of ook een beetje psycholoog?
In projectmanagement trainingen wordt ruimschoots aandacht besteed aan plannen, controleren, managen van verwachtingen etc. Maar kun je het dan ook toepassen? Zolang het over het projectmanagement instrumentarium
Nadere informatieNu ook op mobiel of tablet! quez.movisie.nl. QueZ. Vragen naar zelfregie
Nu ook op mobiel of tablet! quez.movisie.nl QueZ Vragen naar zelfregie Colofon Auteurs: Cora Brink, Anouk Poll en Petra van Leeuwen Met dank aan: Oda Berkhout (Beweging 3.0), Ieke Bron en Tineke van Dijk
Nadere informatieDé stappen om je doel te bereiken: de combinatie van de creatiespiraal en het enneagramprocesmodel. Ontspannen. Handelen
Van wens naar doel Dé stappen om je doel te bereiken: de combinatie van de creatiespiraal en het enneagramprocesmodel. Het combinatiemodel Ontspannen Doel bereiken Willen/wensen Verbeelden/ verheugen Geloven/
Nadere informatieMEDIACONTACT SITUATIE
MEDIACONTACT Wilco Bontenbal SITUATIE U, als manager, krijgt ongetwijfeld wel eens te maken met de. Daarom is het belangrijk om inzicht te krijgen in uw natuurlijke stijl van optreden in de en uw voorkeur
Nadere informatieContact met de media?
Contact met de media? NWO biedt ondersteuning NWO, onderzoekers en de media Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek U doet onderzoek dat (mede)gefinancierd wordt door NWO. Wanneer u een
Nadere informatieBetreft: Gratis adviseur voor de dag van de verpleging
Betreft: Gratis adviseur voor de dag van de verpleging De gezondheidszorg is continue in beweging, de afgelopen jaren is er veel veranderd en dat zal de komende jaren zeker zo blijven. De marktwerking,
Nadere informatieVan de macht van management naar de kracht van leiderschap
Van de macht van management naar de kracht van leiderschap Inez Sales Juni 2011 INHOUDSOPGAVE Leiderschap... 3 1. Leiderschap en management... 4 2. Leiderschapstijl ten behoeve van de klant... 5 3. Leiderschapstijl
Nadere informatieSPEELWIJZE INSPIRATIEPSPEL - Bladzijde 1 / 5
SPEELWIJZE INSPIRATIEPSPEL - Bladzijde 1 / 5 SPEELWIJZE Inspiratiespel De bedoeling van het INSPIRATIESPEL is mensen met elkaar in gesprek te brengen over hetgeen hen inspireert, van binnen uit motiveert.
Nadere informatiePersbericht Bewegende Beelden Over beelden en media bij betekenisgeving en zingeving in een veranderende overheid
Persbericht Bewegende Beelden Over beelden en media bij betekenisgeving en zingeving in een veranderende overheid Symposium 2013 Samenvatting: hoe enthousiasme in de overheid leidde tot co-creatie Op 31
Nadere informatieLeren implementeren. Waar sta jij met Leren implementeren? Leren in de wijk 30 januari2017 Karlijn Stals, programmaleidervakmanschapnji
Leren implementeren Leren in de wijk 30 januari2017 Karlijn Stals, programmaleidervakmanschapnji Ik weet alles over implementeren en kan het ook heel goed! Ik sta voor een afgebakende, overzichtelijke
Nadere informatieCoaching 4 Engagement
Coaching 4 Engagement Vergroot je veerkracht en neem de regie voor professionele groei Herken de schaduwkanten van je drijfveren Erken je kracht en kwaliteiten Benut de constructieve kant van je drijfveren
Nadere informatieMastermind groep. Business Development. Leiderschap in het creëren van een sterke business
Mastermind groep Business Development Leiderschap in het creëren van een sterke business Business Development Leiderschap in het creëren van een sterke business In turbulente tijden staat uw business voortdurend
Nadere informatie