Oplossingsgericht denken

Transcriptie

1 T R E N D S I N B E D R I J F Oplossingsgericht denken Paul Jackson en Mark McKergow

2 Inhoud 1 Wat is Oplossingsgericht Denken? 9 Passende oplossingen 10 De basis van Oplossingsgericht Denken 11 Kleine veranderingen wat is de grote gedachte? 12 Probleemgericht denken of oplossingsgericht denken? 15 De voordelen van Oplossingsgericht Denken 16 Het toepassen van Oplossingsgericht Denken 16 Een theorie van geen theorie 17 Uw eigen oplossingen 17 2 Houd het SIMPLE 19 De kracht van eenvoud 21 Verander het doen of verander het standpunt 25 De gereedschappen voor de oplossing 28 Vele wegen naar succes 30 Strategie, tactieken en valkuilen 30 3 Oplossingen in plaats van problemen 31 Probleemgericht praten en oplossingsgericht praten 34 Versterken van nuttige verandering 36 Potentiële valkuilen: te veel probleemgericht praten 38 er is geen behoefte aan verandering 39 een onoplosbaar probleem toch willen oplossen 42 4 Ertussenin: de actie ligt in de interactie 48 Systeemgericht denken 51 Systeemgerichte synthese: het interactieve standpunt 54 Organisaties als interactief systeem 55 Potentiële valkuil: de oorzaak van het systeem blootleggen 60 Gedrag is onvoorspelbaar 62 Potentiële valkuil: wiens fout is het eigenlijk? 64

3 5 Maak gebruik van wat er al is 68 Alles is een nuttig geschenk 69 Pluspunten 71 Wanneer vindt de oplossing of een deel daarvan al plaats? 72 Gebruikmaken van vaardigheden en middelen 76 Potentiële valkuil: focussen op gebreken 78 Bouw samenwerking of verwacht weerstand 79 Potentiële valkuil: rekening houden met weerstand tegen 80 verandering 6 Mogelijkheden: verleden, heden en toekomst 83 Mogelijkheden zijn van groot belang voor vooruitgang 84 Mogelijkheden uit het verleden 86 Potentiële valkuil: beschuldigende verklaringen 88 Mogelijkheden die er zijn 91 Bevestigen en complimenten geven 94 Middelen 96 Potentiële valkuil: belemmerende woorden gebruiken 97 Toekomstige mogelijkheden 98 Potentiële valkuil: een verklaring zonder vervolg Taal: zeg het eenvoudig 103 Woorden zijn belangrijk 105 Potentiële valkuil: betoverd door woorden 106 Schaalverdeling 109 Potentiële valkuil: Woorden zijn persoonlijk 111 Potentiële valkuil: woorden zijn niet alles Elk geval is anders 118 Voldoende aansluiting vinden 121 Kleine stappen 121 Na de kleine stapjes: meer pluspunten vinden 126 Potentiële valkuil: ongeschikte theorieën toepassen 128 Potentiële valkuil: te veel weten 133 Potentiële valkuil: vertrouwen op experts 138 Potentiële valkuil: oplossingsgedwongen handelen 140

4 9 De volledige gereedschapskist 143 Bespreking van de gereedschappen 145 Alle hulpmiddelen in de praktijk 147 Praktische toepassingen Coachen naar oplossingen 155 Tijd voor verandering 155 De uitgangspunten van SIMPLE toepassen op coaching 157 De perfecte toekomst: een tussenopname 159 Het vernuft van een schaalverdeling 160 De rol van de coach: optimisme en pessimisme Oplossingen voor teams 167 Wat is uw rol in het team? 167 Waarin verschilt Oplossingsgericht Denken? 168 Mogelijkheden uit het verleden 169 De perfecte toekomst binnen een team 170 De verschillende percepties rangschikken 172 Kleine interactieve stappen 173 Successen vieren Oplossingen voor organisaties 178 Organisatieverandering 180 Meer manieren om pluspunten in een organisatie te vinden 186 Op weg naar de oplossingsgerichte organisatie? 191 Waarderende vragen 194 Conclusies De oplossingskunstenaar en de oplossingswetenschapper 197 De oplossingskunstenaar 197 De oplossingswetenschapper 198 Blijf doorgaan 199 En tot slot 200

5 14 Hoe wij hiertoe kwamen 201 Antropologie en systemen 201 Het Mental Research Institute 203 Van probleem naar oplossing 205 Mark McKergow 207 Paul Z. Jackson 209 Noten 212 Literatuur 216

6 1 Wat is Oplossingsgericht Denken? Oplossingsgericht Denken is een krachtige, praktische en in de praktijk bewezen aanpak voor positieve verandering bij mensen, teams en organisaties. Met deze benadering omzeilt u de vaak vergeefse zoektocht naar de oorzaken van problemen. U neemt de kortste weg voorwaarts en gaat gewoon recht op de oplossing af. U focust op oplossingen in plaats van op problemen, op de toekomst in plaats van op het verleden en op wat goed gaat in plaats van op wat fout gaat. Zo boekt u vooruitgang op een positieve en pragmatische manier. Wat is zo anders aan deze benadering? De focus op de oplossingen is totaal anders dan de gebruikelijke benaderingen. Die gaan allemaal uit van de ongeschreven wet dat wie zich richt op de problemen, het beste erin slaagt om die problemen op te lossen. Oplossingen zoeken, vinden en bespreken is veel effectiever dan problemen analyseren, daarop reageren en er over praten. Dit boek presenteert als eerste deze revolutionaire beginselen en past ze toe op management en organisatie. De ideeën hebben zich al bewezen bij talloze beroepen waarin de mens centraal staat. Oplossingsgericht Denken laat zien hoe u de fundamentele grondslagen en een serie uitstekende hulpmiddelen binnen uw eigen werkomgeving kunt toepassen. Daarmee pakt u veranderingen op een geheel andere manier aan. Of u nu met moeilijke mensen op het werk te maken hebt, probeert het beste uit een team te halen of lastige strategische kwesties binnen uw afdeling moet ontrafelen, dit boek laat u zien hoe u het volgende kunt doen: Definieer oplossingen zodanig, dat u daar direct naar toe kunt werken. Herken de bruikbare gebeurtenissen en middelen om u heen. Vermijd de belangrijke valkuilen en hindernissen tijdens het veranderingsproces. Bedenk en maak kleine stapjes zodat de kans op succes het grootst is. 9

7 Houd de zaken zo eenvoudig mogelijk, maar maak ze niet nóg eenvoudiger. Passende oplossingen Wanneer u naar een kleermaker gaat, zal hij natuurlijk niet zomaar een pak voor u uit het rek grijpen, de maat controleren en het in een tas stoppen. Hij vraagt wat uw wensen zijn, neemt zorgvuldig uw maten op en gaat het pak maken. Een eenmalig pak, alleen voor u. Vervolgens komt u nog een keer terug om te passen, waarbij het pak, nog slechts half af, wordt gecontroleerd op de pasvorm op uw lichaam, het lichaam van de klant. Dat kan meerdere keren gebeuren. Het eindresultaat is een pak dat precies is zoals u het wilt hebben. Het past niet zomaar u en honderd andere mensen goed het past ú perfect. Dit boek biedt u de kleermakersmethode om vooruit te komen met mensen en organisaties. Of u nu al met een belangrijk probleem te maken hebt of dat u zich slechts vaag bewust bent van het feit dat de dingen beter zouden kunnen gaan, u kunt nu vooruitgang gaan boeken. En net zoals de kleermaker zult u gaan vertrouwen op zorgvuldige waarneming en aanpassing, om te zorgen voor de juiste pasvorm voor uw specifieke situatie. Positieve veranderingen aanbrengen met Oplossingsgericht Denken is eenvoudig: Zoek uit wat werkt en doe daar meer mee. Stop met dingen die niet werken en ga iets anders doen. Dit klinkt doodsimpel. Organisaties en mensen zijn echter ingewikkeld en dynamisch. Herkennen wat werkt is een kwestie van subtiel en zorgvuldig handelen en waarnemen. Dit betekent dat u op systemische wijze naar de organisatie moet kijken en dat u de vele en onderling verband houdende manieren waarop mensen met elkaar omgaan, moet herkennen. Ook ú maakt deel van deze interacties uit en u speelt een belangrijke rol bij het bepalen van wat er gaat gebeuren. 10

8 De basis van Oplossingsgericht Denken Er zijn enkele fundamentele aannames en uitgangspunten voor oplossingsgericht denken en doen: Verandering vindt voortdurend plaats. Het is aan ons om de juiste verandering te herkennen en te versterken. Er is niet één juiste manier om naar de dingen te kijken. Er kunnen verschillende standpunten zijn die even goed bij de feiten passen. Een gedetailleerd begrip van het probleem biedt meestal weinig steun om tot de oplossing te komen. Geen enkel probleem doet zich elke seconde van de dag voor. De snelste oplossing ligt in het herkennen van wat er gebeurt wanneer het probleem zich níet voordoet. De weg ligt bezaaid met aanwijzingen voor de oplossing: u moet ze gewoon leren herkennen. Kleine veranderingen in de juiste richting kunnen tot grote gevolgen leiden. Het is belangrijk dat u op de oplossing aanstuurt in plaats van dat de oplossing u een bepaalde kant opdwingt. Sommige uitgangspunten kunnen op het eerste gezicht nogal verrassend lijken. De gedachte dat een gedetailleerd begrip van een probleem u weinig helpt bij het bereiken van een oplossing gaat bijvoorbeeld in tegen veel moderne denkwijzen. Mensen besteden op allerlei gebied enorm veel tijd en moeite aan het analyseren van problemen; vaak wordt dit ook met succes beloond. Een softwarespecialist die een tekstverwerkingsprogramma verbetert, zal waarschijnlijk eerst de mankementen op een rijtje zetten om daarna de storingen te verhelpen; een monteur die een machine moet repareren zal altijd eerst de problemen nagaan om de oplossing te vinden. Een groot deel van het succes van de moderne gezondheidszorg is gebaseerd op de uitstekende probleemanalyserende methode, ofwel de diagnose. Als u pijn in uw been hebt, verwacht u dat de dokter de oorzaak daarvan opzoekt en de juiste behandeling toepast: gips voor een 11

9 breuk, zwachtel en rust voor een verstuiking. In feite is een probleemgerichte aanpak op zoveel gebieden zo succesvol geweest, dat het voor veel deskundigen die voor een moeilijke situatie kwamen te staan, de automatische reactie is geworden. U denkt wellicht ook dat een gedetailleerd begrip van een probleem essentieel is voor het vinden van een oplossing. Hoe zekerder u hiervan bent, des te groter de kans dat u blijft steken in een probleemgerichte manier van denken. Dit directe probleemdenken kan in veel situaties nuttig zijn, maar is minder effectief wanneer het probleem draait om interacties tussen mensen. De met elkaar verband houdende en subtiele acties, woordkeuzes en algehele communicatie vereisen een andere aanpak. Kleine veranderingen wat is de grote gedachte? Door Oplossingsgericht Denken kunt u stappen bedenken die u en uw collega s helpen bij het zoveel of weinig veranderen van uw organisatie als nodig is. Het betekent dat u absoluut zeker moet weten wat u wilt. U moet uitzoeken wat al goed werkt en vervolgens gaat u de processen bevorderen die deze positieve krachten versterken. Toen Theodore White werd gevraagd welke kracht volgens hem de grootste invloed op de loop van de geschiedenis had, antwoordde hij: het idee. U gaat zich hier bezighouden met ideeën die snel een enorme hoeveelheid vooruitgang kunnen leveren. Deze in de praktijk bewezen ideeën hebben hun wortels in de psychiatrie en gezondheidszorg; zij werken door in ontwikkelingen in onderwijs en organisaties en laten u op een andere manier omgaan met mensen en hun problemen. De grote ideeën uit de jaren negentig, zoals business proces reengineering en inkrimpingen, leidden tot negatieve gevolgen en verstoringen. Oplossingsgericht Denken daarentegen is een groot idee over kleine stapjes. De methode gaat weliswaar uit van bescheiden, beginnende verandering, maar die veroorzaakt wel een domino-effect met aanzienlijke gevolgen. Door de systemische aard van organisaties en van communicatie tussen mensen te herkennen, kunnen we kleine stappen zetten met grote gevolgen voor mensen en afdelingen. Deze systeemgebaseerde benade- 12