Jaarverslag CENTRUM TER PREVENTIE VAN ZELFDODING VZW

Transcriptie

1 Jaarverslag CENTRUM TER PREVENTIE VAN ZELFDODING VZW

2 voorwoord CENTRUM TER PREVENTIE VAN ZELFDODING VZW Beste lezer, Voor u ligt het jaarverslag 2016 van het Centrum ter Preventie van Zelfdoding (CPZ). Hierin geven we u een overzicht van de realisaties en activiteiten van het voorbije jaar. Met oproepen via , chat en telefoon beantwoordden onze vrijwilligers aan de Zelfmoordlijn meer oproepen dan in Na de verdubbeling van het aantal CPZ-vrijwilligers in de voorbije jaren wilden we de toename van het aantal beantwoorde oproepen aan de Zelfmoordlijn 1813 in 2016 bestendigen. Het centrum wil daarom zoveel mogelijk kwalitatief opgeleide en ondersteunde vrijwilligers in gesprek laten gaan met mensen die aan zelfdoding denken en hun omgeving. Vrijwilligers werven, opleiden en begeleiden blijft dan ook één van de kerntaken van het CPZ. Achter de schermen speelde het team flexibel in op de nieuwe realiteit van een grote toename van het aantal vrijwilligers. Ook op het vlak van vorming en opleiding zat het CPZ niet stil. In 2016 behaalde wij de erkenning als dienstverlener in het kader van de KMOportefeuille. Met deze erkenning kunnen zelfstandigen en vrije beroepen een groot deel van hun inschrijvingsgeld voor vorming en opleiding rond suïcidepreventie laten subsidiëren. Daarnaast staat de erkenning garant voor de opvolging van de kwaliteit en de evaluatie van de vormingen. Met de erkenning hoopt de vormingsdienst nog meer mensen te trainen in het herkennen van en het gepast reageren op signalen van suïcidaliteit. Op basis van de analyse van de gespreksverslagen van de Zelfmoordlijn houdt het CPZ de vinger aan de pols als het gaat over problemen en drempels die suïcidale personen in Vlaanderen ervaren. Via een goede wisselwerking tussen het werken met vrijwilligers, het ontwikkelen en geven van vorming en het opvolgen van onderzoek en praktijken in binnen- en buitenland over laagdrempelige telefonische en online suïcidepreventie, bouwt het CPZ heel wat expertise op. Het minisymposium rond jongeren en zelfdoding was een mooie illustratie van deze wisselwerking. In 2016 zette het CPZ opnieuw vol in op vernieuwing. Met de inzet van nieuwe methodieken konden we het bereik van onze dienstverlening vergroten. Zo lanceerden we een e-learning die gebruikers van het internet en sociale media ondersteunen om gepast te reageren op signalen van suïcidaliteit. Het CPZ is uiteraard niet de enige organisatie in Vlaanderen die werkt aan de preventie van zelfdoding. Samenwerking is één van de kernwaarden van het CPZ. Het CPZ maakt deel uit van het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (VLESP), de partnerorganisatie van de Vlaamse Overheid inzake suïcidepreventie, en is lid van verschillende netwerken en partnerschappen in binnen- en buitenland. Het CPZ sloot ook een nieuw samenwerkingsakkoord af met Tele-Onthaal. Begin 2017 verlengden we onze beheersovereenkomst met de Vlaamse Overheid als organisatie met terreinwerking suïcidepreventie door laagdrempelige telezorg. Dit verzekert onze rol binnen de suïcidepreventie in Vlaanderen en de hieraan gekoppelde financiering tot en met In 2017 blijven wij ons inzetten om nog meer mensen te ondersteunen in het overbruggen van suïcidale crisismomenten en het verder vermaatschappelijken van de preventie van zelfdoding. Nieuwe vrijwilligers en ook extra financiële middelen blijven dan ook meer dan welkom om onze missie verder te realiseren! Wij wensen u veel leesplezier! Namens het team van het CPZ Kirsten Pauwels, directeur 2 3

3 CPZ Het Centrum ter Preventie van Zelfdoding (CPZ) heeft als basisdoelstelling het voorkomen van zelfdoding. Het CPZ werkt vanuit drie diensten, die onderling verbonden zijn en elkaar aanvullen. Het CPZ is erkend door de Vlaamse Overheid als organisatie met terreinwerking en ontvangt hier structureel subsidies voor. Daarnaast vormt het CPZ, samen met de Eenheid voor Zelfmoordonderzoek van de Universiteit Gent, het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie dat erkend werd als partnerorganisatie voor suïcidepreventie. 1 Studiedienst Informeren & Sensibiliseren Analyseren & Signaleren Onderzoek bevorderen 2 Vormingsdienst 3 Zelfmoordlijn 1813 Extern Telefoon Intern (vrijwilligers) Online Deskundigheid Preventie 2.0 bevorderen ASPHA Inhoud Voorwoord 2 Inhoudstafel 5 Zelfmoordlijn ASPHA 14 Onze vrijwilligers 15 Preventie Vormingsdienst 20 Studiedienst 22 Netwerking en samenwerking 24 Steun het CPZ 26 CPZ-team 30 4 CENTRUM TER PREVENTIE VAN ZELFDODING VZW 5

4 Wie aan zelfdoding denkt of wie zich zorgen maakt om iemand anders kan anoniem terecht bij de Zelfmoordlijn op het nummer 1813 of via Zelfmoordlijn 1813 telefoon chat In 2016 werden oproepen aan de Zelfmoordlijn 1813 beantwoord. Dat is een lichte stijging van het aantal oproepen door de vrijwilligers van de Zelfmoordlijn ten opzichte van het vorige jaar (+3%). Aantal beantwoorde oproepen door heen de jaren CPZ Aantal oproepen per medium per maand telefoon Tele Onthaal chat Aantal beantwoorde oproepen Zelfmoordlijn aantal oproepen per media januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december 6 Samenwerking met Tele-Onthaal Sinds eind 2013 beantwoordde een groep Tele-Onthaalvrijwilligers mee de Zelfmoordlijn Vanaf 2016 werd deze samenwerking bijgestuurd: oproepers krijgen de mogelijkheid om zich meteen naar Tele-Onthaal te laten doorschakelen als alle Zelfmoordlijn-beantwoorders in gesprek zijn. Hierdoor wordt de capaciteit efficiënter ingezet waardoor beide organisaties samen meer oproepen kunnen beantwoorden. In functie van de leesbaarheid en de vergelijkbaarheid van de cijfers over de jaren heen, worden de door Tele-Onthaal beantwoorde oproepen apart vermeld in bovenstaande grafiek, hoewel deze in de periode onder de vlag van de Zelfmoordlijn werden beantwoord. 7

5 Telefoon Telefoonoproepen naar leeftijdscategorie De telefoon was in 1979 het eerste medium van de Zelfmoordlijn en blijft tot op vandaag ook het meest gebruikte medium van de Zelfmoordlijn. Met oproepen neemt de telefoon 78,8% van de oproepen voor haar rekening. Chat telefoon 58% 42% Gemiddelde leeftijd 44 jaar 17% uit ongerustheid over een ander Aantal telefoonoproepen in % ,9 20,5 20,3 8,9 12,3 7,8 4,7 0,0 < De chat heeft een kleinere capaciteit door de beperkte openingstijden (inloggen kan elke avond van 19u tot 21u30) en de gemiddeld langere gespreksduur van een chatgesprek. Toch beantwoordden de chatvrijwilligers gesprekken, 10,7% van de oproepen van de Zelfmoordlijn. Het aandeel beantwoorde s (10,5%) stijgt en vertegenwoordigt een even groot aandeel oproepen als de chatoproepen. In 2016 ontvingen en beantwoordden de vrijwilligers s. Een gesprek met de Zelfmoordlijn via verloopt minder direct dan via telefoon of chat. Het is daarom een medium dat niet geschikt is voor crisisoproepen. Er wordt een contact van maximaal vijf s nagestreefd. chat % 21% Gemiddelde leeftijd 22 jaar 6% uit ongerustheid over een ander % 33% Gemiddelde leeftijd 26 jaar 17% uit ongerustheid over een ander Chatoproepen naar leeftijdscategorie Aantal chatoproepen in % Aantal oproepen in % 5 46,1 3 23,0 2 10,4 1 4,0 2,7 0,0 0,3 0,0 < oproepen naar leeftijdscategorie 5 29, ,5 9,6 1 6,2 3,7 0,0 1,5 1,0 < Oorsprong van de cijfers Van elk gesprek met de Zelfmoordlijn 1813 maakt de vrijwilliger een geanonimiseerd verslag. Voor dit jaarverslag worden in de analyses enkel de volledige verslagen meegenomen. Voor de meeste cijfers nemen we de gegevens van alle media (telefoon, chat en ) mee in de analyse. Voor de positie in het suïcidaal proces vormden enkel de gegevens van de chat en telefoon de basis omdat bij de een grondige inschatting van de acuutheid van de zelfmoordgedachten vaak onmogelijk blijkt. 9

6 Suïcidaal proces Mensen gaan zelden meteen over tot zelfmoord, meestal gaat daar een heel proces aan vooraf. De beantwoorders van de Zelfmoordlijn maken een inschatting van waar iemand zich in dit suïcidaal proces bevindt. Respectievelijk 48,6% en 44,1% van de mannen en vrouwen geeft aan zelfmoordgedachten te hebben, in telkens een kwart van de gevallen is er een zelfmoordwens of al een zelfmoordplan uitgewerkt. In 4,2 % van de oproepen voor zichzelf wordt de Zelfmoordlijn gebeld bij een zelfmoordpoging die aan de gang is. Risicofactoren en beschermende factoren Zelfdoding is altijd het gevolg van een complex samenspel van meerdere factoren die al langere tijd aanwezig zijn. Aan de Zelfmoordlijn registreren we enkel die factoren die tijdens een gesprek worden besproken. De cijfers geven dus aan hoeveel procent van alle oproepers elke beschermende of risicofactor ter sprake bracht tijdens het gesprek. In de meeste gevallen gaat een verlangen om dood te willen samen met een verlangen om te leven. Deze ambivalentie is kenmerkend voor mensen die aan zelfdoding denken. Positie suïcidaal proces in % naar geslacht Beschermende factoren oproepen voor zichzelf in % ,6 Zelfmoordgedachten 44,1 23,0 Zelfmoordwens 26,2 22,2 Uitgewerkt zelfmoordplan/ Zelfmoorddreiging Zelfmoordpoging aan de gang Weet niet In 33,6 % van de oproepen denkt de oproeper een jaar of langer aan zelfmoord, ongeveer 16% heeft een half jaar zelfmoordgedachten, 12,6% heeft minder dan een maand zelfmoordgedachten en 9,7% van de oproepen gaat uit van mensen die minder dan een week zelfmoordgedachten hebben. 24,3 4,6 3,9 Man 1,6 1,6 Vrouw 5 45, Willen leven/hoop 26,5 Gevolgen voor de omgeving 16,6 Probleemoplossend vermogen en gedrag 10,6 Geen enkele Risicofactoren oproepen voor zichzelf in % ,1 29,1 13,2 Eenzaamheid sociale isolatie Voelt zich onbegrepen Financiële problemen Pesten Mishandeling 7,8 Betekenisvolle activiteit Stress/ te hoge werkdruk Juridische problemen 3,8 Andere 7,2 5,0 3,7 3,5 2,5 Dreigende effectieve werkloosheid 10 11

7 Problemen volgens leeftijd Meest voorkomende problemen jongeren en jongvolwassenen jongeren (10-19 jaar) jongvolwassenen (20-29 jaar) volwassenen (30-39 jaar) volwassenen (40-49 jaar) volwassenen (50-59 jaar) ,4 Voelt zich onbegrepen 32,2 29,4 23,3 34,2 40,0 43,6 30,2 31,0 31,2 Eenzaamheid Eenzaamheid Voelt zich onbegrepen 18,7 Pesten Meest voorkomende problemen volwassenen 12,2 11,8 Mishandeling 17,7 19,5 16,7 Financiële problemen 6,9 4,6 6,4 Te hoge werkdruk of studiedruk 3,7 5,7 5,0 Pesten Naast de zelfmoordgedachten spreken heel wat oproepers aan de Zelfmoordlijn 1813 over de problemen die zij ervaren. In 30% van de gesprekken haalt de oproeper aan zich niet begrepen te voelen. Dit is over alle leeftijdscategorieën gelijk. Enkel bij de ouderen daalt dit aandeel met ongeveer 10%. Eenzaamheid neemt toe naarmate de leeftijd stijgt (34% bij volwassenen tot 57,8% bij 70+). Pesten is een probleem dat sterk besproken wordt binnen de groep jongeren (18,7%), dit percentage daalt met de leeftijd. Tot slot treden financiële problemen minder op de voorgrond binnen de groep jongeren, maar neemt dit cijfer toe vanaf de groep jongvolwassenen (12,2%) om dan te pieken bij de groep 60+ (22,1%). Verder na een gesprek De Zelfmoordlijn is een erkende nooddienst die 24/7 bereikbaar is. Voor vele oproepers is de Zelfmoordlijn de eerste plek waar men over de zelfmoordgedachten spreekt. De Zelfmoordlijn wil niet alleen luisteren en crisissituaties overbruggen, maar ook een rol spelen in het informeren en doorverwijzen naar professionele hulpverlening. Meest voorkomende problemen ouderen ouderen (60-69 jaar) ouderen (70+ jaar) ,6 Eenzaamheid 57,8 23,3 21,3 22,1 Voelt zich onbegrepen Financiële problemen 7,6 6,6 4 Pesten Verder na een gesprek - oproepen voor zichzelf in % Eigen netwerk Eigen coping Professionele hulpverlening 16,7 30,9 39,

8 ASPHA is elke werkdag tussen 9u en 21u bereikbaar via telefoon en . ASPHA ASPHA staat voor Advies SuïcidePreventie voor Huisartsen en Andere hulpverleners. Huisartsen en andere professionelen kunnen via telefoon of contact opnemen met ASPHA voor advies over het begeleiden van suïcidale personen, hun omgeving en nabestaanden van zelfdoding. Een gesprek met ASPHA kan anoniem. ASPHA werd in maal gecontacteerd. In 90% van de gevallen verliep dit contact via de telefoon, de overige 10% via mail. Pedagoog Weet niet Huisarts Maatschappelijk werker Wie contacteert ASPHA 1 % 9 % 13 % 18 % onze Vrijwilligers De vrijwilligers vormen de motor van de Zelfmoordlijn. Het werven, opleiden en begeleiden van de vrijwilligers vormt dan ook een constant aandachtspunt binnen het CPZ. In 2016 werden 8 opleidingsgroepen beantwoorder aan de Zelfmoordlijn 1813 georganiseerd op vijf locaties in Vlaanderen. De doorgedreven wervingscampagnes in de periode resulteerden hiermee in een stijging van het aantal vrijwilligers van 80 naar 134. De vrijwilligers zetten dag en nacht hun schouders onder de Zelfmoordlijn In eerste instantie doen ze dat uiteraard door een luisterend oor te bieden aan wie het nodig heeft, maar daarnaast bouwen de vrijwilligers ook mee aan de organisatie en hebben zij een prominente plaats in de werking van het CPZ. De recente groei van het aantal vrijwilligers biedt uiteraard kansen, maar stelt de organisatie ook voor nieuwe uitdagingen op het vlak van persoonlijke coaching, ondersteuning, opvolging en het betrokken houden van alle vrijwilligers. Parallel werd bij een aantal vrijwilligers de nood vastgesteld om binnen de organisatie de blik te verruimen en nieuwe talenten te ontwikkelen. Een aantal pistes werden ontwikkeld om die vrijwilligers - naast het engagement aan de Zelfmoordlijn - mee verantwoordelijkheid te geven voor de opleiding en begeleiding van pas startende vrijwilligers, de organisatie van sociale activiteiten, het opvolgen van de verslaggeving, Deze verruiming van de engagementen dient meerdere doelen: de organisatie van binnenuit versterken (het eigenaarschap en betrokkenheid verhogen), ruimere ontplooiingskansen bieden aan vrijwilligers en ruimte scheppen aan het team om zich aan te passen aan het groeiende aantal vrijwilligers. Psycholoog Andere 19 % Hoewel de CPZ-vrijwilligers voor de buitenwereld volstrekt anoniem zijn, zijn ze dat binnen de organisatie allerminst. Het is dankzij de onvoorwaardelijke inzet van de vrijwilligers dat het CPZ een bloeiende en nog steeds groeiende organisatie is

9 Vrijwilliger bij de Zelfmoordlijn, iets voor jou? Net een super dankbare oproeper aan de lijn gehad. Uit onze gesprekken haalde ze zeer veel sterkte en moed. Ze zocht reeds steun bij psycholoog, psychiater, huisarts, maar ze vond zich nergens beter begrepen dan bij ons. Dat deed mij deugd, maar het doet mij ook deugd om dit te kunnen schrijven aan mijn collega-beantwoorders! Wil jij een luisterend oor bieden aan wie er écht een nodig heeft? Ben jij bereid om oproepen te beantwoorden van mensen met zelfdodingsgedachten en hun omgeving via telefoon, chat of ? Iedereen vanaf 20 jaar kan vrijwilliger aan de Zelfmoordlijn worden! Na een grondige screening starten de geselecteerde kandidaten aan een praktijkgeoriënteerde en wetenschappelijk onderbouwde opleiding, gegeven door een stafmedewerker van het CPZ en een ervaren vrijwilliger. Aan de hand van theoretische inzichten, oefeningen en rollenspelen leren de kandidaat-vrijwilligers gaandeweg gesprekken te voeren om suïcidale crisismomenten te overbruggen. De kandidaat-vrijwilliger volgt de basisopleiding, toegespitst op het medium van zijn of haar voorkeur (telefoon, chat of ). Eens geslaagd voor de opleiding krijgt de nieuwe vrijwilliger een peter/ meter en een coach toegewezen. Samen met de peter/meter voert de kandidaat-vrijwilliger de eerste gesprekken aan de lijn. De coach helpt de nieuwe vrijwilliger zijn plek te vinden binnen de organisatie. Na een aantal sessies is de nieuwe vrijwilliger klaar om zelfstandig de Zelfmoordlijn te beantwoorden. De meeste vrijwilligers kiezen ervoor om de Zelfmoordlijn thuis te beantwoorden, maar iedereen kan ook terecht in een beantwoorderslokaal in Brussel of Leuven. Om voldoende voeling te houden en ervaring op te doen aan de lijn, plant elke vrijwilliger zich 10 tot 20 uur per maand in op het wachtblad. Na elk gesprek maakt de vrijwilliger een kort verslag, wanneer er bovendien na een moeilijk gesprek vragen rijzen of nood is aan een luisterend oor, kan elke Zelfmoordlijn-vrijwilliger permanent terecht bij de staf van het CPZ. Blijven groeien en leren is noodzakelijk om de lijn op een kwalitatieve en gemotiveerde manier te blijven beantwoorden. Daarom zet het CPZ vol in op regionaal georganiseerde supervisies en permanente vormingen voor haar vrijwilligers. Tot slot is het vrijwilligersteam ook een hechte community die online met elkaar in contact staat en elkaar ook ontmoet tijdens verschillende door het CPZ georganiseerde activiteiten, zoals een nieuwjaarsreceptie, een BBQ, een zomeruitstap, etc. Interesse gewekt? Mail ons via of ga naar Bij het afsluiten van sommige gesprekken heb je het gevoel dat je iemand echt geholpen hebt. Als die oproeper je dan ook bedankt of zegt dat het gesprek hem/haar deugd gedaan heeft... ja dan is dat als het zien van een regenboog na een hevige stortbui: mooi, rustgevend, je kan ervan genieten, verwondering. Je weet dat het vluchtig is en wil het dan ook zo hard mogelijk in je geheugen prenten :-) 16 17

10 Preventie 2.0 Het CPZ probeert proactief aanwezig te zijn op het internet en verschillende sociale media om vrijwilligers te werven, hulpzoekers toe te leiden naar de Zelfmoordlijn 1813, maar ook om te zorgen dat mensen correcte en ondersteunende informatie en tools vinden om te leren omgaan met zelfmoordgedachten bij zichzelf of in hun omgeving. Op deze manier draagt het CPZ bij aan de vermaatschappelijking van de zorg: suïcidepreventie is niet alleen een zaak van professionals. Iedereen kan met de juiste handvatten een onmisbare schakel zijn in de preventie van zelfdoding. Zelfmoord1813.be De toegangspoort naar alle informatie over suïcidepreventie is het digitale platform Zelfmoord1813.be bundelt het volledige aanbod van de actoren die in Vlaanderen de preventie van zelfdoding als hun hoofdopdacht hebben. Vanuit het CPZ is hier de info over de Zelfmoordlijn 1813, ASPHA en vormingen en opleidingen van het CPZ terug te vinden. Met name de pagina s bedoeld voor mensen die op zoek zijn naar hulp voor zichzelf of voor anderen worden vaak bezocht. Door het gebruik van google adwords probeert het CPZ bovendien zo veel mogelijk mensen naar het aanbod op Zelfmoord1813 te leiden. Wanneer mensen via Google op zoek gaan naar suïcidegerelateerde informatie, zullen ze steeds een doorverwijzing naar krijgen. Sociale media Het CPZ benut verschillende sociale media om te communiceren met het algemeen publiek. Steeds meer mensen vinden hun weg naar de Facebookpagina van de Zelfmoordlijn. Daar maken ze ook steeds meer gebruik van de chatfunctie om de Zelfmoordlijn aan te spreken. Hoewel het CPZ geen hulpverlening aanbiedt via sociale media, wordt het kanaal wel ingezet om mensen met een hulpvraag gericht door te verwijzen. Op vraag van Facebook werd het CPZ betrokken bij het aanpassen van de door hen in de VS ontwikkelde functie ter preventie van zelfdoding naar de Vlaamse situatie. Ook op Twitter, YouTube en Instagram is de Zelfmoordlijn actief. Sociale media zijn immers ware ontmoetingsplaatsen geworden waar ook de preventie van zelfdoding steeds belangrijker wordt. Door correcte informatie te geven en mensen toe te leiden naar de beschikbare online tools probeert het CPZ de drempel naar hulp zo laag mogelijk te maken. E-learning en onrustwekkende signalen Net zoals in het dagelijkse leven uiten mensen op het internet zichtbare en minder zichtbare signalen die wijzen op zelfmoordgedachten of -intenties. Op het internet blijkt de drempel om signalen te uiten bovendien lager dan in het echte leven. Een uitgelezen kans voor preventie dus, op voorwaarde dat op een goede manier gereageerd wordt op dit soort signalen. Om mensen te helpen signalen op te merken en op een goede manier te reageren, lanceerde het CPZ in 2016 een e-learningtool. De tool bestaat uit 3 korte modules, die onmiddellijk toegankelijk zijn via In de eerste maand na de lancering doorliepen ruim 100 mensen de tool. Preventie 3.0? Het internet staat niet stil, en ontwikkelt zich aan een razendsnel tempo. Sentimentdetectie en het aanbieden van informatie op basis van de eigen interesses van de internetgebruiker worden steeds meer toegepast binnen commerciële omgevingen, maar bieden ook op het vlak van preventie nieuwe mogelijkheden en uitdagingen. In samenwerking met de taalverwerkingsgroep van de Universiteit Gent en in het kader van het AMICA-project (Automatic Monitoring in Cyberspace Applications) ontwikkelde het CPZ een automatische tool die beheerders en moderatoren van online fora, websites en blogs moet helpen om zeer snel potentieel suïcidale berichten te detecteren en hier gepast op te reageren. In 2016 werd een prototype gebouwd en uitgetest. In 2017 wordt bekeken hoe deze tool verder ingezet kan worden, zonder blind te zijn voor zaken zoals privacy en de ethische grenzen van het gebruik van big data

11 Vormingsdienst De vormingsdienst heeft als doel professionelen in verschillende sectoren (bv. bedrijven, online en telefonische diensten, studenten, etc.) op een betrokken Veel stof tot nadenken gekregen, maar ook achtergrond en energie en wetenschappelijk onderbouwde manier te leren om er mee aan de slag te gaan. omgaan met (signalen van) zelfdoding. Vanuit de onderliggende visie dat de preventie van zelfdoding een taak van iedereen is, en dat elkeen een rol kan spelen in het detecteren en reageren op suïcidaliteit, ontwikkelt en begeleidt het CPZ vormingsactiviteiten gaande van gastcolleges, over vormingen op maat tot meerdaagse trainingen. Het vormingsaanbod bestaat uit vormingen in open aanbod en vormingen op maat. Vormingen op maat komen in nauw overleg met de opdrachtgever tot stand. Samen met de organisatie worden centrale doelstellingen en leervragen geformuleerd. In 2016 werd o.a. vorming gegeven aan online hulpverleners, begeleiders van asielzoekers en studenten uit maatschappelijke richtingen. Daarnaast organiseert het CPZ op geregelde basis open vormingsmodules rond specifieke thema s die nauw aansluiten bij de expertise ontwikkeld in het kader van de Zelfmoordlijn Mini-symposium jongeren en zelfdoding In 2016 organiseerde het CPZ twee keer een avondsymposium rond jongeren en zelfdoding. In dit symposium werden de meest recente wetenschappelijke inzichten rond jongeren en zelfdoding toegelicht, in combinatie met de inzichten uit de analyse van de gesprekken aan de Zelfmoordlijn met jongeren over een periode van vijf jaar. Daarnaast kregen de deelnemers een aantal praktische tools aangereikt om met jongeren in gesprek te gaan over suïcidaliteit. Erkenning dienstverlener KMO-portefeuille Medewerkers van KMO s, zelfstandigen en vrije beroepen kunnen een belangrijke rol spelen in de preventie van zelfdoding. Niet alleen psychologen, maar ook bv. schuldhulpverleners, paramedici en advocaten kunnen in contact komen met cliënteel dat aan zelfdoding denkt. Om de drempel naar vorming rond preventie van zelfdoding voor deze groepen kleiner te maken, vroeg het CPZ de erkenning als dienstverlener in het kader van de KMO-portefeuille aan. Deze werd met succes behaald. Zelfstandigen, kleine en middelgrote ondernemingen kunnen nu tot 40% van de vormingen van het CPZ laten subsidiëren. Dit is zowel het geval voor in house trainingen als voor open vormingen die het CPZ aanbiedt. Vormingen suïcidepreventie Het CPZ organiseert vormingen met als doel de brede samenleving te sensibiliseren en vaardigheden aan te leren om preventief te reageren bij suïcidaliteit. De vormingsmodules vertrekken altijd van de ervaringen met crisisgesprekvoering aan de Zelfmoordlijn en evidence-based onderzoek. Het vormingsaanbod wordt ook afgestemd op dat van de suïcidepreventiewerking van de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg en Werkgroep verder. Vanuit de complementariteit van de drie organisaties werkten zij een gemeenschappelijk aanbod Suïcidepreventie op de werkvloer uit. Voor info en vragen: vormingsdienst@preventiezelfdoding.be Zeer duidelijke, betrokken en vanuit de praktijk gerichte uitleg

12 Studiedienst De studiedienst zet in op het sensibiliseren en informeren van de samenleving over laagdrempelige telefonische en online suïcidepreventie. Dit doet zij door informatievragen van het brede publiek te beantwoorden, kennis en expertise op te bouwen over de gesprekken aan de Zelfmoordlijn 1813 en het brede publiek te informeren en sensibiliseren over het belang en de effecten van laagdrempelige telezorg, via publicaties zoals het jaarverslag. Vragen naar informatie en documentatie Het CPZ ontvangt regelmatig vragen van studenten, professionelen, overheden, programmamakers en pers. Centrale thema s in deze vragen zijn de werking van de Zelfmoordlijn, gegevens met betrekking tot de oproepen naar de Zelfmoordlijn, informatie over de methodieken van het CPZ en de vermelding van de Zelfmoordlijn op folders, brochures, artikels en na televisie-uitzendingen. Met de komst van werd heel wat informatie online ontsloten. Specifieke vragen worden individueel beantwoord door de medewerkers van het CPZ. Congressen en studiedagen Tweejaarlijks vindt het European Symposium on Suicide and Suicidal Behavior (ESSSB) plaats, waar suïcidepreventie-onderzoekers en professionals kennis delen en ervaringen uitwisselen. In 2016 werd dit congres georganiseerd in het Spaanse Oviedo. Het CPZ stelde haar gespreksmodel van de Zelfmoordlijn voor. Publicatie: Soul Een boek ter preventie van zelfdoding Fotograaf Pieter Clicteur en zijn partner Inge Vanoverschelde werkten een fotoproject uit dat uitmondde in de publicatie van een boek: Soul, een boek ter preventie van zelfdoding. Clicteur vroeg mediafiguren zich voor de lens te willen inleven in een positieve en negatieve emotie. Zich inleven in de emoties van de oproeper is immers één van de belangrijkste vaardigheden van een vrijwilliger van de Zelfmoordlijn. Daarnaast laat het boek ook een aantal mensen aan het woord die van heel dichtbij betrokken waren bij zelfdoding. Tot slot schreef het CPZ mee aan het informatieve luik van het boek dat op een laagdrempelige wijze iedereen kan helpen om suïcidaliteit te begrijpen en er gepast op te reageren. Met het boek, Soul, hoopt het CPZ op een andere manier aandacht te vragen voor de preventie van zelfdoding en de rol die iedereen hierin kan opnemen. Het boek is te koop in de boekhandel en via de uitgever: boeken/p/detail/soul Het CPZ verzorgde ook bijdragen op het GGZcongres en het slotcongres van het AMICAproject. In deze presentaties lag de focus op de outreachende activiteiten van het CPZ op sociale media

13 Netwerking en samenwerking De activiteiten van het CPZ situeren zich binnen de strategieën en acties van het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie. Om de activiteiten zo efficiënt en effectief mogelijk uit te voeren, wordt samengewerkt met andere actoren op het veld en maakt het CPZ deel uit van een aantal samenwerkingsverbanden. Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie VLESP, het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie, is partnerorganisatie van de Vlaamse overheid voor de preventie van zelfdoding, en staat onder andere in voor de coördinatie van het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie. Een aantal medewerkers van het CPZ werkt voor VLESP. Een belangrijke taak van VLESP is de coördinatie en het inhoudelijk beheer van Zelfmoord1813.be, de portaalsite voor de preventie van zelfdoding. In 2016 werd Zelfmoord1813.be uitgebreid met een luik voor zelfhulp, waar onder andere de app BackUp en de online zelfhulpcursus Think Life een plek gekregen hebben. Verder stond VLESP in 2016 in voor de ontwikkeling en voorbereiding van de implementatie van de multidisciplinaire richtlijn voor de detectie en behandeling van suïcidaal gedrag, de ontwikkeling van nieuwe methodieken. VLESP fungeerde ook als algemeen aanspreekpunt voor de preventie van zelfdoding zowel voor het publiek, intermediairen als de Vlaamse Overheid. Tele-Onthaal Sinds eind 2013 werken het CPZ en Tele-Onthaal intensief samen. Tot eind 2015 vertaalde deze samenwerking zich in een groep vrijwilligers van Tele-Onthaal die mee instond voor het beantwoorden van de gesprekken aan de Zelfmoordlijn. In 2016 werd het samenwerkingsmodel bijgestuurd, met als doel nog meer mensen met zelfdodingsgedachten meteen een gesprek te kunnen geven. Hiertoe werd een doorschakelingssysteem opgezet waarbij oproepers die niet meteen met een Zelfmoordlijn-vrijwilliger kunnen spreken, de kans krijgen om zich te laten doorschakelen naar Tele-Onthaal. Hierdoor wordt de volledige capaciteit van Tele-Onthaal vrijwilligers aangesproken, en dienen de vrijwilligers zich niet langer de aanpak en procedures van 2 organisaties eigen te maken. Beide organisaties blijven op zeer geregelde basis kennis en expertise uitwisselen, in functie van het permanent verbeteren van de dienstverlening. OHIL en OHUP De Zelfmoordlijn van het CPZ wisselt ervaring en expertise uit met andere laagdrempelige telefoon- en chatdienst in Vlaanderen. Dit doet zij binnen OHIL (overleg hulp- en informatielijnen) en OHUP (onlinehulp uitwisselingsplatform), netwerken waarin de verschillende organisaties achter de lijnen expertise bundelen, ervaringen uitwisselen en gemeenschappelijke problematieken bespreken en aankaarten. Internationale contacten Een aantal keer per jaar doet het CPZ inspiratie op bij buitenlandse collega s, die vaak met parallelle ontwikkelingen bezig zijn en met gelijkaardige problemen worden geconfronteerd. In 2016 onderhield het CPZ geregeld contact met de Nederlandse collega s van 113Online, en overlegde het met het Deense Livslinien en de Britse Samaritans. Het CPZ is verder lid van AAS (American Association for Suicidology) en IASP (International Association for Suicide Prevention). Binnen IASP neemt het CPZ deel aan de Special Interest groups: Helplines best practices en Suicide and the workplace

14 Steun het CPZ De Vlaamse Overheid en Actiris subsidieerden de basiswerking van het CPZ, maar om onze missie nog meer te realiseren, blijft het CPZ op zoek naar bijkomende middelen om de Zelfmoordlijn en de andere activiteiten verder uit te bouwen. Onderzoek toonde aan dat elke euro die in de Zelfmoordlijn 1813 wordt geïnvesteerd, er drie tot tien euro oplevert voor de samenleving. Een investering die dus op zijn minst rendabel kan genoemd worden. Wie steunt ons? Particuliere giften Het grootste deel van de schenkingen komt van particulieren: mensen die het CPZ een warm hart toedragen, die zelf van dichtbij te maken krijgen met zelfdoding of die de vrijwilligers een hart onder de riem willen steken. Vanaf 40 euro ontvangt u als schenker een fiscaal attest. Bijzondere dank gaat in dit verband uit naar de Zusters Kindsheid Jesu van Gent. Wat gebeurt er met uw steun? Alle steun die het CPZ ontvangt gaat naar de verdere uitbouw van de Zelfmoordlijn en het wegnemen van eventuele drempels die de vrijwilligers kunnen ervaren bij het uitoefenen van hun werk. We slagen er jammer genoeg nog niet in om alle gesprekken aan de Zelfmoordlijn te beantwoorden. Het werven en opleiden van nieuwe vrijwilligers blijft een continue prioriteit: campagne voeren en opleidingssessies organiseren vragen dan ook een permanente investering. U kan ons steunen door een gift te doen op rekeningnummer BE (IBAN), KREDBEBB (BIC) met de vermelding Steun Evenementen en acties Heel wat mensen in Vlaanderen organiseren doorheen het jaar activiteiten, evenementen of acties waarbij ze de opbrengst aan het CPZ schenken. Naast de insteek van fondsenwerving hebben deze activiteiten vaak een niet te onderschatten sensibiliserende of taboedoorbrekende impact. Wij danken de Greenbikers voor hun toertocht, PZ Sint-Fransiscus voor hun loopevent, De Dagen voor de Requiemavond, de leerlingen van het Emmaüsinstituut in Aalter die de Kusttocht wandelden, de organisatoren van de Ostend Fire Games, Kevin De Clerq en Rotary Antwerpen-Oost, de familie Pulings en Myriam Van den Bosch die de tweede editie van haar Winterbar organiseerde voor hun ontzettend gewaardeerde initiatieven! Wenst u een actie op te zetten? Laat ons dit zeker weten via cpz@preventiezelfdoding.be 26 27

15 Music for Life Al voor het derde jaar op rij nam het CPZ deel aan de Warmste week van Studio Brussel als één van de goede doelen. Verschillende acties schonken hun opbrengst aan onze organisatie. Zowel via de Facebookpagina van de Zelfmoordlijn als door persoonlijk contact probeerden de medewerkers van het CPZ de initiatiefnemers te ondersteunen en te bedanken voor hun inzet. Daarnaast zetten een aantal sympathisanten van het CPZ de actie Phones for life op. Door de verkoop van koekjes in de vorm van een telefoon zamelden medewerkers, vrijwilligers, familieleden en vrienden van het CPZ een groot bedrag in voor de Zelfmoordlijn. In het kader van de Warmste Week 2016 danken wij de organisatoren van Metsermolen 4 Life, The Hollow Heart for Life, de leerlingen van het Atheneum Voskenslaan die koekjes bakten, de leerlingen van Sint-Laureins Zelzate die lightpaintings maakten, Jolie s woodworking, de leerlingen en docenten van Howest Brugge Toegepaste Gezondheidswetenschappen, de buurt in Wezemaal die wafels bakte, Koffiebar Carmen dat Speeddaten for Life organiseerde, de broers van Emiel, de communitywerking van Club Brugge, Blue Army, alle mensen die deze acties steunden en zij die plaatjes op Studio Brussel aanvroegen ten voordele van het CPZ. Rode Neuzenfonds Sinds juli 2016 ontving het CPZ de steun van het Rode Neuzenfonds voor de uitvoering van een twee jaar durend project om de chat van de Zelfmoordlijn beter aan te passen aan de noden van jongeren en de dienstverlening uit te breiden. De eerste fase van het project bestond er in om minstens 200 jongeren te bevragen naar hun verwachtingen van de chatdienst van de Zelfmoordlijn. De resultaten van deze bevraging zullen leiden tot een aanpassing van de chatdienst. Torfsfonds Met de steun van het Torfsfonds kon het CPZ het merendeel van de telefoonvrijwilligers voorzien van een headset voor het voeren van de gesprekken. Deze headsets stellen de vrijwilligers in staat om hun volledige wacht via de computer uit te voeren, wat de kwaliteit van de gesprekken vooruit helpt en het comfort van het beantwoorden verhoogt. Materiële steun In 2016 ontving het CPZ ook steun in de vorm van producten of diensten. Zo ontving het CPZ van IBM een aantal SPSS-licenties die de verwerking van de registratiedata een stuk makkelijker maken. Ook deze steun is heel erg welkom. 28 Van harte bedankt voor alle steun! 29

16 30 Ons team Kirsten Pauwels directeur Heleen Eeman administratief medewerker Michaël Bloemen stafmedewerker vormingsdienst Nanouschka Verhamme stafmedewerker vormingsdienst en VLESP Johan Cluyts stafmedewerker vrijwilligersbeleid en preventie 2.0 Stéphanie Arnhem stafmedewerker vrijwilligersbeleid Nele Arnouts stafmedewerker vrijwilligersbeleid Patrick Vanderreydt stafmedewerker vrijwilligersbeleid Saskia Aerts stafmedewerker VLESP Ekke Muijzers stafmedewerker studiedienst Yunsy Krols stafmedewerker studiedienst Britt Heynen ondersteunend medewerker vorming en vrijwilligersbeleid Marlies van de Walle projectmedewerker chat Centrum ter Preventie van Zelfdoding vzw CENTRUM TER PREVENTIE VAN ZELFDODING VZW Paviljoenstraat 3, 1030 Brussel Facebook Twitter YouTube Instagram Website youtube.com/user/zelfmoordlijn Instagram.com/zelfmoordlijn

17 Centrum ter Preventie van Zelfdoding vzw Paviljoenstraat 3, 1030 Brussel CENTRUM TER PREVENTIE VAN ZELFDODING VZW