Verslag Startconferentie 6 april 2017: Healthy Ageing Visie De G6 voor een Gezonde Stad Groningen

Transcriptie

1 Verslag Startconferentie 6 april 2017: Healthy Ageing Visie De G6 voor een Gezonde Stad Groningen Aanwezigen Ongeveer 120 medewerkers van Gemeente Groningen, GGD, HANNN, UMCG, Hanzehogeschool, RUG, ROC s. Aan de workshops hebben in totaal ruim 80 mensen deelgenomen. Doel startconferentie Het presenteren van de (concept) Healthy Ageing Visie en het bijbehorende uitvoeringsprogramma aan collega s van de Gemeente en de RUG, de Hanzehogeschool Groningen, het UMCG en het HANNN. De gelegenheid geven om een reactie te geven, een start maken met het vormen van een netwerk rond het thema Gezonde Stad en het uitwerken van een aantal projecten uit het uitvoeringsprogramma. Plenaire gedeelte Tijdens de startconferentie zijn door wethouder Gijsbertsen de contouren van de Healthy Ageing Visie gepresenteerd. De Healthy Ageing Visie wordt in samenwerking met het UMCG, de RUG, Hanzehogeschool Groningen en het HANNN ontwikkeld. Met de Healthy Ageing Visie wil de gemeente de Healthy Ageing doelstelling (het winnen van extra gezonden levensjaren) en de gezondheidsdoelstellingen (het verkleinen van gezondheidsverschillen tussen burgers en wijken) sneller realiseren. Deze doelstellingen kunnen we alleen bereiken in samenwerking met onze kennisinstellingen: door hun onderzoek te vertalen in interventies die werken en die we kunnen vertalen in ons beleid. En dit kan alleen als we ons voor een lange termijn aan elkaar verbinden op basis van een integrale visie. Zo kunnen we samen met andere partners onze doelstellingen sneller bereiken. De Healthy Ageing Visie verbindt de reguliere gezondheidsgerelateerde taken en beleidsprogramma s uit het fysieke, sociale en economische domein en concentreert zich op het ontwerp van de fysieke en sociale omgeving. De Healthy Ageing Visie heeft een sterk verband met de Omgevingsvisie The Next City, die gaat over de toekomst van Groningen: hoe ziet Groningen er over 30 jaar uit? Hoe houden we onze stad met een groeiend aantal inwoners leefbaar en aantrekkelijk voor alle leeftijden? Daarin zijn thema s als gezondheid, welbevinden, leefbaarheid en veiligheid heel belangrijk. Centraal staan zes kernwaarden die als leidend principe moeten gaan gelden voor de beleidsprogramma s van de gemeente: actief burgerschap, bereikbaar groen, actief ontspannen, gezond verplaatsen, gezond bouwen en gezonde voeding. Deze zijn onder meer gebaseerd aan de brede definitie van Huber, aan de kenmerken van de Blue Zones. Ambitie is om de G6, de zes kernwaarden tot uitdrukking te laten komen in alle programma s van de stad en in de grote fysieke projecten, zoals de Binnenstad, in onze wijken, maar ook in nieuw te ontwikkelen gebieden zoals het Suikerunieterrein. Een aantal van deze onderwerpen komen vanmiddag aan de orde in de workshops. We zijn in Groningen al heel ver op het gebied van kennisontwikkeling op het gebied van gezond ouder worden, spinn-off bedrijven van de kennisinstellingen, profilering in Den Haag en Europa etc. Maar wat betekent deze Healthy Ageing ambitie van kennisinstellingen, noordelijke overheden, bedrijven etc nu voor de inwoners van Groningen? Wat merken zij er van? Het stellen van deze vraag 1

2 is één van de aanleidingen geweest voor de ontwikkeling van een Healthy Ageing Visie van de stad Groningen. Een tweede aanleiding is dat de opvattingen over zorg, gezondheid en ondersteuning nogal veranderd zijn de afgelopen jaren. Maar de belangrijkste reden voor het ontwikkelen van een visie in samenwerking met de kennisinstellingen is dat de sociaal-maatschappelijke in onze stad aanzienlijk zijn. We hebben te maken met toenemende gezondheidsverschillen tussen groepen en wijken en ook het aantal ongezonde levensjaren neemt toe. De inwoners van onze stad leven gemiddeld korter dan de gemiddelde Nederlander en er zijn forse gezondheidsverschillen tussen de wijken (door sociaal-economische verschillen). Naast de sociale opgaven hebben we ook op het fysieke terrein een aantal opgaven: door urbanisatie vollere steden, ook Groningen groeit, de druk op de openbare ruimte neemt toe en ook die groeiende compacte stad leidt tot vraagstukken (hoe houden we deze leefbaar en aantrekkelijk) die in onze nieuwe Omgevingsvisie aan de orde komen. Niet alleen in Groningen maar ook landelijk (en ook mondiaal) zie je dat gezondheid een steeds belangrijker onderwerp op de maatschappelijke agenda wordt. Door de op dit moment geldende gezondheidsdefinitie van Machteld Huber met de nadruk op positieve gezondheid is de definitie van gezondheid steeds breder geworden. Door deze breder definitie raakt gezondheid alle beleidsterreinen en meerjarenprogramma s van de gemeente: want gezondheid heeft raakvlakken met sport, met leefomgeving met mobiliteit en transport, maatschappelijke ontwikkeling, zorg, arbeid, werk & inkomen, met ons armoedebeleid, met de fiets, onze voedselstrategie, met de economische ontwikkeling van onze stad. Gezondheid raakt aan al het gemeentelijke beleid. Deze ontwikkelingen leiden er toe dat we gezondheid of breder welbevinden beschouwen als een sociaal-ruimtelijke en ook economische opgave en dat we gezondheid/welbevinden als een belangrijk vertrekpunt willen nemen bij de sociaal-ruimtelijke en economische ontwikkeling van onze stad. Naast de partners die vanmiddag aanwezig zijn wil de gemeente zoveel mogelijk partijen bij de ambitie van Groningen Gezonde Stad wil betrekken, niet alleen de kennisinstellingen en het MBO, maar ook wijkverenigingen, woningbouwcorporaties, sportverenigingen, scholen, ondernemers, het Zorg Innovatie Forum. zorginstellingen, verzekeraars, de partners met wie we samenwerken om te stimuleren dat er een rookvrije generatie in Groningen opgroeit, FC Groningen, Martiniziekenhuis, Menzis, SkCG, de Groninger City Club,etcetera. Dat is vanmiddag ook een vraag die in de workshops aan de orde zal komen+ wie hebben we nog meer nodig om onze ambities te realiseren. Interview met wethouder Van der Schaaf over de relatie met de Omgevingsvisie The Next City Roeland van der Schaaf belicht de relatie met de Omgevingswet en de Omgevingsvisie waarin thema s als gezondheid, sociale cohesie, veiligheid als integraal onderdeel van stedelijke ontwikkeling worden meegenomen. Dagvoorzitter Henk Kieft vraagt de wethouder wat het stadsbestuur anders gaat doen als de stad gaat groeien. De wethouder antwoordt dat de openbare ruimte andere, nieuwe functies krijgt. Een aantal maatschappelijke opgaven en ontwikkelingen leidt er toe dat we scherpere keuzes moeten maken die de stad zullen veranderen. De openbare ruimte is van ons allemaal en we kunnen deze beter gebruiken dan we nu doen. Het interessante aan de Healthy Ageing Visie is dat we voor een deel terug gaan naar het begin van de 20 ste eeuw, toen gezondheid nog nauw verbonden was aan gezondheid. De cirkel is met de hernieuwde belangstelling weer rond. Henk Kieft vraagt of we de grotere aantallen benodigde woningen kunnen realiseren. Roeland van der Schaaf antwoordt dat dit mogelijk is. In dit kader zijn groeisteden als Utrecht en Vancouver interessant waar het accent licht op verdichten, groen, een mix van woningen. Gerelateerd aan de 2

3 Healthy Ageing Visie benadrukt de wethouder ook het belang van de energietransitie. We krijgen alle woningen door handen om ze te verduurzamen en daarbij nemen we ook gezondheid mee. De wethouder benadrukt tot slot het belang van samenwerking met de in de zaal aanwezige partners en ook met de provincie om de ambities te realiseren. Beide wethouders benadrukken tot slot naar aanleiding van een vraag uit de zaal het belang van het betrekken van burgers bij de HA visie, en het belang van het continue gesprek met de inwoners van onze stad via de scholen, WIJ-Teams, programma s als Positief Opgroeien e.d. Dit is een beweging, een zoektocht en continu proces. Spreker Leendert van Bree (Universiteit Utrecht / Urban futures and Health): Renaissance in Omgevingskwaliteit Duurzame steden van de toekomst kennen grote opgaven; groene en circulaire economie, ecologisch verantwoorde inrichting, hoog niveau van gezondheid, welzijn, veerkracht en sociaal kapitaal en het vergroten van de transformatieve capaciteit. Het gaat om de kwalititeit van samenleven. Als je gezondheid en menselijk kapitaal serieus neemt, moet de maatschappij wezenlijk anders worden ingericht. 30 tot 50 % van de ziektelast is omgevingsgerelateerd. Steden van de toekomst vragen om ruimtelijke, technologische, economische, sociale en beleidsmatige transities. Het klassieke milieubeleid ging over gezondheidsbescherming, miliehygiene ( heden); lucht, water, bodem, geluid, straling, stoffen, binnenmilieu en externe veiligheid. Milieunormen werden aangescherpt. Huidig beleid gaat over gezondheidsbevordering, het bevorderen van gezondheid, welzijn en kwaliteit van (samen)leven. Leefstijl en omgeving bepalen veel ziektelast, dus een gezonde omgeving zou gezondheid flink kunnen beïnvloeden. Feitelijk gaat het om het toevoegen van duurzame waarden aan omgevingskwaliteiten. Er is nog een derde beleid duurzaam welzijn, als je gezondheid en menselijk kapitaal serieus neemt dan werk je aan duurzaam welzijn. Naast een green deal nu ook een health deal : gezondheid en welzijn als duurzame uitgangswaarden bij modern omgevingsbeleid, ook onder de nieuwe Omgevingswet. Het investeren in gezondheid en kwaliteit van duurzaam (samen)leven loont ook economisch, gezonde mensen kunnen bijdragen aan het terugdringen van kosten. Groen loont ook kosten baten effectief. Een gezond stedelijk leven levert een bijdrage aan concurrentiekracht en vestigingscondities. Economie, gezondheid en welzijn hebben elkaar nodig. Stedelijke kwaliteit van de toekomst gedijt niet tenzij ze wordt ontworpen vanuit het perspectief op een duurzame toekomst, in samenwerking met vele betrokken partijen. Integraal beleid is lastig maar noodzakelijk Transities zijn noodzakelijk om duurzame waarden toe te voegen aan omgevingskapitalen. Workshops Door de workshopleiders wordt een inleiding gegeven om de kaders te schetsen voor de workshop. Ook komt bij elke workshop een projectleider of stadsdeel coördinator aan het woord om de casus kort in te leiden. Alle deelnemers krijgen een mindmap waarin concrete projecten genoemd zijn die in de stad te vinden zijn en onder de opgestelde G6 vallen. Dit dient ter inspiratie en kan helpen bij het brainstormen hoe de casussen uit de workshops ontwikkeld kunnen worden in het kader van Healthy Ageing. Deelnemers krijgen de tijd om ideeën op memo s te schrijven en onder te brengen bij één van de zes kernwaarden. Deze ideeën zullen later in de discussie naar voren komen. Verder wordt de vraag gesteld welke partijen nog meer betrokken moeten worden bij de verdere ontwikkeling en invulling van de casussen. 3

4 Workshop Wijken 1 & 2 Workshopleider workshop 1: Alfred Boskma Workshopleider workshop 2: Daniel Depenbrock Stadsdeelcoördinator: Peter Wijnsma Introductie Peter Wijnsma is stadsdeelcoördinator van onder andere de wijk Selwerd. Voor de komende jaren staat hier nog de wijkvernieuwing op het programma. Selwerd is een diverse wijk met verschillende soorten problematiek. Selwerd is ook een wijk waar veel kansen liggen, ideeën zijn en potentie in zit, vanuit deze gedachte is het Wijkbedrijf ontstaan. Het Wijkbedrijf bestaat nu 3 jaar en brengt de opgave van de wijk en de kracht van de wijk bij elkaar. Een half jaar geleden is samen met de corporaties besloten Selwerd opnieuw op de kaart te krijgen en samen te werken met nieuwe partijen. Wijkontwikkeling voor en door bewoners van Selwerd, belangrijk om hierbij naar alle aspecten te kijken; werk en inkomen, opvoeden etc. Hoe kunnen we het welbevinden van de bewoners zo veel mogelijk verhogen? Selwerd gaat hiermee experimenteren en wil graag de RUG, Hanzehogeschool en MBO bij de opgave betrekken. Selwerd is niet alleen een experiment, de bewoners moeten zelf ook mee willen doen. Uit de opgave van Selwerd kunnen we leren en toepassen in andere wijken. Discussie Wijken 1 Een belangrijk punt wat als eerst aangehaald wordt is het samenbrengen van geldstromen, dit kan meer en beter gedaan worden. Bijvoorbeeld inrichtingsgelden en zorggelden, effectief en preventief bij elkaar leggen. Met het verhogen van het welbevinden van de bewoners heb je direct een verlaging van kosten. Ook onderwijs zou meer en beter betrokken moeten worden bij de wijkvernieuwing, via het onderwijs kun je iedereen bereiken. Zowel bewoners met een hoge sociaal economische status (ses) als met een lage ses, via kinderen kunnen ook de ouders goed bereikt worden. De kinderen van nu zijn ouders over 30 jaar, hiermee kunnen dus goed effecten voor op de lange termijn gerealiseerd worden. De opgave voor de school is welk voorbeeld geef je zelf?. Hierbij moeten we wel oppassen dat scholen niet te veel op hun bordje krijgen. Middelbaar en hoger onderwijs kunnen goed studenten inzetten die in de praktijk aan de slag willen, structureel en actief inzetten, hiermee creëer je win-win situatie. Ook bewustzijn rondom voeding kan verbeterd worden, begin hiermee bij kinderen, zij hebben vaak geen idee waar voedsel vandaan komt. Ommeland kan hierin een mooie rol spelen. Welbevinden verhogen door te verbinden: met burgers in gesprek en hun initiatieven op gang helpen. Het werkt beter om te vragen wat bewoners nodig hebben dan dingen van bovenaf op te leggen. Dit kan door in gesprek te gaan in buurtcentra / sportvelden / kroeg / huisarts / gezondheidscentra / via-via. Belangrijk dat je als gemeente gehoor geeft, iets te bieden hebt en snel kunt reageren op verzoeken en/of klachten. Dit is belangrijk om het vertrouwen van de bewoners te winnen. Samenwerkingen Wijken 1 Werk samen met ROC s om studenten structureel in te zetten, zij kunnen vaak goed voor hun opleiding uren maken en ROC s willen graag hun studenten de praktijk in sturen. Bij het UMCG en andere kennisinstellingen ligt veel kennis over preventie, laat hen aan de voorkant meedenken met de WIJ-teams. 4

5 Kennis uit marketing op gezondheid toepassen. Kijk goed welke mensen je de wijk in stuurt, belangrijk voor bewoners om dezelfde gezichten te blijven zien. Dus niet alleen studenten die voor een opdracht kort komen helpen, maar vooral dezelfde mensen om het vertrouwen te kunnen winnen. Probeer linken te leggen waar je iets aan hebt, er ligt veel energie en kennis bij de partner instellingen (UMCG, Hanzehogeschool, Noorderpoort etc); ga er iets mee doen waar je iets aan hebt. Zowel praktisch, als onderzoek doen, als mee laten denken, de energie goed organiseren. Hoe houden we de lijnen kort naar de burgers? Gebruik de informele netwerken meer en begrijp ze beter, via WIJ teams etc. Belangrijk om hierbij in te zien dat mensen gehoord moeten worden. Als je iets van de burgers wil, moet je ook iets terug geven. (Dus bijvoorbeeld snel reageren wanneer meldingen worden gemaakt, om de vertrouwensband goed te houden). Terugkoppeling geven ook erg belangrijk voor bewoners, het gebeurt nu te vaak dat er wel signalen door bewoners gegeven worden, maar dat zij hier geen reactie op krijgen. Mensen willen graag weten wat er gedaan wordt. Terugkoppeling is een belangrijke voorwaarde om het vertrouwen te winnen. Discussie Wijken 2 Studenten: hoe betrekken we studenten meer bij de wijk? Negatieve bijdrage (overlast) omzetten in positieve bijdrage (hulp aan bijvoorbeeld kinderen/ouderen). Hier moet een prikkel voor zijn, bijvoorbeeld via onderwijsopdrachten of in ruil voor (goedkope) huisvesting. Ze moeten zich sociaal verantwoordelijk gaan voelen. Breed aanhaken: sociaal domein en gezondheidsdomein koppelen. Zowel formele als informele zorg/contacten, elkaars taal spreken, mensen verleiden door aan te bieden, te helpen, naar zelf doen. Uitstraling en leefbaarheid: iets in het ontwerp doen, mensen uitlokken iets om het huis te doen en eigen te maken. Belangrijk om niet alle ruimte vol te bouwen. Flexibele, vrije openbare ruimte in de wijk aan mensen geven met de mogelijkheid die zelf naar wisselende behoefte in te vullen. Wat is de behoefte? Burgerbegroting; de burger krijgt een budget en vult het zelf naar behoefte in. Voorbeeld uit Emmen; via Wijkbedrijf/Burgerbedrijf schoolgebouw opgeknapt/moestuin. Scholen inschakelen bij onderhoud tuinen en groen (AOC Terra). Behoefte polsen zodat je mensen motiveert om in actie te komen: toevallige ontmoetingen initiëren, zodat mensen met elkaar in gesprek komen. Bijvoorbeeld tijdens een (groene) wandeling of samen werken in een moestuin/geveltuintjes. Via huisartsen in contact komen met mensen. Er zit vaak wat achter medische klachten, inschakelen informele zorg. Uitnodiging voor creatieve en andere welzijnsprojecten die het aantrekkelijk maken om mee te doen Welzijn op Recept. Persoonsgebonden budgetten (PGB) van mensen bij elkaar leggen om meer te kunnen betekenen/doen voor een groep mensen. Je kan meer bereiken met creatieve en nieuwe oplossingen door collectieve inkoop. Eén betaalde coördinator aanstellen door verschillende organisaties. Mental care WIJ-team: sport en beweging als motor. Door te sporten en bewegen mensen de drive /conditie geven om ook andere problemen op te pakken en te participeren. Koppeling fysieke en mentale gezondheid. Sleur doorbreken. 5

6 Modules kunnen aanbieden (dementiezorg). Koppeling dagbesteding met taken die in de wijk liggen: zelf bouwen en voorzieningen onderhouden als vorm van dagbesteding aanbieden aan bewoners. Bijvoorbeeld de inrichting van tuintjes/pleinen/ groene ruimtes, het onderhoud door bewoners laten doen als dagbesteding. Maak een combinatie van verschillende voorzieningen voor verschillende doelgroepen. Vorm van mantelzorg: we helpen. Probeer ICT meer te gebruiken om te faciliteren, dus bijvoorbeeld apps ontwikkelen voor buurtbewoners om meer met elkaar in contact te komen, aanbieden van diensten/spullen van elkaar lenen. Ken je buren, doorbreken van sociaal isolement, kracht uit jezelf en je omgeving versterken. Belangrijk dat de gemeente moet loslaten en vertrouwen moet hebben in de bewoners. Niet alles invullen, leidt ook tot kansen! 6

7 Workshop Binnenstad Workshopleider: Marieke Zwaving Projectleider: Gavin van Osnabrugge Introductie Eind februari 2017 heeft de raad de visie Bestemmingsplan Binnenstad vastgesteld, waarin ambities en ideeën staan opgenomen. We willen een leukere, mooiere en gezondere binnenstad voor iedereen. Hierbij zijn toegankelijkheid en veiligheid in een duurzame en gezonde stad erg belangrijk. Er wordt ingezet op het activeren van het eigenaarschap van de buurt als het gaat om ontwerp en beheer en hoe het gebied wordt gebruikt. Om een goede afweging te kunnen maken wordt een leidraad opgesteld voor de inrichting van de openbare ruimte, die als toolbox kan worden gebruikt met bewoners en ondernemers. Er zijn verschillende gelaagdheden; bijvoorbeeld denken vanuit groen en blauw waarmee plekken worden verbonden. Er wordt een transformatie gemaakt; nu was het meer gericht op transport, straks meer gericht op het verblijven. Het moet fijn zijn om in de stad te zijn en de stad niet gebruiken als doorgangsroute. De bus wordt uit de binnenstad gehaald, maar het WMO-vervoer blijft. Wat is de impact van bussen die uit het centrum gehaald worden (dan moet je maximaal 350 meter lopen)? Dit zal een enorme impact hebben. Er komt veel meer ruimte beschikbaar voor voetganger en de fiets. De huidige infrastructuur van de binnenstad is gericht op transport (van mensen en goederen), het zwaartepunt in de nieuwe situatie ligt op het verblijf. Discussie Fietsparkeren aanpakken en de openbare ruimte meer teruggeven aan de voetganger en aan de verblijffunctie. Meer ontmoetingsplekken creëren. Past bij G3, uit Gezonde Stad Groningen, het actief ontspannen, spelen aantrekkelijker verbijfsklimaat, bankjes, groen, water. Place to buy & place to stay. In samenwerking met bewoners en ondernemers. Organiseren om te faciliteren. Met ondernemersverenigingen in gesprek over logistiek. De inrichting moet aanzetten tot een bepaald gebruik. Verleiden, nudging leidt tot aanpassing van het gedrag in de gewenste richting. Mindset richten op het waarom je in de stad wilt verblijven; de buurt gezonder en socialer maken. Betere verbinding met het Noorderplantsoen. Transparante besluitvorming met Gezonde stad Groningen als richtlijn. Sociaal-integraal. Tot op heden voornamelijk de aandacht op alleen de fysieke inrichting. Nu meer kennis over gedrag en health literacy meenemen. De zes kernwaarden van de HA Visie zichtbaar maken in de openbare ruimte, pictogrammen gebruiken. Boek prettige plekken kan als leidraad gebruikt worden met de 4 V s: variatie, veiligheid, verblijf en verplaatsing. Power of ten plus. (Onderzoeken van Hanzehogeschool) Ideeën van partners, gebruikers, bewoners, ondernemers meenemen. Werd geopperd om onder de bewegwijzering het aantal te verbruiken calorieën te zetten. Activatie ontbreekt. Maak het leuk, heeft positieve invloed op het gevoel. Trap (voorheen stadhuis nu informatiecentrum) is goede ontmoetingsplek. Dit combineren met groen. 7

8 Hoe leg je verbinding tussen alle doelgroepen (arm, rijk, jong, oud, etc). Balans met agefriendly. Ondersteunt gezond gedrag. Bewegende stad; bijvoorbeeld uitleggen van vier mijl in de stad etc. Probeer ook mensen te bereiken die je nu nog niet bereikt. Aanleg van groene zone. Gezonde menukaarten Gastvrij Groningen (G6 = gezonde voeding). Gavin constateert dat we met de Binnenstad en Gezonde Stad Groningen op de goede weg zijn: bewustzijn en effect van gezond leven. Ontmoetingsplekken en andere aantrekkelijke plekken creëren. Gebruik Voorjou@groningen.nl. Samenvattend Place Making is nu al cruciaal in ontwikkeling binnenstad; ontwerp en beheer van de openbare ruimte samen met bewoners en ondernemers. De zes kernwaarden voor een Gezonde Stad, het bewustzijn en de kennis over gezondheid meer late zien in de openbare ruimte. Verblijfslimaalt verhogen. 8

9 Workshop Meerstad Workshopleider: Tamara Ekamper Projectleider: Robert Leeverman Introductie Meerstad is een wijk in aanbouw. De komende jaren zullen hier enkele duizenden woningen worden toegevoegd. Veelal zijn dit eengezinswoningen. De woningen liggen gecentreerd rondom een groot meer. Sinds 1 januari is Meerstad onderdeel van de gemeente Groningen. In Meerstad richten we ons op twee aspecten: Wat kunnen we leren van wijken uit het verleden? Wat kan er anders om wijken bij voorbaat al gezond te ontwikkelen. Wat kan Meerstad voor de gezonde stad betekenen? En hoe krijg je de Stadjer in Meerstad? Discussie Meerstad heeft al heel veel in zich om een gezonde wijk te worden. Denk bijvoorbeeld aan het strand, het landschapspark, de ruige natuur, mogelijkheden voor ommetjes en ontmoetingsplekken, er worden 3 scholen gerealiseerd, zodat iedereen op de fiets naar school kan, de wijk is gasloos en kan, door de komst van een groot zonnepark, mogelijk energieleverend worden. Toch is het gedrag van de Meerstadjer niet meteen gezond en actief; er is veel autogebruik en de mogelijkheden van de ruigte en het groen kunnen veel beter worden benut, vooral door kinderen. Zet in op gedrag, participatie, benutten van ruige natuur, verleid kinderen om naar buiten te gaan. Meerstad voelt ver. Het is onbekend en daardoor wellicht onbemind. Door de stadjer naar Meerstad te halen kan Meerstad ook onderdeel worden van de stad. Gebruik daarvoor het water / watersport en het strand om je bij een groter publiek te profileren. Verbindt activiteiten aan het water / watersport (vlottendorp, scouting, cultuur aan het water). Meerstad als een bereikbare en mooie plek om je vrije dag door te brengen, met betaalbare woningen voor starters. Samenwerkingspartners Betrek ook scholen en (sport)verenigingen (ook in omgeving Harkstede, Engelbert en middelbert) 9

10 Workshop Suikerunieterrein. Workshopleider: Amanda Kragten Projectleider: Hiltje van der Wal Het Suikerunieterrein is sinds 2008 in bezit van de Gemeente Groningen en van het vroegere fabrieksterrein is enkel nog de Zeeffabriek blijven staan. Het is een erg groot gebied dat helemaal tot aan Hoogkerk loopt. Het voorste deel is voor de komende tien jaar nog onderworpen aan tijdelijke ontwikkeling, die eventueel ook structureel kan worden. Het kan zijn dat met de huidige woningdruk de bouw van de woonwijk al eerder van start zal gaan. Het doel van het Suikeruniegebied is dat het de wijk van de toekomst moet worden, waarbij ook gedacht moet worden aan een gasloze en eventueel energieneutrale wijk. Het voorste deel zal ontwikkelt worden als stedelijk gebied, de focus ligt in dit gebied dus op de stedelijke ontwikkeling met veel voorzieningen en recreatie. Het achterste deel zal meer ontwikkeld worden als woonwijk. Ook zullen er mogelijkheden tot werken gecreëerd worden op het Suikerunieterrein. Daarnaast kent het achterste gebied veel ecologische kwaliteiten. Er is een grote biodiversiteit in de braakliggende gebieden te vinden en daarbij dient in dit deel ook de geschiedenis van het gebied in ogenschouw te worden genomen. Met het oog op de ontsluiting is het een terrein dat veel barrières kent. Daarbij is een goede verbinding met de binnenstad een grote uitdaging, maar vormen het water aan de noordzijde en het spoor aan de zuidzijde ook als barrières die in de toekomst op een of andere wijze geslecht moeten worden. Discussie Free Café wordt als eerste genoemd als mogelijk initiatief dat een plek zou kunnen krijgen op het Suikerunieterrein. Een initiatief van jonge mensen die overgebleven voedsel verzamelen, ermee gaan koken om het vervolgens gratis weg te geven in het eetcafé. Een goede opener, omdat dit initiatief een voorbeeld is van actief burgerschap, inclusiviteit en toegang tot gezonde voeding. De vraag wordt geopperd of initiatieven door de experts geïnitieerd moet worden of dat de burgers dat moeten doen Bewoners: veel deelnemers suggereren een gemêleerde wijk waarin veel verschillende doelgroepen door elkaar heen wonen. Lessen zijn dat we een wijk niet te eenzijdig moeten inrichten, want dat heeft geen prettige impact op de leefbaarheid van het gebied. Kinderen zijn in dit kader een belangrijk onderwerp. Kinderen zorgen voor leefbaarheid, maar hoe maken we het leefbaar voor kinderen? Misschien moeten we daarvoor projecten met kinderen starten en daar ook de kinderburgermeester bij betrekken. Misschien moeten we kinderen al leren integreren en participeren in de wijk en de maatschappij. Wat zijn hun wensen en hoe kunnen we die verwezenlijken? Een gezond leven begint bij de opvoeding. Ook een plek opzetten voor het kleine grut om lekker te kunnen rausen, zoek daarbij ook de connectie met de nabijgelegen scouting. Denk daarbij ook aan een natuurlijk plein dat openbaar toegankelijk is voor een ieder. In de geest van de connectie met natuur en het groen is het natuurlijk erg interessant om een goede verbinding te maken met het Stadspark. Erg groot groen gebied dat te weinig gebruikt wordt. Nieuwe manieren van wijkontwerpen: in dat kader wordt de suggestie gewekt dat we misschien ook op een andere manier naar ons wijkontwerp moeten kijken. Misschien moeten we het hele ontwerpproces omdraaien en eerst bezig gaan met de invulling van de openbare ruimte in de wijk en daarna pas de gebouwen en de huizen een plek geven. Zo zet je de publieke ruimte en zijn mogelijkheden centraal in plaats van het later invulling geven en 10

11 bepalen van de openbare ruimte. Ook wordt de suggestie gewekt om de wijk adaptief in te richten en woningen zo te bouwen dat ze makkelijk om te vormen zijn naar andersoortige woningen. We weten namelijk niet hoe de woonbehoeften er over dertig jaar uit zien en het is in dat kader dus interessant om gebouwen in verloop van tijd aan te kunnen passen aan de wens. Ook de focus leggen op de levensloop en dus levensloop bestendig te bouwen. Door de wijk zo in te richten dat we gemengd wonen mogelijk maken creëer je een omgeving waarin mensen naar elkaar omkijken. Op die manier kunnen we er ook beter voor zorgen dat we tot hoge leeftijd zelfstandig kunnen wonen. Dwaalpaden zijn in het kader van Healthy Ageing een interessante mogelijkheid. Het biedt voor ouderen een uitnodiging tot bewegen zonder dat ze verdwalen en het nodigt kinderen en anderen uit tot meer beweging. Terugkomend op het actief burgerschap en gezondheid; educatie/onderwijs speelt daarin ook een wezenlijke rol, omdat kinderen moeten leren om te participeren en verantwoordelijkheid en initiatief te nemen. Het is een middel om een doel te bereiken. Daarnaast kun je het Suikerunieterrein ook zo inrichten dat het uitnodigt om samen te werken. Richt voorzieningen op zo n manier in dat ze gedeeld moeten worden of kunnen worden bij wijkbewoners. Op die manier zorg je voor een beter welbevinden in de wijk. Dit is echter een optie die maar een deel van de bevolking zal aanspreken. Participatie en gezondheid zijn überhaupt thema s die maar een beperkte groep mensen aanspreekt, bij veel burgers is het de armoede of het inkomen dat beslist en zal welzijn in de buurt geen thema zijn dat van belang is. Maak projecten daarom zo laagdrempelig mogelijk en zorg ervoor dat ze structureel een bijdrage kunnen leveren aan een wijk. Mobiliteit, wandelen en fietsen eerst en hoe krijgt het openbaar vervoer een plek. Een gezonde en prettige wijk is een autoluwe wijk. De entree van de wijk moet niet via een achterweg lopen, maar direct gekoppeld worden aan de binnenstad. Zo lijkt de afstand tot de rest van de stad niet groot en wordt het ook echt onderdeel van Groningen. Zet wijk op volgens de ideeën van Jan Gehl. Hij ontwerpt steden en wijken op een manier die vriendelijk is voor de mensen en waarbij de focus op de publieke ruimte ligt. Samenwerkingen Burgers worden als eerste genoemd, daarnaast kunstenaars, ondernemers en verenigingen bij het ontwerp betrekken. Er wordt gesuggereerd om de burgers ook vrijheid te geven in het bepalen van het ontwerp, maar een belangrijke vraag is: Wie zijn die burgers en hoe betrek je die bij het ontwerp van het gebied? Het terrein is momenteel nog een kale vlakte en er is dus geen burger die er woont die je bij het ontwerp kunt betrekken. Moet je dan het stadspanel aanspreken of de omringende wijken? Dat laatste is sowieso een relevant, omdat de omringende wijken de nieuwe buren zijn die met verenigingen, voorzieningen en scholen een bijdrage kunnen leveren aan het terrein. Houd daarbij ook rekening met de verhuisbewegingen en tendensen in stad en ommeland. Op die manier weet je op welk publiek je de wijk moet richten en wat voor type mensen je in potentie kunt betrekken bij het ontwerp. Natuur- en milieuorganisaties: voor de ontwikkeling van het cultuurhistorische en natuurrijke gebied aan de achterkant van het terrein. Misschien kun je de geschiedenis van het gebied zichtbaar maken. 11

12 Plenaire afsluiting Projectleiders geven een samenvatting van de workshops. Leendert van Bree belicht het perspectief van waaruit steden in het verleden zijn ontworpen. De huidige infrastructuur is gebaseerd op transport. Nu gaan we de openbare ruimte anders inrichten; van transportfunctie naar verblijfsfunctie. In de workshop Binnenstad is vooral opgevallen dat de centrale pleinen (in ieder geval in het licht van de verblijfsfunctie) niet optimaal gebruikt worden. Verder is participatie, het vormen van netwerken, profileren van goede voorbeelden en het betrekken van jongeren van belang. Advies is om in het licht van de toekomstige stadsontwikkeling flexibel te plannen en niet alles dicht te timmeren. Cruciaal is de energieke (netwerk)samenleving, de kracht, kennis en wensen van mensen. Door de inwoners centraal te stellen wordt de stad van alle burgers. Dit betekent een andere manier van plannen, een andersoortige samenleving (die ontwikkeld wordt met de gebruikers en die inwoners dus mede bedacht hebben. 12

13 Bijlage 1: Input deelnemers Hoogste prioriteit: - Betrek álle burgers (hoge en lage ses, alle achtergronden, jong en oud, arm en rijk) - Stad aantrekkelijk houden voor iedereen - Ontmoeting tussen bewoners en tussen bewoners en gemeente - Voorlichten en meenemen van bewoners in beweegredenen en beleidskeuzes - Eigen regie bij de burgers - Onderwijs, sport en voeding - Bewustzijn rondom gezondheid - Gezondheidsvaardigheden - Samenwerking, het gebruiken van deskundigheid die bij verschillende organisaties in huis is - Gebruik kennis en expertise RUG, UMCG, Hanzehogeschool, MBO, ROC s én studenten - Neem alle werknemers van de gemeente mee in het Healthy Ageing verhaal, iedereen moet de noodzaak er van inzien en actief meedenken. Verspreiden naar stad, regio en provincie. - Verbinden beleid met uitvoering binnen de gemeente, inclusief de GGD - G1: Actief Burgerschap - De omgeving zo inrichten dat deze veilig is voor kinderen en hen uitdaagt tot bewegen - Uitdagende omgevingen voor ontmoeten en bewegen (sportparken / publieke plekken) Aanvullingen op G6: - Betrek meer sportverenigingen en sportaanbieders (neem hen op in partnership), betrek hen in ontwikkeling uitdagende omgevingen. - Individuele aandacht voor de burger - Onderwijs - Betrek bewoners die meer moeite hebben om mee te doen (bijvoorbeeld lage ses) - (Doelgroep)participatie: burgers centraal maken - Gezondheidsvaardigheden voor iedereen (voorwaarde om gezondheid vorm te laten krijgen in actief burgerschap) - Ruimte voor reflectie / zingeving - Gezonde stad is ook een creatieve en culturele stad (niet alleen kunst, ook broedplaats voor start-ups) Inspiratie hoort ook bij welbevinden - G7: Gezond werken / economie / ondernemerschap - G7: Mindset in de stad(jer): zet mensen samen aan tot activiteiten - G7: gezonde geest - Mentale gezondheid, welbevinden, hulpverlening - Bewustwording creëren van eigen gedrag / gedragsbeïnvloeding - Financieer niet te veel losse projecten, maar breng ze structureel samen vanuit de bevolking / scholen / initiatieven die passen binnen de ambitie - Betrek de eerstelijns gezondheidszorg: mensen die doorgaans niet met gezondheid bezig zijn wel (even) open staan voor gezond leven op het moment dat ze een dokter nodig hebben - Koppel de G6 ook aan armoede-beleid - Investeer in langdurige projecten om op de lange termijn ook effect te behouden 13