Reconstructie regio Beerze Reusel

Transcriptie

1 Voorwoord Het Brabantse buitengebied wordt aangepakt. Voor het gebied Beerze Reusel is inmiddels een reconstructieplan gemaakt en men is bezig met de uitvoering van deze plannen. In de voor u liggende rapportage wordt de reconstructie onder de loep genomen. Voor het maken van deze rapportage hebben wij ons om meerdere redenen gericht op de reconstructie regio Beerze Reusel voor het maken van deze rapportage. Zo leek ons de schaalgrootte bijvoorbeeld erg intrigerend; het plan omvat meerdere gemeenten. Daarnaast vonden we het ook interessant, omdat enkele projecten reeds zijn afgerond zodat de gevolgen op het landschap te zien zijn. Maar ook de nog lopende projecten zijn interessant. De verschillende fasen waarin de projecten verkeren maakt dat we op verschillende manieren naar het proces kunnen kijken. Tot slot gold ook een uiterst praktische reden; het gebied ligt vlak naast Eindhoven en was dus gemakkelijk te bezoeken. Wij hebben veel respons gehad van de actoren uit het gebied. De vele contactmomenten zijn van hoge waarde geweest voor informatie en ondersteuning van deze rapportage. Dit rapport is bestemd voor docenten, studenten en personen die meer willen weten over de reconstructie regio Beerze Reusel. In feite voor iedereen die betrokken is bij regionale ontwikkelingsprojecten. Graag willen wij naast de ondersteuning van de docenten en de leerzame lezingen van de gastsprekers vooral de betrokken actoren van het gebied Beerze Reusel bedanken voor hun medewerking. Eindhoven, januari 2007 Arjan uit het Broek Susan van der Maas Marina Peterse Stephan van der Sman Annemieke Vrij 1

2 2 Reconstructie regio Beerze Reusel

3 Inhoudsopgave Voorwoord...1 Inhoudsopgave...3 Samenvatting...5 Verklarende woordenlijst...7 DEEL I Inleiding Context Reconstructiewet concentratiegebieden Rijkskader Reconstructiegebieden provincie Noord-Brabant De reconstructiecommissie Opgave Betrokken partners Inleiding Nederlandse Overheid en de Europese Unie Provincie Noord Brabant Betrokken gemeenten Beerze Reusel Reconstructiecommissie Beerze Gemeenten uit het gebied Beerze Reusel Zuidelijke Land en Tuinbouworganisatie ZLTO De Brabantse Milieufederatie BMF Waterschappen en recreatie en toerisme MKB, Midden Klein Bedrijf Leader+, Adviseurs vanuit het rijk en de provincie Het Streekhuis; Hilvarenbeek Doelstelling Doelen reconstructieplan Beerze...25 DEEL II Aanpak Totstandkoming reconstructieplan Aanpak Ontwerp Inleiding Algemene thema s Waterthema s Integrale beschrijving per deelgebied Inhoudelijke keuzes m.b.t. ruimtelijke kwaliteit Deelprojecten Ideeënprijsvraag Beerze Reusel

4 9. Kritische uitdieping Eo Wijers prijsvraag Proeftuin Het Groene Woud De Beerze Deelprojecten Landinrichting De Hilver en Zandpaden De Hilver Wintelre-Oerle Conclusies/aanbevelingen...55 Literatuurlijst...57 Bijlagen...59 BIJLAGE I: Interview mevr. Marij Aben gemeente Bladel...61 BIJLAGE II: Interview dhr. M. Denissen Leader BIJLAGE III: Interview dhr. C. van Dijk gemeente Oirschot...71 BIJLAGE IV: Interview mevr. N. Heeg waterschap de Dommel...75 BIJLAGE V: Interview mevr. A. Schoenmakers provincie Noord-Brabant...79 BIJLAGE VI: Reconstructiedoelen in fase BIJLAGE VII: Reconstructiedoelen in fase BIJLAGE VIII: Reconstructiedoelen in fase BIJLAGE IX: Alternatieven...87 BIJLAGE X: Deelprojecten binnen het reconstructiegebied Beerze Reusel...89 BIJLAGE XI: Ligging veehouderijen...91 BIJLAGE XII: Water...92 BIJLAGE XIII: Natuur BIJLAGE XIV: Natuur BIJLAGE XV: Intensieve veehouderij: Intergrale zonering...95 BIJLAGE XVI: Cultuurhistorische, archeologische en aardkundige waarden

5 Samenvatting Het reconstructiegebied Beerze Reusel is een voortvloeisel van de op 1 april 2002 in werking getreden Reconstructiewet concentratiegebieden. Deze wet heeft als doel de verbetering van de ruimtelijke structuur in gebieden met veel intensieve veehouderij. Hierin is ook de provincie Noord-Brabant met uitzondering van West-Brabant aangewezen als concentratiegebied. Met de reconstructiewet is een nieuw instrument beschikbaar gekomen voor een voortvarende herinrichting van het landelijk gebied met veel intensieve veehouderij. Reconstructie is een ambitieus en ingrijpend proces dat een sterke betrokkenheid van de streek bij de planvorming vraagt. De herinrichting kan niet alleen van bovenaf vorm krijgen. De wet voorziet dan ook in een sterke inbreng vanuit de streek. Gezamenlijk moeten bestuurslagen én maatschappelijke instellingen hun verantwoordelijkheid nemen. Alleen op deze wijze kunnen de kansen voor een totale vernieuwing van het platteland optimaal worden benut. De zandgronden van de provincie Noord-Brabant zijn opgedeeld in zeven reconstructiegebieden waarvan het gebied Beerze Reusel één is. Van 2000 tot 2004 is er door de reconstructiecommissie gewerkt aan het reconstructieplan voor het gebied. Wat is gestart als een plan, waarbij de nadruk lag op de intensieve veehouderij, is het plan uitgegroeid tot een integraal gebiedsprogramma voor de komende jaren. Dat er in de reconstructiecommissie veel partijen zijn vertegenwoordigd (zowel adviserend als uitvoerend) heeft zowel voor- als nadelen. De partijen zullen elk hun eigen belangen verdedigen, daarentegen zijn ze ook afhankelijk van elkaar. Alleen door een goede samenwerking kunnen de betrokken partijen een goed afgewogen plan maken. Deze partijen zijn: Gemeenten uit het gebied Beerze Reusel; Zuidelijke Land en Tuinbouworganisatie ZLTO; De Brabantse Milieufederatie BMF; Waterschappen en recreatie en toerisme; MKB, Midden Klein Bedrijf; Leader+; Adviseurs vanuit het rijk en de provincie; De uitvoering van het reconstructieplan wordt vanaf 2005 geleid van het Streekhuis, welk gevestigd is in Hilvarenbeek. De doelen van het Streekhuis zijn tweeledig; Loketfunctie, het gezicht van de reconstructie Beerze Reusel en een ontwikkelfunctie, uitvoering van het reconstructieplan en ondersteuning van de reconstructiecommissie. De verschillende partijen, zoals hierboven genoemd zijn, hebben samen gewerkt aan een plan voor de herinrichting van het buitengebied Beerze Reusel met een gemeenschappelijk doel: een vitaler en aantrekkelijk buitengebied. Om dit doel te bereiken is er een reconstructieplan gemaakt, waarin het hoofddoel is gesplitst in verschillende reconstructiedoelen. De opgave ligt zowel op het terrein van omgevingskwaliteit als op het terrein van sociale en economische vitaliteit. Het betreffen de doelstellingen met betrekking tot water en bodem, milieu, natuur en landschap, maar ook op het terrein van landbouw, recreatie en toerisme en wonen, werken en leefbaarheid. De reconstructie van het gebied bestaat uit meerdere deelprojecten die uiteenlopen van zeer kleine tot zeer rigoureuze ontwikkelingen. Al deze deelprojecten hebben een eigen doelstelling die moeten bijdragen aan het behalen van de hoofddoelstelling van het reconstructieplan. De deelprojecten worden aangedragen vanuit het gebied zelf, meestal zijn dit de gemeenten, de waterschappen en burgers. Tot nu toe zijn er een 40-tal deelprojecten al afgerond of nog in ontwikkeling. 5

6 6 Reconstructie regio Beerze Reusel

7 Verklarende woordenlijst AHS - Agrarische Hoofd Structuur BMF - Brabantse Milieu Federatie DLG - Dienst Landelijk Gebied EC - Europese Commissie EHS - Ecologische Hoofd Structuur EVZ - Ecologische Verbindings Zone GS - Gedeputeerde Staten GHS - Groene Hoofd Structuur Inundatie (gebied) - het onder water zetten van lage gronden LEADER - Liaison Entre Actions de Développement de l Economie Rurale LOG - Landbouw Ontwikkelings Gebied LNV - ministerie van Landbouw, Natuur en Visserij MKB - Midden- en Klein Bedrijf REVZ - Robuuste Ecologische Verbindings Zone RUN - Rijks Uitgangspunten Nota SRE - Samenwerkingsverband Regio Eindhoven VROM - ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu ZLTO - Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie 7

8 8 Reconstructie regio Beerze Reusel

9 DEEL I Beschrijving van de gehanteerde strategieën, de betrokken actoren en de rol van open ruimte in de reconstructie van de regio Beerze Reusel. 9

10 10 Reconstructie regio Beerze Reusel

11 1. Inleiding Deze rapportage is geschreven in het kader van de collegereeks Capita Selecta Stedebouw 1 & 2. Door de bij dit vak behorende lezingenreeks kwam een aantal uitdagingen binnen diverse regionale ontwikkelingsopgaven aan bod die de ontwerper, de planner en de overheid voorgeschoteld kregen. Hoe formuleer je een ontwikkelingsstrategie op een dergelijke (grote) schaal? Welke rol speelt het ontwerp hierbij? Op welke manier heeft men de verschillende stakeholders gemobiliseerd en bij het proces weten te betrekken? Wat is de rol en taak van een project- en procesmanager in dergelijke regionale opgaven? Hoe bepalen de verschillende publieke overheden hun rol en taak in deze? Via welke aanpak kunnen plan en ontwikkeling, inhoud en proces op elkaar worden betrokken? Naast de beschrijving van de gehanteerde strategieën, betrokken actoren en de rol van de open ruimte in de reconstructie regio Beerze Reusel, vindt u ook een kritische uitdieping. Het thema van de kritische uitdieping is het landschap als structurerend canvas voor ruimtelijke ontwikkeling, dit thema is ook naar voren gekomen tijdens de lezingenreeks. Om u de weg te wijzen door deze rapportage, vindt u hier een korte opsomming van alle hoofdstukken. De rapportage bestaat uit twee delen. Deel I bevat een beschrijving van de gehanteerde strategieën, de betrokken actoren en de rol van de open ruimte in reconstructie van de regio Beerze. In hoofdstuk 2 wordt begonnen met het plaatsen van de reconstructie in haar context. Er wordt in dit hoofdstuk ingegaan op de reconstructiewet, het Rijkskader, de reconstructiegebieden van provincie Noord-Brabant en de reconstructiecommissie. Vervolgens wordt in hoofdstuk 3 de opgave van de reconstructie geformuleerd. Nu de context en opgave duidelijk zijn kunt u lezen over de betrokken partners in hoofdstuk 4. Per actor wordt besproken wat haar rol is in de reconstructie en wat haar doelstelling is. Dit deel wordt geëindigd met een hoofdstuk over de doelen van het reconstructieplan. Deel II bestaat uit een kritische uitdieping van het landschap als structurerend canvas voor ruimtelijke ontwikkeling. Dit deel begint met hoofdstuk 5 over de gekozen aanpak. Er wordt in dit hoofdstuk ingegaan op de totstandkoming van het reconstructieplan. Hoe is het reconstructieplan opgebouwd? Daarnaast wordt de aanpak, meer organisatorisch gezien besproken. In hoofdstuk 6 staat de omschrijving van het ontwerp. Naast algemene thema s wordt een integrale beschrijving per deelgebied gegeven. Vervolgens vindt u in hoofdstuk 7 de inhoudelijke keuzes met betrekking tot de ruimtelijke kwaliteit. Deze inhoudelijke keuzes worden besproken aan de hand van een zevental deelprojecten en de EO Weijers ideeënprijsvraag Beerze Reusel. Vier van deze deelprojecten en de twee inzendingen van de prijsvraag worden vervolgens in hoofdstuk 9 kritisch uitgediept. De vraag die bij deze deelprojecten wordt gesteld is: In hoeverre heeft men het landschap als structurerend canvas gebruikt? Ten slotte worden in hoofdstuk 10 conclusies getrokken en aanbevelingen gegeven. Voor het maken van deze rapportage hebben we een aantal interviews gehouden met verschillende actoren binnen de reconstructiecommissie. Deze interviews zijn opgenomen in de bijlagen. 11

12 12 Reconstructie regio Beerze Reusel

13 2. Context 2.1. Reconstructiewet concentratiegebieden Het reconstructiegebied Beerze Reusel is een voortvloeisel van de op 1 april 2002 in werking getreden Reconstructiewet concentratiegebieden. Deze wet heeft als doel de verbetering van de ruimtelijke structuur in gebieden met veel intensieve veehouderij. Hierin is ook de provincie Noord-Brabant met uitzondering van West-Brabant aangewezen als concentratiegebied. Met de reconstructiewet is een nieuw instrument beschikbaar gekomen voor een voortvarende herinrichting van het landelijk gebied met veel intensieve veehouderij. De wet voorziet in een integrale en planmatige aanpak van de problematiek in de concentratiegebieden. Daarnaast zorgt de wet ook voor een goede wisselwerking tussen de verschillende bestuurslagen en de instellingen die betrokken zijn bij de herinrichting. Daarnaast voorziet de wet ook in een afstemming met streekplannen, bestemmingsplannen en andere regels en procedures. Kaart 2.1: de reconstructiegebieden in Nederland. Reconstructie is een ambitieus en ingrijpend proces dat een sterke betrokkenheid van de streek bij de planvorming vraagt. De herinrichting kan niet alleen van bovenaf vorm krijgen. De wet voorziet dan ook in een sterke inbreng vanuit de streek. Gezamenlijk moeten bestuurslagen én maatschappelijke instellingen hun verantwoordelijkheid nemen. Alleen op deze wijze kunnen de kansen voor een totale vernieuwing van het platteland optimaal worden benut. Reconstructie is dan ook meer dan ruimtelijke ordening. Ruimtelijke ordening is het vastleggen van bestemmingen. Dat gebeurt in planologische kernbeslissingen (door de Rijksoverheid), in streekplannen (door de provincie) of in bestemmingsplannen (door de gemeente). Reconstructie is meer: er worden niet alleen zoneringen vastgelegd, maar ook maatregelen en voorzieningen uitgevoerd. Verder kunnen voorzieningen worden getroffen om bestaande bestemmingen te verbeteren. Er is een innige relatie tussen ruimtelijke ordening en reconstructie. In de wet is dan ook een juridisch verband gelegd tussen de reconstructie en de planfiguren van de Wet op de Ruimtelijke Ordening. De zonering zoals die in het reconstructieplan wordt opgenomen, heeft niet dezelfde juridische lading als bestemmingen in een bestemmingsplan Rijkskader Omdat de reconstructiewet een wet is vanuit het Rijk is het Rijk ook een belangrijke partij bij de totstandkoming van de reconstructieplannen. In artikel 17 van de wet is bepaald dat reconstructieplannen de goedkeuring behoeven van de ministers van Landbouw, Natuur & Voedselkwaliteit (LNV) en Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening & Milieu (VROM). De Belangrijkste kaders van de goedkeuring zijn de in de reconstructiewet opgenomen Rijksuitgangspuntennota (RUN) en het vigerend rijksbeleid. Met name de punten uit de RUN zijn belangrijk voor de goedkeuring van het reconstructieplan. Deze punten zijn: - Ruimtelijk en veterinair; - Milieu; - Water; - Natuur en landschap; - Architectuur en cultuurhistorie; - Landbouw; - Economische structuur; 13

14 - Recreatie en toerisme; - Woon-, werk- en leefklimaat. Het Rijk heeft de provincies gevraagd in het reconstructieplan aan te geven op welke wijze doelen met elkaar in samenhang zijn gebracht. M.a.w.: waar keuzes tot optimalisering van doelen ten koste gaan van het volledig bereiken van doelen en waar de winst van integratie zit ten op zichten van het niet volledig bereiken van afzonderlijke doelen. Het Rijk beoordeelt vervolgens de onderbouwing van de integrale afweging in de reconstructieplannen Reconstructiegebieden provincie Noord-Brabant De zandgronden van de provincie Noord-Brabant zijn opgedeeld in zeven reconstructiegebieden waarvan het gebied Beerze Reusel één is. De overige gebieden zijn: De Baronie, Boven-Dommel, De Peel, Maas en Meierij, Meierij en Peel en Maas (zie kaart 2.2). Voor elk van deze gebieden is conform artikel 11 van de Reconstructiewet een reconstructieplan opgesteld, vastgesteld door Provinciale Staten. West-Brabant is opgedeeld in twee gebieden: Wijde Biesbosch en Brabantse Delta. Deze gebieden zijn formeel geen reconstructiegebieden, omdat de Reconstructiewet er niet geldt. Toch is besloten hier een vergelijkbaar proces te starten als in de reconstructiegebieden. Voor West-Brabant zijn gebiedsplannen gemaakt. De provincie had eigenlijk niet zoveel te kiezen, door de reconstructiewet werden de provincies met zandgronden wettelijk verplicht om een plan te maken gericht op het verminderen van de intensieve veeteelt. De provincie Noord-Brabant heeft negen revitaliserende commissies opgesteld waarvan er zeven ook reconstructie doeleinden hebben. De uitvoering van de reconstructie is aan de provincies vrij gelaten. Noord-Brabant heeft er voor gekozen om de reconstructie breed uit te voeren, door niet alleen de intensieve veebedrijven op de zandgronden maar ook economische, milieu en natuur ontwikkeling in de gebieden in de plannen mee te nemen en in een totaal plan tot uitvoer te brengen. 1 Op 17 januari 2003 hebben Provinciale Staten voor elk reconstructiegebied een Regionale Reconstructiecommissie ingesteld. De reconstructiecommissies adviseren Gedeputeerde Staten (GS) over allerlei onderwerpen die te maken hebben met de reconstructie. Vooruitlopend op de inwerkingtreding van de Reconstructiewet zijn de reconstructiecommissies al begonnen met de voorbereidingen voor het reconstructieplan. Kaart 2.2: de reconstructiegebieden in Noord Brabant, met in het grijs aangegeven het reconstructiegebied Beerze Reusel 2.4. De reconstructiecommissie De reconstructiecommissie Beerze Reusel is samengesteld uit afgevaardigden van alle gemeenten, waterschappen, de Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie, de Brabantse Milieufederatie en terreinbeherende organisaties, de recreatiesector en een vertegenwoordiger van het sociaal-economisch platform. Rijk en provincie hebben een adviserende rol in de reconstructiecommissie (zie hoofdstuk 4 voor de samenstelling van de reconstructiecommissie). Van 2000 tot 2004 heeft de reconstructiecommissie Beerze Reusel gewerkt aan de totstandkoming van het reconstructieplan voor het gebied. Wat is gestart als een plan, waarbij de nadruk lag op de intensieve veehouderij, is het plan uitgegroeid tot een integraal gebiedsprogramma voor de komende jaren. De uitvoering van het reconstructieplan wordt vanaf 2005 geleid van het Streekhuis, in hoofdstuk 4 wordt het Streekhuis uitgebreid beschreven. 1 Interview A. Schoenmakers provincie Noord-Brabant 14

15 Uit de interviews komt duidelijk naar voren dat de (overkoepelende en leidende) rol van de provincie als positief wordt beschouwd. Provincie ondersteunt uitvoerders, gemeente en waterschap en daarnaast de vele particulieren. Ik vind dit positief want de gemeenten zijn daarvoor te klein. De gemeenten staan dicht bij de mensen en zijn daardoor het meest duurzaam bij de informatie vertrekking over projecten binnen hun gemeente. En als de mensen in het gebied een plan mooi, goed of belangrijk vinden dan willen ze wel meewerken. 2 Positief. Er moet immers een overkoepelend orgaan zijn en gemeenten zijn daar te kleinschalig voor, dus die rol is weggelegd voor de provincie. 3 Ik vind dat de provincie een erg positieve rol had in de reconstructie. Nee, echt, alle lof voor de manier van aanpak. Ik ben erg tevreden over deze aanpak. 4 Tja, er moet toch iemand de initiator zijn. En aangezien de provincie eindverantwoordelijk is, was het eigenlijk wel logisch dat zij ook de coördinatie op zich nemen. Maar dit is verder wel positief. 5 Ik vind dat de provincie een positieve rol had in de reconstructie, hierdoor komt de Provincie ook dichter tot de burger. 6 Om te zorgen voor een goede inbedding van deze advisering in de streek zijn een actieve inbreng in het planvormingsproces en een zorgvuldige communicatie met de betrokken achterban essentieel. Meer specifiek zijn de taken van de reconstructiecommissie: - Advies uitbrengen over het voor haar gebied op te stellen ontwerp-reconstructieplan; - Advies uitbrengen over het voor haar gebied op te stellen Startnotitie en concept Milieu effect rapportage (MER); - Advies uitbrengen over het voor haar gebied op te stellen uitvoeringsprogramma dat dient als document voor de werkprogrammering en als document voor een financiële claim; - Verslag uitbrengen aan GS over de voortgang van de uitvoering van de reconstructie; - Adviseren van GS over de gewenste bestuurlijke organisatie voor de uitvoering en de nadere planvorming; - Vestigen van de aandacht van GS op al hetgeen de reconstructiecommissie ter zake van bovengenoemde onderwerpen gewenst voorkomt; - Voortzetten van projecten die door de betreffende landinrichtingscommissies worden overgedragen dan wel daarvoor in aanmerking komende projecten. De reconstructiecommissie heeft geen formele rol in de beschikking van financiële middelen voor projecten. De provincie, gemeenten, waterschappen en particuliere partijen beschikken over de financiële middelen. De reconstructiecommissie wordt voorgezeten door een onafhankelijke voorzitter. Daarnaast heeft elke gemeente een klankbordgroep (Bladel en Reusel - De Mierden hebben een gezamenlijke klankbordgroep). Het reconstructieplan is daardoor afgestemd op de specifieke problemen in het gebied. 2 Interview A. Schoenmakers provincie Noord-Brabant 3 Interview N. Heeg waterschap De Dommel 4 Interview M. Denissen Leader+ 5 Interview M. Aben gemeente Bladel 6 Interview C. van Dijk gemeente Oirschot 15

16 16 Reconstructie regio Beerze Reusel

17 3. Opgave Na de varkenspestcrisis van 1997 is de overtuiging gegroeid dat het gebied (en ook de andere reconstructiegebieden in Noord-Brabant) een grondige kwaliteitsverbetering nodig had. De reconstructieplannen van de aangewezen gebieden moet daarvoor zorgen. Op bijlage XI vindt u een weergave van de veehouderijen in het gebied. In 1997 heerste er de varkenspest, waarbij de provincie Noord-Brabant behoorlijk werd getroffen. Door de schrale grond leent deze regio zich namelijk niet voor akkerbouw, maar wel voor intensieve veehouderij. In Den Haag heeft men dus kritisch gekeken naar deze hoge varkensconcentratie. Door deze concentratie was de regio namelijk erg kwetsbaar voor infecties. Het eerste idee voor de reconstructiewet was dus eigenlijk om varkensvrije zones in te stellen, als het ware een vorm van bufferzone. De reconstructiewet kent in dat opzicht een top-down benadering; het beleid werd bepaald in Den Haag en vervolgens doorgespeeld naar de provincies.. 7 Het reconstructiegebied Beerze Reusel is gelegen in het midden/zuiden van de provincie en omvat de gemeenten Goirle, Hilvarenbeek, Oirschot, Reusel-De Mierden, Bladel, Eersel en een deel van Oisterwijk (de voormalige gemeente Moergestel). Kaart 3.1: het werkgebied van het reconstructieplan Beerze Reusel. Het is zeker niet zo dat er in het reconstructieplan alleen een oplossing wordt gezocht voor de situatie in de intensieve veehouderij. Er is op het platteland sprake van een stapeling van problemen. In het verleden hebben verschillende partijen op hun eigen manier, met eigen organisaties en gelden aan de oplossing van de problemen gewerkt. Maar in de loop van de tijd is het inzicht gegroeid dat de problemen gezamenlijk en integraal moeten worden aangepakt. Met integraal wordt bedoeld dat er met bepaalde maatregelen meerdere doelen tegelijkertijd bereikt kunnen worden. Sommige problemen zijn al lang bekend, maar het is nog niet gelukt om daar goede en adequate oplossingen voor te vinden. Daarnaast zijn er problemen bij gekomen of zijn de problemen groter geworden. Zo is door de schaalvergroting in de veehouderij het aantal locaties met grote stank- en ammoniakemissies toegenomen. Gemeenten kunnen vanwege de stankhinder bijvoorbeeld geen nieuwe huizen bouwen, maar omgekeerd kunnen de intensieve veehouderijen vanwege de stanken ammoniakwetgeving niet uitbreiden. Omdat er vaker veel neerslag in korte tijd valt, moet er meer water tijdelijk geborgen worden. Dat is vooral nodig om Eindhoven, s-hertogenbosch en Breda in natte perioden te beschermen. Daarnaast nemen ook de perioden met extreme droogte toe. Daardoor dreigen verschillende natte natuurgebieden te verdwijnen en kampt de landbouw met verdroging. 7 Interview M. Denissen Leader+ 17

18 Verder is er een sterke afname te zien van de soortendiversiteit in landbouwgebieden en raken natuurgebieden meer en meer versnipperd. Een groot aantal planten- en diersoorten dreigt hierdoor uit te sterven. Daarom moeten natuurgebieden vergroot worden en meer aan elkaar worden gekoppeld. Aan de andere kant neemt de behoefte aan recreatie op het platteland de laatste decennia sterk toe. Omdat recreanten een voorkeur hebben voor gebieden waar het landschap en de cultuurhistorie nog redelijk ongeschonden zijn, is behoud en ontwikkeling van het landschap ook van economisch belang. Tenslotte neemt de vraag naar alternatieve werkgelegenheid op het platteland de laatste jaren sterk toe, omdat het aantal mensen dat in de landbouw werkt afneemt. De reconstructie van het gebied Beerze Reusel voorziet daarin en kan daarmee voor een forse kwaliteitsimpuls zorgen. Het reconstructieplan wordt verder in hoofdstuk 6 uitgewerkt. 18

19 4. Betrokken partners 4.1. Inleiding In dit hoofdstuk worden alle betrokken actoren toegelicht. Het Top-down, beleid van de overheidsinstanties bestaande uit wetvorming door overheid provincie en gemeente. Bottum-up, de samenwerkingsverbanden van de betrokken actoren resulterend in afgestemde uitvoering, zodat het potentieel van het gebied optimaal wordt benut. Samen vormen al de betrokken partijen het opgestelde programma en de visie van het gebied Beerze Reusel Nederlandse Overheid en de Europese Unie Op 1 april 2002 is de reconstructiewet concentratiegebieden aangenomen. De concentratiegebieden die onder deze wet vallen kenmerken zich door: een hoge veedichtheid, milieuproblemen zoals vermesting verzuring stank en verdroging. Het Rijk geeft de komende jaren prioriteit aan de reconstructie van deze zandgebieden. De gestelde termijn voor de uitvoering is 12 jaar. In de nieuwe nota nota ruimte 8 is de koers voor het beleid van de overheid uitgezet. De nota ondersteunt gebiedsgerichte integrale ontwikkeling waarin alle betrokken actoren deelnemen. In de rol van de overheid is een duidelijke verschuiving van accent zichtbaar. In de nota wordt gesteld dat het accent verschuift van toelatingsplanologie naar ontwikkelingsplanologie Voor geheel Nederland worden generieke regels opgesteld die zorgen voor een integraal geheel in ruimtelijke structurering. De eerder besproken reconstructiewet concentratiegebieden is opgenomen in de nota ruimte. Deze wet is het kader voor een duurzaam ontwikkelingsperspectief voor de vitalisering van een kwetsbaar deel van het landelijke gebied in Nederland. De ruimtelijke zonering met drie verschillende perspectieven voor de intensieve veehouderij: Landbouwontwikkeling Verweving Extensivering De zonering stimuleert het bereiken van doelen op verschillende beleidsterreinen. Tevens stimuleert de zonering tot innovatieve en duurzame ontwikkelingen en investeringen. Thema s met hoge prioriteit opgelegd door de overheid zijn: Ecologische Hoofd Structuur EHS Duurzame landbouw Water Ook is de aandacht gericht op landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten. Vijf provincies waaronder Noord- Brabant dienen reconstructieplannen voor deze gebieden op te stellen. Na vaststelling door Provinciale Staten worden de plannen door de overheid goedgekeurd Europese subsidies Voor ondersteuning van het beleid van de Nederlandse overheid is voor de gebieden die vallen onder de reconstructiewet concentratiegebieden een subsidieplan opgesteld. Het subsidieplan POP (Plattelandsontwikkelingsprogramma ) 9 is een meerjarig Europees programma dat gericht is op de versterking van het landelijke gebied zijnde: Het ontwikkelen van duurzame landbouw Verhogen van de kwaliteit van natuur en landschap Omschakelen naar duurzaam waterbeheer Bevorderen van diversificatie van economische dragers Bevorderen van recreatie en toerisme Bevorderen van de leefbaarheid. De geformuleerde beleidsdoelen sluiten nauw aan op de doelen gesteld in de reconstructiewet concentratiegebieden. 8 Ministerie van VROM Nota Ruimte 9 Plattelandsontwikkelingprogramma Nederland (POP Nederland), Ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit. 19

20 4.3. Provincie Noord Brabant In het streekplan Noord Brabant is beleid opgesteld voor het ruimtegebruik en de ontwikkeling van de Provincie. Het streekplan is gericht op de dynamiek die de provincie rijk is en de daarbij horende ruimteclaims. Kernkwaliteiten zoals bereikbaarheid, natuurlijke milieus, open ruimte en het gevarieerde woon en leefklimaat moeten worden behouden en worden versterkt. De opgestelde visie gaat uit van respect voor de natuurlijke leefomgeving waarbij landschappelijke en cultuurhistorische rijkdom centraal staan. Door het waarborgen van deze rijkdom is Brabant met zijn eigen karakter duidelijk herkenbaar. Het hoofddoel om dit toekomstbeeld te realiseren is zorgvuldiger ruimtegebruik. Hiervoor dienen economisch, ecologisch en het sociaal-culturele kapitaal in balans te zijn. Om dit ruimtelijk beleid voor de komende tien jaar te realiseren zijn 5 leidende principes opgesteld: Meer aandacht voor de onderste lagen Zuinig ruimtegebruik Concentratie van verstedelijking Zonering van het buitengebied Grensoverschrijdend denken en handelen De beleidslijnen van het streekplan vormen een toetsingkader voor gemeentelijke ruimtelijke plannen (bestemmingsplannen), zelfstandige projectprocedures en regionale ruimtelijke plannen. Voor het Gebied Beerze Reusel is voornamelijk de zonering van het buitengebied van belang. In het streekplan wordt gewezen op de verschuiving van de hoofdfuncties landbouw natuur en recreatie. Ingrijpende verandering in de landbouw en het toenemende belang van recreatie zijn voornamelijk verantwoordelijk voor deze verschuiving. Om de 3 hoofdfuncties ruimtelijk te optimaliseren zijn 2 hoofdstructuren opgesteld. Groene hoofdstructuur GHS; Natuurfunctie staat voorop. Afhankelijk van de kwetsbaarheid van het gebied wordt voor de functie bezetting en intensiteit bepaald. Agrarische hoofdstructuur AHS; Instandhouding en versterking van de landbouw staan voorop. Net zoals het GHS wordt bepaald welke functie met een bepaalde intensiteit het gebied mag bezetten. Gericht op het beleid dat de landbouw versterkt. Dit kan ook toerisme en recreatie inhouden, als dit een kans voor het gebied inhoud of zorgt voor nevenactiviteit van de agrariër. Vooruitlopend op de reconstructiewet concentratiegebieden opgesteld door de overheid is in Brabant het Bestuurlijke Platform Reconstructie opgericht. Daarin is overheid, landbouwbedrijfsleven, en natuurorganisaties vertegenwoordigt. Doel is het revitaliseren het landelijke gebied (RLG). Voortvloeiend uit dit platform is Hoofdlijnen Provinciale Uitgangspunten Reconstructie Zandgronden opgesteld en richt zich op duurzame sociale omwikkeling in de landbouwsector en de toeristisch recreatieve sector. Hieruit zijn voor Brabant Zuid 7 reconstructiegebieden begrensd waaronder reconstructiegebied Beerze Reusel. Voor elk gebied is een reconstructiecommissie geïnstalleerd. Onder regie van de Provincie bereidt elke commissie en reconstructieplan voor Reconstructiecommissies Noord Brabant De reconstructiecommissie ingesteld door de provincie Noord Brabant werkt op basis van de reconstructiewet concentratiegebieden. In de commissies zin verschillende adviserende vertegenwoordigers aangesteld: Gemeenten Waterschappen Landbouw en Natuurorganisaties Recreatiesector Bedrijfsleven Overheid als adviseur. De commissies bieden ruimte aan betrokken actoren vanuit de markt, samenleving van een desbetreffend gebied; Zij kunnen in de beleidsvoering zorgen voor nuttige input. De opbouw van de commissies zorgen voor een horizontale werking, betere samenwerking door een bottum-up benadering. De reconstructiecommissie Beerze Reuzel en de betrokken actoren worden verder in dit hoofdstuk toegelicht. 10 Streekplan Noord Brabant

21 4.4. Betrokken gemeenten Beerze Reusel De volgende gemeenten maken deel uit van het reconstructiegebied: Oirschot, Eersel, Bladel, Reusel-de Mierden, Goirle, Hilvarenbeek, Oisterwijk. Van de 7 gemeenten zijn 4 gemeenten een samenwerkingsverband aangegaan om hun positie te versterken in het gebied Beerze Reusel. Het samenwerkingsverband Kempengemeenten bestaat uit: Oirschot, Eersel, Bladel, Reusel-de Mierden. Voor de gemeenten is de positionering en de profilering van haar doelstelling/programma van belang in het reconstructiegebied. Het opgestelde reconstructieplan en het streekplan van de provincie Noord- Brabant zijn de beleidskaders voor de ontwikkeling van de gemeenten in het gebied Beerze Reusel. Samenwerking van gemeenten en onderlinge planvorming vindt plaats in het Streekhuis in Hilvarenbeek, deze wordt verder toegelicht in het hoofdstuk. Belangrijke beleidsthema voor de gemeenten zijn: Verkeer en Vervoer Wonen en Werken Sport en ontspanning Cultuur en Kunst Toerisme en Recreatie 4.5. Reconstructiecommissie Beerze Van 2000 tot 2004 heeft de reconstructiecommissie Beerze Reusel gewerkt aan de opzet van het reconstructieplan van het gebied. In deze paragraaf worden de betrokken adviseurs en het belang van de actoren toegelicht voor het gebied Beerze Reusel. De volgende actoren zijn in de commissie vertegenwoordigd: Gemeenten uit het gebied Beerze Reusel Zuidelijke Land en Tuinbouworganisatie ZLTO De Brabantse Milieufederatie BMF Waterschappen en recreatie en toerisme MKB, Midden Klein Bedrijf Leader+ Adviseurs vanuit het rijk en de provincie 4.6. Gemeenten uit het gebied Beerze Reusel Het belang van de gemeenten is in de voorafgaande paragraaf toegelicht. Samenwerking en afstemming van de gemeente zorgt voor projectontwikkelingen in het gehele gebied. Het doel van de gemeente Oirschot is volgens van Dijk: In eerste instantie heeft onze gemeente als doel het begeleiden van de diverse projecten door een bottum-up aanpak. 11 M. Aben van gemeente Bladel verwoordt het doel als volgt: Er is niet echt een hoofddoel. De drie hoofddoelen van duurzaamheid (economisch, ruimtelijk en maatschappelijk) moeten in evenwicht nagestreefd worden. Het hoofddoel is dus een evenwichtige ontwikkeling van de economie, maatschappelijke aspecten (zoals leefbaarheid e.d.) en ruimtelijke kwaliteit Zuidelijke Land en Tuinbouworganisatie ZLTO 13 ZLTO behartigt de belangen van de agrarische sector. Het ZLTO beschikt over een groot netwerk met overheid semi-overheid en bedrijven uit de agribusiness. ZLTO werkt aan een verbeterde ondernemingsperspectief en de versterking van de positie in de maatschappij. De grote achterban kan hierbij veel macht uitoefenen voor acquisitie projecten. Verder heeft het ZLTO een brede kennis en vaardigheidsontwikkeling in huis die zorgen voor een gezamenlijke visie van de sector. 11 Interview C. van Dijk gemeente Oirschot 12 Interview M. Aben gemeente Bladel 13 Over ZLTO, Organisatie, 21

22 4.8. De Brabantse Milieufederatie BMF 14 De Brabantse milieufederatie streeft een ecologisch duurzaam Brabant na. Het BMF streeft naar schone lucht, bodem, water, gesloten kringlopen een gevarieerde natuur en een versterkt cultuurlandschap met compacte steden. Daarbij wil het BMF de kennis en het bewustzijn van milieu en duurzaamheid versterken. Het BMF bereikt haar doel door ondersteuning, beïnvloeden publieke opinie en samenwerken met bedrijven overheden en belangengroeperingen. Speerpunten voor de regio Beerze Reusel zijn: Condities scheppen voor een vitale en robuuste natuur, voor verbetering van de milieukwaliteit, voor herstel van watersystemen en voor een aantrekkelijk landschap in gebiedsplannen. Het bevorderen van duurzaam waterbeheer. Het versterken van de kwaliteit van natuur en landschap door ontsnippering, milieuverbetering (aanpak verdroging, vermesting en verzuring), buffering, flora- en faunabeleid. Het stimuleren van duurzame landbouw en het verbeteren van de milieukwaliteit van de gangbare landbouw Waterschappen en recreatie en toerisme Het Brabants Bureau voor Toerisme Het BBT voert voor een belangrijk deel het toeristisch-recreatief beleid van de Provincie uit. Daarnaast kan men er terecht voor informatie over toerisme en recreatie in Brabant. In opdracht van de Provincie houdt het BBT zich bezig met: Verzamelen en analyseren van toeristisch-recreatieve cijfers op Noord-Brabantse schaal. Ontwikkelen nieuwe productformules, onder meer op terrein van cultuurhistorie. Waterrecreatie en routenetwerken (fietsen, wandelen, paardrijden). Marketing en promotie van toeristisch-recreatief Noord-Brabant. Vraagbaak- en informatiefunctie (informatie over voorzieningen, projecten, trends) Waterschap de Dommel 16 Het beekdal van de Beerze bevindt zich in het gebied Beerze Reusel en verbindt verschillende natuurgebieden. Het Beerzedal is opgenomen in het Groen Hoofdstructuur van de provincie Noord Brabant en de Ecologische Hoofdstructuur van het rijk. De doelstelling van het waterschap is het stimuleren van flora en fauna tussen de natuurgebieden. Deze stimulans gaat tevens de versnippering van het landschap tegen. Nienke Heeg van Waterschap de Dommel verwoordt het doel van het waterschap als volgt: Het realiseren van een goed en beheersbaar ecologisch watersysteem. Dit betekent onder andere zorgen voor voldoende en schoon water in alle gebieden. We houden ons dus met name bezig met het verspreiden van water en het filteren van water MKB, Midden Klein Bedrijf 18 Het MKB is de centrale werkgeversorganisatie van het midden en klein bedrijf. De belangen van de ondernemers en ondernemersorganisaties zijn gebundeld. Het beoogde doel is het ondernemerschap in het gebied Beerze Reusel te versterken Leader+ 19,20 LEADER+ is een initiatief van de Europese Commissie (EC). LEADER staat voor Liaison Entre Actions de Développement de l'economie Rurale, en is een experimenteel programma waarmee sociaaleconomische impulsen op gebiedsniveau worden gegeven. Dit gebeurt door middel van financiering van lokale en regionale initiatieven. De fondsen vormen onderdeel van de zogenaamde structuurfondsen die bedoeld zijn om marginale regio s zoals het reconstructiegebied Beerze Reusel te ontplooien en te versterken. Het leader+ programma is voornamelijk een gebiedsgerichte bottum-up benadering. Leader+ wilt nieuwe benaderingswijzen voor een geïntegreerde en duurzame ontwikkeling die het plattelandsontwikkelingsbeleid in de Gemeenschap kunnen beïnvloeden, aanvullen en/of versterken. De aanpak richt zich op 3 onderdelen: 14 Brabantse Milieufederatie, Organisatie, 15 Het Brabants Bureau voor Toerisme, 16 De Beerze,een beek vol leven, beerze.pdf, 17 Interview N. Heeg waterschap De Dommel

23 Steun voor gebiedsgebonden geïntegreerde en experimentele strategieën voor plattelandsontwikkeling, op basis van een "bottum-up"-benadering Steun voor samenwerkingsverbanden tussen gebieden. Netwerken: Kennis en samenwerking op lokaal, regionaal en interlokaal niveau. Het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven vertegenwoordigt het Leader+ programma. Het SRE is hierbij een belangrijke speler die projecten genereert die aansluiten aan het reconstructieplan. Speerpunten opgesteld door Leader+ Beerze Reusel zijn: Innovatiestimulering Samenwerking, clustervorming en ketenontwikkeling Economische levenskwaliteit Adviseurs vanuit het rijk en de provincie De overheid heeft in de commissie een terughoudende functie. De Gedeputeerde Staten van de provincie Noord Brabant heeft in de commissie een open stoel Het Streekhuis; Hilvarenbeek Voor ondersteuning van de reconstructiecommissie en de uitvoering en invulling van het reconstructieplan is in 2005 een centraal punt opgezet, het Streekhuis. Alle partijen die momenteel betrokken zijn bij het proces van revitalisering van het landelijk gebied, hebben gekozen voor één vaste locatie in Hilvarenbeek. Het grote voordeel van het Streekhuis is dat de reconstructie in de fase van uitvoering duidelijk zichtbaar wordt. Het streekhuis is een samenwerkingsverband van alle betrokkenen bij het reconstructieproces. Het doel is om ondersteuning te bieden bij de uitvoering van projecten. Doelen van het streekhuis zijn tweeledig; Loketfunctie, het gezicht van de reconstructie Beerze Reusel en een ontwikkelfunctie, uitvoering van het reconstructieplan en ondersteuning van de reconstructiecommissie. Bij de loketfunctie is inlichting informatievoorziening en ondersteuning van belang. In de praktijk dient het streekhuis het lokaal organiserende vermogen te stimuleren. Het kennisloket is hier het orgaan dat de organisatie van nieuwe projecten in juiste banen leidt. Het Streekhuis is op zich geen aparte organisatie. Het Streekhuis is eigenlijk alleen een gebouw waar de verschillende betrokken organisaties samenkomen en werken. Doel is om, door een bundeling van menskracht en middelen, ondersteuning te bieden bij tal van projecten die op basis van het reconstructieplan in de regio Beerze Reusel in de periode uitgevoerd zullen worden. 21 Iedereen gaat gewoon zijn eigen gang, afstemming vindt plaats doordat iedereen elkaar regelmatig ziet in het streekhuis. Er zijn wel duidelijke afspraken gecoördineerd vanuit de provincie. Ook vragen de initiators vaak om hulp bij elkaar. Dit gebeurt vaak tijdens vergaderingen in het streekhuis. Er is trouwens heel bewust gekozen om van het streekhuis een instituut te maken, zo kan iedereen gemakkelijk bij elkaar komen. Er zijn werkplekken en vergaderzalen zodat iedereen er terecht kan om te werken of te vergaderen. Dit werkt ook de communicatie in de hand, doordat mensen met elkaar praten, gaat nieuws sneller rond dan met memo s etc Interview A. Schoenmakers provincie Noord-Brabant 23

24 24 Reconstructie regio Beerze Reusel

25 5. Doelstelling In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de doelstelling van het reconstructieplan Beerze Reusel Doelen reconstructieplan Beerze Verschillende partijen werken samen aan de herinrichting van het buitengebied Beerze Reusel met een gemeenschappelijk doel: een vitaler en aantrekkelijk buitengebied. Van Dijk van gemeente Oirschot verwoordt het hoofddoel als volgt: Dat is de herinrichting van de landbouw, hoewel, inmiddels zijn er eigenlijk weer andere en meer hoofddoelen. Sectoraal zijn er meerdere, zoals het realiseren van een leefbare omgeving door het gebruik van water, landbouw, recreatie, eigenlijk oog voor alle belangen. Hoofdzakelijk toch echt de leefbaarheid. Om dit doel te bereiken is er een reconstructieplan Beerze Reusel gemaakt, waarin het hoofddoel wordt gesplitst in verschillende reconstructiedoelen. De reconstructiedoelen zijn gebaseerd op de visie en op de Rijksuitgangspuntennota, het Rijkskader en het Koepelplan van de Provincie Noord-Brabant. De opgave ligt zowel op het terrein van omgevingskwaliteit als op het terrein van sociale en economische vitaliteit. Het betreffen doelstellingen met betrekking tot water en bodem, milieu, natuur en landschap, maar ook op het terrein van landbouw, recreatie en toerisme en wonen, werken en leefbaarheid. De reconstructiedoelen zijn dus geordend naar thema. Beginnend bij het water; er zijn meerdere wateropgaven. De nadruk zal liggen op het herstellen van de veerkracht van het watersysteem. Er zullen een groot aantal beektrajecten worden hersteld. Voor de opgave wateroverlast, zullen een aantal gebieden worden aangewezen voor waterberging, zodat het water vervolgens vanaf deze plekken gefaseerd kan worden afgevoerd. Bovendien wordt het water meer bovenstrooms vastgehouden, in de haarvaten van het systeem. Het tegenovergestelde, namelijk de verdroging zal in een aantal natuur- en landbouwgebieden worden verminderd. En waar het mogelijk is wordt het grondgebruik afgestemd op het natuurlijke watersysteem. Ten slotte dient de kwaliteit van het oppervlaktewater in heel Beerze Reusel te verbeteren. Bij het thema milieu vormt kwaliteitsverbetering een belangrijk punt. Dit wordt aangepakt door minder ammoniakbelasting voor de kwetsbare natuurgebieden en door het verminderen van de stankhinder. Daarnaast moeten initiatieven op het gebied van mestbewerking en verwerking en duurzame energie worden ondersteund. Ook moeten de geluid- en lichtbelasting afnemen of gehandhaafd blijven op het huidige niveau. Met betrekking tot natuur is de belangrijkste opgave in Beerze Reusel de versnelde aanleg en inrichting van de ecologische hoofdstructuur. Onderdelen hiervan zijn het realiseren van ecologische verbindingszones en het opheffen van versnipperingknelpunten. Tevens dienen de begrenzingen van de regionale natuur- en landschapseenheden Kempische Grensbossen, Kempische Landgoederen en het Groene Woud worden afgerond. In het algemeen kan worden gesteld dat door minder verdroging en vermesting wordt voldaan aan de noodzakelijke randvoorwaarden voor de realisatie van de natuurdoelen. Bij het thema landschap is het belangrijk om de kenmerkende kwaliteiten en de diversiteit van het landschap in Beerze Reusel (bijvoorbeeld de afwisseling tussen open en gesloten, droge en natte gebieden) te behouden, te versterken en verder te ontwikkelen. Hierbij vormen de cultuurhistorische, architectonische en aardkundige waarden het uitgangspunt. Dit geldt bij het inrichten van gebieden met nieuwe functies en bij de uitwerking van concrete projecten. Ten slotte wordt het landschapsbeeld verbeterd door de sloop van oude, leegstaande gebouwen en de bouw van nieuwe landgoederen. Een andere belangrijke reconstructiedoelstelling met betrekking tot de landbouw is het bieden van ontwikkelingsmogelijkheden voor een duurzame landbouw. Voor bedrijven die in hun ontwikkelingen worden belemmerd worden gebieden aangewezen (voor intensivering) en bedrijven op goede locaties behouden hun ontwikkelingsmogelijkheden. Om de grondgebonden landbouw als belangrijke drager van het agrarische cultuurlandschap te behouden, zal daarnaast de verkavelingstructuur moeten worden verbeterd. Op andere plaatsen dient om gewenste kwaliteit van bodem, water en milieu te kunnen bereiken, te worden geëxtensiveerd. De opgave voor de reconstructie is echter niet alleen ruimte scheppen voor schaalvergroting en concentratie, ook worden er kansen gecreëerd voor de landbouw in verbreding, functiecombinaties, biologische landbouw en groenblauwe diensten. 25

26 Recreatie en toerisme hebben in het gebied Beerze Reusel goede mogelijkheden. Ook hier is er sprake van verschillende opgaven. Allereerst is het belangrijk om de toegankelijkheid van het landelijk gebied en de mogelijkheden voor recreatief medegebruik te vergroten. Daarnaast dient de kwaliteit van het toeristisch-recreatieve product te worden verbeterd. En als laatste zal men zich richten op het vergroten van de verscheidenheid en het verruimen van de mogelijkheden voor recreatie en toerisme op voormalige landbouwgebieden. Als laatste wordt de sociale en economische structuur genoemd. Om dit te versterken richt met zich op een viertal punten: het opvangen van sociale aspecten van veranderingen binnen de landbouw, het ontwikkelen van nieuwe economische mogelijkheden voor het platteland, aandacht voor maatregelen die de leefbaarheid op het platteland vergroten en aandacht voor de uitvoering van het sociale en economische beleid. De reconstructiedoelen dienen binnen 12 jaar uitgevoerd te worden. Dit betekent dat uiterlijk in 2016 de beschreven doelen bereikt moeten zijn. Omdat het niet mogelijk is om aan al deze doelen (tegelijk) te werken is er een fasering gemaakt. De reconstructiedoelen zijn daarbij in drie groepen ingedeeld in volgorde van urgentie van uitvoering: Fase 1 ( ), fase 2 ( ) en fase 3 ( ). Een opsomming van alle doelen is in de bijlage te vinden 26

27 DEEL II Kritische uitdieping van het landschap als structurerend canvas voor ruimtelijke ontwikkeling. 27

28 28 Reconstructie regio Beerze Reusel

29 6. Aanpak In de voorafgaande paragraaf is te lezen dat de reconstructie moet zorgen voor een kwaliteitsverbetering van het Brabantse platteland. Hieruit kwam bovendien naar voren dat het probleem niet opgelost kan worden door losse projecten van verschillende partijen. De problemen zullen gezamenlijk en integraal aangepakt moeten worden. In dit hoofdstuk wordt er verder ingegaan op de aanpak. Deze wordt verdeeld in twee delen, eerst zal de totstandkoming van het reconstructieplan worden behandeld en vervolgens wordt ingegaan op de aanpak, organisatorisch gezien Totstandkoming reconstructieplan De reconstructiecommissie Beerze Reusel heeft gewerkt aan de totstandkoming van het reconstructieplan. In het reconstructieplan worden de nagestreefde doelen voor het landelijk gebied, de maatregelen die daarvoor worden genomen en de uitvoering van de reconstructie beschreven. Het ontwerpreconstructieplan bestaat uit drie fasen. In de eerste fase, de oriëntatiefase, heeft men zich georiënteerd op de opdracht en is er een werkplan opgesteld. In de verkenningsfase heeft men de problematiek in het plangebied bestudeerd. Allereerst is de huidige situatie in Beerze Reusel beschreven, daarbij is gekeken naar zowel de omgevingskwaliteit (het samenhangende systeem van water en bodem, milieu, natuur, landschap en cultuurhistorie) als naar de sociale en economische vitaliteit (landbouw, recreatie en toerisme en het woon-, werk- en leefklimaat). Vervolgens heeft men de autonome ontwikkeling, de knelpunten, kansen en wensen voor het gebied in beeld gebracht. In de ontwerpfase heeft met stapsgewijs toegewerkt naar haar advies, het ontwerpreconstructieplan. In deze fase is de visie tot stand gekomen, die gebaseerd is op de huidige situatie met de bijbehorende problematiek en de autonome ontwikkelingen, zoals beschreven in de verkenningsfase. In de visie wordt beschreven hoe men wenst dat het gebied er in 2016 in hoofdlijnen uitziet. Vervolgens is deze visie vertaald in meer concrete reconstructiedoelen (zie paragraaf doelstelling). Vanwege het grote aantal reconstructiedoelen is er een fasering gemaakt naar de urgentie van de uitvoering. Met de visie, de reconstructiedoelen en de fasering is vervolgens in deze fase een voorkeursalternatief gemaakt. Het voorkeursalternatief geeft de keuzes met betrekking tot de uitvoering van de reconstructiedoelen weer. Het vormt de kern van het reconstructieplan. Naast het voorkeursalternatief is er naar verschillende alternatieven (onder andere het meest milieuvriendelijke alternatief) gekeken. Door het vergelijken van verschillende oplossingen en het doorrekenen van de effecten van de verschillende alternatieven, inclusief het voorkeursalternatief, is het voorkeursalternatief verder aangescherpt. Naast de alternatieven is naar varianten gekeken. Een variant heeft betrekking op een gebiedsspecifiek aandachtspunt in een sector of een deelgebied (zie figuur 6.1). Figuur 6-1 Alternatieven en varianten in relatie tot huidige situatie, autonome ontwikkeling en voorkeursalternatief In de reconstructie staat de uitvoering centraal. Alles is erop gericht om in de periode tot 2016 de reconstructiedoelen uit te voeren. Voor de uitvoering is een uitvoeringsprogramma gemaakt, waarin staat beschreven hoe de doelen worden gerealiseerd, hoeveel dat kost en wie dat betaalt. Aan de hand van dit 29