Wel plaatsen wij een aantal kanttekeningen bij de uitwerking van de voornemens.

Transcriptie

1 Muzenstraat 61 Postbus BC Den Haag telefoon (070) fax (070) Aan de Vaste Commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG uw brief van uw kenmerk ons kenmerk datum 64004/ onderwerp Reactie op Agenda Vitaal Platteland Geachte dames en heren, Op 27 april heeft het kabinet, tegelijk met de Nota Ruimte, de Agenda Vitaal Platteland (AVP) en het Meerjarenprogramma (MJP) aangeboden aan de Tweede Kamer. In onze brief van 10 juni hebben wij, samen met de VNG, op hoofdlijnen gereageerd op de Nota Ruimte. Via deze brief stellen wij u op de hoogte van onze meer gedetailleerde reactie op de AVP. Positief, maar met kanttekeningen Wij zijn positief over de grondgedachte in de AVP dat het Rijk wil sturen op hoofdlijnen en verantwoordelijkheden neerlegt bij provincies en gemeenten. Wij steunen het uitgangspunt decentraal wat kan, centraal wat moet. Ook het streven om het brede beleid voor het landelijk gebied in één nota te beschrijven vinden wij positief, en met de brede en ontwikkelingsgerichte benadering kunnen wij instemmen. Wij gaan ervan uit dat ook dankzij de totstandkoming van het Investeringsbudget voor het Landelijk Gebied de uitvoering van diverse gebiedsgerichte projecten met voortvarendheid wordt opgepakt. Dit biedt een unieke kans om rijks- en regionaal beleid onder provinciale regie in voorbereiding en uitvoering af te stemmen. Wel plaatsen wij een aantal kanttekeningen bij de uitwerking van de voornemens. Rol van het Rijk Onze eerste opmerking betreft de vraag of het Rijk de provincies voldoende in staat stelt om het beoogde beleid te realiseren. Het Rijk trekt zich terug op de hoofdstructuur voor wat betreft de thema s natuur en landschap. Daarmee vervalt ook de inzet van een aantal instrumenten en van rijksmiddelen. Achterliggende gedachte is dat de provincies taken van het Rijk overnemen, met name waar het gaat om doelen die buiten de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en de Nationale Landschappen vallen. Het Rijk mag er niet als vanzelfsprekend vanuit gaan dat provincies deze taken overnemen zonder dat is gesproken over de wijze waarop en over de randvoorwaarden waaronder de provincies daartoe in staat worden gesteld. Inlichtingen bij : drs. H.G.C. Cohen Stuart Doorkiesnummer : Bijlagen : geen

2 - 2 - Ook betekent een terugtrekken van het Rijk op de hoofdstructuur niet dat de natuurdoelen buiten de EHS en Nationale Landschappen daarmee komen te vervallen. Uitvoering van het betreffende beleid is en blijft actueel. Wij zijn van mening dat het Rijk het schrappen van een aantal doelen moet heroverwegen. In die gevallen waar het Rijk van de provincies verwacht dat zij de realisatie van rijksdoelen op zich nemen moet het Rijk de provincies daartoe ook financieel in staat stellen. Daarnaast moeten de instrumenten ter uitvoering van het beleid (zoals groene diensten) ook buiten de EHS en de Nationale Landschappen kunnen worden ingezet. Landbouw De Agenda Vitaal Platteland schenkt weinig aandacht aan het belang van de (grootschalige) landbouwgebieden in Nederland. Een economisch sterke landbouwsector heeft, naast de grote economische betekenis, ook een essentiële positieve invloed op de leefbaarheid in het landelijk gebied. Om een internationaal concurrerende landbouw te behouden zou een toegesneden flankerend beleid binnen de agrarische kolom zich onder meer moeten richten op het ontwikkelen van een actief ketengericht beleid en het bevorderen van veranderingen in de landbouwstructuur, door onder andere het stimuleren van de concentratie van agrarische percelen (grondruilingen) en het faciliteren van in- en verplaatsingen. Verbrede landbouw, nieuwe economische dragers en groene diensten In de AVP besteedt de minister van LNV aandacht aan verbreding van de landbouw en nieuwe economische dragers (NED s). Hij werkt dit echter maar beperkt uit. Zo moet de ontwikkeling van groene diensten via experimenten en het op de wat langere termijn uitbouwen van Programma Beheer leiden tot een systeem van groene diensten, maar een concreet en in de tijd uitgezet uitzicht op een regeling is er niet. Overigens moet in het verlengde van de aandacht voor groene diensten ook de ontwikkeling van blauwe diensten met voortvarendheid worden opgepakt. Ook hiervoor moet het Rijk mogelijkheden bieden buiten de EHS. Op zichzelf steunen wij, met bovenstaande kanttekeningen, het streven om het huidige Programma Beheer om te bouwen tot een regeling voor groene diensten. Echter, met name voor boeren in zogenoemde handicapgebieden is dit slechts een deel van de oplossing. Juist voor hen is het van groot belang dat de overheid een meer ruimhartig beleid voert bij het aanwijzen van handicapgebieden. Door een groter deel van het agrarisch grondgebied onder de noemer Less Favorable Areas te brengen kunnen meer agrariërs worden gecompenseerd voor het concurrentienadeel dat zij ondervinden ten gevolge van productiebelemmerende factoren buiten hun invloedssfeer. Nederland mag tot 10% als zodanig begrenzen (ongeveer hectares). Op dit moment is nog slechts 3% begrensd. Wij vinden dat Nederland in de nieuwe POP-periode in ruimere mate dan nu het geval is gebruik moet maken van de mogelijkheden die de aanwijzing van LFA-gebieden biedt. Wij moeten streven naar ophoging van het percentage begrensd gebied. Het Rijk moet hiervoor de ontbrekende, duidelijke én onderscheidende criteria voor de aanwijzing van dergelijke gebieden ontwikkelen. In dit verband willen wij verder, ter voorbereiding op de nieuwe POP-periode, de huidige koppeling tussen probleemgebiedenvergoedingen en beheersverplichtingen van de SAN aan de orde stellen. Europa De inzet van Nederland voor het Europees plattelandsbeleid is gericht op een vitale landbouwsector, een duurzaam beheer van agrarische cultuurlandschappen, het leveren van maatschappelijke diensten door grondgebruikers en vitalisering van de plattelandseconomie, zo staat er in de AVP. Wij missen hierin het onderdeel leefbaarheid van het platteland. De provincies hebben daaraan in het eerste plattelandsontwikkelingsprogramma (POP) al een forse bijdrage geleverd. Ook natuurontwikkeling nu onderdeel van het POP - ontbreekt. Deze thema s moeten nadrukkelijk worden meegenomen bij de Nederlandse inzet. Wij zijn dan ook van mening dat het Rijk deze doelstelling moet aanpassen.

3 - 3 - Wij merken hierbij op dat de Nederlandse overheid haar beleid pragmatisch moet kunnen aanpassen aan de nieuwe kaderverordening en de strategische doelen die Brussel naar verwachting in 2005 vaststelt. Water Wij beschouwen het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW) als leidend voor het provinciaal beleid voor het regionaal watersysteem. De minister van LNV moet met de AVP en het MJP de afspraken uit het NBW ondersteunen. De uitwerking van de afspraken op regionaal niveau krijgt in beide stukken echter slechts zeer beperkt aandacht. Het Rijk is verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid gericht op het hoofdwatersysteem en formuleert voor de regionale watersystemen de randvoorwaarden waarmee andere overheden in hun planvorming rekening moeten houden. Het Rijk formuleert verder in het MJP een groot aantal operationele doelen, te realiseren in een periode die in een aantal gevallen doorloopt tot ver na Van een aantal doelen (zie hierna) ontbreekt echter een adequate financiële vertaling. Ook hier geldt dat wanneer het Rijk doelen stelt, zij daaraan ook geld moet koppelen (voor de lengte van de betreffende periode). Meerjarenprogramma Het MJP is het uitvoeringsplan van de Agenda Vitaal Platteland. Gezien de totstandkoming van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) hebben de provincies hierbij een belangrijke verantwoordelijkheid. De belangrijkste vraag is ook hier of het Rijk de provincies optimaal in staat stelt om de uitvoering hiervan te kunnen realiseren. Het is belangrijk dat de doelen in het MJP zijn terug te voeren op de AVP; dat Rijk en provincies op basis van de AVP eenduidige prestatieafspraken kunnen maken; en dat er voldoende budget beschikbaar is voor de realisatie van de aangegeven doelen. Waar dat niet het geval is moet het Rijk de doelen aanpassen aan de financiële mogelijkheden. Overigens hebben wij hierover de volgende opmerkingen. Het MJP als instrument Dit is het eerste Meerjarenprogramma. Een groot deel van de hierin benoemde doelen voeren de provincies uit via het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG). Omdat zowel Rijk als provincies met het MJP en het ILG moeten leren werken is het van groot belang dat de uitvoering flexibel is. De doelen in het MJP moeten daarom in algemene termen geformuleerd zijn. Zowel Rijk als provincies streven naar een meerjarige programmering, met het oog op de gewenste continuïteit en het bereiken van de gestelde doelen. Wel moeten binnen deze periode kansen die zich voordoen benut kunnen worden. Ook met de planning in tijd willen de provincies daarom zo flexibel mogelijk zijn. Met de gedachte van het MJP als groeimodel kunnen wij instemmen. De aanpassing van het MJP moet gericht zijn op een verdere vereenvoudiging en een focus op hoofdlijnen, niet op verdere uitbreiding en detaillering. Immers, in het nieuwe sturingsmodel krijgen de provincies een grote mate van vrijheid om rijks- en provinciale doelen via eigen beleidskeuzen te realiseren. Het kan daarom niet zo zijn dat het Rijk via het MJP tot in detail voorschrijft welke doelen de provincies moeten uitvoeren. Reconstructie Reconstructie als zodanig is van een andere orde dan de overige hoofdthema s. Het is een belangrijk en noodzakelijk instrument om de problematiek van de Concentratiegebieden Intensieve Veehouderij in Oost- en Zuid-Nederland op te lossen. De Reconstructie draagt bij aan de invulling van alle daar relevante hoofdthema s. In de Concentratiegebieden speelt, anders dan in andere delen van Nederland, de problematiek van de intensieve veehouderij. Wij zijn van mening dat aan het hoofdthema landbouw het onderwerp intensieve veehouderij moet worden toegevoegd en de bijbehorende beleidsopgave moet worden geformuleerd, die is af te leiden uit reconstructieplannen.

4 - 4 - Relatie met ondernemersprogramma Hoewel de minister met de Agenda Vitaal Platteland een integrale aanpak beoogt, heeft hij de concrete doelen in het MJP sectoraal (en primair fysiek) geformuleerd. Echter, op het niveau van gebiedsprogramma s gaat het om een integrale aanpak die, net als in het AVP, naast de genoemde inrichtingsaspecten ook aspecten van ondernemerschap omvat. Provincies willen integraal kunnen programmeren. Het ondernemersprogramma waarnaar het Rijk streeft en dat tot doel heeft een groot aantal bestaande regelingen samen te voegen, moet hierbij worden betrokken. Het Rijk stelt dat bij het ontwikkelen van een ondernemersprogramma einddoel een gezamenlijk programma is van Rijk en provincie. De provincies onderschrijven dat streven, maar willen ook een goede afstemming tussen het ILG en het ondernemersprogramma. De provincies willen een klantvriendelijke aanpak realiseren via één loket. Herprioritering, en de verhouding tussen doelen en middelen In het MJP staat verder dat het Rijk heeft besloten tot herprioritering van doelen en middelen vanwege de wens om ambities in balans te brengen met de beschikbare middelen én vanwege de wens om de middelen geconcentreerd in te zetten in de prioritaire gebieden. De mogelijkheden van de provincies voor de ontwikkeling van het landelijk gebied worden door deze handelwijze echter beperkt. Wij vinden dat het Rijk het schrappen van een aantal doelen moet heroverwegen of hiervoor overgangsbeleid moet formuleren. Dat geldt in het bijzonder voor de ecologische verbindingszones (EVZ s), bos in landinrichting en overig bos en landschap. Verder vinden wij dat, ondanks de herprioritering van het Rijk, de verhouding tussen doelen en middelen nog steeds scheef is; ook voor de overblijvende doelen zijn te weinig middelen beschikbaar. Als voorbeelden van ontoereikende middelen noemen wij de tekort schietende financiering voor de realisatie van milieudoelen in de EHS, het feit dat het Rijk voor een periode van drie jaar 30 miljoen uittrekt voor 20 nationale landschappen (iets meer dan een miljoen per landschap), en het gegeven dat in het MJP geen financiering is opgenomen voor de ombouw van Programma Beheer tot een systeem van groene diensten. Het in het MJP genoemde bedrag van 17,3 miljoen voor de realisatie van milieudoelen in de EHS is ook bestemd voor de onderwerpen verstoring van het landelijk gebied en duurzame landbouw. Dit roept de vraag op of hier niet beter prioriteiten gesteld moeten worden. Verder vraagt het Rijk de provincies de toegankelijkheid van het totale landelijk gebied te vergroten, bijvoorbeeld voor wandelen, fietsen en varen. De beschikbare rijksmiddelen voor 2004 bedragen echter slechts 1,5 miljoen. Ten opzichte van 2003 (2,4 miljoen) is dat een teruggang van 37%. Overigens maakt het Rijk in het MJP niet duidelijk welke financiële bijdragen het verwacht van de provincies. Volgens ons moet daarom de verhouding tussen doelen en middelen opnieuw worden bezien bij tenminste de volgende onderwerpen: Gewenste milieukwaliteit: in het MJP is opgenomen dat de provincies de gewenste milieukwaliteit binnen de EHS in 2005 vaststellen. Uit de huidige reconstructieplannen blijkt dat voor dit doel veel extra geld nodig is. Wij dringen ook hier aan op evenwicht tussen doelen en beschikbare middelen. Ten aanzien van bodemsanering, waaronder overigens ook wordt begrepen sanering van waterbodems, is verhoging van het beschikbare budget, zeker ook voor het landelijk gebied, absoluut noodzakelijk. Het totale budget voor bodemsanering (zowel voor stedelijk als landelijk gebied), dat voor de periode ruim 1 miljard beliep, is door bezuinigingen voor de periode met ongeveer 300 miljoen gekort. Ook de sanering van waterbodems dient hieruit bekostigd te worden. Daarnaast is het in het MJP genoemde bedrag van 95 miljoen voor de periode tot en met 2009 al grotendeels belegd in het stedelijk gebied - zoals het Rijk overigens ook in het MJP vaststelt. De financiële middelen (in totaal 1,3 miljard) voor de beleidsopgave Regionale watersystemen (thema water) is uitsluitend bestemd voor het realiseren van het operationeel doel aanvaardbare wateroverlast. Dit bedrag is ook nog eens alleen bestemd voor de periode tot en met 2007, terwijl de opgave pas in 2015 gerealiseerd moet zijn.

5 - 5 - Via de Subsidieregeling Gebiedsgericht Beleid (SGB) zijn middelen beschikbaar voor het onderdeel verdrogingsbestrijding. Deze informatie ontbreekt in het MJP. Voor de overige operationele doelen onder deze beleidsopgave stelt het kabinet in het MJP geen middelen voor de dekking daarvan beschikbaar. Met betrekking tot de beleidsopgave Hoofdsysteem (hoofdthema water) heeft het kabinet in 2000 voor Ruimte voor de Rivier (onderdeel van de eerste drie doelstellingen) voor de periode tot en met 2015 een bedrag uitgetrokken van 1,9 miljard. Dit bedrag ontbreekt in het MJP. Voor de beide overige operationele doelen onder deze beleidsopgave zijn volgens het MJP geen middelen beschikbaar. Wij vinden dat het Rijk ook voor deze rijksdoelen rijksmiddelen moet vrijmaken. In dit verband benadrukken wij dat het van groot belang is dat Europese middelen beschikbaar komen voor de uitvoering van de beleidsdoelen in de AVP en het MJP. Zo niet, dan wordt de realisatie van de gestelde doelen nog moeilijker. Herprioritering en ecologische verbindingszones De gevolgen van de herprioritering klemmen in het bijzonder bij de gang van zaken rondom het beleidsdoel ecologische verbindingszones (EVZ s). In het MJP is de tekst opgenomen: Vanwege de samenloop van de robuuste verbindingen met de ecologische verbindingszones zal ongeveer de helft van de door provincies aangegeven ecologische verbindingszones kunnen worden gerealiseerd met rijksmiddelen. Voor de andere helft van de ecologische verbindingszones zijn geen rijksmiddelen gereserveerd (financiering dient desgewenst door provincies plaats te vinden). Vanaf de publicatie van het AVP zal het Rijk geen nieuwe verplichtingen meer aangaan voor de realisatie van ecologische verbindingszones. Reeds aangegane (juridische) verplichtingen zullen worden uitgefinancierd. Voor zover de nog te realiseren ecologische verbindingszones (buiten de robuuste verbindingen) als EHS zijn begrensd, dient herbegrenzing plaats te vinden. Dit rijksstandpunt heeft zeer nadelige gevolgen voor de uitvoering van het vastgestelde beleid en zet het bereiken van het uiteindelijk doel duurzame EHS onder druk. Het rendement van de investeringen in de te verbinden (grote) natuurgebieden komt hiermee onder druk te staan, juist nu de uitvoering van het beleid (na goede doorwerking in het beleid van andere overheden) op stoom begint te komen. Bovendien zal door deze abrupte koerswijziging het maatschappelijk draagvlak voor het beleid afnemen. Particulieren en agrariërs moeten kunnen rekenen op de mogelijkheid gebruik te maken van Programma Beheer in begrensde gebieden. De provincies worden door de geëiste herbegrenzing in de gebieden een onbetrouwbare partner, omdat zij met partijen gemaakte afspraken niet meer kunnen nakomen. Dit heeft een negatief effect op de geloofwaardigheid van de provincies die, daartoe uitdrukkelijk gestimuleerd door de minister van LNV, al jaren bezig zijn met de realisatie van EVZ s. Bovendien zal de herbegrenzing mogelijk ten koste gaan van de realisering van de andere onderdelen van de EHS. Wij zijn nadrukkelijk van mening dat het Rijk zijn plannen op dit punt moet herzien. Inmiddels is het ministerie van LNV een inventarisatie begonnen naar de stand van zaken per provincie met betrekking tot de 220 EVZ s die in het Natuurbeleidsplan (1990) worden genoemd. Onze inzet is om gezamenlijk tot een oplossing te komen. Robuuste verbindingen Het MJP vermeldt dat het Rijk in 2003 bestuurlijke afspraken met het IPO heeft gemaakt over de realisering van alle robuuste verbindingen. Via de Nota Ruimte vraagt het Rijk de provincies voor 2008 de robuuste verbindingen nader te begrenzen. Wij willen er geen misverstand over laten bestaan dat de robuuste verbindingen gerealiseerd moeten worden. Echter, in het bestuurlijk overleg met minister Veerman op 27 november 2003 hebben wij afgesproken dat de provincies eerst aan de slag gaan met de invulling en realisering van de eerste tranche robuuste verbindingen. Over de invulling van de tweede tranche worden pas in 2007 afspraken gemaakt. De minister van LNV dient de tekst van het MJP hierop aan te passen.

6 - 6 - Milieucondities EHS/VHR Het vaststellen van beïnvloedingsgebieden in en rond de EHS- en VHR-(Vogel- en Habitatrichtlijn)gebieden is een belangrijke opdracht voor de provincies, omdat hiermee doelen binnen de EHS/VHR kunnen worden gerealiseerd. In het MJP staat: Provincies stellen beïnvloedingsgebieden vast rond de EHS/VHR-gebieden, waarbij zij bepalen welk gebruik nodig is om de gewenste milieucondities te realiseren. Uit nadere uitleg van het ministerie van VROM blijkt dat bedoeld is: buiten EHS/VHR-gebieden kunnen maatregelen genomen worden als milieucondities in EHS/VHRgebieden niet worden gehaald. Dit betekent dat het Rijk provincies niet op voorhand kan vragen beinvloedingsgebieden aan te geven en vast te stellen, maar dat projecten kunnen worden aangemeld (buiten de EHS/VHR) die bijdragen aan het realiseren van de vereiste milieucondities binnen EHS/VHR-gebieden. Dit geldt voor gebieden die geheel zijn ingericht. De redactie van het MJP moet daarom als volgt worden aangepast: De provincies wordt gevraagd projecten aan te melden buiten EHS/VHR-gebieden, die tot doel hebben de door provincies vastgestelde gewenste milieucondities binnen EHS/VHR-gebieden te realiseren. Conclusie De provincies willen zich met kracht inzetten voor de vitalisering van het landelijk gebied, en zullen daarbij de mogelijkheden die het instrument ILG biedt, ten volle benutten. Een goede en uitgebalanceerde verhouding tussen doelen en middelen is daarvoor echter een belangrijke voorwaarde. Met vriendelijke groet, INTERPROVINCIAAL OVERLEG, drs. G. Beukema, algemeen directeur.