Registratie. van aangeboren afwijkingen EUROCAT PROVINCIE ANTWERPEN

Transcriptie

1 Registratie van aangeboren afwijkingen EUROCAT PROVINCIE ANTWERPEN Rapport Voorjaar 2017

2

3 Registratie van aangeboren afwijkingen EUROCAT Provincie Antwerpen Rapport Voorjaar 2017 PIH Dr. V. Nelen Mevr. M. Coenen Mevr. E. Den Hond Mevr. A. Hermans Mevr. V. Jacobs Dhr. G. Thys Mevr. E. Van de Mieroop UA Prof. dr. P. Van Reempts Prof. dr. Y. Jacquemyn Dr. J. van den Ende

4 Dit jaarrapport is een uitgave van de deputatie van de provincie Antwerpen. Cathy Berx, gouverneur-voorzitter Luk Lemmens Ludwig Caluwé Inga Verhaert Bruno Peeters Peter Bellens Rik Röttger Danny Toelen, provinciegriffier Verantwoordelijke uitgever: Vera Nelen, directeur APB PIH Kronenburgstraat 45, 2000 Antwerpen

5 EUROCAT-REGISTRATIE VAN AANGEBOREN AFWIJKINGEN, RESULTATEN A. Inleiding... 2 B. Doelstelling... 2 C. Wat wordt geregistreerd?... 3 D. Medewerkers... 3 E. Bescherming persoonlijke levenssfeer... 3 F. Resultaten Aantal geregistreerde kinderen Toestand bij de geboorte Meerlingzwangerschappen Tijdstip van ontdekking van de aangeboren afwijking Geregistreerde afwijkingen per orgaanstelsel Evoluties over de laatste 18 registratiejaren Geslachtsverdeling Leeftijd van de moeder Geboortegewicht en zwangerschapsduur Overleven van de kinderen na de leeftijd van 1 week Wijze van tot stand komen van de zwangerschap G. Besluit H. Referenties I. Vragen aan Eurocat CLUSTER VAN DE ZIEKTE VAN HIRSCHSPRUNG (2012) CLUSTER VAN HEUPDISLOCATIE EN/OF HEUPDYSPLASIE ( ) CLUSTER VAN DUODENALE ATRESIE OF STENOSE (2013) CLUSTER VAN CONGENITAAL CATARACT (2013) SELECTIE VAN PUBLICATIES WAARAAN EUROCAT ANTWERPEN DEELNAM IN ACHTERGRONDDOCUMENTEN BIJ EUROCAT AFKORTINGENLIJST Bijlage 1: Registratieformulier Bijlage 2: Codering Eurocat subgroepen van aangeboren afwijkingen

6 Eurocat-registratie van aangeboren afwijkingen, resultaten A. Inleiding In juni 1989 werd in de provincie Antwerpen gestart met de registratie van aangeboren afwijkingen bij kinderen, volgens het Eurocat registratiesysteem (European Surveillance of Congenital Anomalies). Eurocat is een Europees samenwerkingsverband waarbij verscheidene regionale registers gegevens verzamelen over aangeboren afwijkingen. Het centrale Eurocat-register ontvangt jaarlijks de gecodeerde data van de deelnemende registers en bu ndelt deze zodat een i nternationaal registratienetwerk van aangeboren afwijkingen tot stand komt. Het Antwerpse Eurocat register wordt uitgewerkt door het Provinciaal Instituut voor Hygiëne in samenwerking met de Universiteit Antwerpen, diensten neonatologie, pediatrie, genetica en gynaecologie. Sinds 1 januari 1997 bestrijkt het register het ganse grondgebied van de provincie. Dit rapport bevat de resultaten van het Antwerpse Eurocat register. Soms worden gegevens van het volledige Eurocat-registratienetwerk en l okale Eurocat-registers vermeld. Bij verwijzingen naar data van lokale registers, wordt het betreffende Eurocat register gespecifieerd. B. Doelstelling Het doel van de registratie is een opvolging van aangeboren afwijkingen in de provincie Antwerpen. Mee door gebruik te maken van het Eurocat register wordt het mogelijk om het effect van risicofactoren op de foetus te evalueren, vb. het effect van medicatiegebruik tijdens de zwangerschap, het effect van milieufactoren. Door het vergelijken van gegevens uit verschillende centra kunnen alarmsignalen, zoals een plotse toename van een bepaalde afwijking, sneller geïnterpreteerd worden. Al deze inspanningen om de m echanismen van het ontstaan van aangeboren afwijkingen beter te begrijpen, kunnen vervolgens leiden tot preventie van deze aandoeningen. 2

7 C. Wat wordt geregistreerd? Elke congenitale afwijking: - bij een zwangerschapsonderbreking omwille van een afwijking; - bij foetussen geboren na 20 weken zwangerschap; - bij pasgeborenen, hetzij levend, hetzij doodgeboren; - bij kinderen tot 1 jaar oud. Er worden alleen kinderen opgenomen waarvan de moeder op het moment van de geboorte woonde in de provincie Antwerpen. D. Medewerkers Voor deze registratie doen wij een b eroep op de medewerking van kinderartsen, gynaecologen, huisartsen en v erpleegkundigen in materniteiten, pediatrische en ne onatologische afdelingen, van Kind en Gezin en op het Provinciaal centrum voor opsporing van metabole ziekten (PCMA). Aan de hand van hun gegevens wordt een registratieformulier ingevuld (zie bijlage). De gecodeerde gegevens worden 1 keer per jaar, anoniem, doorgestuurd naar het centrale Eurocatregister voor statistische analyse. Het centrale Eurocat register is vanaf 1/1/2015 gevestigd in het DG Joint Research Centre (JRC) van het Institute for Health and Consumer Protection in Ispra (Italië). Voor het verzamelen van gegevens over het aantal geboorten in de regio worden de gemeentebesturen en het studiecentrum voor perinatale epidemiologie (SPE) jaarlijks gecontacteerd: deze gegevens zijn nodig voor de interpretatie van het studiemateriaal. In Antwerpen wordt een jaarlijkse analyse van de gegevens doorgevoerd. E. Bescherming persoonlijke levenssfeer Het register werd aangemeld bij de Commissie Bescherming Persoonlijke Levenssfeer onder nummer Een folder licht de doelstellingen van het register en de rechten van de geregistreerden toe. F. Resultaten Het huidige rapport bevat de r esultaten van de Eurocat-registratie in de provincie Antwerpen die werden verzameld vanaf de start in 1989 tot en met

8 1. Aantal geregistreerde kinderen Over de ganse registratieperiode van 1989 tot en met 2014 werden op geboorten kinderen geregistreerd met een aangeboren afwijking, dit is 2,75 %. Metabole aandoeningen, congenitale tumoren en een aantal andere afwijkingen worden niet door alle Eurocat-registers geregistreerd. Zonder deze aandoeningen telt het Antwerpse register kinderen met een aangeboren afwijking, dit is 2,56 %. De Eurocat-data voor alle aangesloten registers zijn beschikbaar op de website Het Eurocat-gemiddelde van alle registers over de periode bedraagt 2,40 % voor een vergelijkbare groep aangeboren afwijkingen. I n onze buurregisters van Henegouwen en Noord-Nederland bedroegen de cijfers respectievelijk 2,49 % en 2,68 %. Het Antwerpse cijfer is hoger dan het Eurocat-gemiddelde en het ligt lager dan het Noord-Nederlandse gemiddelde. Het studiecentrum voor perinatale epidemiologie (SPE) registreerde voor de provincie Antwerpen van gemiddeld 1,56 % aangeboren afwijkingen. Sinds 2009 worden alleen majeure aangeboren afwijkingen geregistreerd. Deze kwamen voor in 0,97 % van de geboorten. Het SPE is een hospital based register dat alle kinderen met een geboortegewicht boven de 500 g registreert in materniteiten en neonatale diensten. Aanwezigheid van een aangeboren afwijking is slechts één item op d e SPE-vragenlijst. Eurocat is aanvullend en vraagt van de kinderen met een af wijking, bijkomende gegevens op i n verband met diagnose, blootstelling, erfelijke achtergrond,.... 4

9 1.1. Geregistreerde kinderen per geboortejaar Figuur 1 : % kinderen geregistreerd met een afwijking, per jaar 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 De gegevens van 2014 zijn voorlopig onvolledig omdat kinderen met een af wijking kunnen opgenomen worden tot de leeftijd van 1 jaar. Z oals steeds zal dit cijfer toenemen gedurende het volgende werkjaar. De gemiddelde prevalentie van aangeboren afwijkingen vertoont schommelingen zonder duidelijk dalende of stijgende trend. 5

10 2. Toestand bij de geboorte Een algemene opmerking bij de bespreking van de m eldingen: soms ontbreken er gegevens bij de meldingen bv. het geslacht van een doodgeboren kind ontbreekt. Bij de analyse gaan we ervan uit dat de ontbrekende gegevens zich verdelen zoals de geregistreerde gegevens. D aarom worden de percentages meestal berekend op de geregistreerde gegevens. Hierdoor is de som van de meldingen niet altijd gelijk aan het totaal aantal kinderen in het register. Tabel 1 : Aantal en % kinderen geregistreerd met een afwijking, per geboortetype (registratiejaren ) Geboortetype Aantal geregistreerde kinderen % Levend geboren ,4 Dood geboren 202 1,8 Geïnduceerde abortus ,8 Totaal Het SPE telde in de provincie Antwerpen 0,46 % doodgeborenen in de periode Kinderen met een geboortegewicht lager dan 500 g worden in het SPE-register niet opgenomen. Dit verklaart enerzijds het hoger percentage doodgeboorten in het Antwerpse Eurocat-register aangezien het geboortegewicht van doodgeboren kinderen vaak minder dan 5 00 g be draagt. Anderzijds verhoogt een ernstige aangeboren afwijking het risico op doodgeboorte. Tabel 2 : Aantal kinderen geregistreerd met een afwijking per geboorten, per geboortetype. Antwerpen (registratiejaren ) in vergelijking met andere Eurocat-registers ( ) Geboortetype Antwerpen / Eurocat totaal / Noord-Nederland / Henegouwen / Levend geboren 225,9 195,9 239,5 204,4 Dood geboren 4,6 5,2 6,4 4,6 Geïnduceerde abortus 26,0 39,3 21,9 40,2 De prevalentie van levendgeborenen met een aangeboren afwijking in Antwerpen blijft hoger dan het Eurocat-gemiddelde maar lager dan het register in Noord-Nederland. Afwijkingen bij doodgeborenen zijn vergelijkbaar met Eurocat en Henegouwen. Het cijfer is lager dan in Noord-Nederland. 6

11 De gemiddelde prevalentie van zwangerschappen die worden beëindigd omwille van een aangeboren afwijking is lager dan die in het globale Eurocat-register en het Henegouwse register. Ze is hoger dan het Noord-Nederlandse cijfer. 3. Meerlingzwangerschappen Het aantal meerlingen dat geboren werd in de provincie Antwerpen bedroeg volgens de gegevens van het SPE 3,55 % in de periode van Onder kinderen met een aangeboren afwijking telt men meer meerlingen omdat meerlingen een groter risico hebben op afwijkingen. Tabel 3 : Aantal en % kinderen geregistreerd met een afwijking, per geboorte-aantal bij de verlossing (registratiejaren ) Kinderen/verlossing Aantal geregistreerde kinderen % Eénlingen ,7 Tweelingen 564 5,1 Drielingen 25 0,2 Totaal

12 4. Tijdstip van ontdekking van de aangeboren afwijking 80 % van de geregistreerde afwijkingen worden ontdekt voor of tijdens de eerste levensweek. Nog 20% van de afwijkingen worden opgemerkt nadat de moeder de materniteit heeft verlaten, vanaf de tweede levensweek tot de leeftijd van 1 jaar. Figuur 2 : % kinderen geregistreerd met een afwijking, per moment van ontdekking (registratiejaren ) 13% 0% 7% 33% 11% 36% prenataal bij geboorte < 1 week 1 week - 4 weken 4 weken - 1 jaar post mortem 80 % van de geregistreerde afwijkingen worden ontdekt voor of tijdens de eerste levensweek. Nog 20% van de afwijkingen worden opgemerkt nadat de moeder de materniteit heeft verlaten, vanaf de tweede levensweek tot de leeftijd van 1 jaar. 8

13 5. Geregistreerde afwijkingen per orgaanstelsel In de volgende tabel worden de afwijkingen voorgesteld per orgaanstelsel en per geboortetype. Indien bij een kind meerdere afwijkingen in verschillende orgaanstelsels voorkomen, worden deze afwijkingen geteld bij elk orgaanstelsel. Tabel 4 : Aantal kinderen geregistreerd met een afwijking per geboorten, per aangetast orgaan of orgaanstelsel en per geboortetype (registratiejaren ) Totaal Anomalie Subgroepen Geboortetype / Levend Dood Inductie Totaal: levend dood inductie ,46 Zenuwstelsel ,44 Neurale buisdefecten ,53 Anencephalie ,86 Encephalocoele ,76 Spina Bifida ,90 Hydrocephalie ,67 Microcephalie ,65 Arhinencephalie / holoprosencephalie ,89 Oog ,56 Anophthalmos / microphthalmos ,33 Anophthalmos ,30 Cataract ,53 Glaucoom ,37 Oor, gezicht, nek ,21 Anotia ,39 Hart ,79 Ernstige hartafwijkingen (> 2000) ,65 Common truncus ,71 Dubbel outlet rechter ventrikel (> 2000) ,79 Transpositie grote vaten ,97 Monoventrikel ,81 Ventrikel septum defect ,74 Atrium septum defect ,07 Atrioventrikulair septum defect ,56 Tetralogie van Fallot ,75 Tricuspidalis atresie/stenose ,36 Ebstein's anomalie ,39 Pulmonalis klep stenose ,19 Pulmonalis klep atresie ,64 Aortaklep atresie/stenose (> 2000) ,97 Mitralis klep afwijkingen ,92 9

14 Anomalie Subgroepen Geboortetype Totaal / Levend Dood Inductie Totaal: levend dood inductie Hypoplastisch linker hart ,14 Hypoplastisch rechter hart (> 2000) ,61 Coarctatio aortae ,97 Aorta atresie/ onderbroken aorta boog ,32 Totaal abnormale pulmonale veneuze retour ,57 PDA als enige hartafw indien zw.duur >=37 weken ,07 Respiratoir stelsel ,81 Choanale atresie ,06 Cystische adenomateuze malfor. van de longen (> 2000) ,01 Oro-faciale clefts ,86 Gespleten lip met of zonder ,14 verhemeltespleet Gespleten verhemelte ,72 Spijsverteringsstelsel (zonder pylorusstenose) ,43 Oesophagus atresie met of zonder tracheo-oesophagale fistel ,14 Duodenale atresie of stenose ,26 Atresie of stenose van andere delen van de dunne darm ,69 Ano-rectale atresie/stenose ,45 Ziekte van Hirschsprung ,49 Atresie van de galwegen ,32 Pancreas annulare ,37 Hernia diaphragmatica ,34 Buikwanddefecten ,77 Gastroschisis ,26 Omphalocoele ,39 Urinair stelsel ,23 Bilaterale renale agenesis en/of Potter syndroom ,53 Renale dysplasie ,59 Hydronephrose ,00 Blaas extrophie en/of epispadias ,64 Posterior urethrakleppen en/of Prune Belly syndroom ,27 Genitaal stelsel ,69 Hypospadias ,52 Indeterminate sex ,69 10

15 Anomalie Subgroepen Geboortetype Totaal / Levend Dood Inductie Totaal: levend dood inductie Ledematen ,37 Reductie ledematen ,98 Klompvoet ,86 Heupluxatie en/of dysplasie ,56 Polydactylie ,05 Syndactylie ,74 Andere afwijkingen Skelet dysplasie (> 2000) ,59 Craniosynostose ,88 Constriction bands/ amnion bands ,57 Situs inversus ,79 Siamese tweeling ,10 Huidafwijkingen ,80 VATER/VACTERL ,74 Vasculaire verstoring (> 2000) ,45 Lateralisatie afwijkingen (> 2000) ,62 Teratogene syndromen met afwijkingen (> 2000) ,21 Foetaal alcohol syndroom (> 2000) ,10 Valproïne syndroom (> 2000) ,04 Maternale infecties met afwijkingen tot gevolg (> 2000) ,19 Genetische syndromen en microdeleties ,65 Chromosomale afwijkingen ,42 Down syndroom (trisomie 21) ,02 Patau syndroom (trisomie 13) ,21 Edward syndroom (trisomie 18) ,75 Turner syndroom ,00 Klinefelter syndroom ,54 Metabole afwijkingen ,05 * Een overzicht van de criteria om afwijkingen in subgroepen in te delen is opgenomen in bijlage 2. Afwijkingen van het cardiovasculair stelsel komen in onze regio het meest voor, gevolgd door afwijkingen van de ledematen. 11

16 Bij het vergelijken van de prevalentie van aangeboren afwijkingen in Antwerpen met de gemiddelde prevalentie voor alle EUROCAT-registers samen (= Europees gemiddelde) in de periode kunnen een aantal verschillen worden vastgesteld (per orgaanstelsel): Afwijkingen van het zenuwstelsel in het algemeen komen in Antwerpen meer voor dan gemiddeld in Europa (28,44/ versus 24,44/10.000). Oogafwijkingen in het algemeen worden meer geregistreerd in Antwerpen (6,56/ versus 4,67/ Hartafwijkingen komen in Antwerpen minder voor dan in Europa. Dit geldt zowel voor het totaal aantal congenitale hartafwijkingen (61,79/ versus 70,61/10.000) als voor specifieke afwijkingen zoals septumdefecten, maar niet voor transpositie van de grote vaten, tetralogie van Fallot of klepafwijkingen. De prevalentie van gespleten lip met of zonder gespleten verhemelte ligt in Antwerpen hoger (16,86/ versus 14,62/10.000). Het voorkomen van maagdarmafwijkingen verschilt niet, uitgezonderd de z iekte van Hirschsprung die in het Antwerps register meer voorkomt. Buikwanddefecten (3,77/ versus 5,85/10.000) zoals gastroschisis (1,26/ versus 2,49/10.000) kennen in Antwerpen een lagere prevalentie in vergelijking met het Europese gemiddelde. Afwijkingen van het urinair stelsel (36,23/ versus 32,09/10.000), zoals posterior urethrakleppen en/of Prune Belly syndroom komen meer voor in Antwerpen maar hydronephrose komt minder voor. Het voorkomen van genitale afwijkingen (21,69/ versus 19,07/10.000) zoals hypospadie is hoger in het Antwerps register. Afwijkingen van de ledematen (51,37/ versus 43,4/10.000) komen meer voor in Antwerpen dan gemiddeld in Europa, meer specifiek betreft het klompvoet (11,86/ versus 10,27/10.000) en polydactylie (14,05/ versus 8,88/10.000). Craniosynostose komt meer voor in Antwerpen in vergelijking met het Europese gemiddelde (4,88/ versus 2,15/10.000). Het voorkomen van huidafwijkingen is hoger in Antwerpen, alsook het cijfer voor genetische syndromen en m icrodeleties, voor maternale infecties met afwijkingen tot gevolg en teratogene syndromen met afwijkingen. De registratie van het totaal aantal chromosoomafwijkingen is in Antwerpen lager dan het Europees gemiddelde (28,42/ versus 36,79/10.000). Dit geldt ook voor het syndroom van Down (14,02/ versus 20,51/10.000). Een volledige vergelijking van de Antwerpse data met het Europees gemiddelde of met elk ander Eurocat-register kan gemaakt worden op basis van tabellen die beschikbaar zijn op d e Eurocatwebsite: 12

17 6. Evoluties over de laatste 18 registratiejaren In de periode van 1997 tot en met 2014 bestreek het Antwerpse Eurocat-register het ganse grondgebied van de provincie Antwerpen. D e evoluties van een aantal specifieke afwijkingen over deze periode van 18 jaar worden samen met de evolutie van het totaal aantal geboorten in onderstaande grafieken weergegeven. Figuur 3 : Geboorten in de provincie Antwerpen per jaar ( ) geboorten in Antwerpen 13

18 Figuur 4 : Evolutie van neurale buisdefecten van , aantallen per geboorten neurale buis defecten anencephalie spina bifida Figuur 5 : Evolutie van cardiale afwijkingen van , aantallen per geboorten VSD TGA ASD VSD: ventrikel septumdefect; TGA: transpositie van de grote arteriën, ASD: atrium septumdefect. 14

19 Figuur 6 : Evolutie van gespleten lip en verhemelte van , aantallen per geboorten lip met/zonder verhemelte verhemelte alleen 15

20 Figuur 7 : Evolutie van afwijkingen van het spijsverteringsstelsel van , aantallen per geboorten oesophagus atresie/stenose ano-rectale atresie/stenose ziekte van Hirschsprung Figuur 8 : Evolutie van hernia diaphragmatica en omphalocoele van , aantallen per geboorten hernia diafragmatica omphalocoele 16

21 Figuur 9 : Evolutie van urinaire afwijkingen van , aantallen per geboorten bilaterale renale agenese en/of Potter syndroom renale dysplasie hydronephrose Figuur 10 : Evolutie van genitale afwijkingen van , aantallen per geboorten genitale afwijkingen hypospadias 17

22 Figuur 11 : Evolutie van lidmaatafwijkingen van , aantallen per geboorten reductie ledematen polydactylie Figuur 12 : Evolutie van chromosoomafwijkingen van , aantallen per geboorten chromosoomafwijkingen trisomie 21 18

23 Figuur 13 : Evolutie van metabole afwijkingen van , aantallen per geboorten metabole afwijkingen De meeste afwijkingen vertonen schommelingen over de j aren. Trends en c lusters worden jaarlijks opgevolgd, ook op Europees niveau. Voor het Antwerps register daalde het voorkomen van neurale buisdefecten, anencephalie en transpositie van de grote vaten. Voor ventrikel septum defect, polydactylie, Down syndroom en maternale infecties met afwijkingen tot gevolg werd een stijgende trend waargenomen over de afgelopen 10 jaar. In de periode werden in het Antwerps register clusters gevonden van congenitaal cataract, duodenum atresie/stenose, ziekte van Hirschsprung en heupluxatie en/of dysplasie. Deze worden verderop in het rapport in detail besproken. 19

24 7. Geslachtsverdeling Figuur 14 : % kinderen geregistreerd met een afwijking, per geslacht (registratiejaren ) 2% 40% jongens meisjes onbekend 58% Er werden aan het register meer jongens gemeld dan meisjes. Zoals bekend komen er meer afwijkingen voor bij jongens. Bij 6 kinderen was het geslacht niet te bepalen. Bij 2% is het geslacht niet ingevuld op het registratieformulier. 8. Leeftijd van de moeder De gemiddelde leeftijd van de m oeders op het moment van de b evalling is 29 jaar. Binnen het register merken we een toename van de maternale leeftijd over de tijd. Deze trend wordt ook bij de geboorten in Vlaanderen vastgesteld. De leeftijd van de moeder vertoont een spreiding van 13 tot en met 51 jaar. 14,7 % van de moeders was 35 jaar of ouder bij de geboorte van het geregistreerde kind. 20

25 Figuur 15 : Gemiddelde leeftijd (totaal, primipare en multipare) per geboortejaar (registratiejaren ) gemiddelde leeftijd moeder per geboortejaar gemiddelde leeftijd moeder per geboortejaar primipare multipare Figuur 16 : Leeftijdsverdeling van de moeders van de geregistreerde kinderen, aantal moeders per leeftijd (registratiejaren ) < >45 21

26 9. Geboortegewicht en zwangerschapsduur Figuur 17 : % kinderen geregistreerd met een afwijking, in relatie tot het geboortegewicht, voor éénlingen en tweelingen (registratiejaren ) 18,00 16,00 14,00 éénlingen tweelingen 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 Tabel 5 : Aantal en % kinderen geregistreerd met een afwijking, in relatie tot de zwangerschapsduur (registratiejaren ) Zwangerschapsduur Aantal geregistreerde kinderen % < , , ,9 73,3 Totaal Volgens de gegevens van het SPE van , die alle geboorten met geboortegewicht van 500 g of meer bevatten, werden in de provincie Antwerpen 93,2 % van de kinderen na 36 weken geboren. 22

27 In vergelijking hiermee bevat het Eurocat register meer kinderen die geboren werden met een zwangerschapsduur van minder dan 37 weken en met een laag geboortegewicht. Dit komt omdat het register gegevens bevat over zwangerschappen die werden onderbroken en o mdat er relatief meer meerlingen voorkomen in het register. Beiden dragen bij tot een kortere zwangerschapsduur en lager geboortegewicht. Verder worden kinderen met een congenitale afwijking vaker te vroeg geboren en hebben ze vaker een laag geboortegewicht voor hun zwangerschapsduur. 10. Overleven van de kinderen na de leeftijd van 1 week Tabel 6 : Aantal en % kinderen geregistreerd met een afwijking, in relatie tot overleving na 1 week (registratiejaren ) Overleven na 1 week Aantal geregistreerde % kinderen ja ,2 neen ,9 onbekend 433 3,9 Totaal In het Antwerpse register werden kinderen (13,9%) geregistreerd die de leeftijd van 1 week niet overleefd hebben. 23

28 11. Wijze van tot stand komen van de zwangerschap Tabel 7 : Aantal en % toepassing van medische assistentie bij het tot stand komen van de zwangerschap, bij de kinderen geregistreerd met een afwijking (registratiejaren ) Wijze van bevruchting Aantal geregistreerde kinderen % Geen medische assistentie ,7 Medische assistentie Geen gegevens ,9 64,4 Totaal Bij 3,9 % van de kinderen in het Eurocat-register kwam de zwangerschap tot stand met medische assistentie. In Vlaanderen is de m edisch begeleide bevruchting geëvolueerd van 2,1 % naar 6,9 % (SPE, periode ). 24

29 G. Besluit 1. In de p eriode registreerde Eurocat Antwerpen kinderen met een a angeboren afwijking. De prevalentie van aangeboren afwijkingen in de provincie Antwerpen over deze periode is gemiddeld 2,75 per 100 geboorten. 2. De totale prevalentie van aangeboren afwijkingen vertoont in Antwerpen over de jaren schommelingen zonder een duidelijk stijgende of dalende trend. 3. De gemiddelde frequentie van aangeboren afwijkingen in Antwerpen is hoger dan het Eurocatregister. Een aantal afwijkingen worden in Antwerpen frequenter geregistreerd dan in het globale Eurocat-register. We merken bijvoorbeeld een hogere prevalentie van afwijkingen van het zenuwstelsel, het oog, het urinair stelsel, het genitaal stelsel, de ledematen, de huid en genetische syndromen en m icrodeleties. Ook een ges pleten lip en craniosynostose komen meer voor. Afwijkingen van de chromosomen, van het hart en van de buikwand werden minder geregistreerd dan gemiddeld in Eurocat. 4. Over de af gelopen jaren werd in het Antwerpse register een d alende trend waargenomen voor neurale buis defecten en anencephalie en transpositie van de grote vaten. Er werd een stijgende trend waargenomen voor ventrikel septum defect, polydactylie, Down syndroom en maternale infecties met afwijkingen tot gevolg. H. Referenties 1. SPE, vzw Studiecentrum voor perinatale epidemiologie. Perinatale activiteiten in Vlaanderen 2. Eurocat, European surveillance of congenital anomalies

30 I. Vragen aan Eurocat Regelmatig wordt het Eurocat-register gevraagd gegevens ter beschikking te stellen of een bijdrage te leveren voor tijdschriften, studiedagen, De gegevens worden gebruikt voor studies, nationaal en internationaal, of voor rapportering in publicaties van onze medewerkers. Tabel 8 : Overzicht van het gebruik van gegevens in Aanvraag Aanvrager Doel 11/02/2014 Central Registry Congenital Rubella Syndrome prevalence in Europe 11/03/2014 Kind en Gezin gegevens /05/2014 Central Registry Eurocat Public Health Indicators on Perinatal Mortality 28/05/2014 Central Registry questionnaire CRS study 28/05/2014 Central Registry perinatal mortality burden associated with CA 10/06/2014 Central Registry SSRI case malformed control study 23/07/2014 evaluatie van de deelname van Belgische instellingen aan Health Belgium het Gezondheidsprogramma /09/2014 Brudi v.z.w. prevalentie clubfoot 6/10/2014 gastroschisis with special emphasis on medication Central Registry exposure 8/10/2014 Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid aanvraag cijfers Congenitaal Rubella Syndroom /10/2014 association between maternal use of antibiotics and risk Central Registry of CA 6/11/2014 Logo Antwerpen verband CA en groeiachterstand 17/11/2014 Central Registry hierarchical models in the analysis of CA data 19/02/2015 UGent gegevens NTD 4/03/2015 UZA gegevens NTD /03/2015 Studie 3xG gegevens /04/2015 Kind en Gezin gegevens /05/2015 UA gegevens NTD 30/06/2015 hierachical models in the analysis of medication use EuroMedicat during pregnancy and CA 30/06/2015 Me-D-Links: outcome following metformin exposure in EuroMedicat pregnancy 14/12/2015 thyroid disease and the drugs used to treat it in pregnancy EuroMedicat and CA 14/12/2015 EuroMedicat use of beta-blockers and risk of CA in offspring 14/12/2015 EuroMedicat exposure to sex hormones in early pregnancy and CA 18/12/2015 epidemiology of congenital heart disease in Europe: a Central Registry register-based study 26

31 Eurocat Antwerpen dankt alle melders en medewerkers voor hun bijdrage aan het register. 27

32 Cluster van de ziekte van Hirschsprung (2012) Preliminair onderzoek, 2016 In 2013 werd een cluster van de ziekte van Hirschsprung gedetecteerd in de provincie Antwerpen, bestaande uit 8 cases op basis van datum van conceptie tussen 14/04/2012 en 19/ 06/2012 en geboren tussen 12/1/2013 en 12/3/2013. Het verwachte aantal voor deze periode was 1,12 (p=0,01). BESCHRIJVING De prevalentie van deze afwijking in de provincie Antwerpen gedurende de periode bedroeg 2,63/ geboorten. In 2013 was de Antwerpse prevalentie 7,25/ geboorten. De prevalentie in de provincie Henegouwen was 0,62/ geboorten in de periode en 1,56/ geboorten in De achtergrond prevalentie voor het hele Eurocat register bedroeg 1,25/ geboorten in de periode en 1,81/ geboorten in Alhoewel er nog geen volledige registratie beschikbaar is voor 2014, en er dus voorzichtigheid geboden is i.v.m. de tijdstrend, lijkt de frequentie zich te normaliseren. Figuur A: Prevalentie van de ziekte van Hirschsprung per geboorten in de periode in de provincie Antwerpen 8 Ziekte van Hirschsprung Prevalentie per 10,000 geboorten

33 Tabel A: Informatie over de kinderen met de ziekte van Hirschsprung uit het Antwerpse register Onderwerp Diagnose Dubbele meldingen Woonplaats Ziekenhuis Regio Geassocieerde afwijkingen Andere clusters Geslacht Tijdstrend Informatie De ziekte van Hirschsprung werd bevestigd bij alle kinderen. Geen. Alle moeders woonden in de provincie Antwerpen. De kinderen werden in verschillende ziekenhuizen geboren. De kinderen woonden verspreid over de regio. Bij 6 kinderen ging het om een geïsoleerde afwijking. Bij 1 kind ging het gepaard met polydactyly en syndactyly. 1 kind had pulmonalisstenose, rectumstenose en ASD type 2. Het kwam niet voor in combinatie met een syndroom. Alle kinderen werden levend geboren. In deze periode werden geen andere relevante gedetecteerd. 5 jongens en 3 meisjes De prevalentie van de ziekte van Hirschsprung schommelde over de laatste 15 jaar. VERANDERING IN DIAGNOSTIEK EN RAPPORTERING Veranderingen in de diagnose of rapportering van de ziekte van Hirschsprung zijn ons niet bekend. ONDERZOEK NAAR ANDERE ETIOLOGISCHE FACTOREN In de cluster werd gekeken naar andere factoren, zoals ziekte voor en tijdens de zwangerschap, medicatiegebruik, geassisteerde bevruchting, beroep, consanguiniteit, familiale geschiedenis, leeftijd van de m oeder en regionale spreiding. Dit onderzoek identificeerde geen blootstellingen die een verklaring kunnen bieden voor de cluster of leidde niet tot een gemeenschappelijke oorzaak. LOKALE CONTEXT Er was geen lokaal bewustzijn van de cluster, de cluster was niet vermeld / gekend. BESLUIT In 2013 werd een cluster van 8 c ases met ziekte van Hirschprung vastgesteld in de provincie Antwerpen. De cluster kan niet verklaard worden door dit preliminaire onderzoek. 29

34 BASIS VOOR VERDERE BEHANDELING VAN DE CLUSTER Dit preliminaire onderzoek leidt niet tot een gemeenschappelijke oorzaak voor de ziekte van Hirschsprung. De blootstellingsgegevens bieden geen indicatie voor verder etiologisch onderzoek. Boodschappen i.v.m. preventie zijn dan ook momenteel niet aangewezen. De frequenties heeft zich genormaliseerd. LOKALE COMMUNICATIE De resultaten van dit onderzoek maken deel uit van het jaarlijks rapport van het Antwerps Eurocatregister, dat digitaal verspreid wordt naar alle medewerkers en melders en naar de autoriteiten van de provincie Antwerpen en de Vlaamse Gemeenschap. De verspreiding van het jaarlijks rapport met inbegrip van het clusteronderzoek wordt gemeld aan de pers via een persmededeling. 30

35 Cluster van heupdislocatie en/of heupdysplasie ( ) Preliminair onderzoek, 2016 In werd een cluster van heupdislocatie en/of heupdysplasie ontdekt, die verder onderzocht werd. De gedetecteerde cluster bestond uit 65 kinderen, geboren tussen 27/09/2013 en 13/11/2014. Het verwachte aantal voor die periode was 30,76 (p<0,001) BESCHRIJVING De prevalentie van deze afwijking in de provincie Antwerpen bedroeg 10,04/ geboorten gedurende de periode In 2013 was de Antwerpse prevalentie 23,2/ geboorten en 25,0/ geboorten in De prevalentie in de provincie Henegouwen was 5,45/ geboorten in de periode In 2013 bedroeg de prevalentie in Henegouwen 5.45/ geboorten, tegenover 1,87/ geboorten in 2014 (registratie nog lopende). De achtergrond prevalentie voor het hele Eurocat register bedroeg 8,08/ geboorten in de periode ; 12,61/ geboorten in 2013 en 6,81/ geboorten in Figuur B: Prevalentie van heupdislocatie en/of heupdysplasie per geboorten in de periode in de provincie Antwerpen 30 Hip dislocation and/or dysplasia Prevalentie per 10,000 geboorten

36 Tabel B: Informatie over de kinderen met heupdislocatie en/of heupdysplasie uit het Antwerpse register Onderwerp Diagnose Dubbele meldingen Woonplaats Ziekenhuis Regio Geassocieerde afwijkingen Andere clusters Geslacht Tijdstrend Informatie Heupdislocatie en/of heupdysplasie werd bevestigd bij alle kinderen. Geen. Alle moeders wonen in de provincie Antwerpen. 47 kinderen werden in hetzelfde ziekenhuis geboren. De andere kinderen werden in verschillende ziekenhuizen geboren. De woonden verspreid over de regio Bij 54 kinderen ging het om een geïsoleerde afwijking. 7 kinderen hadden een voetafwijking (o.a. klompvoet). 1 kind had ook een spina bifida aperta 2 kinderen hadden een ASD. 1 kind had meerdere afwijkingen. 1 kind had het Dandy Walker syndroom. Alle kinderen werden levend geboren. In deze periode werden geen andere relevante gedetecteerd. 12 jongens en 53 meisjes De prevalentie van heupdislocatie en heupdysplasie daalde tussen 2003 en 2009 en steeg vanaf 2010 terug lichtjes. Er was een piek in 2013 en VERANDERING IN DIAGNOSTIEK EN RAPPORTERING Recente veranderingen in de diagnose of rapportering van heupdislocatie of heupdysplasie zijn gekend in één ziekenhuis. In dit ziekenhuis werden 47 van 65 gevallen gerapporteerd. ONDERZOEK NAAR ANDERE ETIOLOGISCHE FACTOREN Uit tabel B blijkt dat heupdysplasie meer frequent voorkomt bij meisjes dan b ij jongens. Dit is in overeenstemming met de internationale literatuur, en dus een gekende risicofactor. In de c luster werd verder gekeken naar andere factoren, zoals ziekte voor en t ijdens de zwangerschap, medicatiegebruik, geassisteerde bevruchting, beroep, consanguiniteit, familiale geschiedenis, leeftijd van de moeder en regionale spreiding. Dit onderzoek identificeerde geen blootstellingen die een verklaring kunnen bieden voor de cluster of leidde niet tot een gemeenschappelijke oorzaak. LOKALE CONTEXT Er was geen lokaal bewustzijn van de c luster, de c luster was niet vermeld/gekend. Lokale bezorgdheid rond blootstelling aan vervuilende stoffen is een topic in sommige Antwerpse regio s (zware metalen, chemische industrie). 32

37 BESLUIT De cluster kan waarschijnlijk grotendeels verklaard worden door dit preliminaire onderzoek. BASIS VOOR VERDERE BEHANDELING VAN DE CLUSTER Dit preliminaire onderzoek illustreert dat de cluster van heupdysplasie in 2013 waarschijnlijk te wijten is aan methodologische factor, namelijk een gewijzigde diagnostiek in één specifieke ziekenhuis. Deze trend zet zich door in de cijfers van Er werd geen andere gemeenschappelijke oorzaak voor de cluster van heupdislocatie of heupdysplasie geïdentificeerd. De gewijzigde registratie zal worden besproken met het betrokken ziekenhuis, en in de toekomst verder worden opgevolgd via het Eurocat register. Boodschappen i.v.m. preventie zijn momenteel niet aangewezen. LOKALE COMMUNICATIE De resultaten van dit onderzoek maken deel uit van het jaarlijks rapport van het Antwerps Eurocatregister, dat digitaal verspreid wordt naar alle medewerkers en melders en naar de autoriteiten van de provincie Antwerpen en de Vlaamse Gemeenschap. De verspreiding van het jaarlijks rapport met inbegrip van het clusteronderzoek wordt gemeld aan de pers via een persmededeling. 33

38 Cluster van duodenale atresie of stenose (2013) Preliminair onderzoek, 2016 De gedetecteerde cluster van duodenale atresie of stenose bestond uit 9 kinderen op basis van datum van conceptie tussen 01/01/2013 en 21/12/2013 en geboren tussen 18/6/2013 en 23/9/2014. Het verwachte aantal voor deze periode was 2,52 (p=0,01). BESCHRIJVING De prevalentie van duodenale atresie of stenose in de provincie Antwerpen gedurende de periode bedroeg 1,29/ geboorten. In 2013 was de A ntwerpse prevalentie 1,45 per geboorten en in 2014 bedroeg ze 3,37/ geboorten. De prevalentie in de provincie Henegouwen was 0,89/ geboorten in de periode In Henegouwen bedroeg de prevalentie 0,78/ geboorten in 2013 en 0,93/ geboorten in De achtergrond prevalentie voor het hele Eurocat register bedroeg 1,27/ geboorten in de periode ; 1,37/ geboorten in 2013 en 1,42/ geboorten in Figuur C: Prevalentie van duodenale atresie of stenose per geboorten in de periode in de provincie Antwerpen 4 Duodenal atresia or stenosis Prevalentie per 10,000 geboorten 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,

39 Tabel C: Informatie over de kinderen met duodenale atresie of stenose uit het Antwerpse register Onderwerp Diagnose Dubbele meldingen Woonplaats Ziekenhuis Regio Geassocieerde afwijkingen Andere clusters Geslacht Tijdstrend Informatie Congenitaal cataract werd bevestigd bij alle kinderen. Geen. Alle moeders wonen in de provincie Antwerpen. De kinderen werden in verschillende ziekenhuizen geboren. 6 van de 9 kinderen wonen in de stad Antwerpen. Bij 3 kinderen ging het om een geïsoleerde afwijking. 1 kinderen had een hartafwijking, 3 kinderen hadden een darmafwijking. 2 kinderen hadden multiple afwijkingen. 6 kinderen werden levend geboren. In deze periode werden geen andere relevante gedetecteerd. 6 jongens en 3 meisjes De prevalentie van duodenale atresie of stenose schommelde over de laatste 15 jaren, maar lijkt licht te stijgen de laatste jaren. VERANDERING IN DIAGNOSTIEK EN RAPPORTERING Veranderingen in de diagnose of rapportering van duodenale atresie of stenose zijn ons niet bekend. ONDERZOEK NAAR ANDERE ETIOLOGISCHE FACTOREN De geografische verdeling van de kinderen met duodenale atresie of stenose laat zien dat twee derde (6 op 9) van de moeders die bevallen van een kindje met duodenale atresie of stenose in de stad Antwerpen wonen. Ongeveer één derde van het aantal moeders dat bevalt in de provincie Antwerpen woont in de stad Antwerpen. Om na te gaan of het hier om een geografische cluster gaat, zal deze trend in de toekomst verder worden opgevolgd. In de cluster werd gekeken naar andere factoren, zoals ziekte voor en tijdens de zwangerschap (2 moeders hadden h ypothyroïdie), medicatiegebruik, geassisteerde bevruchting, beroep, consanguiniteit, familiale geschiedenis, leeftijd van de moeder en regionale spreiding. Dit onderzoek identificeerde geen blootstellingen die een verklaring kunnen bieden voor de cluster of leidde niet tot een gemeenschappelijke oorzaak. 35

40 LOKALE CONTEXT Er was geen lokaal bewustzijn van de cluster, de cluster was niet vermeld / gekend. Lokale bezorgdheid rond blootstelling aan vervuilende stoffen is een topic in sommige Antwerpse regio s (zware metalen, chemische industrie). BESLUIT De cluster kan niet verklaard worden door dit preliminaire onderzoek. Er dient in de toekomst wel extra aandacht te zijn voor het aantal cases in de stad Antwerpen, aangezien in 2013 twee derde van de gevallen voorkwamen in deze gemeente, terwijl men op bas is van het aantal bevallingen ongeveer één derde verwacht. BASIS VOOR VERDERE BEHANDELING VAN DE CLUSTER Dit preliminaire onderzoek leidt niet tot een gemeenschappelijke oorzaak voor duodenale atresie of stenose. De blootstellingsgegevens bieden geen indicatie voor verder etiologisch onderzoek. Boodschappen i.v.m. preventie zijn dan ook momenteel niet aangewezen. Verdere opvolging van deze cluster wordt aangeraden om te kijken of de frequenties opnieuw normaliseren. LOKALE COMMUNICATIE De resultaten van dit onderzoek maken deel uit van het jaarlijks rapport van het Antwerps Eurocatregister, dat digitaal verspreid wordt naar alle medewerkers en melders en naar de autoriteiten van de provincie Antwerpen en de Vlaamse Gemeenschap. De verspreiding van het jaarlijks rapport met inbegrip van het clusteronderzoek wordt gemeld aan de pers via een persmededeling. 36

41 Cluster van congenitaal cataract (2013) Preliminair onderzoek, 2016 De gedetecteerde cluster van congenitaal cataract bestond uit 5 kinderen, geboren tussen 17/08/2013 en 30/09/2013. Het verwachte aantal voor deze periode was 0,42 (p=0,017). BESCHRIJVING De prevalentie van congenitaal cataract in de provincie Antwerpen gedurende de periode bedroeg 1,4/ geboorten. In 2013 was de Antwerpse prevalentie 3,38/ geboorten. De prevalentie in de provincie Henegouwen was 0,67/ geboorten in de periode , in 2013 waren er geen cases in Henegouwen. De achtergrond prevalentie voor het hele Eurocat register bedroeg 1,19/ geboorten in de periode , en 1,45/ geboorten in De prevalentie van congenitaal cataract over de voorbije 18 j aar vertoont vrij grote schommelingen, bijvoorbeeld in 2004 werd een hoge prevalentie geobserveerd (niet bevestigd als cluster). De hoge prevalentie van congenitaal cataract in 2013 lijkt zich niet voort te zetten in 2014, maar deze gegevens zijn momenteel nog onvolledig. Het is belangrijk om de tijdstrends in de toekomst te blijven opvolgen. Figuur D: Prevalentie van congenitaal cataract per geboorten in de periode in de provincie Antwerpen 4 congenital cataract Prevalentie per 10,000 geboorten 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,

42 Tabel D: Informatie over de kinderen met congenitaal cataract uit het Antwerpse register Onderwerp Diagnose Dubbele meldingen Woonplaats Ziekenhuis Regio Geassocieerde afwijkingen Andere clusters Geslacht Tijdstrend Informatie Congenitaal cataract werd bevestigd bij alle kinderen. Geen. Alle moeders wonen in de provincie Antwerpen. De kinderen werden in verschillende ziekenhuizen geboren. De woonden verspreid over de regio Bij alle kinderen ging het om een geïsoleerde afwijking. Alle kinderen werden levend geboren. In deze periode werden geen andere relevante gedetecteerd. 2 jongens en 3 meisjes De prevalentie van congenitaal cataract schommelde over de laatste 15 jaren, maar lijkt licht te stijgen de laatste jaren. VERANDERING IN DIAGNOSTIEK EN RAPPORTERING Veranderingen in de diagnose of rapportering van congenitaal cataract zijn ons niet bekend. ONDERZOEK NAAR ANDERE ETIOLOGISCHE FACTOREN In de cluster werd gekeken naar andere factoren, zoals ziekte voor en tijdens de zwangerschap, medicatiegebruik, geassisteerde bevruchting, beroep, consanguiniteit, familiale geschiedenis, leeftijd van de m oeder en regionale spreiding. Dit onderzoek identificeerde geen blootstellingen die een verklaring kunnen bieden voor de cluster of leidde niet tot een gemeenschappelijke oorzaak. LOKALE CONTEXT Er was geen lokaal bewustzijn van de c luster, de c luster was niet vermeld/gekend. Lokale bezorgdheid rond blootstelling aan vervuilende stoffen is een topic in sommige Antwerpse regio s (zware metalen, chemische industrie). BESLUIT De cluster kan niet verklaard worden door dit preliminaire onderzoek, maar is mogelijk toe te schrijven aan normale variatie aangezien de schommelingen in de prevalentie van congenitaal cataract doorheen de jaren vrij groot is. In 2014 wordt geen hoge waarde verwacht. 38

43 BASIS VOOR VERDERE BEHANDELING VAN DE CLUSTER Dit preliminaire onderzoek leidt niet tot een gemeenschappelijke oorzaak voor congenitale cataract. De blootstellingsgegevens bieden geen indicatie voor verder etiologisch onderzoek. Boodschappen i.v.m. preventie zijn dan ook momenteel niet aangewezen. LOKALE COMMUNICATIE De resultaten van dit onderzoek maken deel uit van het jaarlijks rapport van het Antwerps Eurocatregister, dat digitaal verspreid wordt naar alle medewerkers en melders en naar de autoriteiten van de provincie Antwerpen en de Vlaamse Gemeenschap. De verspreiding van het jaarlijks rapport met inbegrip van het clusteronderzoek wordt gemeld aan de pers via een persmededeling. 39

44 Selectie van publicaties waaraan Eurocat Antwerpen deelnam in Prevalence of microcephaly in Europe: population based study Morris JK, Rankin J, Garne E, Loane M, Greenlees R, Addor MC, Arriola L, Barisic I, Bergman JE, Csaky-Szunyogh M, Dias C, Draper ES, Gatt M, Khoshnood B, Klungsoyr K, Kurinczuk JJ, Lynch C, McDonnell R, Nelen V, Neville AJ, O'Mahony MT, Pierini A, Randrianaivo H, Rissmann A, Tucker D, Verellen-Dumoulin C, de Walle HE, Wellesley D, Wiesel A, Dolk H. BMJ 2016; 354:i4721. doi: /bmj.i4721. ACHTERGROND Microcefalie is een congenitale afwijking waarbij de hoofdomtrek van de baby bij de geboorte kleiner is dan die van andere baby s van hetzelfde geslacht, leeftijd en etniciteit. In 2015 werd in Brazilië een dramatische toename van de incidentie van microcefalie gerapporteerd. Deze toename werd in verband gebracht met een uitbraak van het Zika virus. Infectie met het Zika virus tijdens het eerste trimester van de zwangerschap verhoogt het risico op microcefalie bij de baby. De epidemie van microcefalie in Zuid-Amerika toont duidelijk het belang aan van accurate registers die ons in staat stellen om clusters te identificeren. Het doel van deze studie was om binnen het EUROCAT register de huidige incidentie van microcefalie te bepalen, na te gaan of de diagnose van microcefalie consistent gesteld wordt doorheen Europa, en te evalueren of het EUROCAT register geschikt is om veranderingen in prevalentie, vergelijkbaar met die in Zuid-Amerika, op te pikken. METHODE & RESULTATEN 24 EUROCAT registers uit 15 l anden ( geboorten per jaar) werden uitgenodigd om een vragenlijst in te vullen over de definitie van microcefalie. Op basis van de registergegevens werd de prevalentie van microcefalie tussen 1/1/2003 en 31/12/2012 bepaald door middel van het random effect Poisson regressie model. De vragenlijst werd ingevuld door 16 registers. Hieruit bleek dat 44% (7/16) van de r egisters de EUROCAT definitie voor microcefalie gebruikt, nl. een reductie in de hoofdomtrek van meer dan 3SD onder het gemiddelde voor de overeenkomstige leeftijd, geslacht en etniciteit; 19% van de registers (3/16) gebruikten de 2SD cut-off; 31% (3/16) vertrouwden op de definitie die werd toegekend door de verantwoordelijke artsen; 1 register had in de loop van de periode het criterium aangepast. De prevalentie van microcefalie in Europa was 1,53 (95%BI: 1,16-1,96) per geboorten en varieerde van 0,4 (0,2-0,7) tot 4,3 (3,6-5,0) per register. De prevalentie zou op 1 jaar moeten stijgen met 35% in Europa of met 300% in een individueel register om het significantie niveau (p<0,01) te bereiken. BESLUIT EUROCAT zou in staat zijn om een stijging in prevalentie van microcefalie, zoals momenteel wordt vastgesteld in Brazilië ten gevolge van het Zika virus, vast te stellen. Er is nood aan duidelijke diagnostische criteria voor microcefalie binnen Europa. 40

45 EUROmediCAT signal detection: a systematic method for identifying potential teratogenic medication Luteijn JM, Morris JK, Garne E, Given J, de Jong-van den Berg L, Addor M, Bakker M, Barisic I, Gatt M, Klungsoyr K, Latos-Bielenska A, Lelong N, Nelen V, Neville A, O Mahony M, Pierini A, Tucker D, de Walle H, Wiesel A, Loane M, Dolk H. Br J Clin Pharmacol 2016; 82: DOI: /bcp ACHTERGROND Tot op h eden is er onvoldoende informatie beschikbaar over de v eiligheid van medicatie tijdens de zwangerschap. Binnen EUROmediCAT werd een detectiemethode ontwikkeld om op r outinematige wijze ongewone associaties tussen het gebruik van medicatie en aangeboren afwijkingen te identificeren. Deze methode wordt toegepast in 15 Europese registers van congenitale afwijkingen. METHODE & RESULTATEN De EUROmediCAT database bevat gegevens van baby s en foetussen met aangeboren afwijkingen geboren in de periode en h et gebruik van medicatie (gecodeerd volgens chemische substantie of subgroep) tijdens het eerste trimester van de zwangerschap. Het EUROCAT register van Antwerpen maakt deel uit van de databank met 354 gevallen. Er werd een nieuwe statistische methode uitgetest om het risico op een anomalie na blootstelling aan een specifieke medicatie te detecteren. De methode werd geëvalueerd door gekende teratogenen te beschouwen. Er werden 52 specifieke anomalieën ten gevolge van medicatiegebruik geïdentificeerd, waarvan er 39 werden geselecteerd voor verder onderzoek, waaronder gekende teratogenen, valproïnezuur en zwangerschapsdiabetes (gebruik van insuline). BESLUIT De EUROmediCAT databank laat toe om op e en beheersbare manier medicatie gebruik tijdens de zwangerschap te linken aan aangeboren afwijkingen en te selecteren voor verdere testing. WAT IS REEDS GEKEND OVER DIT ONDERWERP? Gebruik van voorgeschreven medicatie komt vrij frequent voor tijdens de zwangerschap. Aangezien proefdierstudies niet altijd geschikt zijn om humane teratogenese te evalueren, en aangezien zwangere vrouwen niet betrokken kunnen worden in klinische studies, is er vaak onvoldoende informatie over de veiligheid van medicatie tijdens de zwangerschap. WAT KAN DEZE STUDIE BIJDRAGEN? Een nieuwe methode voor de systematische identificatie van mogelijke associaties tussen gebruik van medicatie en congenitale afwijkingen laat toe om prioriteiten te definiëren voor validatie en voor verder onderzoek. Gevalideerde associaties kunnen leiden tot hypothese-gestuurde studies. 41