Ons kenmerk U Beh.door Afdeling. K.C.M. van Drongelen - Laurijssen Sociale Zaken

Transcriptie

1 VVD Bergen op Zoom T.a.v. de heer Yagbakar Sint Annastraat AA Bergen op Zoom l lllll llllll lllll llll llllll Uw kenmerk Uw brief Onderwerp: 'Fraude loont' Ons kenmerk U Beh.door Afdeling K.C.M. van Drongelen - Laurijssen Sociale Zaken... ~ JUNI Z015 Datum Doorkiesnr Bijlage(n) 2 Geachte heer Yagbakar, In uw brief van 27 april 2015 stelt u ons vragen over de bestrijding van bijstandsfraude. Graag beantwoorden wij hieronder uw vragen als volgt. Vraag en antwoord : Bent u bekend met het artikel "Sociaal rechercheurs: fraude loont" van Binnenlands bestuurd. d. 16 april jl.? Ja, ook wij hebben kennisgenomen van dit artikel. Deelt u met ons de mening dat alle fraudeurs iedere onterecht verkregen euro terug dienen te betalen, met daarbovenop een boete, en waar mogelijk strafrechtelijke vervolging? Zo nee, waarom niet? Binnen de Intergemeentelijke Sociale Dienst Brabantse Wal (hierna; ISO) wordt een 'zero tolerance' beleid gehanteerd en wordt fraude niet getolereerd. Zero tolerance betekent dat ten onrechte genoten uitkeringen als gevolg van fraude volledig moet worden terugbetaald en dat tevens een boete wordt opgelegd. Dit is een wettelijke verplichting sinds 1 januari 2013 als uitwerking van de Fraudewet. Echter, wanneer het fraudebedrag hoger is dan wordt er door de sociaal rechercheur een proces verbaal opgemaakt en doorgestuurd naar de Officier van Justitie, waarna mogelijk strafrechtelijke vervolging plaatsvindt. Dit ter beoordeling van de Officier van Justitie. Fraude leidt dus in alle gevallen tot óf het opleggen van een boete (bovenop het terugbetalen van het onterecht verkregen bedrag) óf tot strafrechtelijke vervolging. Is het bericht van het LCSR inzake het ontlopen van straf door fraudeurs omdat ze niet aangepakt worden door gemeenten, ook voor Bergen op Zoom van toepassing? Zo nee, kunt u over de laatste twee jaar een overzicht geven van de hoeveelheid fraudeurs dat in Bergen op Zoom opgespoord is? Dit is niet voor Bergen op Zoom van toepassing. Bij signalering wordt er in 100% van de gevallen opgetreden. Voor het overzicht zou ik u graag willen verwijzen naar de Monitor Sociale Voorzieningen overzicht 4e kwartaal 2013 en 2014 (zie bijlagen). In het hoofdstuk 'handhaving' vindt u een compleet overzicht van alle fraudeonderzoeken, het teruggevorderde bedrag, enzovoort. Jacob Obrechtlaan AR Bergen op Zoom E stadskantoor@berg enopzoom.ni Postbus AA Bergen op Zoom 1 T F (0164) KvK B nv BNG rek. nr B IBAN: NL41BNGH B BIC BNGHNL2G

2 Is het aantal sociaal rechercheurs binnen de ISO Brabantse Wal afgenomen? Zo ja, kunt u dit dan koppelen aan het lastiger opsporen van fraudeurs? Binnen de ISD is er in 2013 sprake geweest van personeelsverloop wegens pensioen. Echter is het aantal Fte niet afgenomen, maar eerder licht toegenomen t.o.v Daarbij worden eenvoudige gevallen zoveel mogelijk administratief opgespoord zodat de rechercheurs meer tijd en energie kunnen inzetten voor de lastigere zaken. Welke maatregelen zijn er tot nu toe genomen om fraude tegen te gaan? Binnen de ISD worden diverse fraudepreventie instrumenten gebruikt om fraude tegen te gaan. Onderstaand een korte opsomming ter illustratie, niet zijnde een limitatieve opsomming: Voorlichting: het goed en vroegtijdig informeren van cliënten over hun rechten en plichten alsmede handhaving, bijvoorbeeld door middel van de cursus "In en uit de bijstand "; Naast de genoemde cursus moet elke klant die een aanvraag bijstand voor levensonderhoud ingediend heeft deelnemen aan de zog. groepsvoorlichting. Dit is verplicht. Hier wordt uitvoerig ingegaan op de inlichtingenplicht die de klant heeft m.b.t. de nieuwe Participatiewet. Ook wordt aangegeven wat de sancties zijn op het niet of niet correct naleven van de inlichtingenplicht (boete, ev. strafrechtelijke aangifte, beëindiging bijstand etc.). Poortwachter: het nagaan of aanvrager ook daadwerkelijk recht heeft op een voorziening en of de hoogte daarvan correct wordt vastgesteld, waarbij het uitgangspunt "werk boven uitkering" voorop staat. Verificatie en validatie: het controleren van de noodzakelijke gegevens aan de hand van bewijsstukken die door de klant worden overgelegd, teneinde zekerheid te krijgen omtrent de volledigheid van de gegevens en inlichtingen controle bij externe instanties. Dit valt onder de basistaken van iedere klantmanager, het is hierbij niet alleen een administratieve controle van gegevens, maar waar nodig wordt er ook een huisbezoek afgelegd om de feitelijke woon- en leefsituatie vast te stellen. Risicoprofielen: cliënten indelen in trajecten aan de hand van risicoprofielen. Afspraken met partners in de keten: afspraken met partners (UWV en re-integratiebedrijven) om de gemeente te informeren wanneer de cliënt zich niet houdt aan zijn/haar verplichtingen. Signaalsturing (controle op maat): het volgen van cliënten indien zaken opvallen die zouden kunnen duiden op frauduleus gedrag. Signalen krijgen we o.a. vanuit het inlichtingenbureau, van burgers via onze anonieme Tiplijn, en ook vanuit onze eigen organisatie. Themacontrole: een thematisch onderzoek naar groepen cliënten waarbij vermoeden bestaat op een verhoogd risico van onrechtmatig gedrag. Fraudealert personeel: investeren in de fraudealertheid van de klantmanagers, gericht op kennis, houding en vaardigheden. Medewerkers handhaving bezoeken regelmatig bijeenkomsten van het regionaal centrum fraudebestrijding of van het platform terugvordering en verhaal, om op die manier hun taak op het gebied van handhaving goed en effectief uit te kunnen voeren. Frequent Intensief en Persoonlijk (FIP) : De Erasmus Universiteit Rotterdam en SV Land verrichten onderzoek naar de effecten van persoonlijk contact met uitkeringsgerechtigden. De ISD Brabantse Wal doet mee aan dit onderzoek dat 1 jaar duurt. 2 Klantmanagers van de ISD passen inmiddels de FIPmethode toe. De methode moet ertoe leiden dat de kans op participatie wordt vergroot en dat gemeenten beter in staat zijn om fraude te voorkomen. Bent u het ook met ons eens dat het bericht van het LCSR zeer zorgelijk is, en dat wij als gemeente er alles aan moeten doen om ervoor te zorgen dat fraude niet loont? Hier zijn wij het helemaal mee eens. Binnen de ISO zullen we er daarom ook alles aan doen om ervoor te zorgen dat fraude niet loont.

3 Mocht u naar aanleiding van deze brief nog nadere informatie willen dan kunt u contact opnemen met de afdelingsmanager van Sociale Zaken, de heer J.M. Ansems. De heer Ansems is bereikbaar via J.M.Asems@isd.bergenopzoom.nl of via telefoonnummer Hoogachtend, het college van burgemeester en wethouders van Bergen op Zoom, namens het college, Wethouder A.J.M. Co pe Portefeuillehouder lntegr e Handhaving

4 Bijlage 1: Monitor Sociale Voorzieningen overzicht 4e kwartaal 2013 Bergen op Zoom (hoofdstuk Handhaving)

5 Handhaving Gemeentelijke taak Onder handhaving worden alle activiteiten verstaan die erop gericht zijn dat regels worden nageleefd. In het geval van de WWB gaat het erom dat misbruik en oneigenlijk gebruik van de bijstand zoveel mogelijk wordt voorkomen. Doelstelling en realisatie Handhaving Het uiteindelijke doel van hoogwaardig handhaven is dat (potentiële) klanten de wet- en regelgeving uit zich ze lf naleven. De kans dat mensen zich spontaan aan wet en regels houden, wordt groter als zij : goed en tijdig geïnformeerd zijn over hun rechten en plichten in de bijstand : de regels, en de controlepraktijk die daa ruit voortvloeit, accepteren; de pakkans bij overtreding als hoog ervaren; voldoende worden afgeschrikt door opgelegde én uitgevoerde sancties. Maatregelen Opgelegde maatregelen en boetes Totaal aantal maatregelen Totaal aantal boetes Gedurende het jaar 2012 zijn 152 bezwaarschriften ontvangen. In 2013 is dit aantal gestegen naar 234 bezwaarschriften. Het hoge aa ntal bezwaarschriften in 2013 is het gevolg van de aanscherping van het uitvoeringsbeleid. Het aantal gegrondverklaringen is nagenoeg gelijk gebleven. Bezwaarschriften Ingekomen bezwaarschrihen _!-fgehandeld bezwaar gegrond Afgehandeld bezwaa r ongegrond Afgehande ld bezwaar niet-ontvankelijk 26 1 Afgehandeld bezwaar ingetrokken 1-~ ~~ Afgehandeld bezwaar overig 8 18 =1 --< 1 ~ 23

6 Klachten Ontvangen klachten Ingekomen klachten Afgehandelde klachten gegrond 2 0 Afgehandelde klachten ongegrond 0 2 Afgehandelde klachten niet-ontvankelijk 0 0 Afgehandelde klachten ingetrokken 1 1 Afgehandelde klachten overig ~ Sociale Recherche Fraudeonderzoeken Aantal nieuwe fraudeonderzoeken Aantal afgewerkte zaken De onderzoeken van de Sociale Recherche hebben aan schadelastbeperking een bedrag opgeleverd van (besparing bijstandskosten inclusief vakantietoeslag). Vorig jaar was dit De daling van het aantal afgewerkte zaken is het gevolg van personeelsverloop. Poortwachter Alle activiteiten gericht op preventie kunnen gerekend worden tot de zogenaamde 'poortwachtersfunctie', dat wil zeggen het bewaken van de toegang tot de bijstand en de controle op het recht op bijstand bij het 'zittende bestand '. Ondanks de toename van het klantenbestand is tot en met het vierde kwartaal 2013 een poortwachter gerealiseerd van 50%. Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid Op 1 januari 2013 is de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZWwetgeving in werking getreden. Door deze nieuwe wet moeten UWV, SVB en de gemeenten hogere boetes geven aan mensen die zich niet aan de regels van hun uitkering houden. Wat houden de strengere straffen in? Bij het overtreden van de uitkeringsregels moet de klant het teveel ontvangen geld volledig terugbetalen. Daar bovenop krijgt hij hetzelfde bedrag als boete. Als de klant binnen vijf jaar opnieuw een overtreding maakt wordt de boete nog hoger, namelijk 150%. Daarnaast kan de gemeente na de tweede overtreding de boete gedurende maximaal drie maanden met de uitkering verrekenen. Geen recht op schuldhulpverlening De terugvordering en de boete die de klant moet betalen als hij de regels heeft overtreden hebben financiële gevolgen. De schuld moet helemaal terugbetalen. Daarnaast worden de schulden die door het overtreden van regels zijn ontstaan in principe uitgesloten van schu ldhulpverlening. Het afgelopen jaar zijn 194 bestuurlijke boetes in onderzoek genomen. 24

7 Bijlage 2: Monitor Sociale Voorzieningen overzicht 4e kwartaal 2014 Bergen op Zoom {hoofdstuk Handhaving)

8 Handhaving Gemeentelijke taak Onder handhaving worden alle activiteiten verstaan die erop gericht zijn dat regels worden nageleefd. In het geval van de WWB gaat het erom dat misbruik en oneigenlijk gebruik van de bijstand zoveel mogelijk wordt voorkomen. Doelstelling en realisatie Handhaving Het uiteindelijke doel van hoogwaardig handhaven is dat (potentiële) klanten de wet- en regelgeving uit zichzelf naleven. De kans dat mensen zich spontaan aan wet en regels houden, wordt groter als zij: goed en tijdig geïnformeerd zijn over hun rechten en plichten in de bijstand : de regels, en de controlepraktijk die daaruit voortvloeit, accepteren; de pakkans bij overtreding als hoog ervaren; voldoende worden afgeschrikt door opgelegde én uitgevoerde sancties. Maatregelen Totaal aantal maatregelen Totaal aantal boetes Per 1 januari 2013 is de wet boete en maatregelen van kracht geworden. Schending inlichtingenplicht was voor een maatregelwaardige gedraging. Vanaf is dit een boetewaardige gedraging. De 220 maatregelen in 2013 betreft de afgewerkte reguliere werkvoorraad Omdat het werkproces boete pas eind maart 2013 is geïmplementeerd is het aantal afgedane boetes gedurende het jaar 2013 fors minder dan over het jaar In het jaar 2013 zijn 234 bezwaarschriften ontvangen. In 2014 is dit aantal iets teruggelopen naar 214 bezwaarschriften. Het aantal gegrondverklaringen is licht gestegen. Bezwaarschriften ~ Mfäl.! 4 ' 'M@flfüMlii4 -~ ~~ ~ 1- Ingekomen bezwaa rschriften _j 1 Afgehandeld bezwaar gegrond Afgehandeld bezwaar ongegrond r= j Afgehandeld bezwaa r niet-ontvankelijk 26 _ 1_7_ ~ Afgehandeld bezwaar ingetrokken Afgehandeld bezwaar overig Va nwege een fout in de softwa re zijn gedu re nde de maa nd en mei en juni 2014 geen afdoeningscod es geregistreerd. Het betreft in totaal 38 bezwaa rschriften die nu zijn opgenomen onder de afhandelingscod e "overig". 1 24

9 Klachten Ontvangen klachten Ingekomen klachten g Afgehandelde klachten gegrond O Afgehandelde klachten ongegrond. 2 J 4 Afgehandelde klachten niet-ontvankelijk O Afgehandelde klachten ingetrokken 1 22 Afgehandelde klachten overig - 16._ 6 Sociale Recherche audeonderzoeken Aantal nieuwe fraudeonderzoeken Aantal afgewerkte zaken De onderzoeken van de Sociale Recherche hebben aan schadelastbeperking een bedrag opgeleverd van (besparing bijstandskosten inclusief vakantietoeslag). Er is teruggevorderd een bedrag van in totaal Omdat het 1 driekwart jaar 2013 meer capaciteit beschikbaar was om onderzoek te doen aan de "poort" zijn in 2013 fors meer fraudeonderzoeken opgevoerd dan over de vergelijkbare periode Poortwachter Alle activiteiten geri cht op preventie kunnen gerekend worden tot de zogenaamde 'poortwachtersfunctie', dat wil zeggen het bewaken van de toegang tot de bijstand en de controle op het recht op bijstand bij het 'zittende bestand'. Ondanks de toename van gerealiseerd van 49%. het klantenbest and is een " poortwachter" Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid Op 1 januari 2013 is de Wet aa nscherping ha ndhaving en sanctiebeleid SZWwetgeving in werki ng getreden. Door deze nieuwe wet moeten UWV, SVB en de gemeenten hogere boetes geven aa n mensen die zich niet aan de regel s van hun uitkering houden. Wat houden de strengere straffen in? Bij het overtreden van de uitkeringsregels moet de klant het teveel ontvangen geld vo lledig terugbetalen. Daa r bovenop krijgt hij hetzelfde bedrag als boete. Als de klant binnen vijf jaar opnieuw een overtreding maakt wordt de boete nog hoger, namelijk 150%. Daa rn aast kan de gemeente na de tweede overtreding de boet e ged urende maximaal drie maanden met de uitkering verrekenen. Geen recht op schuldhulpverlening De terugvordering en de boete die de klant moet betalen als hij de regel s heeft overtreden hebben financiële gevolgen. De schuld moet helemaal terugbetaald worden. Daarnaast worden de schu lden die door het overtreden van regel s zijn ontstaan in principe uitgesloten van schu ldhu lpverlen ing. Het afgelopen jaa r zijn 334 best uurl ijke boet es in onderzoek genomen. 25

10 Uitspraak Centrale Raad van Beroep (CRvB) Op 24 november jl heeft de Centrale Raad van Beroep (CRvB) een uitspraak gedaan over de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid in de sociale zekerheid {Fraudewet). De uitspraak raakt aan de kern van de Fraudewet en heeft ingrijpende gevolgen voor de uitvoeringspraktijk. De uitspraak houdt het volgende in : Het overgangsrecht zoals opgenomen in de Fraudewet is in strijd met het legaliteitsbeginsel, zoal s opgenomen in het EVRM. Bij boeteoplegging voor overtredingen die zijn aangevangen voor 1 januari 2013 maar voortduren na 1 januari 2013 moet een knip gemaakt worden. Op handelen of nalaten in strijd met de inlichtingenplicht voor 1 januari 2013 moet het dan geldende lichtere sanctieregime worden toegepast. De boetes zijn zo hoog, dat dit vraagt om een indringender toets aan het evenredigheidsbeginsel. Het ligt naar het oordeel van de CRvB in de rede om alleen een boete van 100% op te leggen als opzet is bewezen en van 75% als grove schuld is bewezen. In de overige gevallen is 50% het uitgangspunt. Als er sprake is van verminderde verwijtbaarheid dient de boete te worden verlaagd tot 25%. De hoogte van de boete bij overtredingen dient in alle individuele gevallen te worden afgestemd op de ernst van de overtreding, de mate van verwijtbaarheid en de (financiële} omstandigheden van de betrokkene(n). Hiedoor hebben de bepalingen met betrekking tot de min imumboete geen praktische betekenis meer. Boetes mogen niet hoger zijn dan de boetes zoals in het strafrecht (art. 23, lid 4 Wetboek van Strafrecht} zijn vastgelegd. Dit betekent, dat in het geval er sprake is van opzet de boete maximaal kan bedragen. In alle overige gevallen (waaronder in geval van grove schuld) bedraagt de maximale boete