7. Organisatieontwikkeling

Transcriptie

1 Medewerkers van Rijkswaterstaat in kantoorpand Westraven in Utrecht. 7. Organisatieontwikkeling Rijkswaterstaat wil zich ontwikkelen tot een nog effectievere, efficiëntere netwerkmanager, projectmanager en crisismanager. Bovendien wil de organisatie beter inspelen op de maatschappelijke vraagstukken van deze tijd. In 2013 heeft Rijkswaterstaat een organisatiestructuur gekregen die daarop optimaal is ingericht. Rijkswaterstaat ondergaat een ingrijpend organisatieveranderingsproces. Daarmee komt de organisatie tegemoet aan veel maatschappelijke ontwikkelingen en uiteenlopende wensen. Burgers verwachten van Rijkswaterstaat optimale, klantgerichte dienstverlening. Bedrijven verlangen meer uniformiteit in de manier waarop Rijkswaterstaat hen opdrachten verleent. En partners uit het bedrijfsleven, kennisinstituten en de overheid zien graag dat Rijkswaterstaat nóg meer samenwerking met hen zoekt. De politiek en de samenleving, tenslotte, willen dat Rijkswaterstaat kleiner, efficiënter en duurzamer wordt. Ondernemingsplan 2015 Rijkswaterstaat gaat die uitdagingen aan met het Ondernemingsplan Een plan met een stevige ambitie. Die ambitie luidt: In 2015 werkt Rijkswaterstaat als één team, intensief samen met anderen en verbetert zijn resultaten elke dag. Het publiek, de politiek en onze partners 44 Rijkswaterstaat

2 merken dat. Ze waarderen ons als effectieve en efficiënte netwerkmanager, projectmanager en crisismanager met hoogwaardige kennis en ervaring. Nieuwe organisatiestructuur In 2013 zijn belangrijke stappen gezet om deze ambitie te verwezenlijken. De organisatiestructuur van Rijkswaterstaat is ingrijpend veranderd. De operationele verkeer- en watertaken zijn samengebracht in één landelijke procesorganisatie. Daarmee kunnen we de waterstromen en verkeersstromen nog centraler aansturen en slagvaardiger opereren als landelijk crisismanager. Alle kennis van water, verkeer, infrastructuur en leefomgeving is gebundeld in één klantgericht kennisloket voor onze organisatieonderdelen, het ministerie van Infrastructuur en Milieu, burgers, medeoverheden en kennispartners. Ook alle kennis en ervaring op het gebied van aanleg, onderhoud en projectmanagement is overzichtelijk gebundeld. In één landelijke dienst voor grote landelijke projecten en één landelijke dienst voor programma s en onderhoudsprojecten. Daarmee krijgt de markt een herkenbaarder aanspreekpunt. En tenslotte zijn onze regionale diensten gebundeld en anders georganiseerd. Zeven regionale organisatieonderdelen en zestien districten pakken ontwikkelingen op het gebied van water, infrastructuur en ruimte nu samenhangend op. Productieprocessen De nieuwe organisatiestructuur sluit nu naadloos aan bij de primaire processen van Rijkswaterstaat. Met het doorvoeren van deze nieuwe structuur is Rijkswaterstaat bovendien een plattere organisatie geworden. De afstand tussen de top en de werkvloer is nu beperkt tot maximaal drie managementlagen. Dat leidt tot een directere aansturing van de productieprocessen langs kortere lijnen. Nieuw leiderschap De meer horizontale organisatiestructuur die Rijkswaterstaat nu heeft, sluit aan bij een andere leiderschapsstijl die binnen de organisatie wordt doorgevoerd. Leidinggevenden werken nu veel meer tussen dan boven hun mensen. Managers weten daarmee beter wat er speelt en kunnen hun team beter ondersteunen bij het uitvoeren van de taken, en samenwerking stimuleren. Sinds de organisatieomslag is het management gestart met een mobiliteitsproces om de juiste mensen op de juiste plek te krijgen binnen de nieuwe organisatiestructuur. Veilig, bereikbaar en leefbaar Er is nog een andere belangrijke reden die Rijkswaterstaat dwingt tot een andere manier van werken. Infrastructuurvraagstukken worden in ons land steeds meer inrichtings- en leefbaarheidsvraagstukken. Mede om die reden is de zorg voor infrastructuur en leefomgeving in 2010 gebundeld bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Van dit departement is Rijkswaterstaat de uitvoeringsorganisatie én beleidsadviseur. In die rol ontwikkelt Rijkswaterstaat zich tot een organisatie die zowel werkt aan infrastructuur als aan een duurzame leefomgeving. Sterk in de regio Rijkswaterstaat wil zijn taken op het gebied van infrastructuur, ruimte en milieu samenhangend oppakken en uitvoeren. In de regio wordt Rijkswaterstaat steeds meer een gebiedsgerichte water- mobiliteits- en omgevingsmanager. Voeling met de gebruiker en medeoverheden vergt samenwerking op decentraal niveau. Daarom wordt geïnvesteerd in intensieve samenwerking met provincies, gemeenten, burgers en bedrijven. Natte en droge taken worden gebundeld in de districten van Rijkswaterstaat. Dat maakt het mogelijk het beheer van wegen, waterwegen en watersystemen in de regio samenhangend op te pakken. Samenwerking Rijkswaterstaat werkt steeds intensiever samen met collegainfrastructuurbeheerders en overige partners. Dat is essentieel om slagvaardiger, efficiënter en omgevingsgerichter te kunnen werken. Uit een reputatiemeting onder onze partners blijkt dat hun waardering voor Rijkswaterstaat in 2013 is gestegen van 6,7 in 2012 naar 6,9. Vooral de waardering van onze integriteit en onze aandacht voor kwaliteit is toegenomen. Partnerschap In 2011 is Rijkswaterstaat met ProRail een alliantie aangegaan. Beide uitvoeringsorganisaties stemmen planningen op elkaar af en werken aan één gezamenlijke visie op het gebied van infrabeheer en omgevingsmanagement. In het project Haak om Leeuwarden kwamen in 2013 de voordelen van deze alliantie tot bloei. Bij dit project is bijvoorbeeld sprake van één contract en één projectleider voor weg en spoor. Dat maakt het project gemakkelijker te managen. Bovendien werken beide partijen met eenduidige eisen richting marktpartijen. Meer over dit project vindt u op pagina 47. ANWB Ook met partnerorganisaties werkt Rijkswaterstaat meer samen. Sinds 7 mei 2013 hebben Rijkswaterstaat en de ANWB een samenwerkingscontract. Daarin zijn afspraken gemaakt over samenwerking en wederzijdse versterking op het gebied van veiligheid, verzorgingsplaatsen, duurzaamheid, publiekscommunicatie en gebruikersonderzoeken. Dat levert Rijkswaterstaat kennis op over het bieden van service aan de weggebruiker. Ook veiliger en efficiënter werken en samenwerken is een doel van deze alliantie. Jaarbericht

3 Slim omgaan met bezuinigingen Net als andere overheidsorganisaties heeft Rijkswaterstaat een forse bezuinigingsopdracht gekregen. Terwijl de productie de komende jaren onverminderd hoog blijft, moet fors worden bespaard op organisatiekosten. In 2013 is actief gezocht naar oplossingen om het effect van de taakstelling te verlichten. Het kabinet-rutte II heeft Rijkswaterstaat de gelegenheid gegeven inkomsten te genereren uit zijn areaal. Iedere euro die Rijkswaterstaat terugverdient of bespaart, hoeft dus minder te worden bezuinigd. Pick Up Points Rijkswaterstaat wil de kans om geld terug te verdienen volop benutten. Zo is in 2013 overlegd met Albert Heijn over het gebruik van de verzorgingsplaatsen langs de snelweg. Het idee is om daar zogenoemde Pick Up Points te maken: locaties waar automobilisten de boodschappen kunnen oppikken die ze op internet hebben besteld. Daarnaast heeft Rijkswaterstaat 33 locaties gevonden die probleemloos kunnen worden verhuurd voor het plaatsen van windmolens. Bovendien wil Rijkswaterstaat zijn partners tegen een vergoeding expertise en diensten gaan leveren. Markt De samenwerking van Rijkswaterstaat met marktpartijen is enorm in ontwikkeling. Rijkswaterstaat daagt het bedrijfsleven uit mee te denken en te werken aan vernieuwende, gebruikersgerichte, duurzame en kosteneffectieve oplossingen. Zowel voor het ontwikkelen en aanleggen van infrastructuur, als voor het onderhouden daarvan. Publiek-private samenwerking Rijkswaterstaat investeert stevig in publiek-private samenwerking. Steeds meer en steeds intensiever wordt gebruikgemaakt van geïntegreerde contractvormen, zoals Design, Build, Finance, Maintain (DBFM)-contracten. Het kabinet- Rutte II wil hiermee meer ruimte scheppen voor de markt, en Rijkswaterstaat wil hiermee in zijn rol van opdrachtgever maximaal door de markt worden ontzorgd. Vernieuwende infrastructuuroplossingen De markt wordt steeds meer en vaker uitgenodigd al in de planfase van processen en projecten mee te denken over oplossingen. Hiermee worden bedrijven geprikkeld mee te denken over infrastructuuroplossingen die maatschappelijk economischer uitpakken: vernieuwender, praktischer en goedkoper. Maar ook duurzamer, of op een manier die leidt tot minder hinder voor de infrastructuurgebruiker of omwonenden. Daarmee kan de markt bijdragen aan het doel van de innovatiestrategie van Rijkswaterstaat: 30 procent veiliger, 30 procent goedkoper en 30 procent duurzamer werken. Maatschappelijke kwaliteit Samenwerking in de planfase blijkt vele maatschappelijke kansen op te leveren. Kansen waarbij veiligheidsdoelstellingen worden gekoppeld aan leefbaarheidsdoelen en kansen voor bedrijvigheid. De aanpak en resultaten van Ruimte voor de Rivier laten dat mooi zien. Ook in de alliantie A2 Hooggelegen werkten Rijkswaterstaat en de markt intensief samen aan de beste oplossingen voor de regio. Dat is de richting die Rijkswaterstaat met de markt op wil; als gelijkwaardige partners samenwerken aan meer maatschappelijke kwaliteit voor minder gemeenschapsgeld. Nieuw vertrouwen Het bedrijfsleven waardeert de initiatieven van Rijkswaterstaat om te komen tot een nieuwe cultuur van opdracht geveropdrachtnemerschap tussen de overheid en de marktsector. Uit onderzoek in 2013 blijkt dat Rijkswaterstaat door de marktpartijen wordt gewaardeerd als een zakelijke, integere en betrouwbare partner. Ruim drie kwart van de geënquêteerde marktpartijen heeft vertrouwen in Rijkswater staat als opdrachtgever. Bijna de helft ziet Rijkswaterstaat als één gezicht naar de markt opereren. In 2012 lag dit percentage nog op 38 procent. Kennis Rijkswaterstaat investeert in de rol van allround kennisintensieve organisatie. Op het vertrouwde gebied van infrastructuur, maar ook nieuwe gebieden als bewegwijzering. Met de kennisstrategie wordt bijgehouden welke kennis moet worden versterkt, ontwikkeld of aangetrokken. Leefomgeving Sinds 1 januari 2013 zijn de taken op het gebied van milieu en leefomgeving van Agentschap NL (per januari 2014 Rijksdienst voor Ondernemend Nederland) overgegaan naar Rijkswaterstaat. Rijkswaterstaat beschikt daarmee nu ook over expertise op het gebied van leefomgeving en de inrichting van ons land: kennis over bodem, ruimte en milieu, wet- en regelgeving, technologieën en instrumentontwikkeling, bijvoorbeeld. Met deze kennis wil Rijkswaterstaat een brede groep opdrachtgevers en klanten bedienen. Binnen en buiten de overheid en internationaal. Bewegwijzeringsdienst Ook de nationale kennis van bewegwijzering is sinds april 2013 bij Rijkswaterstaat geconcentreerd. In totaal stapten 56 medewerkers uit de bewegwijzeringswereld over naar Rijkswaterstaat. Zij vormen samen de nieuwe Nationale Bewegwijzeringsdienst. Zij gaan de bewegwijzering efficiënter maken, uniformer, samenhangender en meer herkenbaar voor weggebruikers. De nieuwe collega s worden aangestuurd door het Interprovinciaal Overleg (IPO), Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), Unie van Waterschappen en Rijkswaterstaat. 46 Rijkswaterstaat

4 Haak om Leeuwarden Vrij baan voor samenwerking Kennisstrategie Rijkswaterstaat hecht veel belang aan het ontwikkelen en borgen van kennis. De organisatie staat voor de uitdaging om met minder mensen een hoge productie te leveren en toch voldoende deskundigheid in huis te houden. In de kennisstrategie van Rijkswaterstaat is vastgelegd welke vitale kennis en deskundigheid Rijkswaterstaat zelf in huis moet hebben en welke kennis bij andere kennispartijen kan worden gehaald. Kennisaandachtsgebieden Jaarlijks wordt per taakveld in kaart gebracht welke kennis nodig is om de productieopgave voor de komende jaren waar te kunnen maken, waar die kennis zich in de organi satie bevindt en welke kennis eventueel moet worden versterkt, ontwikkeld of aangetrokken. Belangrijke actuele kennisaandachtsgebieden zijn indus triële automatisering (om civiele techniek en ICT beter met elkaar te verbinden), nieuwe contractvormen (zoals DBFM), areaal op orde (inzicht in kwaliteit van waterkeringen en kunstwerken ten behoeve van assetmanagement) en milieu en leefomgeving (in het belang van omgevingsmanagement). Werven en opleiden Weg- en waterbouwkundige kennis is een aandachtspunt, gezien de afnemende belangstelling voor technische op leidingen en de toenemende vergrijzing. Daarom bundelt Rijkswaterstaat zijn kennis op het gebied van waterveiligheid rondom kritische objecten als de Oosterscheldekering. Daarnaast werft Rijkswaterstaat gericht op technisch geschoold personeel en worden jonge medewerkers op geleid. Het Corporate Learning Centre van Rijkswaterstaat verzorgt trainingen en opleidingen om ervoor te zorgen dat de medewerkers hun basiskennis op orde houden en zich kunnen bijscholen. De Haak om Leeuwarden is een nieuwe rijksweg aan de (zuid)westkant van Leeuwarden. De weg verbindt de huidige A31 bij Marsum en de N31 bij Hemriksein. Maar de weg wordt veel meer dan een verbinding alleen. Hij moet vooral ook een impuls geven aan de economie van Leeuwarden en aan de veilige doorstroming van het verkeer rond deze stad. Bijzonder aan dit project is ook de samenwerking tussen Rijkswaterstaat en ProRail. Het traject heeft een lengte van 12 kilometer. Maar behalve een behoorlijke hoeveelheid asfalt kent het project een aantal bijzondere onderdelen. Bij het ontwerp is veel aandacht uitgegaan naar de landschappelijke inpassing en wensen uit de omgeving. Ter hoogte van Wirdum zijn de verkeerslichten verdwenen. In plaats daarvan is een nieuwe ongelijkvloerse aansluiting op de snelweg gerealiseerd met onderdoorgangen voor het autoverkeer onder de rijksweg en het spoor. Fietsers hebben hier hun eigen tunnel gekregen. Ook ter hoogte van Werpsterhoek zijn de verkeerslichten verdwenen en is sprake van een nieuw knooppunt met ongelijkvloerse kruisingen van weg en spoor. Naast andere onderdoorgangen zijn de nieuwe brug over de Swette en de aanleg van een aquaduct onder het Van Harinxmakanaal in het oog springende projectonderdelen. Veel aandacht voor landschappelijke inpassing Duurzaamheid Binnen het project gaat erg veel aandacht uit naar duurzaamheid, vertelt Age Beuving, projectmanager van Rijkswaterstaat: Een aantal viaducten bouwen we op een innovatieve manier. Daardoor is veel minder beton nodig. Daarnaast is duurzaamheid tijdens de aanbestedingsfase een zeer zwaar selectiecriterium geweest. Dat heeft er onder meer toe geleid dat het voor de werkzaamheden benodigde zand niet per vrachtauto wordt aangevoerd, maar per schip en pijpleiding. Dat scheelt ruim 7,5 miljoen vrachtwagenkilometers. Maar we denken bij duurzaamheid ook aan mensen. Binnen de eigen projectorganisatie en die van de aannemer helpen we mensen die lang thuis hebben gezeten weer aan het werk. Ten slotte maken we de techniek weer interessant voor de jeugd door het onderwijs te betrekken. Zo geven we bijvoorbeeld lessen op basisscholen en hebben we een bijpassend lespakket ontwikkeld. Dergelijke verbindingen maken dit project bijzonder. Jaarbericht

5 Samenwerking met ProRail Ook bijzonder zijn de intensieve samenwerking met Pro Rail en de vernieuwende rolverdeling die bij de uitvoering van de werkzaamheden is gekozen. De Haak is opgeknipt in twee delen. Het zuidelijke deel wordt volledig door Rijkswaterstaat uitgevoerd. Ook de kruisingen met het spoor, normaal het werk van ProRail. Voor het noordelijke gedeelte is Rijkswaterstaat opdrachtgever richting provincie. ProRail is daar uitvoerder van een deel van de werkzaamheden, ook als het gaat om niet-spoorse activiteiten. Beuving: Traditioneel is het zo dat ProRail het werk uitvoert als een doorgang onder het spoor moet worden aangelegd. Wij sluiten daar dan met ons werk aan beide kanten op aan. Aanpak maakt afstemming eenvoudiger Dat is vanzelfsprekend niet altijd een ideale situatie, vult Michel Marijnissen aan. Tot voor kort was hij als projectmanager vanuit ProRail bij de Haak betrokken. Je kunt je voorstellen dat het lastig is wanneer je diep onder de grond een tunnel bouwt en een andere partij daarop moet aansluiten met een ingewikkelde rotonde. Niet in de laatste plaats omdat je in zo n situatie ook werkt met twee aannemers. We hebben er bij de Haak voor gekozen om het anders te doen. Al het werk bij het zuidelijke deel wordt door Rijkswaterstaat als geheel op de markt gezet en ProRail adviseert om ervoor te zorgen dat de spoorse belangen zijn geborgd. Bij een deel van het noordelijke traject is ProRail juist de partij die het werk in de markt heeft gezet. Eén gezicht naar buiten De voordelen van een dergelijke projectaanpak zijn legio, maakt Marijnissen duidelijk: Het project is niet opgedeeld in strikt gescheiden delen. Daardoor vermindert het aantal raakvlakken. Je gaat maar één keer in de omgeving aan de slag en je werkt met één aannemer in plaats van met meerdere. Dat maakt afstemming eenvoudiger en het voorkomt dat aannemers elkaar in de weg lopen. Al met al betekent het ook dat je een veel optimaler ontwerp kunt maken. Het scheelt bovendien gewoon geld. Wanneer je zoals in dit project binnen één projectteam gezamenlijk optrekt ben je minder capaciteit kwijt: de kennis die Rijkswaterstaat heeft, hoeven wij niet in te zetten. Beuving vult aan: We zijn daarnaast beter in staat hinder voor de omgeving zo veel mogelijk te voorkomen. Bovendien kun je in de communicatie over het project als één gezicht naar buiten treden. Er is niets zo lastig als aan een omgeving uitleggen dat ze met twee of drie partijen te maken hebben die op dezelfde vierkante meter bezig zijn. Door het samen te doen voorkom je de situatie waarin mensen met vragen van de een naar de ander gestuurd worden. Proactief communiceren Gestroomlijnd, zo karakteriseert Hilda Koops, voorzitter van Dorpsbelang Wirdum Swichum, de wijze waarop het contact met de projectorganisatie verloopt. We hebben met één loket te maken en in die zin is het natuurlijk positief dat we weinig merken van de samenwerking tussen ProRail en Rijkswaterstaat. Wirdum en Swichum liggen op een steenworp afstand van de bouwwerkzaamheden. Weliswaar is sprake van overlast, maar goede communicatie over wat er gaat gebeuren scheelt een hoop ergernis. Vanaf de start van de werkzaamheden hebben we veel overleg gehad met de omgevingsmanager van het project. Zij schuift regelmatig aan bij onze vergaderingen, schrijft elke maand in onze dorpskrant en organiseert voorlichtingsbijeenkomsten. Er is steeds heel proactief met ons gecommuniceerd, ook door de aannemer. Goede communicatie scheelt een hoop ergernis Veilige fietstunnel Het overleg tussen dorpsbelang en projectorganisatie betreft zeker niet alleen het minimaliseren van overlast door bouwwerkzaamheden, maakt Koops duidelijk. Wij zijn een forensendorp met een groot aantal mensen die dagelijks op de fiets naar Leeuwarden naar hun werk gaan. En ook onze jeugd fietst. In onze overleggen staan fietsverbindingen dan ook vaak centraal. Ook in de periode dat de plannen werden gemaakt en wij konden meedenken hebben we daar veel aandacht voor gevraagd. Dat er nu een veilige fietstunnel ligt onder spoor en snelweg door in plaats van een kruising met verkeerslichten, is daar echt het resultaat van. Bekijk de film over dit project op 48 Rijkswaterstaat

6 De veilige fietstunnel onder spoor en snelweg door is echt het resultaat van overleg tussen dorps belang en de projectorganisatie. Hilda Koops, voorzitter van Dorpsbelangen Wirdum Swichum Wanneer je binnen één projectteam gezamenlijk optrekt, ben je minder capaciteit kwijt: de kennis die Rijkswaterstaat heeft, hoeven wij niet in te zetten. Michel Marijnissen, projectmanager ProRail Door de samenwerking met ProRail zijn we beter in staat hinder voor de omgeving te voorkomen. Bovendien kun je als één gezicht naar buiten treden. Age Beuving, projectmanager Rijkswaterstaat